Bản tin Bảo vệ sức khỏe cán bộ: Số 46/2015

Chia sẻ: ViNeji2711 ViNeji2711 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:32

Thêm vào BST

Báo xấu

21
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bản tin Bảo vệ sức khỏe cán bộ: Số 46/2015 trình bày các nội dung chính sau: Sơ cấp tại nạn tại nhà, những điều cần biết về ung thư vú, cẩn thận với bệnh của túi mật, tình trạng suy giảm trí nhớ ở người cao tuổi,... Mời các bạn cùng tham khảo để nắm nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bản tin Bảo vệ sức khỏe cán bộ: Số 46/2015

Coâng taùc Baûo veä söùc khoûe caùn boä VINH QUANG 70 NAÊM THÖÏC HIEÄN NHIEÄM VUÏ ÑAËC BIEÄT TS. NGUYEÃN QUOÁC TRIEÄU Tröôûng Ban Baûo veä, chaêm soùc söùc khoûe caùn boä Trung öông 70 naêm qua, lôøi caên daën cuûa Chuû tòch Hoà Chí Minh: “Söùc khoûe cuûa caùn boä vaø nhaân daân ñöôïc ñaûm baûo thì tinh thaàn caøng haêng haùi. Tinh thaàn vaø söùc khoûe ñaày ñuû thì khaùng chieán caøng nhieàu thaéng lôïi, kieán quoác caøng mau thaønh coâng” - ñaõ vaø luoân laø muïc tieâu phaán ñaáu, laø ñoäng löïc ñeå lôùp lôùp caùn boä laøm coâng taùc baûo veä söùc khoûe caùn boä vöôït qua haøng ngaøn khoù khaên, gian khoå trong chieán tranh; vöõng böôùc hoäi nhaäp, chinh phuïc nhöõng kyõ thuaät tieân tieán trong thôøi bình. Trong 70 naêm qua, nhöõng ngöôøi laøm coâng taùc baûo veä, chaêm soùc caùn boä töø Trung öông ñeán ñòa phöông ñeàu chung moät nieàm töï haøo, nieàm vinh quang ñöôïc phuïng söï cho söï nghieäp caùch maïng, goùp phaàn vaøo ngaøy thaéng lôïi cuûa caùch maïng cuõng nhö vaøo nhöõng thaønh töïu tieán boä kinh teá, vaên hoùa, xaõ hoäi thôøi kyø hoäi nhaäp vaø phaùt trieån hieän nay. Nhöõng ñoùng goùp aâm thaàm nhöng ñaày traùch nhieäm, hieäu quaû ñöôïc caùc theá heä caùn boä laøm coâng taùc baûo veä söùc khoûe caùn boä gìn giöõ vaø ngaøy caøng phaùt huy ñaùp öùng toát yeâu caàu baûo veä, chaêm soùc caùn boä trong tình hình môùi. Truyeàn thoáng veû vang töø caùc baäc vieân gaïch” ñaàu tieân cho coâng taùc baûo veä, tieàn boái chaêm soùc söùc khoûe caùc ñoàng chí laõnh ñaïo Naêm 1945, Caùch maïng Thaùng Taùm Trung öông. thaønh coâng, vôùi nhieäm vuï voâ cuøng quan Nhöõng ngaøy ñaàu, vôùi voâ vaøn khoù khaên: troïng laø baûo veä, chaêm soùc söùc khoûe cuûa khoâng ñuû thuoác, trang thieát bò laïc haäu, thieáu Chuû tòch Hoà Chí Minh, löông y Ñaëng Vaên thoán, ñòa ñieåm khoâng coá ñònh… nhöng taát caû Caùp, baùc syõ Leâ Vaên Chaùnh vaø döôïc syõ Vuõ nhöõng caùn boä ñaõ vinh döï ñöôïc Ñaûng vaø Baùc Coâng Thuyeát ñöôïc coi laø nhöõng ngöôøi “ñaët Hoà löïa choïn laøm coâng taùc baûo veä söùc khoûe 3
caùn boä ñeàu luoân noã löïc heát mình ñeå hoaøn ñuøm boïc cuûa nhaân daân neân duø hoaït ñoäng thaønh nhieäm vuï. Ñeå coù thuoác phuïc vuï caùn trong thôøi chieán, caùc caùn boä luoân hoaøn boä, phuïc vuï khaùng chieán, caùc caùn boä khoâng thaønh nhieäm vuï ñöôïc giao. Nhieäm vuï baûo chæ töï cheá taïo thuoác cung caáp cho Trung veä söùc khoûe caùn boä, chieán syõ voâ cuøng naëng öông vaø quaân ñoäi maø coøn mang naám Penix- neà, muoân vaøn khoù khaên vaø nguy hieåm ilin töø nöôùc ngoaøi veà ñeå saûn xuaát vaéc xin; nhöng chöa khi naøo nhöõng ngöôøi laøm coâng ñeå ñaùp öùng yeâu caàu caùch maïng, kòp thôøi taùc baûo veä söùc khoûe caùn boä lôi loûng nhieäm chöõa trò beänh nhieàu caùn boä laøm coâng taùc vuï, luùc naøo cuõng toaøn taâm toaøn yù phuïng söï baûo veä söùc khoûe caùn boä coøn gom heát caû soá caùch maïng, phuïc vuï Baùc Hoà kính yeâu. vaøng trong nhaø mình ñeå ñoàng nghieäp sang Quaõng thôøi gian yù nghóa trong cuoäc ñôøi nöôùc ngoaøi mua thuoác veà nöôùc kòp thôøi cuûa nhöõng caùn boä tröïc tieáp thöïc hieän nhieäm chöõa trò beänh cho caùn boä caùch maïng. Nhöõng vuï, nieàm töï haøo chung cuûa caùc theá heä laøm caùi teân Ñaëng Vaên Caùp, Leâ Vaên Chaùnh, Vuõ coâng taùc naøy ñoù laø ñöôïc chaêm soùc söùc khoûe Coâng Thuyeát, Toân Thaát Tuøng, Hoà Ñaéc Di, cho Baùc Hoà vaø keà caän beân Baùc khi Baùc bò Vuõ Vaên Caån, Leâ Vaên Phuïng, Ñoã Taát Lôïi, beänh naëng. Theo chaân Baùc ñi khaùng chieán Nguyeãn Vaên Ñaøn, Ñaëng Vaên Ngöõ, Hoaøng ñöôïc giaùc ngoä caùch maïng, ñöôïc soáng caïnh Xuaân Haø... laø nhöõng ngöôøi tieân phong cuûa moät con ngöôøi huyeàn thoaïi, taám göông ñaïo moät nhieäm vuï ñaëc bieät ñöôïc caùc theá heä caùn ñöùc cuûa Baùc ñaõ goùp phaàn hoaøn thieän hôn boä laøm coâng taùc baûo veä söùc khoûe vinh döï nhöõng caùn boä y teá maø sau naøy, hoïc taäp Baùc, "tieáp löûa” trong chaëng ñöôøng 70 naêm ñoàng hoï trôû thaønh nhöõng ngöôøi thaày caû veà y ñöùc, haønh cuøng ñaát nöôùc. Theo tieáng goïi cuûa Baùc y nghieäp ñoái vôùi bieát bao theá heä hoïc troø Hoà, nhieàu caùn boä y teá taøi ba ñang tu nghieäp, ngaønh Y. Ñoù laø baùc syõ Nhöõ Theá Baûo, baùc ñang laøm vieäc taïi nöôùc ngoaøi ñaõ saün saøng töø syõ Nguyeãn Theá Khaùnh, giaùo sö Ñaëng Vaên boû ñeå veà nöôùc phuïc vuï caùch maïng. Cho duø Chung, giaùo sö Toân Thaát Tuøng - nhöõng ôû caên cöù ñòa caùch maïng hay trong vuøng ngöôøi ñöôïc Trung öông tin töôûng giao khaùng chieán, caùc baùc syõ, döôïc syõ chuû choát nhieäm vuï chaêm soùc Baùc khi Ngöôøi laâm ngoaøi tham gia tröïc tieáp cöùu chöõa cho caùn beänh naëng. boä, chieán syõ, ñoàng baøo coøn ñoàng thôøi laø Quaùn trieät chæ ñaïo coi caùn boä laø voán nhöõng ngöôøi thaày ñaøo taïo ra nhieàu theá heä y, quyù nhaát cuûa Ñaûng, nhaát laø caùn boä trung, baùc syõ, döôïc syõ phuïc vuï khaùng chieán vaø xaây cao caáp, nhöõng ngöôøi tröïc tieáp laõnh ñaïo döïng ñaát nöôùc sau naøy. Tieâu bieåu nhöõng coâng cuoäc khaùng chieán caàn ñöôïc chaêm soùc ngöôøi thaày thôøi kyø ñoù laø baùc syõ Hoà Ñaéc Di, chu ñaùo. Vaäy neân caùn boä laøm nhieäm vuï baûo Toân Thaát Tuøng, Ñaëng Vaên Ngöõ, Hoaøng Ñình veä söùc khoûe caùn boä phaûi laø nhöõng ñoàng chí Caàu, Ñinh Vaên Thaéng, Traàn Höõu Töôùc, Ñoã ñöôïc löïa choïn kyõ, coù trình ñoä chuyeân moân Xuaân Hôïp, Phaïm Gia Trieäu, Nguyeãn Trinh vöõng vaøng, coù khaû naêng laøm vieäc ñoäc laäp, Cô, Nguyeãn Theá Khaùnh… Nhöõng baùc syõ aáy phaûi laø ngöôøi coù ñaïo ñöùc toát, trung thaønh sau naøy ñeàu laø caùc giaùo sö ñaàu ngaønh cuûa Y vôùi söï nghieäp caùch maïng, coù tinh thaàn chieán teá Vieät Nam. ñaáu, chòu gian khoå hy sinh, coù tình caûm vaø Ngay töø nhöõng ngaøy ñaàu hoaït ñoäng, traùch nhieäm vôùi caùc ñoàng chí mình ñöôïc coâng taùc baûo veä söùc khoûe ñaõ nhaän ñöôïc söï giao baûo veä söùc khoûe. Nhöõng tieâu chí naøy, tin töôûng cuûa Trung öông vaø Baùc Hoà. Vôùi traûi qua 70 naêm, vaãn laø tieâu chí, muïc tieâu toå chöùc chaët cheõ, chæ ñaïo saùt sao cuûa Trung höôùng tôùi ñeå hoaøn thieän baûn thaân mình, öông vaø caùc khu uûy cuøng vôùi söï che chôû hoaøn thaønh toát nhieäm vuï caùch maïng ñöôïc 4
giao cuûa caùc caùn boä laøm coâng taùc baûo veä hoaït ñoäng khoa hoïc hieäu quaû hôn. söùc khoûe caùn boä. Lôùp lôùp caùn boä ñi sau vaãn Duø ôû thôøi kyø lòch söû naøo, caùc caùn boä luoân yù thöùc hoïc taäp, naâng cao trình ñoä laøm coâng taùc baûo veä söùc khoûe ñeàu noã löïc chuyeân moân, y ñöùc, taïo thaønh nhöõng lôùp keá hoaøn thaønh nhieäm vuï. Thôøi kyø tieàn khôûi caän chaát löôïng cao ñeå keá thöøa vaø phaùt huy nghóa, ñeán khôûi nghóa vaø hoøa bình laäp laïi truyeàn thoáng veû vang. ñeàu chung moät yù chí phuïc vuï caùch maïng. Hoaøn thaønh xuaát saéc nhieäm vuï caùch Coù nhöõng thôøi ñieåm ôû mieàn Baéc, maëc duø maïng giao hoaït ñoäng trong söï taøn phaù naëng neà cuûa Coâng taùc baûo veä söùc khoûe caùn boä hình chieán tranh nhöng ngoaøi ñaûm baûo coâng taùc thaønh vaø phaùt trieån laø moät taát yeáu khaùch baûo veä söùc khoûe caùn boä mieàn Baéc, coøn phaûi quan. Toå chöùc naøy ñaõ daàn lôùn maïnh ñeå ñaùp chi vieän cho mieàn Nam caû caùn boä, trang öùng yeâu caàu caùch maïng. Trong nhöõng naêm thieát bò, thuoác men. Mieàn Trung, mieàn Nam khaùng chieán, maëc duø chöa ñöôïc thaønh laäp thuoác thang, trang thieát bò voâ cuøng thieáu chính thöùc nhöng caùc caùn boä luoân yù thöùc thoán, caùc y, baùc syõ ngoaøi phuïc vuï caùc ñoàng mình ôû trong moät toå chöùc thöïc hieän moät chí laõnh ñaïo ôû taïi ñòa baøn, coøn phaûi ñi coâng nhieäm vuï veû vang. Thaùng 6/1960, Ban Bí taùc xuoáng cô sôû, phaûi xöû lyù, ñieàu trò taïi choã thö Trung öông quyeát ñònh thaønh laäp Ban khi caùn boä bò beänh. Tinh thaàn phuïc vuï taän Baûo veä söùc khoûe Trung öông do ñoàng chí tuïy, vôùi löông taâm, traùch nhieäm, noã löïc heát Leâ Ñöùc Thoï, UÛy vieân Boä Chính trò, Tröôûng mình chaêm lo söùc khoûe caùn boä trong hoaøn ban Toå chöùc Trung öông laøm Tröôûng ban. caûnh khoù khaên caøng ñöôïc thaép saùng. Naêm Töø ñaây, Ban Baûo veä söùc khoûe caùn boä caáp 1975, ñaát nöôùc hoaøn toaøn giaûi phoùng, böôùc Trung öông chính thöùc hình thaønh, cuøng vôùi vaøo giai ñoaïn hieän ñaïi hoùa, coâng nghieäp ñoù laø vieäc kieän toaøn heä thoáng baûo veä söùc hoùa, caùc caùn boä laøm coâng taùc baûo veä söùc khoûe caùn boä luùc baáy giôø vaø ñaûm baûo coâng khoûe laïi mieät maøi vôùi nhöõng nhieäm vuï thôøi taùc baûo veä söùc khoûe caùn boä mieàn Nam trong kyø môùi. ñieàu kieän chieán tranh chöa keát thuùc. Ñeán Söï phaùt trieån cuûa y hoïc luoân khoâng cuoái naêm 1969, coâng taùc baûo veä söùc khoûe ngöøng, caøng ñoøi hoûi ñoäi nguõ caùn boä luoân coù caû ôû 2 mieàn Baéc vaø Nam. Ñeán naêm phaûi caäp nhaät, luoân tìm toøi, luoân nghieân cöùu 1988, Quyeát ñònh soá 63-QÑ/TW cuûa Ban Bí ñeå ñöa nhöõng thaønh töïu, tieán boä y hoïc môùi thö Trung öông Ñaûng veà vieäc toå chöùc baûo nhaát vaøo coâng taùc khaùm chöõa beänh cho caùn veä söùc khoûe caùn boä laõnh ñaïo; Ñeán ñaàu naêm boä trung, cao caáp. Thöïc tieãn ñaõ chöùng minh 2002 ñaõ coù Quyeát ñònh soá 27-QÑ/TW veà söï coá gaéng cuûa ñoäi nguõ caùn boä laøm coâng taùc vieäc thaønh laäp Ban Baûo veä, chaêm soùc söùc ñaëc bieät naøy. Trong nhöõng naêm qua, coâng khoûe caùn boä Trung öông ñaõ ñaùnh daáu böôùc taùc baûo veä, chaêm soùc söùc khoûe caùn boä ñaõ kieän toaøn, ñieåu chænh phuø hôïp vôùi ñieàu kieän coù nhöõng böôùc phaùt trieån vöôït baäc. Ñeán hoaøn caûnh môùi. Söï ra ñôøi cuûa Quyeát ñònh nay, nhieàu thaønh töïu, tieán boä y hoïc môùi 242-QÑ/TW cuûa Ban Bí thö ngaøy 15/4/2014 ñöôïc aùp duïng nhaèm baûo veä, chaêm soùc vaø laø moät moác son trong chaëng ñöôøng daøi 70 naâng cao söùc khoûe caùn boä töø Trung öông naêm. Chöùc naêng, nhieäm vuï, toå chöùc boä maùy ñeán ñòa phöông. Hoäi ñoàng chuyeân moân baûo cuûa heä thoáng ñöôïc hoaøn thieän. Moâ hình toå veä söùc khoûe Trung öông vaø 3 mieàn Baéc, chöùc cuûa heä thoáng baûo veä söùc khoûe caùn boä Trung, Nam, Hoäi ñoàng Dinh döôõng vaø ñöôïc hoaøn thieän, cuûng coá moät caùch ñoàng Thuoác baûo veä söùc khoûe Trung öông ñeàu hoäi boä, thoáng nhaát vaø oån ñònh hôn, phöông thöùc tuï ñuû caùc chuyeân gia ñaàu ngaønh, gioûi veà y 5
thuaät chuyeân moân, nhieàu ngöôøi khoâng chæ naõo… Khoâng chæ döøng laïi ôû vieäc thöïc hieän noåi tieáng trong nöôùc maø caû ôû nöôùc ngoaøi. toát coâng taùc ñoái noäi, coâng taùc ñoái ngoaïi Caùc hoäi ñoàng ñaõ phaùt huy tích cöïc vai troø cuõng ñöôïc ñaëc bieät chuù troïng. Chuùng ta cuûa mình trong vieäc phoái hôïp vôùi caùc cuõng ñaõ cöû caùn boä sang hoã trôï moät soá nöôùc chuyeân gia, toå chöùc y teá trong vaø ngoaøi baïn chaêm soùc söùc khoûe caùn boä cao caáp; nöôùc trong vieäc khaùm vaø ñieàu trò beänh caùc thöôøng xuyeân tieán haønh nghieân cöùu, trao ñoàng chí laõnh ñaïo ñeå söùc khoûe tieán trieån, ñoåi kinh nghieäm chuyeân moân, toå chöùc, cô hoài phuïc moät caùch nhanh nhaát, hieäu quaû cheá hoaït ñoäng cuûa heä thoáng caùc cô quan nhaát. Khoâng chæ chuù troïng ñaåy maïnh baûo veä söùc khoûe vôùi nöôùc baïn... chuyeân moân, khaùm chöõa beänh maø coâng taùc Traûi qua baûy thaäp kyû phaán ñaáu, xaây phoøng beänh, naâng cao chaát löôïng cuoäc soáng döïng vaø tröôûng thaønh, coâng taùc baûo veä söùc cho caùc ñoái töôïng quaûn lyù cuõng ñöôïc ñaëc khoûe caùn boä ñaõ vaø luoân ñoàng haønh cuøng söï bieät quan taâm. Caùn boä thuoäc dieän quaûn lyù nghieäp caùch maïng cuûa Ñaûng,cuûa daân toäc; ñöôïc chaêm lo caû söùc khoûe theå chaát vaø tinh ñaõ vaø luoân laø ñieåm töïa vöõng chaéc veà söùc thaàn thoâng qua vieäc tham gia caùc ñôït nghæ khoûe cuûa caùc caùn boä trung, cao caáp, caùn boä döôõng, tham döï caùc lôùp taäp huaán, theå thao, thuoäc dieän quaûn lyù, luoân nhaän ñöôïc söï tin giaûi trí naâng cao theå löïc, trí löïc. Trieån khai caäy cuûa Boä Chính trò, Ban Bí thö, caáp uûy thöïc hieän toát caùc cheá ñoä, chính saùch ñoái vôùi caùc caáp, caùc ñoàng chí laõo thaønh caùch maïng, caùn boä cao caáp khi oám ñau ñieàu trò taïi caùc caùc ñoàng chí caùn boä ñöôïc baûo veä, chaêm soùc cô sôû trong vaø ngoaøi nöôùc theo quy ñònh. söùc khoûe. Lôùp lôùp theá heä nhöõng caùn boä laøm Ban Baûo veä, chaêm soùc söùc khoeû caùn boä coâng taùc chaêm soùc söùc khoûe caùn boä ñaõ vaø Trung öông phoái hôïp vôùi Vaên phoøng Trung ñang mang treân mình moät öông Ñaûng hoã trôï moät soá trang thieát bò, nhieäm vuï ñaëc bieät vôùi phöông tieän phuïc vuï coâng taùc baûo veä nieàm vinh döï lôùn lao chaêm soùc söùc khoûe caùn boä taïi Beänh vieän ñaày töï haøo n Trung öông Quaân ñoäi 108, Beänh vieän Höõu Nghò, Beänh vieän Thoáng Nhaát, Vieän Y hoïc Coå truyeàn Quaân ñoäi vaø moät soá phoøng baûo veä söùc khoûe Trung öông. Nhieàu ban baûo veä, chaêm soùc söùc khoeû caùn boä tænh, thaønh phoá ñöôïc ñaàu tö naâng caáp cô sôû vaät chaát, trang bò y teá hieän ñaïi, phuïc vuï cho coâng taùc khaùm, chöõa beänh nhö ñaàu tö maùy sieâu aâm maøu, maùy X.quang, maùy xeùt nghieäm huyeát hoïc, maùy noäi soi tai muõi hoïng, maùy ño löu huyeát 6
Trong ñôøi soáng, sinh hoaït thöôøng ngaøy, tyû leä ngöôøi maéc tai naïn thöông tích ngaøy caøng gia taêng. Tuy nhieân, neáu bieát caùch sô cöùu ban SÔ CAÁP CÖÙU ñaàu coù theå cöùu soáng naïn nhaân vaø giaûm thieåu nhöõng bieán chöùng sau naøy. Xin giôùi thieäu caùch sô caáp cöùu moät soá tai naïn thöôøng gaëp TAI NAÏN trong gia ñình ñeå baïn ñoïc tham khaûo. 1. Ñöùt, söùt tay: Tröôùc heát, chuùng ta phaûi caàm maùu baèng caùch aán nheï vaøo veát TAÏI NHAØ thöông baèng vaûi hoaëc baêng, giöõ töø 20 ñeán 30 phuùt. Sau ñoù laøm saïch veát thöông baèng nöôùc saïch, khoâng röûa baèng xaø phoøng. Duøng panh hoaëc nhíp saïch vaø coàn ñeå laáy caùc dò vaät (neáu coù). Ñoái vôùi caùc veát thöông naëng neân ñeán beänh vieän gaàn nhaát ñieàu trò kòp thôøi, traùnh bò nhieãm truøng vaø uoán vaùn. Trong tröôøng hôïp tay bò ñöùt thì phaûi duøng vaûi saïch hoaëc tuùi nilon saïch ñöïng phaàn chi bò ñöùt rôøi, goùi theâm 2-3 lôùp nilon roài boû Ñaïi taù, TTÖT.BSCC. NGUYEÃN VIEÁT THAÉNG vaøo thuøng ñaù laïnh. Baêng thaät chaët veát thöông Phoù Chuû nhieäm Quaân y hoaëc garo treân veát thöông 3-5cm ñeå caàm Boä Tö leänh Thuû ñoâ Haø Noäi maùu (xoaén garo töø töø cho ñeán khi maùu heát chaûy; cho naïn nhaân naèm ñaàu thaáp, chaân cao, ñeán beänh vieän ñeå ñöôïc khaùm vaø ñieàu trò nhôù uû aám cô theå; cöù 15 phuùt laïi nôùi loûng garo ñuùng caùch. khoaûng vaøi giaây). Ñöa ngöôøi bò naïn ñeán 3. Gaõy xöông tay, chaân, coät soáng: Neáu beänh vieän sôùm nhaát coù theå, ñaët naïn nhaân ôû phaùt hieän naïn nhaân coù nhöõng daáu hieäu gaõy tö theá naèm. Khoâng neân ñeå laâu quaù 18 tieáng xöông nhö chi khôùp bieán daïng, chaûy maùu ñoàng hoà. Traùnh ñeå nöôùc tieáp xuùc vôùi phaàn nhieàu, aán nheï hoaëc cöû ñoäng nheï cuõng gaây chi bò ñöùt rôøi. Khoâng neân boâi tröïc tieáp oxy ñau, xöông choïc thuûng da, ñaàu chi bò thöông giaø, iot vaø dung dòch chöùa iot vaøo veát thöông ngoùn tay hoaëc ngoùn chaân bò teâ, tím taùi... Haõy hôû vì coù theå gaây kích öùng teá baøo soáng. ñöa hoï ñi caáp cöùu sôùm nhaát coù theå. Trong 2. Bong gaân: Bong gaân thöôøng xaûy ra ôû thôøi gian chôø ñôïi söï can thieäp cuûa y teá, ngöôøi maét caù chaân, ñaàu goái hoaëc cung baøn chaân. chaêm soùc caàn thöïc hieän caùc böôùc sô cöùu nhö: Trong tröôøng hôïp naøy, daây chaèng seõ bò bong Caàm maùu baèng caùch aán chaët veát thöông baèng söng leân nhanh vaø ñau. Caùc böôùc sô cöùu nhö baêng voâ truøng hoaëc moät mieáng vaûi, quaàn aùo sau: Giöõ coá ñònh, khoâng ñeå chi bò toån thöông saïch. Baát ñoäng vuøng bò thöông nhö naèm treân theâm. Chöôøm ñaù vuøng bò toån thöông baèng vaùn cöùng, duøng daây coá ñònh ngöôøi vaøo vaùn caùch chöôøm khaên laïnh, khaên öôùt hoaëc tuùi cöùng; hoaëc duøng baêng (daây) coá ñònh chi bò chöôøm ñoå ñaày nöôùc laïnh. Coá gaéng chöôøm ñaù gaõy vaøo chi laønh; hoaëc neïp laïi vuøng chaán caøng sôùm caøng toát sau khi bò thöông nhöng thöông neáu baïn ñaõ ñöôïc ñaøo taïo qua veà khoâng neân chöôøm ñaù quaù laâu vì coù theå gaây chuyeân moân. Chöôøm ñaù ñeå haïn cheá söng vaø toån thöông moâ. Naâng cao chi bò thöông moãi giaûm ñau. Khoâng chöôøm tröïc tieáp leân da maø khi coù theå ñeå haïn cheá söng. Ñöa naïn nhaân haõy boïc ñaù trong khaên, vaûi hoaëc chaát lieäu 7
töông töï khaùc roài môùi chöôøm. Ñaët naïn nhaân hieäu tuaàn hoaøn (thôû, ho hoaëc cöû ñoäng), neáu naèm vôùi tö theá ñaàu thaáp hôn thaân mình moät caàn thieát thì tieán haønh hoài söùc caáp cöùu. Che chuùt vaø keâ cao chaân ñeå ñeà phoøng soác. phuû vuøng boûng, duøng baêng voâ truøng saïch 4. Boûng: Ñaàu tieân, caàn xaùc ñònh möùc aåm, quaàn aùo saïch aåm hoaëc khaên aåm. Goïi ñoä boûng tröôùc khi sô cöùu, ôû moãi ñoä boûng seõ ngay caáp cöùu hoaëc nhôø söï giuùp ñôõ cuûa nhaân coù caùch sô cöùu khaùc nhau: vieân y teá gaàn nhaát. Khoâng ngaâm veát boûng Tröôøng hôïp boûng nheï: Da chuyeån maøu naëng vaø dieän tích roäng vaøo nöôùc laïnh vì laøm ñoû, coù theå keøm theo söng, ñau hoaëc bieåu nhö vaäy coù theå gaây soác. hieän loang loå, ñoû nhieàu, gaây ñau vaø söng 5. Ñieän giaät: Tröôùc tieân caàn taét nguoàn nhieàu, ñöôøng kính veát thöông khoâng quaù 5- ñieän tieáp xuùc vôùi naïn nhaân baèng caùch duøng 8cm. Khi ñoù caàn laøm maùt veát boûng baèng caùc vaät duïng khoâng daãn ñieän nhö bìa carton, nöôùc laïnh hoaëc chöôøm laïnh ít nhaát 5 phuùt roài nhöïa goã ñeå ngaét nguoàn ñieän. Kieåm tra daáu che phuû veát boûng baèng baêng gaïc voâ truøng. hieäu tuaàn hoaøn thôû, tieán haønh hoâ haáp nhaân Neáu thaáy ñau, coù theå cho uoáng moät loaïi taïo khi caàn thieát. Ñaët naïn nhaân naèm vôùi tö thuoác giaûm ñau khoâng caàn keâ ñôn nhö as- theá ñaàu thaáp hôn thaân mình moät chuùt vaø keâ pirin, ibuprofen, naproxen (aleve)... Khoâng cao chaân ñeå ñeà phoøng soác. Goïi caáp cöùu ngay duøng ñaù ñaët tröïc tieáp leân veát boûng vì coù theå neáu thaáy naïn nhaân bò giaät ñieän coù trieäu gaây teâ coùng vaø laøm da toån thöông theâm. chöùng loaïn nhòp tim hoaëc tim ngöøng ñaäp, suy Khoâng laøm vôõ boïng nöôùc vì raát deã nhieãm hoâ haáp, tím taùi hoaëc ngöøng thôû, ñau vaø co truøng. Khoâng duøng aspirin cho treû em hoaëc ruùt cô, co giaät, teâ bì vaø uø tai, baát tænh... vò thaønh nieân. 6. Hoùc dò vaät: Khi ngöôøi lôùn hoaëc treû Tröôøng hôïp boûng naëng: Veát thöông coù lôùn bò hoùc dò vaät, haõy thöïc hieän bieän phaùp ñöôøng kính lôùn hôn 5-8cm hoaëc boûng ôû caùc ñaåy buïng taïo aùp löïc ñaåy dò vaät ra. vò trí nhö baøn tay, baøn chaân, maët, beïn, moâng, Ñoái vôùi treû sô sinh, haõy giöõ beù naèm uùp khôùp lôùn... Nhöõng veát boûng naëng nhaát treân caúng tay cuûa baïn vôùi ñaàu thaáp hôn thaân. thöôøng khoâng ñau vaø coù theå toån thöông ôû taát Duøng tay voã nheï nhaøng nhöng vöõng chaéc vaø caû caùc lôùp da, môõ, cô vaø thaäm chí vaøo xöông. döùt khoaùt, laëp 5 laàn cho ñeán khi toáng ñöôïc Vuøng bò thöông coù theå chaùy ñen hoaëc khoâ dò vaät ra ngoaøi. vaø traéng, beänh nhaân khoù hít thôû. Caàn thöïc Tröôøng hôïp nghieâm troïng hoaëc dò vaät hieän caùc böôùc sô cöùu nhö ñöa beänh nhaân ra vaãn chöa ra ngoaøi, sau khi sô cöùu haõy goïi khoûi vuøng chaùy, khoùi vaø nôi nhieät ñoä noùng. caáp cöùu ngay hoaëc nhôø söï giuùp ñôõ khaån caáp Kieåm tra caùc daáu cuûa nhaân vieân y teá n 8
NHÖÕNG ÑIEÀU CAÀN BIEÁT VEÀ BEÄNH UNG THÖ VUÙ (Kyø I) PGS.TS. BUØI DIEÄU UÛy vieân Hoäi ñoàng chuyeân moân baûo veä söùc khoûe caùn boä mieàn Baéc Giaùm ñoác Beänh vieän K Ung thö vuù laø beänh hay gaëp nhaát ôû phuï leân theo tyû leä maéc. Tuy nhieân, ôû moät soá nöôùc nöõ vaø laø nguyeân nhaân chính gaây töû vong ñoái phaùt trieån maëc duø tyû leä maéc gia taêng nhanh vôùi phuï nöõ taïi nhieàu quoác gia. Nguy cô maéc choùng nhöng tyû leä töû vong vaãn giöõ ñöôïc ôû ung thö vuù theo suoát cuoäc ñôøi ngöôøi phuï nöõ. möùc ñoä oån ñònh nhôø nhaän thöùc cuûa ngöôøi Tyû leä maéc ung thö vuù coù khoaûng dao ñoäng lôùn beänh, nhôø vaøo caùc tieán boä trong saøng loïc giöõa caùc nöôùc. Beänh coù tyû leä maéc cao nhaát ôû phaùt hieän sôùm vaø nhöõng thaønh töïu ñaït ñöôïc Myõ vaø Baéc AÂu, tyû leä maéc trung bình ôû Nam trong ñieàu trò. AÂu, Taây AÂu vaø thaáp nhaát ôû chaâu AÙ. Ung thö 1. Caùc yeáu toá nguy cô vuù coù xu höôùng taêng leân ôû taát caû caùc nöôùc. - Yeáu toá gia ñình: Nhoùm nguy cô cao Moät soá nöôùc chaâu AÙ coù xu höôùng taêng nhanh, goàm nhöõng ngöôøi coù tieàn söû gia ñình bò ung ñaëc bieät ôû Nhaät Baûn vaø Singapore. Cheá ñoä aên thö vuù nhö: meï, chò em gaùi, con gaùi. Phuï nöõ ñoùng vai troø quan troïng trong söï phaùt trieån coù meï bò ung thö vuù tröôùc tuoåi 40 nguy cô ung thö vuù. Tyû leä maéc ung thö vuù taêng theo maéc ung thö vuù taêng gaáp 2 laàn so vôùi phuï nöõ tuoåi, hieám gaëp ôû löùa tuoåi döôùi 30. Öôùc tính coù meï khoâng bò ung thö vuù. Nhöõng phuï nöõ trung bình cöù 8 phuï nöõ Myõ thì coù 1 ngöôøi maéc ung thö vuù coù lieân quan ñeán tieàn söû gia ñình ung thö vuù. Taïi Phaùp tyû leä naøy laø 1/10 vaø ôû thöôøng coù xu höôùng treû hôn. Vieät Nam theo soá lieäu chöa ñaày ñuû tæ leä naøy - Yeáu toá noäi tieát: Noàng ñoä Estrogen noäi khoaûng 1/30. Tyû leä töû vong do ung thö vuù taêng sinh ôû nhöõng phuï nöõ bò ung thö vuù cao hôn 9
so noàng ñoä Estrogen trong maùu. Ngöôïc laïi, cheá ñoä aên nhieàu daàu oliu, nguõ coác vaø hoa quaû coù theå ngaên chaën nguy cô naøy. - Caùc yeáu toá moâi tröôøng: Khi tieáp xuùc vôùi nhöõng böùc xaï ion hoùa laøm taêng nguy cô phaùt trieån ung thö vuù vôùi moái lieân quan giöõa lieàu löôïng, haäu quaû, tuoåi tieáp xuùc ñaëc bieät laø tuoåi thanh nieân. 2. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån ung thö vuù Hình aûnh caáu taïo tuyeán vuù bình thöôøng Nhöõng tieán boä veà sinh hoïc phaân töû trong nhöõng naêm gaàn ñaây cho pheùp thaáy roõ ñöôïc moät soá yeáu toá aûnh höôûng ñeán vôùi nhöõng ngöôøi khoâng bò ung thö. Nguy phaùt trieån ung thö vuù sau: cô cao vôùi ngöôøi coù kinh sôùm, maõn kinh - Thuï theå noäi tieát Estrogen vaø Proges- muoän, khoâng coù thai hoaëc coù thai laàn ñaàu teron: Estrogen coù taùc duïng ñieàu hoøa quaù sau 35 tuoåi. trình nhaân leân vaø bieán hoùa cuûa caùc teá baøo - Kinh nguyeät: Tuoåi coù kinh, maõn kinh ñích baèng caùc Receptor ñaëc hieäu. Vieäc phaùt vaø tieàn söû mang thai laø yeáu toá lieân quan chaët hieän ra thuï theå noäi tieát Estrogen ñaùnh daáu cheõ vôùi ung thö vuù. Phuï nöõ coù kinh laàn ñaàu moät böôùc ngoaët trong nghieân cöùu sinh beänh tröôùc tuoåi 13 nguy cô ung thö vuù cao gaáp 2 hoïc ung thö vuù baèng vieäc chæ ra söï khaùc bieät laàn so vôùi nhöõng phuï nöõ baét ñaàu coù kinh ôû treân laâm saøng giöõa 2 nhoùm ung thö vuù coù thuï tuoåi 13 hoaëc lôùn hôn. Phuï nöõ maõn kinh ôû sau theå noäi tieát Estrogen döông tính vaø aâm tính. tuoåi 55 coù nguy cô cao gaáp 2 laàn so vôùi phuï Beänh nhaân ung thö vuù coù thuï theå noäi tieát Es- nöõ maõn kinh tröôùc tuoåi 45. Phuï nöõ chöa sinh trogen döông tính ñaùp öùng toát hôn vôùi ñieàu ñeû laàn naøo nguy cô maéc ung thö vuù cao hôn trò baèng noäi tieát, tyû leä taùi phaùt thaáp hôn vaø so vôùi phuï nöõ ñaõ sinh ñeû moät hoaëc nhieàu laàn. thôøi gian soáng theâm laâu hôn vôùi nhoùm coù Es- Phuï nöõ coù thai laàn ñaàu tieân treân 30 tuoåi nguy trogen aâm tính. Thuï theå noäi tieát Progesteron cô ung thö vuù taêng töø 4 - 5 laàn so vôùi phuï nöõ cuõng laø moät yeáu toá tieân löôïng ñaùp öùng vôùi ñeû con tröôùc 20 tuoåi. ñieàu trò noäi tieát trong ung thö vuù. - Tuoåi: Nguy cô maéc ung thö vuù taêng - Yeáu toá phaùt trieån bieåu moâ (EGF): laø leân theo tuoåi. Hieám gaëp beänh nhaân ung thö chaát ñoùng vai troø giaùn tieáp trong quaù trình vuù ôû tuoåi 20 - 30. taêng sinh teá baøo, caàn thieát cho söï hoaït ñoäng - Cheá ñoä dinh döôõng: Coù moái lieân quan bình thöôøng cuûa bieåu moâ tuyeán vuù. Khi haøm giöõa cheá ñoä dinh döôõng vôùi ung thö vuù, ñaëc löôïng EGF cao laøm taêng nguy cô maéc ung bieät laø chaát beùo trong khaåu phaàn aên vôùi nguy thö vuù. cô maéc ung thö vuù. Röôïu cuõng ñöôïc coi laøm - Gen ung thö vuù: nhöõng loaïi gen coù khaû taêng nguy cô ung thö vuù. Uoáng röôïu quaù naêng lieân quan ñeán ung thö vuù laø Breast can- nhieàu vaø keùo daøi seõ laøm caûn trôû chuyeån hoùa cer 1 (BRCA1), Breast cancer 2 (BRCA2), Estrogen taïi gan seõ gaây haäu quaû laø laøm taêng p53 (gen öùc cheá taïo u naèm treân nhieãm saéc 10
- Thay ñoåi hình daïng nuùm vuù: khoái u xaâm laán gaây co keùo toå chöùc xung quanh. Khi khoái u ôû gaàn nuùm vuù coù theå gaây tuït nuùm vuù, leäch nuùm vuù. Moät soá tröôøng hôïp ung thö vuù gaây loeùt nuùm vuù, luùc ñaàu thöôøng chaån ñoaùn nhaàm laø chaøm. Neáu khoâng ñöôïc chaån ñoaùn vaø ñieàu trò sôùm, toå chöùc ung thö phaùt trieån gaây lôû loeùt maûng lôùn ôû nuùm vuù, baàu vuù cuõng coù theå gaây maát nuùm vuù. - Chaûy dòch ñaàu vuù: ung thö vuù ñoâi khi theå gaây chaûy dòch ñaàu vuù. Moät soá tröôøng hôïp 17), beänh nhaân ñeán beänh vieän vì do lyù chaûy dòch beänh ñaàu vuù. Dòch chaûy coù theå laø dòch khoâng maøu, Cowden dòch nhaøy, nhöng thöôøng laø dòch maùu. Laøm (do roái loaïn xeùt nghieäm teá baøo dòch ñaàu vuù, chuïp oáng nhieãm saéc theå), An- tuyeán vuù coù bôm thuoác caûn quang, noäi soi drogen receptor gene (AR) vaø Ataxia telang- oáng tuyeán söõa, laáy toå chöùc gaây chaûy dòch laøm iectasia gene (TA)… giaûi phaãu beänh laø phöông phaùp chuû yeáu ñeå 3. Trieäu chöùng ung thö vuù chaån ñoaùn chính xaùc. Trieäu chöùng laâm saøng cuûa ung thö vuù - Haïch naùch söng to: giai ñoaïn ñaàu haïch raát ña daïng. naùch thöôøng nhoû meàm khoù phaùt hieän treân - Khoái u ôû vuù: khoaûng 90% trieäu chöùng laâm saøng. Giai ñoaïn muoän haïch naùch to, ñaàu tieân cuûa beänh ung thö vuù laø coù khoái u. cöùng chaéc, ñoâi khi dính nhau, dính toå chöùc Ung thö vuù môùi phaùt hieän trieäu chöùng raát xung quanh neân di ñoäng haïn cheá. Toå chöùc ngheøo naøn. Thöôøng chæ thaáy coù khoái u nhoû ôû ung thö di caên tôùi haïch naùch phaù vôõ voû haïch, vuù, beà maët goà gheà khoâng ñeàu, maät ñoä cöùng xaâm laán ra ngoaøi da, gaây vôõ loeùt da vuøng chaéc, ranh giôùi khoâng roõ raøng. ÔÛ giai ñoaïn naùch. Ñoâi khi haïch naùch söng to laø trieäu sôùm khi u chöa xaâm laán lan roäng thì di ñoäng chöùng ñaàu tieân phaùt hieän ung thö vuù. deã daøng. Giai ñoaïn cuoái u ñaõ xaâm laán roäng - Ñau vuøng vuù: thöôøng ung thö vuù giai ra xung quanh, vaøo thaønh ngöïc thì di ñoäng ñoaïn ñaàu khoâng gaây ñau, ñoâi khi coù theå bò haïn cheá thaäm chí khoâng di ñoäng. ñau vuøng vuù, nhaám nhöùt khoâng thöôøng - Thay ñoåi da treân vò trí khoái u: thöôøng xuyeân. gaëp nhaát laø dính da, co ruùt da coù daïng dính - Bieåu hieän ung thö vuù giai ñoaïn cuoái: nhö “luùm ñoàng tieàn”. Dính da ôû thôøi kyø ñaàu ung thö vuù giai ñoaïn cuoái taïi choã coù theå xaâm raát khoù phaùt hieän, thöôøng chæ baùc syõ coù kinh laán gaây lôû loeùt, hoaïi töû ra ngoaøi da gaây chaûy nghieäm môùi phaùt hieän. Dính da laø moät theå dòch, muøi hoâi thoái, xaâm laán thaønh ngöïc gaây ñaëc tröng trong laâm saøng quan troïng ñeå chaån ñau nhieàu. Coù theå di caên haïch naùch, haïch ñoaùn ung thö vuù. Khi khoái u phaùt trieån lôùn thöôïng ñoøn, xöông, naõo, phoåi, gan gaây gaøy coù theå xuaát hieän noåi tónh maïch döôùi da. Khoái suùt, meät moûi, ñau nhieàu, khoù thôû, lieät...g u xaâm laán ra ngoaøi da gaây saàn da cam, gaây vôõ loeùt chaûy maùu. Ung thö vuù theå gaây xuaát (Ñoùn ñoïc kyø II: NHÖÕNG ÑIEÀU CAÀN hieän treân da vuù ôû vò trí treân khoái u ñoû leân vaø BIEÁT VEÀ BEÄNH UNG THÖ VUÙ, noùng taïi choã, coù theå coù phuø da, saàn da nhö Baûn tin Söùc khoûe caùn boä soá 47 thaùng 10/2015) voû cam (goïi laø saàn da cam). 11
CAÅN THAÄN cholesterol, bilirubin (saéc toá maät), canxi. Nhieãm truøng tuùi maät do nhieàu nguyeân nhaân VÔÙI BEÄNH khaùc nhau, hoaëc do soûi hoaëc do giun chui vaøo tuùi maät mang CUÛA TUÙI MAÄT theo vi khuaån gaây vieâm nhieãm. Neáu soûi ôû coå tuùi maät kích thöôùc ñuû lôùn seõ caûn trôû söï löu thoâng PGS.TS. BUØI KHAÉC HAÄU cuûa dòch maät, gaây vieâm, taéc ñöôøng maät vaø coù theå gaây ra vieâm tuùi maät caáp. Thoáng keâ cho thaáy, coù tôùi 90% caùc tröôøng hôïp vieâm tuùi maät laø do soûi gaây ra. Beänh cuûa tuùi maät phaûi keå ñeán polyp tuùi maät - laø moät toån thöông daïng u hoaëc giaû u phaùt trieån treân beà maët nieâm maïc tuùi maät, ñoù laø keát quaû cuûa söï tích tuï cholesterol, thöôøng voâ haïi vaø hieám khi gaây ung thö tuùi maät. Polyp tuùi maät thöôøng khoâng coù trieäu chöùng vaø khoâng caàn ñieàu trò. Tuùi maät coù theå maéc beänh roái loaïn vaän ñoäng neân laøm suy giaûm chöùc naêng tuùi maät Beänh maø khoâng phaûi do soûi gaây neân. Nguyeân nhaân tuùi maät coù theå gaëp cuûa roái loaïn vaän ñoäng tuùi maät coù theå laø do ôû moïi löùa tuoåi nhöng ôû ngöôøi cao vieâm maïn tính, caêng thaúng, do cô trôn cuûa tuoåi beänh thöôøng deã gaëp hôn, ñaëc tuùi maät hoaëc cô voøng oát ñi (Oddi) quaù chaët. Ngoaøi ra, coù theå do suy giaûm chöùc naêng bieät laø nöõ giôùi. Beänh coù theå gaây tuyeán giaùp cuõng gaây neân tình traïng roái loaïn bieán chöùng nguy hieåm. vaän ñoäng tuùi maät. Coù theå gaëp u tuùi maät (u Tuùi maät thöôøng laâm beänh gì? laønh hoaëc u aùc tính). Ung thö tuùi maät thöôøng Tuùi maät laø cô quan chuû yeáu chöùa ñöïng khoâng coù daáu hieäu hay trieäu chöùng gì caûnh dòch maät do gan baøi tieát vaø xuaát tieát daàn daàn baùo tröôùc. xuoáng ruoät giuùp cho quaù trình tieâu hoùa thöùc Bieåu hieän beänh cuûa tuùi maät aên haøng ngaøy cuûa con ngöôøi nhöng raát coù theå Tuøy theo töøng theå beänh cuûa tuùi maät maø bò laâm beänh. Beänh tuùi maät thöôøng gaëp nhaát coù caù c trieäu chöùng ñaëc thuø nhöng beänh cuûa laø soûi tuùi maät. Beänh hay gaëp nhaát ôû nöõ giôùi, tuùi maät thöôøng coù ñau buïng ôû vuøng döôùi bôø ngöôøi cao tuoåi. Soûi tuùi maät laø söï keát tuï caùc söôøn beân phaûi hoaëc vuøng thöôïng vò (deã nhaàm thaønh phaàn coù trong dòch maät maø chuû yeáu laø vôùi ñau daï daøy, tuïy taïng). Coù theå laø nhöõng 12
côn ñau döõ doäi hoaëc ñau aâm æ, ñau dai daúng Nguyeân taéc ñieàu trò vaø phoøng beänh hoaëc thoaùng qua, tuøy theo thöông toån cuûa tuùi Khi coù nhöõng bieåu hieän nghi ngôø maéc maät. Tieáp ñeán laø soát cao, reùt run, ñaëc bieät caùc beänh ôû tuùi maät, ñaëc bieät laø ngöôøi cao trong tröôøng hôïp vieâm nhieãm hoaëc do soûi tuùi tuoåi, nhaát laø nöõ giôùi, caàn ñeán cô sôû y teá ñeå maät (hoaëc coù caû soûi ñöôøng daãn maät). Vôùi ñöôïc thaêm khaùm vaø ñieàu trò sôùm, traùnh xaûy ngöôøi tuoåi cao, söùc yeáu thì ñoâi khi khoâng soát ra bieán chöùng. do phaûn xaï cuûa cô theå ñaõ keùm. Trieäu chöùng Ñeå phoøng beänh, ngöôøi cao tuoåi caàn coù vaøng da, nöôùc tieåu vaøng xuaát hieän moãi khi cheá ñoä aên uoáng hôïp lyù: neân haïn cheá aên môõ, coù vieâm naëng hoaëc soûi ñöôøng daãn maät, tuùi thòt ñoû (thòt boø, traâu, choù), loøng ñoû tröùng vaø maät (hoaëc caû hai). Caùc trieäu chöùng ñau buïng, caùc loaïi thöùc aên gaây taùo boùn (thöùc aên, nöôùc buoàn noân, noân, ñaày hôi, tröôùng buïng, chaùn uoáng coù nhieàu chaát tanin), ñaëc bieät ngöôøi aên coù theå xuaát hieän trong beänh cuûa tuùi maät. ñaõ coù beänh cuûa tuùi maät (soûi, vieâm, polyp). Ñaëc bieät, beänh cuûa tuùi maät coù côn ñau quaën Bôûi taùo boùn seõ taïo cô hoäi cho vi khuaån gan do roái loaïn vaän ñoäng cuûa tuùi maät, laøm ñöôøng ruoät phaùt trieån, daãn ñeán vieâm tuùi maät tuùi maät taêng co boùp khieán dòch maät trong tuùi vaø oáng maät, laøm cho maät deã laéng ñoïng maät khoâng ra ñöôïc vaø khoâng xuoáng ñöôïc taù thaønh soûi. Taêng cöôøng aên ñaïm thöïc vaät (ñoã, traøng, laøm taêng aùp löïc trong tuùi maät. ñaäu phuï), rau, traùi caây. Vôùi ngöôøi coù beänh Ñeå chaån ñoaùn beänh cuûa tuùi maät, sau khi tuùi maät, moãi ngaøy chæ neân aên moät laàn thòt, thaêm khaùm, caàn xeùt nghieäm coâng thöùc maùu, duøng loaïi thòt traéng vaø naïc, khoâng coù môõ. sinh hoùa, chuïp ñöôøng maät coù caûn quang, sieâu Caàn taåy giun theo ñònh kyø maø baùc syõ khaùm aâm gan - maät, chuïp gan - maät baèng kyõ thuaät beänh tö vaán, keâ ñôn (khoâng töï ñoäng mua caét lôùp vi tính hoaëc chuïp coäng höôûng töø. thuoác taåy giun) n Beänh cuûa tuùi maät coù theå gaây ra caùc bieán Theo Söùc khoûe vaø Ñôøi soáng chöùng, ñaëc bieät ôû ngöôøi cao tuoåi, trong ñoù bieán chöùng raát nguy hieåm laø thuûng tuùi maät gaây vieâm phuùc maïc. Neáu vieâm tuùi maät maïn tính coù theå gaây thaám maät, gaây vieâm phuùc maïc - maät. Ñaây laø nhöõng bieán chöùng raát nguy hieåm, neáu khoâng phaùt hieän vaø xöû trí kòp thôøi coù theå gaây nguy hieåm ñeán tính maïng. Vieâm tuùi maät, thaám maät phuùc maïc coù theå ñöa ñeán soác nhieãm khuaån, nhieãm truøng huyeát. Vieâm tuùi maät caáp coù theå daãn ñeán suy tuaàn hoaøn, chaûy maùu caùc taïng, loã roø vaøo ñöôøng tieâu hoùa... 13
Suy giaûm trí nhôù laø tieán trieån töï nhieân trong quaù trình laõo hoùa. Söï suy giaûm naøy laø do tình traïng laõo hoùa ôû teá baøo naõo vaø tình traïng giaûm töôùi maùu naõo daãn ñeán thieáu maùu ñeå nuoâi naõo. TÌNH TRAÏNG SUY GIAÛM TRÍ NHÔÙ ÔÛ NGÖÔØI CAO TUOÅI BS. NGUYEÃN BUØI PHÖÔNG ñoäng trí oùc döôùi nhöõng hình thöùc hoïc taäp Bieåu hieän suy giaûm trí nhôù nhö hoïc ngoaïi ngöõ hay nghieân cöùu veà ngoân - Queân nhöõng ñoà vaät ñaõ töøng duøng raát ngöõ, lòch söû, caây caûnh, non boä... laø nhöõng thöôøng xuyeân. hình thöùc raát toát giuùp naõo ñöôïc hoaït ñoäng - Queân caùch söû duïng nhöõng ñoà vaät ñaõ thöôøng xuyeân, giaûm ñöôïc quaù trình suy töøng duøng raát nhieàu laàn. giaûm trí nhôù. - Gaëp nhieàu khoù khaên khi tieáp nhaän Phaùt hieän vaø ñieàu trò sôùm caùc chöùng thoâng tin môùi. beänh: xô môõ ñoäng maïch, cao huyeát aùp, tieåu - Hay laëp laïi moät caâu hay moät caâu ñöôøng, taêng môõ trong maùu... laø caùc beänh chuyeän trong cuøng moät buoåi troø chuyeän. goùp phaàn thuùc ñaåy tình traïng thieáu maùu naõo - Khoâng theå giöõ neáp sinh hoaït thöôøng cuïc boä. ngaøy. Chuù yù reøn luyeän thaân theå: Ñaây laø thaät Phoøng ngöøa tình traïng suy giaûm trí nhôù söï bieän phaùp phoøng ngöøa quan troïng cho Lao ñoäng trí naõo thöôøng xuyeân: Lao söùc khoûe, ñaëc bieät laø phoøng ngöøa tình traïng 14
suy giaûm trí nhôù. Nhieàu nghieân cöùu cho thaáy, theå duïc theå thao laøm giaûm nguy cô beänh tim maïch nhö: cao huyeát aùp, nhoài maùu nhu caàu, aên cô tim, tai bieán maïch maùu naõo, beänh khôùp, giaûm muoái ñeå giaûm loaõng xöông... ñaùng keå huyeát aùp, do Reøn luyeän thaân theå choáng ñöôïc quaù ñoù laøm giaûm tyû leä tai trình xô vöõa ñoäng maïch, xô cöùng ñoäng bieán maïch maùu naõo. maïch, giuùp tim hoaït ñoäng toát hôn; giuùp Ñieàu trò suy giaûm trí nhôù baèng caùch thoâng khí ôû phoåi toát hôn, giaûm öù ñoïng ñaøm khoâng duøng thuoác nhôùt ôû phoåi; giaûm ñöôïc quaù trình huûy Suy giaûm trí nhôù do tuoåi laø moät tieán xöông, taêng ñöôïc quaù trình taïo xöông neân trình töï nhieân cuûa söï laõo hoùa neân chöa ñeán giaûm phaàn naøo tieán trình loaõng xöông, giaûm möùc phaûi ñieàu trò baèng thuoác. Chæ khi naøo ñöôïc thoaùi hoùa khôùp; giuùp tieâu hoùa thöùc aên beänh nhaân ñaõ ñöôïc thaày thuoác khaùm vaø toát hôn; giuùp choáng stress, taêng oxy leân naõo, ñònh beänh laø suy giaûm trí nhôù beänh lyù chöù giaûm ñöôïc quaù trình laõo hoùa naõo. khoâng phaûi laø suy giaûm trí nhôù do tuoåi thì Tuy nhieân, ñoái vôùi ngöôøi cao tuoåi khi môùi coù theå ñöôïc ñieàu trò baèng thuoác. taäp theå duïc, chôi theå thao caàn löu yù khi nhòp Tuy vaäy, vôùi nhöõng suy giaûm trí nhôù töï tim taêng treân 110 laàn/phuùt neân ngöøng laïi nhieân do tuoåi taùc caàn aùp duïng tích cöïc caùc nghæ ngôi. Caùc loaïi hình taäp thích hôïp nhö bieän phaùp ñieàu trò khoâng duøng thuoác nhö chaïy boä, bôi loäi, ñi xe ñaïp, ñi boä, chaïy taïi lieät keâ danh saùch caùc coâng vieäc caàn phaûi choã, taäp döôõng sinh, thaùi cöïc quyeàn, thaùi laøm, laäp thôøi gian bieåu cho coâng vieäc haèng cöïc kieám, yoga... ngaøy, laøm theo thôøi gian bieåu coâng vieäc ñaõ Ngoaøi ra, ñeå phoøng ngöøa tình traïng suy laäp, ñeà ra nhöõng muïc quan troïng caàn chuù yù giaûm trí nhôù caàn traùnh uoáng röôïu, bia vì thöïc hieän. Chaúng haïn, luoân ñaët chìa khoùa ôû uoáng röôïu quaù nhieàu laøm taêng triglyceride moät choã nhaát ñònh, laëp laïi teân cuûa ngöôøi vöøa trong maùu vaø laøm taêng nguy cô nhuõn naõo; môùi gaëp, taïo nhöõng thuù vui giuùp cho baïn aên uoáng ñuùng caùch nhö aên nhieàu traùi caây, luoân baän roän, vaän ñoäng trí oùc, giöõ nhöõng taøi chaát xô, rau caûi, haïn cheá aên nhieàu chaát beùo lieäu löu tröõ thoâng tin, söï kieän nhö soå ghi vaø chaát ngoït, chaát ñaïm neân aên vöøa ñuû theo cheùp, album hình... n 15
BEÄNH ÑAU naêng vaø ñau thaét löng. Nhieàu ngöôøi khi thaáy mình bò veïo coät soáng ñaõ voäi vaøng lo laéng, chuaån bò cho moät THAÉT LÖNG cuoäc moå. Tuy nhieân, chæ vôùi vaøi vieân thuoác giaûm ñau, veïo coät soáng coù theå bieán maát. - Vieâm khôùp coät soáng trong caùc beänh lyù veà khôùp cuõng coù theå TS. BS. VOÕ XUAÂN SÔN gaây ra ñau thaét löng. Caùc tröôøng hôïp naøy thöôøng keøm theo Phaàn lôùn caùc ca ñau thaét löng khoâng coù ñau caùc khôùp baøn vaø ngoùn nguyeân nhaân beänh lyù maø chuû yeáu baét nguoàn tay, saùng nguû daäy töø caùc tö theá sai trong sinh hoaït, lao ñoäng naém tay vaøo hoaëc chôi theå thao, laøm vuøng coät soáng thaét khoù khaên, phaûi löng cuõng nhö nhöõng nhoùm cô choáng ñôõ co duoãi moät luùc laøm vieäc quaù söùc, sinh ra meät moûi. môùi thaáy deã Nguyeân nhaân: Ñau thaét löng coù theå laø daøng. Ñoâi khi trieäu chöùng cuûa thoaùt vò ñóa ñeäm thaét löng, caùc khôùp thoaùi hoùa coät soáng thaét löng do tuoåi giaø, baøn hoaëc lao coät soáng thaét löng, vieâm coät soáng thaét ngoùn tay, löng do vi truøng hoaëc nguyeân nhaân khaùc, ngoùn chaân beänh vieâm dính coät soáng (di truyeàn), veïo coät söng ñoû vaø soáng, ung thö di caên coät soáng thaét löng, gaõy ñau. xöông soáng thaét löng... B i e å u - Thoaùi hoùa ñóa ñeäm laø tröôøng hôïp caùc hieän: Beänh thaønh phaàn cuûa ñóa ñeäm bò thoaùi hoùa, taïo ra ñau thaét löng coù caùc chuyeån ñoäng baát thöôøng cuûa caùc caáu truùc nhieàu bieåu hieän daây chaèng, khôùp, beà maët xöông cuûa ñoát khaùc nhau. Thoâng soáng… gaây ra ñau thaét löng. Ñaây laø nguyeân thöôøng ñau ôû vuøng thaét nhaân thöôøng gaëp nhaát vaø gaàn ñaây ñöôïc löng, taêng leân khi laøm naëng hoaëc ngoài laâu, nghieân cöùu nhieàu nhaát trong soá caùc nguyeân naèm nghæ thì ñôõ ñau. Ñau coù theå töø aâm æ hoaëc nhaân gaây ra beänh ñau thaét löng. moûi cho ñeán nhöùc nhoái, khoâng daùm xoay trôû - Thoaùi hoùa caùc khôùp vaø daây chaèng cuõng hoaëc thôû maïnh. Moät soá tröôøng hôïp ngöôøi laø nguyeân nhaân gaây ra ñau thaét löng keùo daøi. beänh ñau khi naèm, khi ñöùng nhöng ñi thì laïi Tröôøng hôïp naøy, caùc ñaàu daây thaàn kinh trong ñôõ ñau. Coù ngöôøi ñau nhieàu khi laïnh hoaëc caùc daây chaèng bò kích thích gaây ra ñau, hoaëc vaøo luùc nöûa ñeâm. Ñoâi khi ñau lieân tuïc, khoâng söï thoaùi hoùa laøm cho caùc daây chaèng di laøm sao ñôõ ñau. Ñau thöôøng laëp ñi laëp laïi, sau chuyeån khoâng ñuùng höôùng khi chuùng ta thöïc moät thôøi gian ñôõ ñau roài laïi ñau trôû laïi, hieän caùc cöû ñoäng. khoaûng caùch giöõa caùc laàn ñau caøng ngaøy caøng - Söï co cô quaù möùc hoaëc co cô baát gaàn laïi vaø sau ñoù laø ñau lieân tuïc. Ñau thaét thöôøng cuûa khoái cô caïnh coät soáng cuõng laø moät löng laøm giaûm khaû naêng laøm vieäc, laøm giaûm nguyeân nhaân gaây ra ñau thaét löng thöôøng gaëp. bôùt söï höng phaán trong coâng vieäc cuõng nhö Chuùng thöôøng gaây ra chöùng veïo coät soáng cô trong sinh hoaït haøng ngaøy. 16
Ngoaøi ñau thaét löng raát thöôøng gaëp thì coøn moät vaøi nôi thöïc hieän. Töông töï vaäy, vieäc ñau nhöõng vuøng khaùc cuûa coät soáng thænh söû duïng soùng radio cao taàn, hoaëc coù keát hôïp thoaûng cuõng xaûy ra, thöôøng gaëp nhaát laø ñau vôùi keàm gaép vaø noäi soi hoã trôï (khoâng phaûi noäi vuøng giöõa 2 baû vai. Veà nguyeân lyù, cuõng gioáng soi thöïc thuï), goïi laø Disc FX cuõng cho keát quaû nhö ñau thaét löng, chæ khaùc ôû vò trí. khoâng khaùc gì maáy so vôùi laser trong PLDD. Ñieàu trò: Moå coù theå giaûi quyeát ñöôïc ñau. Tuy - Naèm nghæ, thö giaõn coù theå laøm giaûm nhieân, do tính chaát phöùc taïp cuûa cuoäc moå vaø ñau. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng giaûm phaûi caàn caùc bieán chöùng cuûa noù neân ít khi caùc baùc syõ ñeán vaät lyù trò lieäu. Caùc baøi taäp cuøng vôùi caùc choïn giaûi quyeát vaán ñeà naøy baèng moå. Hieän phöông phaùp trò lieäu baèng nhieät, hoaëc keùo nay, treân theá giôùi roä leân phong traøo thay ñóa daõn… thöôøng laøm giaûm ñau. Nhöõng tröôøng ñeäm thaét löng cho caùc tröôøng hôïp thoaùi hoùa hôïp khaùc coù theå duøng thuoác giaûm ñau hoaëc ñóa ñeäm. Tuy nhieân, raát nhieàu caùc baùc syõ khaùng vieâm, giaõn cô hoã trôï. phaûn ñoái phöông phaùp naøy do keát quaû maø noù - Vaät lyù trò lieäu thöôøng ñöôïc coi laø mang laïi khoâng cao. Ñaëc bieät, neáu sau moå phöông phaùp ñaàu tieân ñeå ñieàu trò ñau thaét löng. thay ñóa ñeäm coät soáng thaét löng maø ngöôøi Caùc phöông phaùp vaät lyù trò lieäu nhaèm muïc ñích beänh bò vieâm hoaëc thoaùi hoùa hö khôùp coät giaûm aùp löïc trong ñóa ñeäm, giaûm hieän töôïng soáng daãn ñeán maát vöõng coät soáng, moät traïng vieâm, giaûm co cô, gia taêng söùc maïnh cuûa heä thaùi raát thöôøng gaëp ôû coät soáng thaét löng, khi cô caïnh coät soáng, töø ñoù giaûm ñau. ñoù moïi chuyeän seõ trôû neân voâ cuøng phöùc taïp, - Tieâm thaám laø vieäc söû duïng moät soá loaïi ñoâi khi saùnh ngang vôùi moät thaûm hoïa cho thuoác, trong ñoù coù corticoid lieàu thaáp, tieâm ngöôøi beänh. vaøo khoang ngoaøi maøng cöùng hoaëc vaøo khôùp Ñoái vôùi caùc tröôøng hôïp ñau thaét löng coù coät soáng, laø moät kyõ thuaät ñöôïc öa duøng hieän nguoàn goác ñóa ñeäm, ñaëc bieät laø vieäc taêng aùp nay, ñaëc bieät taïi caùc nöôùc phaùt trieån. Ñoái vôùi löïc noäi ñóa ñeäm, hoaëc caùc tröôøng hôïp thoaùt vò ña soá caùc tröôøng hôïp ñau thaét löng khoâng do ñóa ñeäm daïng lan toûa chöa xeù raùch daây chaèng nguoàn goác ñóa ñeäm, phöông phaùp naøy thöôøng doïc sau vuøng thaét löng, noäi soi coät soáng laø coù hieäu quaû töùc thôøi nhöng hay taùi phaùt. phöông phaùp coù theå giuùp giaûi quyeát vaán ñeà Phöông phaùp naøy coù nhöôïc ñieåm khoâng aùp maø ít mang laïi söï phieàn phöùc cho ngöôøi beänh duïng ñöôïc nhieàu laàn vaø thænh thoaûng coù sau moå. nhöõng bieán chöùng khaù naëng neà do nhieãm Taäp luyeän theå thao thöôøng xuyeân, ñaëc truøng vuøng tieâm gaây ra. bieät laø ñi boä vaø bôi loäi cuõng laø moät caùch ñeå - Duøng moät loaïi men chieát xuaát töø ñu ñuû caûi thieän tình traïng beänh. Ngoaøi ra, caùc bôm vaøo ñóa ñeäm ñeå laøm tieâu huûy ñi moät nghieân cöùu gaàn ñaây coøn cho thaáy, huùt thuoác phaàn nhaân nhaày, nhaèm laøm giaûm aùp löïc trong laù vaø soáng trong moâi tröôøng bò oâ nhieãm cuõng ñóa ñeäm, vôùi hy voïng giaûm ñi söï cheøn eùp vaø laøm cho ngöôøi ta deã bò ñau thaét löng hôn. töø ñoù giaûm ñau. Tuy nhieân, hieän nay phöông Moät soá ñieàu khoâng neân: phaùp naøy ñaõ bò caám ôû nhieàu nöôùc do khi men - Haïn cheá thôøi gian ngoài. Neân ñaët tay naøy thoaùt ra ngoaøi ñóa ñeäm coù theå gaây ra moät leân baøn khi gheá khoâng tay töïa hay thieáu choã thaûm hoïa. döïa. - Duøng laser ñoát ñi moät phaàn nhaân nhaày - Khoâng neân ngoài lom khom. (giaûm aùp ñóa ñeäm baèng laser qua da - PLDD) - Khoâng neân ngoài veïo sang beân laø moät phöông phaùp hieän nay khoâng coøn ñöôïc - Khoâng neân ñöùng cuùi thaét löng thaúng öa chuoäng do khaû naêng taùi phaùt cao tuy vaãn goái trong thôøi gian daøi n 1517
Cheá ñoä aên uoáng ñoùng vai troø cöïc kyø ôùt...; caùc loaïi thöïc phaåm taïo hôi trong daï daøy quan troïng trong ñieàu trò beänh ñau daï daøy. (caùc loaïi ñaäu ñoã, caùc loaïi döa caø muoái, Dinh döôõng trong ñieàu trò beänh ñau daï haønh...); caùc loaïi thöïc phaåm laøm hö haïi nieâm daøy laø duøng nhöõng thöùc aên giaûm tieát dòch vò, maïc daï daøy (röôïu, bia, ôùt, toûi, caø pheâ, traø...); giaûm taùc duïng cuûa axít tieát leân nieâm maïc daï caùc loaïi thöùc aên taêng tieát axít nhö caùc loaïi daøy. Duøng nhöõng thöùc aên coù tính boïc nieâm nöôùc soát thòt, caù ñaäm ñaëc... Ngoaøi ra, cuõng maïc daï daøy, thaám dòch vò nhö gaïo neáp, boät khoâng neân aên caùc loaïi hoa quaû (chuoái tieâu, saén, baùnh mì, ñu ñuû, taùo...) vaø caùc loaïi baùnh quy, söõa, thöùc aên cheá bieán saün loøng traéng tröùng. (giaêm boâng, laïp xöôûng, Duøng thöùc aên xuùc xích...); khoâng aên söõa ÑIEÀU TRÒ meàm, ít coù taùc chua, khoâng uoáng caùc duïng cô giôùi. Khoâng ñeå ñoùi, BEÄNH khoâng aên quaù no. Caàn aên nhieàu böõa trong ngaøy, moãi ÑAU DAÏ DAØY böõa caùch nhau töø 2 ñeán 3 giôø. Khi cheá bieán thöùc aên VÔÙI CHEÁ ÑOÄ caàn nghieàn, xay, baêm nhoû, naáu nhöø, taêng cöôøng AÊN HÔÏP LYÙ luoäc, haáp vaø haïn cheá chieân, xaøo. Thöïc phaåm neân aên: chaùo, côm naùt, baùnh mì, baùnh quy, côm neáp, baùnh chöng, khoai taây, khoai soï (luoäc chín hoaëc haàm nhöø döôùi daïng suùp); thòt caù nghieàn naùt, haáp loaïi nöôùc ngoït coù ga. hoaëc om; söõa boø BÌNH AN (toång hôïp ) Moãi laàn aên vôùi soá hoäp, söõa boø töôi, löôïng ít vaø aên nhieàu laàn, söõa boät, bô, pho maùt; ñöôøng, baùnh, möùt, maät caùch nhau moät giôø. Sau ñoù daàn daàn taêng soá ong, kem, thaïch, cheø, nöôùc loïc, nöôùc löôïng cho ñeán khi khoâng coøn trieäu chöùng ñau khoaùng... buïng, ñaày hôi, ôï hôi, ôï chua thì aên uoáng gaàn Thöïc phaåm neân kieâng: caùc loaïi thöïc nhö bình thöôøng. Neáu laø vieâm daï daøy maïn phaåm coù ñoä axít cao; caùc loaïi quaû chua (nhö tính, ngöôøi beänh thöôøng bò thieáu dinh döôõng chanh, cam, böôûi), caø muoái, giaám, meû, töông do tieâu hoùa haáp thu keùm, khoâng haáp thu ñöôïc 18 16
caùc loaïi vitamin caàn thieát, ñaëc bieät laø vitamin boät, moãi laàn laáy 30g, cho vaøo nöôùc ñeå noùng B12 vaø saét, chaát ñaïm, daãn tôùi thieáu maùu. Cheá hoaëc cho vaøo chaùo aên. ñoä aên khi ñoù caàn cung caáp ñaày ñuû naêng löôïng vaø chaát ñaïm, ñaëc bieät caàn boå sung theâm caùc 6. Gaïo teû 30g, haït sen 20g, khieám loaïi vitamin vaø muoái khoaùng nhö: axít folic, thöïc 30g, moät ít ñöôøng traéng. Gaïo vo saïch vitamin A, D, K, canxi, saét, keõm, magieâ. ngaâm 20 phuùt, haït sen boû tim neáu laø haït sen 9 moùn aên toát cho ngöôøi ñau daï daøy khoâ ngaâm trong nöôùc ñoä 1 giôø ñoàng hoà, roài 1. Thòt naïc 100g, naám rôm 100g, cho haït sen, khieám thöïc vaø gaïo vaøo noài cuøng nöôùc naáu thaønh chaùo, khuaáy ñeàu, theâm gia vò vöøa ñuû. Naám töôi röûa saïch, thòt naïc röûa ñöôøng traéng. saïch thaùi mieáng. Sau ñoù cho vaøo noài ñun vôùi löôïng nöôùc vöøa ñuû. Khi thòt chín, neâm gia vò 7. Keâ 50g, laïc 50g, ñaäu ñoû 30g, cho vöøa mieäng. ñöôøng pheøn löôïng vöøa ñuû. Cho keâ, laïc vaø 2. Gaïo teû 100g, tieåu hoài höông ñaäu ñoû ngaâm cho nôû, sau ñoù röûa saïch. Cho laïc vaø ñaäu ñoû vaøo noài cuøng löôïng nöôùc vöøa 6g, göøng töôi 6g, saéc laáy nöôùc, cho gaïo naáu ñuû, ñun löûa to cho soâi, roài chuyeån löûa nhoû thaønh chaùo loaõng. Duøng cho ngöôøi bò vieâm trong 30 phuùt. Sau ñoù cho keâ vaøo ñun cuøng daï daøy maïn tính, yeáu laïnh ñau buïng. tôùi khi chín nhöø, theâm ñöôøng pheøn neâm 3. Ñaäu töông 100g, daï daøy lôïn 1 vöøa mieäng. boä, röûa saïch, theâm nöôùc vöøa ñuû, ñun nhöø chia 8. Hoaøi sôn döôïc 100g, keâ noäi kim böõa aên. Duøng cho ngöôøi vieâm daï daøy maïn soáng 100g, baùn haï ngaâm daám 60g, trieát boái tính, söùc khoûe keùm. maãu 40g, nghieàn thaønh boät, moãi laàn 3g, uoáng 4. Daï daøy deâ 1 caùi haàm vôùi göøng vôùi nöôùc, ngaøy 3 laàn. töôi, rieàng vaø nhuïc queá (löôïng vöøa ñuû), chia 9. Canh ñu ñuû: ñu ñuû 1 quaû, laïc aên vaøi laàn trong ngaøy. Duøng cho ngöôøi bò 150g, söôøn 500g, taùo taøu 9 quaû. Ñu ñuû goït vieâm daï daøy maïn tính theå tyø vò hö haøn. voû, röûa saïch, xaét mieáng vöøa aên; laïc ngaâm 30 5. Moät ít haït suùng, haït sen, hoàng phuùt; söôøn röûa saïch, taùo boû haït. Taát caû nguyeân lieäu cho vaøo noài, ninh nhöø vaø nieâm taùo, hoaøi sôn döôïc, yù dó nhaân, ñaúng saâm, gia vò ñaày ñuû g baïch truaät, phuïc linh, cam thaûo nghieàn thaønh 1719
Trong nhöõng bieán ñoåi sinh lyù cuûa ngöôøi cao tuoåi thì ñi tieåu ñeâm laø moät trong nhöõng tình traïng phoå bieán. Tieåu nhieàu coù theå laø veà theå tích (ña nieäu, tieåu treân 2,5 lít trong NGÖÔØI CAO TUOÅI 24 giôø) hoaëc veà soá laàn ñi tieåu (tieåu thöôøng xuyeân). Ngöôøi bình thöôøng VÔÙI CHÖÙNG coù theå ñi tieåu 4-8 laàn/ngaøy. Neáu ñi tieåu treân 8 laàn/ngaøy hoaëc phaûi thöùc giaác ñeå ñi tieåu hôn 1 laàn trong ñeâm TIEÅU ÑEÂM HOAØNG ÑÖÙC thì ñöôïc xem laø tieåu nhieàu. Nguyeân nhaân Neáu ban ñeâm phaûi thöùc daäy nhieàu laàn ñi tieåu, coù theå do nhöõng yeáu toá sau: cô cheá öùc cheá cuûa naõo ñoái vôùi phaûn xaï ôû baøng quang bò suy giaûm, tính neát, haønh vi cuûa ngöôøi cao tuoåi trôû neân gioáng con treû; xuaát hieän söï phì ñaïi ôû tuyeán tieàn lieät vôùi caùc u laønh (phì ñaïi tuyeán tieàn lieät thöôøng do u laønh, hieám gaëp u aùc tính). Tieàn lieät tuyeán naèm ôû ngay ñaùy baøng quang vaø bao boïc nieäu ñaïo, khi tuyeán naøy xuaát hieän caùc u phì ñaïi seõ cheøn eùp coå baøng quang gaây tieåu khoù vaø tieåu khoâng heát neân baøng quang raát choùng ñaày. Hôn nöõa, tình traïng giaõn caùc tónh maïch ôû ñaây laøm giaûm söï löu thoâng maù taïi tieàn lieät tuyeán, gaây ra phuø hieåm laø vieâm thaän, suy thaän. Ñoái vôùi nhöõng neà nieâm maïc taïi vuøng coå baøng quang. U laønh ngöôøi do u xô laøm phì ñaïi tuyeán tieàn lieät caàn tieàn lieät tuyeán thöôøng phaùt trieån chaäm vaø aâm ñi khaùm xem möùc ñoä beänh cuï theå ñeå ñöôïc æ, noù coù theå chung soáng hoøa bình vôùi ngöôøi ñieàu trò. Coù nhieàu tröôøng hôïp ñöôïc ñieàu trò beänh haøng vaøi chuïc naêm vôùi ñieàu kieän noù baèng thuoác hoaëc coù theå noäi soi, phaãu thuaät khoâng laøm ngöôøi beänh roái loaïn tieåu tieän ñeán caét boû u. Tuy nhieân, trong nhieàu tröôøng hôïp möùc khoâng chòu noåi. Bieán chöùng cuûa u tieàn phaãu thuaät ngöôøi ta thaáy raát coù theå beänh lieät tuyeán gaây ra laø tình traïng bí tieåu maïn nhaân seõ bò phoùng tinh ngöôïc chieàu, coù nghóa tính, tieåu phaûi raën laâu, tieåu khoâng heát, dung laø tinh dòch chaûy ngöôïc vaøo baøng quang vì löôïng nöôùc tieåu toàn ñoïng ngaøy moät taêng, coù heä thoáng cô voøng kheùp coå baøng quang trong ngöôøi phaûi thoâng baøng quang môùi ñi tieåu luùc phoùng tinh bò phaù huûy, ñaây laø thoâng tin ñöôïc. Ngöôøi beänh coøn caûm thaáy naëng, khoù beänh nhaân neân bieát vaø chaáp nhaän. Ñeå phaùt chòu ôû vuøng haï vò. Neáu beänh naëng maø khoâng hieän sôùm beänh, ñaëc bieät laø phoøng ngöøa ñöôïc ñöôïc chöõa trò coù theå gaây ra bieán chöùng nguy u aùc tính ôû tuyeán tieàn lieät, nam giôùi treân 40 20 18