Bài giảng Sinh lý động vật nâng cao: Phần 2 - PGS.TS. Nguyễn Bá Mùi

Chia sẻ: Thuong Thuong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

225
lượt xem 30
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng "Sinh lý động vật nâng cao - Phần 2: Tiêu hóa ở động vật nhai lại" cung cấp cho người học các kiến thức: Đặc điểm cấu tạo của dạ dày kép, tiêu hóa ở dạ dày cỏ, môi trường dạ dày cỏ, tác dụng phân giải thức ăn của dạ dày cỏ,... Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Sinh lý động vật nâng cao: Phần 2 - PGS.TS. Nguyễn Bá Mùi

Sinh lý §éng vËt n©ng cao PhÇ PhÇn II tiª tiªu ho¸ ho¸ ë ®éng vËt nhai l¹i Ng Ngêi biª biªn so¹ so¹n: PGS.TS. NguyÔn B¸ Mïi 1 I. §Æc ®iÓm cÊu t¹o ë d¹ dµy kÐp · CÊu t¹o: 4 tói + 3 tói tríc (d¹ cá, tæ ong, l¸ s¸ch) Kh«ng tuyÕn, chØ TB phô tiÕt dÞch nhÇy + 1 tói sau cã tuyÕn (mói khÕ) Sù nhai l¹i + Nhai l¹i lµ 1 ®Æc ®iÓm sinh lý cña loµi nhai l¹i à Gióp ¨n nhanh ë ®ång cá, khi yªn tÜnh î lªn nhai l¹i. + NÕu ngõngà rèi lo¹n tiªu ho¸, chíng h¬i… 2 T.o ng L¸ s¸ch M. khÕ R·nh thùc qu¶n Lç tæ ong l¸ s¸ch Tæ ong D¹ mói khÕ 3 1
II. Tiª Tiªu ho¸ ho¸ ë d¹ cá + Thï Thïng lªn men lín, tiª tiªu ho¸ ho¸ 50% VCK KF ®.b k/n tiª tiªu ho¸ ho¸ chÊt x¬ nhê vsv 2.1. §iÒu kiÖ kiÖn d¹ cá: (thuË thuËn lîi cho vsv) vsv) + pH = 6,5- 6,5-7,4 æn ®Þnh (nhê níc íc bät) + NhiÖ =38-410C, ®é Èm 80- NhiÖt ®é =38- 80-90% + YÕm khÝ (02) < 1% + Nhu ®éng yÕu à Thø Thøc ¨n lu l¹i l©u 4 2.2 Vi sinh vËt d¹ cá ► Nguå Nguån gèc VSV: + C¶m nhiÔm tõ mÑ sang con + Tõ thø thøc ¨n vµ vµ níc íc uèng • Trong d¹ cá: + B¸m vµo thø thøc ¨n (kh (kh««ng cè ®Þnh) Þnh) + Trong dÞch d¹ cá (l¬ (l¬ löng) ng) + B¸m vµo thµ thµnh d¹ cá (c (c tró tró) tr©u bß ¨n nhiÒu TA tinh bét à ®äng ë * Cho tr© khe à lªn men nhanh à axit ho¸ ho¸ + Lµm chÕt VSV + Tiª Tiªu ho¸ ho¸ chÊt x¬ kÐm 5 HÖ VSV d¹ cá * Vi thùc vËt (microflora):+ NÊm (nÊm men, nÊm mèc) + Vi khuÈn: » 200 loµi VK 10 9 vk/g chÊt chøa * Vi ®éng vËt (chñ yÕu protozoa, tiªm mao trïng, trïng t¬) Mét sè ®Æc ®iÓm quan träng cña c¸c nhãm VSV Thêi gian MËt ®é Khè Khèi lîng îng VSV %khè khèi sèng tèi ®a (s.lî s.lîng ng/ml) tÝch) lîng /ml) (g/l dung tÝch) îng VSV Vi khuÈ khuÈn 1x 15 - 27 50 - -Nhãm ph© ph©n gi¶ gi¶i tinh bét 20- 20-30’ 30’ 1010 90 -Nhãm ph© ph©n gi¶ gi¶i cellulose 18 h Protozoa 6– 4 x 10 5 3 - 15 10 - 36h 50 6 NÊm 24h 1 x 10 4 1-3 5 - 10 2
1. Nhãm ph©n gi¶i x¬ (xenluloza) Bacteroides succinogenes, Ruminococcus flavefacieng 2. Nhãm ph©n gi¶i Hemixenluloza Bacteroides ruminicola, Butyrivibrio fibrisolvens 3. Nhãm ph©n gi¶i tinh bét: Bacteroides amilophilus 4. Nhãm ph©n gi¶i ®êng: c¸c vk p.gi¶i x¬ ®Òu cã thÓ p. gi¶i ® êng 5. Nhãm ph©n gi¶i protein: Bacteroides amilophilus 6. Nhãm t¹o NH 3. Bacteroides Ruminicola 7. Nhãm t¹o mªtal (CH 4): Methanobacterium, Ruminanlicum 8. Nhãm ph©n gi¶i mì 9. Nhãm tæng hîp vitamin B12 7 10. Nhãm sö dông c¸c axÝt trong d¹ cá Nguyª Nguyªn sinh ®éng vËt (NS§ (NS§V) ► Líp (class) Ciliata (líp tiª tiªm mao) mao) Oligotricha (dÞ mao) mao) Holitricha (®ång mao) mao) Loµ Loµi (ordo) ordo) Entodimimorza Trichostomorcidae Hä (family) ophryoscolecidae isotrichadae Hä phô (subfamidae) subfamidae) ophyryoscolicidae Isotrichae Darytrichae Giè Gièng (species) Entodimium I.inlotinalis D. ruminantium Diplodinium I. prostroma Coloscolex Enpiodimium 8 ophryoscolex 2.3 T¸c dông cu¶ cu¶ VSV ► 2.3.1 Tiª Tiªm mao trï trïng * Thø Thøc ¨n x¬ x¬ + C¾ C¾t xÐ c¬ gií giíi thø thøc ¨n th« th« x¬ + Mét sè TMT cã enzym Xenlulaza f/g xenluloza + Mét sè TMT cã enzym f/g bét ®êng ®êng (isotricha, isotricha, Dasytricha) Dasytricha) maltaza, maltaza, galactaza… galactaza… Mét sè TMT cã k/n sö dông ®êng ®êng ®¬n ®¬n (polysaccarit) polysaccarit) * Protein + Entodimium cã k/n f/g protein à peptit à a.amin à NH3 9 3
* Tiª Tiªm mao trï trïng thù thùc bµo vi khuÈ khuÈn 1 TMT trong 24 h nuè nuèt hµng v¹n VK D¹ cá bß cã TMT D¹ D ¹ cá bß ko cã TMT S.Lî ng VK: 2x10 10/ml S.Lîng 3,3x10 11/ml * V× V× vËy: + C¸c n/c d¹ cá cã TMT (k/cã (k/cã VK) tû lÖ t/h x¬ 6,9% + D¹ D¹ cá cã VK ko cã TMT tû lÖ t/h x¬ 38,1% + D¹ D¹ cá cã TMT- TMT-VK tû lÖ t/h x¬ 65,2% 10 Mét sè h×nh ¶nh protozoa 11 Mét sè h×nh ¶nh protozoa (tiÕp (tiÕp)) 12 4
Mét sè h×nh ¶nh protozoa (tiÕp (tiÕp)) 13 2.3.2 Vi khuÈ khuÈn îng:: 100 – 500x109/g chÊt * Sè lîng chø chøa d¹ cá * Ph© Ph©n lo¹ lo¹i gåm > 200 loµ loµi + Dùa vµo h×nh th¸ th¸i: cÇu trï trïng, ng, trù trùc trï trïng + Dùa vµo ®Æc ®iÓm sinh häc: c¬ c¬ chÊt nã t¸c ®éng (ph© ph©n gi¶ gi¶i chÊt x¬, tinh bét, ®êng,, protein …) ®êng + Dùa vµo b¶n chÊt protein cña vi khuÈ khuÈn * §îc chia ra 11 nhãm 14 Mét sè h×nh ¶nh vi khuÈ khuÈn 15 5
Mét sè h×nh ¶nh vi khuÈ khuÈn (tiÕp) tiÕp) 16 (1) Nhãm ph©n gi¶i xenluloza + Bacteroides succinogenes (trc khuÈn lªn men a. succin); + Ruminococcus flavefaciens (cÇu trïng d¹ cá); + Cellobacterium cellulosolvens. cellulosolvens. * §Æc ®iÓm nhãm nµy cã enzym xenlulaza ®Ó ph©ph©n gi¶ gi¶i xenluloza. xenluloza. + Nhãm nµy sö dông ®êng ®êng kÐp lµm nguå nguån n¨ng lîng îng;; + Sö dông NH3 ®Ó tæng hîp protein cña b¶n th© th©n vi khuÈ khuÈn. 17 (2) Nhãm ph© ph©n gi¶ gi¶i Hemixenluloza + Bacteroides ruminicola; + Butyrivibrio fibrisolvens; + Leslinosprira multiporis. * Nãi chung nhãm vi khuÈ khuÈn ph© ph©n gi¶ gi¶i Xenluloza ®Òu cã kh¶ kh¶ N¨ng ph© ph©n giaØ giaØ hemxenluloza + Kh« Kh«ng cã vi khuÈ khuÈn chuyª chuyªn ph© ph©n gi¶ gi¶i hemixenluloza. hemixenluloza. 18 6
(3) Nhãm ph©n gi¶i tinh bét ► Bacteroides amilophilus ► Succinomonas amylolitica ► Bacteroides ruminicola ► Streptococcus bovis * Nãi chung tÊt c¶ VK f/g x¬ ®Òu ph©ph©n gi¶ gi¶i Tinh bét à cung cÊp Q, nh nhng kh« kh«ng cã ngî ngîcc l¹i + Khi nu« nu«i tr© tr©u bß b»ng x¬ vµ tinh bét, th× th× VK u tiª trícc à a. h÷u c¬ à h¹ pH mt tiªn f/g tinh bét trí + Cho ¨n tinh bét vµ x¬ hîp lý lµm t¨ng tû lÖ t/h x¬ 19 (4) Nhãm sö dông ®êng ®êng + Treponemia bryanty; bryanty; + Lacto bacilirs vitulus; vitulus; + Lacto bacilus ruminus * Nhãm sö dông ®êng ®êng ®¬n ®¬n * Nhãm sö dông ®êng ®êng kÐp * Nhãm sö dông ®a ®êng ®êng 20 (5) Nhãm VK sö dông axit + Weinonella gasogenes + Selemonas rumimantium * Nhãm nµy cã thÓthÓ sö dông: dông: a.lactic, a.lactic, a.acetic, a.acetic, a.propyonic, a.propyonic, a.succinic, a.succinic, a.malic, a.malic, a.fumalic à Nhãm nµy sd a.lactic à a.propionic, a.propionic, cßn cã t¸c dông chè chèng nÊm mèc, chèchèng thè thèi r÷a, nªn cßn dïng ®Ó b¶o qu¶ qu¶n thø thøc ¨n. + Nhµ Nhµ m¸y s¶n xuÊt chÕ phÈphÈm propionat ®Ó b¶o qu¶ qu¶n thø thøc ¨n, cÊy VK d¹d¹ cá vµo rØ mËt ®êng ®êng.. 21 7
(6) Nhãm ph©n gi¶i protein ► Bacteroides amilophilus ► Bacteroides silemonas ruminicola ► TMT còng cã enzym ph©n gi¶i protein * TÊt c¶ c¸c VK f/g bét ®êng ®Òu cã k/n f/g prote. Kho¶ng 12-38% VK trong d¹ cá + Nhãm nµy sö dông a.amin lµm nguån n¨ng lîng 22 (7) Nhãm t¹o NH3 ► Bacteroides Ruminicola ► Bacteroides amilophilus ► Clostridium sporogenes * Chñ yÕu trong nhãm VK ph©n gi¶i protein + protein à peptit à a.amin à NH3 + NH3 tæng hîp a.amin à protein cña VSV __ 23 (8) Nhãm t¹o metal (CH4) ► Methanobacterium ► Ruminanlicum * Metal th¶ th¶i Ra ngoµ ngoµi qua ph¶ ph¶n x¹ î h¬i, l·ng phÝ 10% n¨ng lîng îng trong thø thøc ¨n 24 8
(9) Nhãm ph©n gi¶i mì ► Anaerovibric lypolytica ► Furocullus * Ph© Ph©n gi¶ gi¶i Mì Ýt (TA cña tr© tr©u bß Ýt mì: ®ç t¬ng ¬ng,, kh« kh« dÇu b«ng) ng) * L·ng phÝ n¨ng lîng îng do + Hydrogen ho¸ ho¸ nh÷ kh«ng no à no nh÷ng axit bÐo kh« + Lµm cho chÊt lîng îng mì kÐm + Do vËy mì bß dïng lµm TA nu«nu«i c¸ tèt 25 (10) Nhãm ph© ph©n gi¶ gi¶i fructans ► Lesnospira multiparus ► Succinivibrio dextinasolves ®êng fructan à a.bÐo bay * Nhãm nµy sö dông ®êng h¬i 26 (11) Nhãm tæng hîp vitamin ► PhÇ PhÇn lín vi khuÈ khuÈn trong d¹ cá ®Òu cã kh¶ kh¶ n¨ng tæng hîp Vita B1, B12, Vita K thøc ¨n à sinh khè ► CÊy VK vµo thø khèi à a.glutamat à T¹o vitamin B12 27 9
2.4 Quan hÖ VSV trong d¹ cá 1. Céng sinh: sinh: v× v× 1 VSV kh« kh«ng ®ñ enzym ®Ó f/g A B 2. Hîp t¸c qua l¹ l¹i (t (t¬ng ¬ng hç): A x (x kh« kh«ng sd cho A) y B (y kh« kh«ng sd cho B mµ sd cho A) * VD: VK f/g x¬ à ®êng ®êng ®¬n ®¬n +VK f/g ®êng ®¬n à ABBH à VK f/g x¬ ®êng ®¬n 28 T¸c ®éng t¬ng ¬ng hç ► Sù cã mÆt cña mét lîng îng ®¸ng ®¸ng kÓ tinh béttrong KF cña §VNL sÏ cã t¸c dông lµm tû lÖ tiª tiªu ho¸ ho¸ chÊt x¬ cña KF (Preston, 1978) ► Mét lîng îng võa ®ñ tinh bét hay carbohydrat dÔ tiª tiªu ho¸ ho¸ trong KF sÏ cã t¸c dông lµm t¨ng tû lÖ t/ho¸ t/ho¸ chÊt x¬. ► 30% TA tinh trong khÈkhÈu phÇ phÇn ®î ®îc coi lµ ®¸ng ®¸ng kÓ vµ sÏ lµm gi¶ gi¶m tû lÖ tiª tiªu ho¸ ho¸ TA th« th« xanh. xanh. ► Khi bæ sung 9,6% rØ mËt ®êng ®êng vµo khÈ khÈu phÇ phÇn gåm 80% r¬m vµ 20% thø thøc ¨n tinh ®· lµm tû lÖ tiª tiªu ho¸ ho¸ chÊt h÷u c¬ tõ 49,9 lªn 53,2% (Jayasuriya, Jayasuriya, 1979) 29 Quan hÖ VSV (tiÕp (tiÕp)) 3. ChuyÓ ChuyÓn hydro ®êng à sinh H2 ► VK f/g ®êng ► VK t¹ t¹o CH4 l¹i sö dông H2 + 2 H 2 + CO2 à CH4 + O2 4. C¹ C¹nh tranh øc chÕ lÉn nhau ► Streptoccus Bories f/g tinh bét à a.lactic à h¹ pH mt à øc chÕ VK f/g x¬ à t/h x¬ kÐm ► H¹ thÊp pH dÞch d¹ cá qua viÖ viÖc phè phèi hîp KF cã thÓ thÓ dÉn ®Õn h¹n chÕ sù ph¸ ph¸t triÓ triÓn cña vi khuÈ khuÈn ph© ph©n gi¶ gi¶i x¬ 30 10
C¹nh tranh, tranh, øc chÕ lÉn nhau ► Protozoa ¨n vµ vµ t/ho¸ t/ho¸ vi khuÈ khuÈn, lo¹ lo¹i ra x¸c tr« tr«i næi trong dÞch d¹ cá (Hungate, Hungate, 1966), chÝnh v× vËy mµ lµm gi¶ gi¶m lîng îng VK b¸m vµo mÈu thø thøc ¨n ► LoaÞ bá protozoa khá khái d¹ cá lµm t¨ng s/lî s/lîng ng VK. TN trª trªn cõu cho thÊy tû lÖ t/ho¸ t/ho¸ VCK t¨ng 18% khi kh« kh«ng cã protozoa trong d¹ cá (Preston vµ vµ Leng, Leng, 1991) ► KF giµ giµu c¸c chÊt dinh dìng ìng kh« kh«ng g©y sù c¹nh tranh gi÷ gi÷a c¸c nhãm VSV. NhNhng KF nghÌo dinh dìng ìng sÏ g©y ra sù c¹nh tranh gay g¾g¾t gi÷ gi÷a c¸c nhãm VSV, øc chÕ lÉn nhau, nhau, t¹ t¹o khuynh híng íng bÊt lîi cho qu¸ qu¸ tr× tr×nh lªn men thø thøc ¨n 31 Quan hÖ VSV (tiÕp (tiÕp)) 5. Quan hÖ ký sinh ► TMT cã nhiÒu VK b¸m vµo hót chÊt dinh dìng ìng ► MÆt kh¸ kh ¸ c nhiÒu lo¹ lo¹i TMT l¹ ¹i l ththù ù c b µo VK ®Ó lÊy chÊt dinh dìng ìng + VD: TMT Entodimium symblex 1 h thù thùc bµo ®î ®îc 2.800 VK + Trong d¹ cá cõu VK bÞ thùthùc bµo lµ 90 g VK/ng VK/ng ► Do vËy d¹ /c cã TMT s/l VK< d/c ko TMT à CÇn cã mt d¹ cá phï phï hîp 32 III. M«i tr trêng d¹ cá 1. Dinh dìng ìng thø thøc ¨n * Tû lÖ gi÷ gi÷a N-protein, N fi protein/chÊt protein/chÊt c/cÊp Q + VD: K/F cã protein c©n ®èi, VSV tæng hîp ®î ®îc 200 g pr./ ngµ ngµy + KF ®ñ N, nh nhng thiÕu chÊt cung cÊp Q, VSV chØchØ tæng hîp ®î ®îc 120 g pr./ ngµ ngµy + N thiÕu/ thiÕu/ Q thõa, thõa, VSV chØ chØ t/h ®î ®îc 100 g pr./ng pr./ngµµy + Hydratcacbon à xetoaxit ®Ó VSV t/h protein + Nguå Nguån dd cho VSV do: TA, néi sinh (nÐ bät, m¸u), VSV rÊt mÉn c¶m thiÕu TA 33 11
M«i tr trêng d¹ cá (tiÕp) tiÕp) 2. NhiÖ NhiÖt ®é vµ Èm ®é ► NhiÖ NhiÖt ®é thÝch hîp ®Ó thuË thuËn lîi cho VK lªn men + t d¹ d¹ cá > t th© nhiÖt 1-1,5 oC, kho¶ th©n nhiÖ 38-41 oC kho¶ng 38- + Khi lªn men qu¸qu¸ m¹nh t, ®iªï hoµhoµ: th¶ th¶i nÐ bät, î * §é Èm thÝch hîp 85-85-95% + §Ó duy tr× tr× ph¶ ph¶i cã lîng îng nÐ th thêng xuyª xuyªn vµo d/ cá: tõ ngoµ ngoµi vµo (uèng); ng); tõ nÐ bät xuè xuèng (60- (60-100 + Mçi ngµ ngµy cã kho¶ d/cá à rué kho¶ng 150 lÝt dÞch d/cá ruét 34 M«i tr trêng d¹ cá (tiÕp) tiÕp) 3. YÕm khÝ ► Khu hÖ VSV d¹ d¹ cá chñ chñ yÕu lµ yÕm khÝ, khÝ, hµm lîng îng oxy 8,5 (TA n ure), tró tróng ®éc kiÒm + pH ®î ®îc ®iÒu tiÕt = hÖ ®Öm muèmuèi kiÒm trong nÐ bät (NaHCO3, muè muèi fotfat, fotfat, sunfat, sunfat, oxalat cña Na, K, Mg, Ca) ► VSV f/g protein à NH3 (kiÒm) kiÒm) ► VSV f/g x¬ à CO2 + H2O à H2CO3 (axit) axit) 36 12
pH (tiÕp (tiÕp)) ► Theo Chenost vµ Kayouli (1997), qu¸ qu¸ tr× tr×nh ph© ph©n gi¶ gi¶i chÊt x¬ cña KF diÔn ra trong d¹ cá cã hiÖ hiÖu qu¶ qu¶ cao nhÊt khi pH dÞch d¹ cá > 6,5, cßn qu¸ qu¸ tr× tr×nh ph© ph©n gi¶ gi¶i tinh bét trong d¹ cá cã hiÖ hiÖu qu¶ qu¶ cao nhÊt khi pH < 6,0 ► Tû lÖ TA tinh cao trong khÈ khÈu phÇ phÇn ®· lµm gi¶ gi¶m pH dÞch d¹ cá, dÉn ®Õn øc chÕ ho¹ ho¹t ®éng cña VK ph© ph©n gi¶ gi¶i x¬. H¹ H¹ thÊp pH dÞch d¹ cá th« th«ng qua viÖ viÖc phè phèi hîp khÈ khÈu phÇ phÇn cã thÓ thÓ dÉn ®Õn h¹n chÕ sù ph¸ ph¸t triÓ triÓn cña vi khuÈ khuÈn ph© ph©n gi¶ gi¶i xenluloza. xenluloza. 37 pH (tiÕp (tiÕp)) ► TA cã nhiÒu muè muèi kho¸ kho¸ng (TN 100 kg r¬m + 4 kg v«i), mt d¹ cá à kiÒm ► VK tiÕt xenlulaza, xenlulaza, enzym nµy h/®h/® ë pH = 5,5- 5,5-6 ► TMT Epidimium amylaza h/® h/® ë pH=5,5- pH=5,5-6,5 ► Hemixenlulaza (VK) h/® h/® ë pH=5,8- pH=5,8-6,5 ► TMT Isotricha: pectinesteraza, pH=8 – 8,6 Isotricha: pectinesteraza, 5. Th¶ Th¶i khÝ ► Trong qu¸ qu¸ tr× tr×nh lªn men sinh khÝ ► CO2 65%; CH 4 25%; N 2 7%, H2, H2S Ýt ► C¸c khÝ nµy ®c th¶ th¶i ra theo î h¬i, nÕu tÝch tô trong d¹ cá a/h ®Õn ho¹ ho¹t ®éng cña VSV 38 IV. T¸c dông ph© ph©n gi¶ gi¶i TA cña VSV 4.1 Ph© Ph©n gi¶ gi¶i chÊt x¬ + C¬ C¬ gií giíi (do NS§ NS§V): V): xÐ mµng Xenluloza, Xenluloza, nghiÒn n¸t T.¨ T.¨n + Ho¸ Ho¸ häc (do VK): VK): enzym cña vsv ► Gåm enzym néi bµo, ngo¹ngo¹i bµo ► Protein g¾ g¾n: VK trong d¹ cá cã lo¹ lo¹i protein g¾ g¾n xenlulaza + c¬c¬ chÊt ► Tû lÖ t/h chÊt x¬ trong d¹ cá 30 – 80% + 30 – 40% r¬m r¹ c©y ng«ng« giµ giµ + 70 – 80% cá non 39 13
* Tiª Tiªu ho¸ ho¸ chÊt x¬ trong d¹ cá a. Xenluloza, Xenluloza, Hemixenluloza (TP chñ chñ yÕu trong t.¨ t.¨ n loµ loµi nhai l¹i) Nhê enzym cña vsv (80% xenluloza ¨n vµo) • Xenluloza Depolimepaza Polysacarit Glucozidaza Xenlubioaza 2b Glucoze Xenlulobiaza Xenlulaza Xenluloz quan träng víi tr©u bß: cung cÊp E, d.d, ®¶m b¶o v/® d.dµy & khu«n ph©n à ph¶i ®¶m b¶o tû lÖ trong kF (
4.2 C¸c nh© nh©n tè ¶/hëng ëng ®Õn f/g chÊt x¬ * Sù thu nhË nhËn thø thøc ¨n + KhÈ KhÈu vÞ: vÞ: cã nh÷ nh÷ng chÊt hoµ hoµ tan k/t t¨ng khÈ khÈu vÞ + K/t c¬ c¬ gií giíi: cøng, ng, s¾ s¾c, ®au + HÖ HÖ sè cho¸ cho¸ng: ng: + Tû lÖ tiª tiªu ho¸ ho¸ thÊp + Gi¸ Gi¸ trÞ dinh dìng ìng thÊp + Thêi gian nhai l¹i cao à ViÖ ViÖc chÕ biÕn TA lµ lµ quan trä träng VD: bß ¨n 1,5- 1,5-2,0 kg r¬m/ngµ m/ngµy + KiÒm ho¸ ho¸ r¬m ¨n ®ù¬c ù¬c 4-5 kg/ng kg/ngµµy + Bæ sung ure n©ng gÝa trÞ dd cña r¬m 3-8% 43 C¸c nh© nh©n tè ¶/hëng ëng ®Õn f/g x¬ (tiÕp) tiÕp) * Møc ®é lignin ho¸ ho ¸: tuæ tuæi thu ho¹ ho¹ch thù thùc vËt + R¬m r¹: x¬ x¬ t/h ®c 30- 30-50% + Hµm lîng îng lignin 10%, gi¶gi¶m tû lÖ t/h 10- 10-18% +X¸c ®Þnh tuæ tuæi thu ho¹ ho¹ch VD: non TB giµ giµ S¶n lîng îng 20 30 40 Tû lÖ t/h 70 60 30 Gi¸ Gi¸ tr. Dd 70 90 60 44 C¸c nh© nh©n tè ¶/hëng ëng ®Õn f/g x¬ (tiÕp) tiÕp) ► Trong TB thù thùc vËt lignin liª liªn kÕt víi xenluloza thµnh c¸c m¹ch ester à mµng vµ hemixenluloza thµ liª ch¾c à t¹o TA khã tiª liªn kÕt v÷ng ch¾ tiªu ► Xö lý cÇn f¸ m¹ch nèi gi÷ gi÷a lignin víi x¬ dïng c¸c ph¬ ph¬ngng ph¸ ph¸p sau: sau: + KiÒm ho¸ NaOH, Ca(OH)2 – nhiÖ ho¸: NaOH, nhiÖt + ¸p lùc ho¸: CaO + H2O – ho¸ + KiÒm ho¸ ho¸ häc ho¸: ure – VSV + VK + nÊm + KiÒm ho¸ + KiÒm ho¸ ho¸: h¬i NH3, níc íc NH3 45 15
C¸c nh© nh©n tè ¶/hëng ëng ®Õn f/g x¬ (tiÕp) tiÕp) + P2 sö dông níc íc v«i Ca(OH)2, CaO ®Ó xö lý r¬m r¹ pH>8, nh nhng mèc ph¸ ph¸t triÓ triÓn nhanh + Xö lý nhiÖ nhiÖt kÕt hîp kiÒm ho¸ ho¸ diÖ diÖt ®c nÊm + C¸c níc íc «n ®íi sd NH3 nÐ th¶ th¶i tõ nh/m ph /®¹ /®¹m m + ë ViÖ ViÖt Nam xö lý b»ng ure ► VD: 100 kg r¬m + 3- 3-4 kg ure + 70- 70-100 kg nÐ à Tré Tré n ñ trong tó i nylon hoÆ hoÆ c h è à Sau 20 ngµ ngµy cho tr© tr©u bß ¨n 46 C¸c nh© nh©n tè ¶/hëng ëng ®Õn f/g x¬ (tiÕp) tiÕp) * Hµm lîng îng gluxit dÔ tiª tiªu trong K/F + Gluxit dÔ tiª tiªu (tinh bét, rØ mËt ®êng ®êng,, ®êng ®êng)) rÊt cÇn cho VSV + Trong KT fèi hîp KF cÇn: gluxit dÔ tiª tiªu/gluxit khã tiª tiªu (x¬ (x¬) hîp lý NÕu nhiÒu gluxit dÔ tiªtiªu à c¹ch tranh gi¶ gi¶m t/h x¬ tiªuà gi¶ Khi f/g gluxit dÔ tiª gi¶m pH, øc chÕ VK f/g x¬ + TN bæ sung gluxit dÔ tiª ph¶i à t¨ng tû lÖ tiªu võa ph¶ t/h x¬ 10- 10-25% 47 4.3 Ph© Ph©n gi¶ gi¶i tinh bét, ®êng ®êng * Tinh bét, ®êng: (95% tiªu ho¸ ë d¹ cá) + Tinh bét Amilaza Mantoza + Dextrin (VSV) Mantaza (VSV) 2a-Glucoza + §êng ®¬n à lªn men à ABBH 48 16
Qu¸ Qu¸ tr× tr×nh t¹o ABBH * T¹ T¹o a.acetic (C2): a. pyruvic à axetyl CoA à Malonyl CoA à Axetyl CoA à a.acetic * T¹ T¹o a.propionic (C3): a.Pyruvic à qua photphoryl ho¸ ho¸ COOH COOH COOH COOH C=O Pà C –O ˜ P à CH2 + Pà à CH2 CH3 CH2 COOH CH3 Pyruvic Pyruvic fotfat Oxaloacetic Propionic 49 Qu¸ Qu¸ tr× tr×nh t¹o ABBH (tÝ (tÝªªp) T¹o a.butyric (C4): * T¹ + a.pyruvic à axetyl CoA à axetoaxxetyl CoA à b OH butyryl CoA à butyl CoA à a.butyric • P/ø P/ø tæng qu¸ ®êng à ABBH khi ¨n n t/ bét qu¸t bét ®êng ph©n tö glucoza à 2 ptg C2 + 2 ptg C3 + C4 • 3 ph© + 3 CO2 + CH3 + 2 H2O • Khi ¨n nhiÒu th« th« x¬ 5 ptg glucoza à6C2+2C3+C4 +5CO2+3CH4+6H2O • %ABBH: C2:60- :20-21%, C 4: 13- :60-62%; C 3:20- 13-14%; C5: 1,5- 1,5-1,7% 50 Qu¸ Qu¸ tr× tr×nh t¹o ABBH (tÝ (tÝªªp) ► Piatkowski vµ céng sù (1990) cho biÕt ®èi víi c¸c KF kh¸ kh¸c nhau, nhau, nång ®é ABBH tæng sè biÕn ®éng tõ 11,4 - 23,3 mmol/100ml dÞch d¹ cá. ► Møc tèi ®a nµy xuÊt hiÖ hiÖn sau ¨n 2 - 6 giê. giê. Khè Khèi lîng îng ABBH ë d¹ cá bß c¸i cã thÓthÓ ®¹t ®¹t tíi 4,5 kg/24 h. ► Khi KF giµ giµu carbohydrat dÔ tiª tiªu th× th× lîng îng ABBH tæng sè sÏ cao 51 17
Qu¸ Qu¸ tr× tr×nh t¹o ABBH (tÝ (tÝªªp) ► Theo Cï Xu© Xu©n DÇn vµ cs (1996), tæng lîng îng ABBH còng nh nh tû lÖ % gi÷ gi÷a c¸c lo¹ lo¹i phô thué thuéc vµo KF ¨n. ► Axit axetic th thêng chiÕm 50- 50-70% tæng lîng îng ABBH trong d¹ cá vµ cã nhiÒu nhÊt khi ¨n cá kh« kh«. ► KF giµ giµu tinh bét vµ ®êng ®êng sÏ t¹o ra nhiÒu axit propionic. propionic. ► Khi con vËt ¨n khÈ khÈu phÇ phÇn giµ giµu protein, sù t¹o thµ thµnh axit butyric t¨ng lªn cßn axit axetic vµ propionic gi¶ gi¶m xuè xuèng 52 Vai trß trß ABBH + Cung cÊp n¨ng lîng îng Acetic + O2 à n¨ng lîng îng + Nguyª Nguyªn liÖ liÖu t¹o nªn c¬ thÓ thÓ ®éng vËt nhai l¹i T¹o mì s÷a: acetic + butyric à mì + T¹ + T¹ ®êng:: propionic à glucoz à glycogen T¹o ®êng * Lîng îng ABBH cÇn cã g/trÞ Q ? ch¸y 1mol glucoza à 2286 MJ §èt ch¸ ch¸y 1 mol acetic à 1759 MJ §èt ch¸ ch¸y 1 mol propionic à 1541 MJ §èt ch¸ 53 Vai trß trß ABBH (tiÕp (tiÕp)) * §VNL rÊt cÇn ABBH * Glucoza còng ®ãng vai trßtrß q/tr ë §VNL + HÖ HÖ TK (n(n·o) sd 1 phÇ phÇn ®êng ®êng,, nÕu thiÕu glucoza tr© tr©u bß hay bÞ h«n mª + C¬ C¬: glycogen lµlµ nang lîng îng dù tr÷ tr÷ NÕu thiÕu glucoza c¬ thÓ thÓ thiÕu Q dù tr÷ tr÷ + Mì: glucoza à glyxeryl à glyxerofotfat + a.bÐo à T¹o mì + TuyÕn vó: glucoza à galactoza Galactoza + glucoza à Lactoza (®êng®êng s÷a) 54 18
Vai trß trß ABBH (tiÕp (tiÕp)) ► NhiÒu lo¹ lo¹i VSV d¹d¹ cá còng sö dông ABBH ®Ó tæng hîp axit amin cho tÕ bµo VSV ► Nång ®é ABBH tæng sè biÕn ®éng tõ 11,4 - 23,3 mmol/100ml dÞch d¹ cá ► KL ABBH ë d¹ cá bß c¸i ®¹t ®¹t tíi 4,5 kg/24 h ► Cho ¨n nhiÒu thø thøc ¨n tinh sÏ kÝch thÝch t¹o nhiÒu propionat ë d¹ cá sÏ lµm gi¶ gi¶m tû lÖ mì s÷a vµ t¨ng tû lÖ protein s÷a ► Thø Thøc ¨n nhiÒu x¬ sÏ kÝch thÝch t¹o thµthµnh nhiÒu axetat vµ lµm t¨ng tû lÖ mì s÷a (Spann, 1993) 55 Vai trß trß ABBH (tiÕp (tiÕp)) * Nhãm C2: + C2 lµ lµ ng liÖ liÖu tham gia cÊu t¹o m«m« bµo tæ chø chøc + lµ lµ nguyª nguyªn liÖ liÖu tæng hîp mì + C2 k/thÝch ph¸ ph¸t triÓ triÓn n/m¹ n/m¹c d¹ d¹ cá, k/t ptr d¹ cá Bª míi sinh: sinh: d¹ d¹ 4 > d¹ d¹ cá, sau ®ã d/cá d/cá ptr, ptr, sau cïng chiÕm 70% dung tÝch d¹ dµy + Trong thêi kú bó s÷a cÇn bæ sung TA th« th« x¬: nghiÒn bét cá stylo cho vµo s÷a nh©nh©n t¹o K/q bª bª ®î ®îc nu« nu«i = s÷a nh© +bét cá à d¹ cá nh©n t¹o +b > d¹ d¹ cá cña bª ®c nu«nu«i b»ng s÷a mÑ 56 Vai trß trß ABBH (tiÕp (tiÕp)) + C2 t¹o thÓ thÓ xeton huyÕt: huyÕt: a. aceton a.acetic --> --> acetyl CoA a. acetoacetic a. b OH butyric B×nh th thêng ®©y ®©y lµ lµ nguå nguån cung cÊp Q cho §VNL Khi thÓ nhiÒuà g©y bÖnh ceton huyÕt thÓ ceton tÝch tô nhiÒuà à §VNL bÞ tró tróng ®éc axit 57 19
Vai trß trß ABBH (tiÕp (tiÕp)) * Nhãm C3: + a.propionic lµ nguå nguån cung cÊp Q quan trä träng nhÊt cña §VNL d/cá à lªn men à ®êng Glucoza ë d/cá ®êng huyÕt thÊp + Kh¾ Kh¾c phôc: chuyÓn a.propionic à glucoza, phôc: chuyÓ glucoza, qt nµy x¶y ra ë gan vµ thµ thµnh d/cá d/cá Metylmalonyl 21- 21-61% a.propionic CoA milaza glucoza Enzym nµy cã nhãm ghÐp B12, bª bª cÇn B/s B12 58 Vai trß trß ABBH (tiÕp (tiÕp)) * Nhãm C4: + Nguå Nguån cung cÊp n¨ng lîng îng + T¹ T¹o ®êng ®êng glucoza + C4 lµ lµ nguyª nguyªn liÖ liÖu t¹o mì s÷a + C4 t¹ t¹o ceton huyÕt ► 30% C4 à a. b OH butyric (th (thÓÓ ceton) ceton) 59 §iÒu khiÓ khiÓn qu¸ qu¸ tr× tr×nh s¶n xuÊt ABBH *Tamminga vµ céng sù (1990) ®· ®a ®a ra c¸c ph2 díi íi ®©y ®©y ®Ó ®iÒu chØ chØnh viÖ viÖc s¶n xuÊt ABBH: + Cho ®éng vËt nhai l¹i ¨n thø thøc ¨n cã nguå nguån gèc thù thùc vËt dÔ tiª tiªu hoÆ hoÆc tinh bét chË chËm ph© ph©n gi¶ gi¶i; + Cho ¨n lµm nhiÒu lÇn víi lîng îng nhá nhá ®Ó æn ®Þnh sù lªn men; + C¸c khÈ khÈu phÇ phÇn ¨n hçn hîp ®î®îc sö dông ®Ó æn ®Þnh qu¸ qu¸ tr× tr×nh lªn men d¹d¹ cá; + Cho thª thªm 6,7% dÇu h¹t lanh vµo c¸c KF ¨n cña cõu ®· lµm t¨ng thªthªm gÊp ®«i ®«i lîng îng axit propionic trong hçn hîp ABBH 60 20