1
NÂNG CAO SỨC KHOẺ
Trương Quang Tiến
Bộ môn Giáo dục sức khoẻ
1
Mục tiêu môn học
2
1. Trình bày được khái niệm cơ bản về hành vi sức khỏe,
giáo dục sức khỏe, nâng cao sức khỏe và mối liên quan
giữa chúng.
2. Mô tả được các yếu tố quyết định sức khỏe và hành vi
sức khỏe.
3. Trình bày được những cách tiếp cận nâng cao sức khỏe
và tính ứng dụng thực tế.
4. Trình bày được các chiến lược hành động, phương
pháp thực hiện trong nâng cao sức khỏe.
5. Lập kế hoạch, thực hiện và đánh giá được chương trình
nâng cao sức khoẻ.
Khung chương trình (60 tiết)
3
Bài 1: Nhập môn Nâng cao sức khỏe (NCSK)
Bài 2: Hành vi sức khỏe và một số lí thuyết về hành vi
Bài 3: Một số cách tiếp cận NCSK
Bài 4: Phương pháp truyền thông sức khỏe
Bài 5: Đánh giá nhu cầu sức khỏe
Bài 6: Lập kế hoạch chương trình NCSK
Bài 7: Đánh giá chương trình NCSK
Bài 8: Phát triển cộng đồng trong NCSK
Bài 9: NCSK tại một số địa điểm: trường học, nơi làm việc, cộng đồng…
4
Phương pháp Dạy-Học
Dạy-Học tích cực (thuyết trình, trình bày, thảo luận, làm
bài tập nhóm)
Đánh giá: theo quy chế đại học
Điểm tham dự các buổi học (điểm thái độ) – 10%
Quá trình: Bài tập theo nhóm; Kiểm tra 15’ trắc nghiệm (30%)
Hết môn: Lập kế hoạch chương trình NCSK (theo nhóm) (60%)
Elearning.hsph.edu.vn/Nâng cao sức khoẻ Cử nhân
VLVH (pw:5555)
Điều phối môn học: ntn5@hsph.edu.vn
2
Nhập môn Nâng cao sức khoẻ
5
Mục tiêu
1. Nêu được các khái niệm về sức khoẻ, giáo dục sức
khoẻ, nâng cao sức khoẻ
2. Trình bày được các chiến lược hành động của nâng cao
sức khoẻ theo Hiến chương Ottawa, Bangkok
3. Phân biệt được các hoạt động giáo dục sức khoẻ và
nâng cao sức khoẻ.
4. Nêu được ý tưởng về các giải pháp can thiệp nâng cao
sức khỏe đối với các vấn đề sức khỏe.
Cùng suy ngẫm
Người dân, nam 40 tuổi, lái xe ôm, cuối ngày
thường uống 1-2 chai rượu nhỏ (~ 250 ml); đã
từng bị tai nạn liên quan đến rượu, gia đình rất
buồn phiền vì việc này.
Anh/chị nghĩ như thế nào về trường hợp này?
Vì sao anh ta uống nhiều rượu?
Theo quan điểm Y tế công cộng,
chúng ta cần làm gì?
6
Sức khoẻ là gì?
Quan điểm của Bác Hồ về sức khoẻ:
“Khí huyết lưu thông, tinh thần đủ là khoẻ
mạnh”
Khí huyết lưu thông:
Thể hiện sức khoẻ thể chất tốt
Tinh thần đủ:
Sức khoẻ tinh thần hài hoà, cân bằng, sống có ý
chí, lí tưởng, có kiểm soát (định vị bản thân, ước
mơ, phấn đấu, ham muốn phù hợp với năng lực
bản thân) – (Gs. Phạm Song)
7
Sức khoẻ là gì?
8
Định nghĩa sức khoẻ (WHO 1948):
“Sức khoẻ là trạng thái hoàn toàn khỏe mạnh về thể
chất, tâm thần và xã hội chứ không chỉ là tình trạng
không bệnh tật và đau yếu.”
“Health is a state of complete physical, mental and
social well-being and not merely the absence of
disease or infirmity.”
Được khẳng định trong tuyên ngôn Alma-Ata 1978
3
Sức khoẻ là gì?
Sức khoẻ là nguồn lực cho cuộc sống hàng
ngày
Sức khoẻ là phương tiện cho phép con người
đạt được cuộc sống hữu ích đối với cá nhân,
về kinh tế, về xã hội
(WHO, 1986)
9
Sức khoẻ là gì?
10
Sức khoẻ tốt có hàm ý?:
Đạt được sự cân bằng động giữa con người và môi
trường sống của họ.
Cá nhân: ít đau ốm, ít khuyết tật, cuộc sống cá nhân,
gia đình, xã hội hạnh phúc; có cơ hội lựa chọn trong
công việc và nghỉ ngơi; chất lượng cuộc sống được cải
thiện.
Cộng đồng: người dân có khả năng tham gia tốt hơn
trong việc lập kế hoạch và thực hiện các hoạt động
phòng bệnh, hoạch định các chính sách sức khoẻ;
chất lượng cuộc sống của người dân cao hơn.
Sức khoẻ toàn cầu
(WHO, 2009)
11
Sức khoẻ toàn cầu
(WHO, 2009)
12
4
Yếu tố quyết định sức khỏe?
13
Là những yếu tố liên quan, ảnh hưởng đến sức
khỏe, làm thay đổi sức khỏe theo chiều hướng
tốt lên hoặc xấu đi:
Yếu tố gien? Giới tính?
Quá trình phát triển? Yếu tố giới?
Học vấn?
Thu nhập?
Nghề nghiệp; Môi trường làm việc?
Môi trường sống? Điều kiện sống?
Thực phẩm, nước uống?
Dịch vụ chăm sóc sức khỏe?
Yếu tố hỗ trợ xã hội?…
Các mô hình về yếu tố quyết định
sức khỏe
14
Mô hình của Lalonde (1974)
Sức
khỏe
Sinh
học
Dịch
vụ
y tế
Dịch
vụ
y tế
Môi trường
Hành
vi,
Lối
sống
15
(Nguồn: Ryan and Travis 1981)
Yếu tố
quyết định
sức khoẻ
Vấn đề
sức khoẻ
Yếu tố ảnh hưởng trực tiếp
Hành vi và lối sống
Các yếu tố quyết định về tâm lí, xã hội,
văn hoá (cấp độ cá nhân và cộng đồng)
Nguyên nhân
Kết quả/Hậu quả
Mô hình các yếu tố quyết định sức khỏe của Dahlgren và Whitehead (1995)
16
5
Các mô hình về yếu tố quyết
định sức khỏe
17
Mô hình các yếu tố xã hội ảnh hưởng đến sức khoẻ của John Germov (2005)
Tóm tắt các yếu tố quyết định
sức khỏe
18
Có thể làm gia tăng nguy cơ của bệnh tật,
thương tích và tử vong (yếu tố NGUY CƠ).
Có thể làm tăng cường sức khoẻ, phòng
bệnh, giảm nguy cơ mắc bệnh, thương tích
và tử vong (yếu tố BẢO VỆ).
Tại sao cần phân tích các yếu tố
quyết định sức khỏe?
Để biết các yếu tố này tác động làm thay đổi
tình trạng sức khỏe như thế nào.
Giúp ra quyết định trong quá trình quản lí sức
khỏe.
Có cơ sở, bằng chứng để xây dựng, thực hiện
các chương trình can thiệp.
19
Thảo luận
20
Nhớ lại các ví dụ thảo luận ban đầu
Đã làm những gì để thay đổi, cải thiện các
vấn đề sức khoẻ?
Thảo luận, trình bày