Bàn về vấn đề đánh giá hiệu quả phát triển khu kinh tế ven biển ở Việt Nam

Chia sẻ: ViSasuke2711 ViSasuke2711 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

75
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của bài viết là đề xuất quan niệm về hiệu quả phát triển khu kinh tế ven biển, kiến nghị bộ chỉ tiêu (hay hệ thống chỉ tiêu) và vận dụng bộ chỉ tiêu đó để đánh giá hiệu quả phát triển khu kinh tế ven biển trong điều kiện Việt Nam

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bàn về vấn đề đánh giá hiệu quả phát triển khu kinh tế ven biển ở Việt Nam

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE Social Sci., 2016, Vol. 61, No. 10, pp. 134-140 This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn DOI: 10.18173/2354-1067.2016-0095 BÀN VỀ VẤN ĐỀ ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ PHÁT TRIỂN KHU KINH TẾ VEN BIỂN Ở VIỆT NAM Ngô Thúy Quỳnh Khoa Quản lí Nhà nước về Đô thị - Nông thôn, Học viện Hành chính Quốc gia Tóm tắt. Vấn đề đánh giá hiệu quả phát triển khu kinh tế ven biển đang là một đòi hỏi cấp bách. Cho tới nay ở Việt Nam chưa có công trình nào nghiên cứu thỏa đáng về vấn đề đánh giá hiệu quả phát triển khu kinh tế ven biển. Mục đích của bài báo là đề xuất quan niệm về hiệu quả phát triển khu kinh tế ven biển; kiến nghị bộ chỉ tiêu (hay hệ thống chỉ tiêu) và vận dụng bộ chỉ tiêu đó để đánh giá hiệu quả phát triển khu kinh tế ven biển trong điều kiện Việt Nam. Từ khóa: Khu kinh tế, hình thức tổ chức lãnh thổ kinh tế, hiệu quả phát triển, chỉ tiêu đánh giá hiệu quả phát triển khu kinh tế ven biển. 1. Mở đầu Ngay từ năm 2004, Chính phủ Việt Nam đã triển khai chủ trương phát triển khu kinh tế ven biển (bằng việc thí nghiệm phát triển khu kinh tế Chu Lai ở tỉnh Quảng Nam) nhưng mãi đến năm 2008 Thủ tướng chính phủ mới ra Quyết định phê duyệt dự án quy hoạch phát triển khu kinh tế ven biển đến 2020. Theo báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư [1], đến tháng 8 năm 2015 ở Việt Nam đã có 15 khu kinh tế ven biển. Tuy thế, cho đến nay việc đánh giá hiệu quả phát triển khu kinh tế ven biển vẫn chưa được tiến hành ở cả cấp quốc gia và cấp địa phương. Khi đánh giá hiệu quả phát triển khu kinh tế ven biển đang còn gặp nhiều vướng mắc cả về mặt lí thuyết và thực tiễn. Trong đó, đặc biệt là hiểu biết về hiệu quả phát triển khu kinh tế ven biển chưa rõ và các chỉ tiêu đánh giá cũng chưa được nghiên cứu. Trước tình hình ấy, tác giả xin trình bày ý tưởng của mình về hiệu quả phát triển khu kinh tế ven biển và đề xuất hệ thống chỉ tiêu đánh giá hiệu quả phát triển khu kinh tế ven biển trong điều kiện Việt Nam. 2. 2.1. Nội dung nghiên cứu Tình hình nghiên cứu về hiệu quả phát triển khu kinh tế ven biển ở Việt Nam Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, Thủ tướng Chính phủ đã có quyết định phê duyệt số 1353/QĐ-TTg (23/9/2008) [4] phê duyệt quy hoạch phát triển khu kinh tế ven biển đến 2020 và theo đó đến năm 2020 sẽ có 15 khu. Đến năm 2015 Việt Nam đã có 15 khu kinh tế ven biển. Qua Ngày nhận bài: 15/5/2016. Ngày nhận đăng: 20/9/2016 Liên hệ: Ngô Thúy Quỳnh, e-mail: ngothuyquynhapd@gmail.com 134 Bàn về vấn đề đánh giá hiệu quả phát triển khu kinh tế ven biển ở Việt Nam 8 năm phát triển khu kinh tế ven biển nhưng Việt Nam chưa có những đánh giá, tổng kết cần thiết. Khi bàn về hiệu quả phát triển khu kinh tế ven biển đang còn dừng lại ở các nhận xét định tính và đang có nhiều ý kiến khác nhau, cụ thể là: - Loại ý kiến thứ nhất cho rằng, chủ trương phát triển khu kinh tế ven biển là đúng đắn và đã đem lại nhiều kết quả quan trọng, rõ nhất là đã thu hút được hàng chục tỉ đô la Mỹ vốn đầu tư nước ngoài và tạo ra khoảng gần 1 triệu chỗ làm việc cho người lao động. . . nhưng chưa nói gì hoặc có nói thì cũng rất ít và chung chung đến mặt chưa được. - Loại ý kiến thứ hai, lại cho rằng tuy chủ trương phát triển khu kinh tế ven biển của Nhà nước là đúng và việc phát triển khu kinh tế ven biển tuy đạt được một số kết quả nhất định như thu hút được khối lượng đáng kể vốn đầu tư nước ngoài, tạo ra nhiều việc làm, đóng góp tương đối khá cho ngân sách nhà nước, góp phần tăng nhanh kim ngạch xuất khẩu nhưng chưa thu hút được những Tập đoàn kinh tế xuyên quốc gia có sức mạnh tài chính và công nghệ của thế giới và hệ lụy ô nhiễm môi trường ở nhiều nơi rất nặng nề. Hiệu quả kinh tế, xã hội, môi trường của việc phát triển các khu kinh tế ven biển đạt được còn thấp; thậm chí họ còn nói rằng càng thu hút nhiều vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài càng gây thiệt hại cho nền kinh tế quuốc dân và càng có nguy cơ trở thành nước chỉ có công nghiệp công nghệ trung bình hoặc thấp. . . Tại sao lại có sự đánh giá khác nhau như vậy? Tác giả cho rằng, nguyên nhân chính là việc đánh giá hiệu quả phát triển khu kinh tế ven biển của cả hai loại ý kiến vừa nêu chưa dựa trên những chỉ tiêu chuẩn mực. 2.2. Quan điểm và kiến nghị của tác giả về hiệu quả phát triển khu kinh tế ven biển Có câu hỏi lớn đặt ra là, hiểu thế nào về hiệu quả phát triển khu kinh tế ven biển; bộ chỉ tiêu đánh giá hiệu quả phát triển khu kinh tế ven biển là gì? Để góp phần làm rõ những câu hỏi đó, tác giả bài báo xin trình bày một cách khái quát hai vấn đề cơ bản dưới đây: 2.2.1. Hiệu quả phát triển khu kinh tế ven biển: quan niệm mới và một việc phải làm Hiệu quả phát triển khu kinh tế ven biển là tiêu chí quan trọng để đánh giá việc phát triển các khu kinh tế ven biển. Nó phản ánh tác động tích cực (đóng góp cho sự phát triển chung) hay tiêu cực (gây tác hại cho sự phát triển chung) từ việc phát triển khu kinh tế ven biển tới sự phát triển của nền kinh tế quốc dân. Hiệu quả phát triển khu kinh tế ven biển thể hiện trên hai phương diện chủ yếu: a). Hiệu quả của bản thân khu kinh tế ven biển và b). Đóng góp của khu kinh tế ven biển cho sự phát triển chung của cả nền kinh tế. Theo nguyên tắc chung của hiệu quả phát triển đã được học giả Ngô Doãn Vịnh đề cập [5], tác giả cho rằng, hiệu quả phát triển khu kinh tế ven biển thể hiện ở ba khía cạnh: hiệu quả kinh tế, hiệu quả xã hội và hiệu quả môi trường. Trong đó, hiệu quả kinh tế có ý nghĩa quyết định. Nếu không có hiệu quả kinh tế thì chẳng thể có hiệu quả xã hội và chẳng thể có hiệu quả môi trường. Có hiệu quả kinh tế, xã hội, môi trường thì sẽ có phát triển bền vững. Việc đánh giá hiệu quả phát triển khu kinh tế ven biển là đòi hỏi cấp bách để chúng ta kịp thời điều chỉnh chủ trương phát triển và tìm cách làm mới cho các khu kinh tế ven biển trở nên có tác dụng lớn hơn đối với sự phát triển của nền kinh tế cả nước cũng như của các địa phương. Tác giả cho rằng, hàng năm hoặc hai năm, ba năm, năm năm cần tiến hành đánh giá hiệu quả phát triển các khu kinh tế ven biển và công khai kết quả đánh giá đó để giúp xã hội có chung nhận thức và đánh giá đúng đắn về tác dụng của các khu kinh tế ven biển. Việc đánh giá hiệu quả phát triển các khu kinh tế ven biển phải hết sức khách quan và có căn cứ khoa học. Muốn vậy phải có bộ chỉ 135 Ngô Thúy Quỳnh tiêu phù hợp. 2.2.2. Xác định bộ chỉ tiêu đánh giá hiệu quả phát triển khu kinh tế ven biển ở Việt Nam a) Quan niệm về bộ chỉ tiêu - Bộ chỉ tiêu đánh giá hiệu quả phát triển khu kinh tế ven biển sẽ bao gồm một số chỉ tiêu, mỗi chỉ tiêu phản ánh từng mặt hiệu quả để cùng nhau phản ánh tương đối đầy đủ, toàn diện, hết sức bản chất về hiệu quả tổng hợp phát triển khu kinh tế ven biển ở Việt Nam. - Các chỉ tiêu phải tính toán được trên cở sở số liệu có thể thu thập; tức là chúng phải có tính khả thi. - Các chỉ tiêu phải tuân thủ nguyên tắc và nội dung của hiệu quả chung đối với sự phát triển của cả nền kinh tế quốc dân. b) Xác định bộ chỉ tiêu đánh giá hiệu quả phát triển khu kinh tế ven biển Tham khảo các chỉ tiêu tính toán hiệu quả của việc tổ chức lãnh thổ kinh tế trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc [2] do chính tác giả đề xuất và căn cứ vào hệ thống chỉ tiêu phân tích hiệu quả phát triển chung đối với nền kinh tế của học giả Ngô Doãn Vịnh [5], tác giả tiến hành xác định bộ chỉ tiêu để đánh giá hiệu quả phát triển khu kinh tế ven biển ở nước ta. Đó là: (1) - Nhóm các chỉ tiêu phản ánh hiệu quả trực tiếp của bản thân khu kinh tế ven biển Gồm 3 chỉ tiêu chính và 2 chỉ tiêu phụ. Đó là: + Chỉ tiêu 1: Hiệu suất sử dụng một lao động của khu kinh tế ven biển (nói theo cách khác, thì đây chính là năng suất lao động của khu kinh tế ven biển; kí hiệu là hL ). Chỉ tiêu này phản ánh doanh thu hoặc giá trị gia tăng tạo ra bình quân một lao động làm việc trong khu kinh tế ven biển (tính cho một năm hoặc tính mức trung bình năm của một thời kì) và được tính bằng biểu thức: hL = D : Lk Trong biểu thức này: - D: Doanh thu (hoặc giá trị gia tăng) của khu kinh tế ven biển; - Lk : Số lao động làm việc trong khu kinh tế ven biển. + Chỉ tiêu 2: Giá trị xuất khẩu bình quân một lao động làm việc trong khu kinh tế ven biển (XL ) và được tính bằng biểu thức: XL = Xk : Lk Trong biểu thức này: - Xk : Tổng giá trị xuất khẩu của khu kinh tế ven biển; - Lk : Số lao động làm việc trong khu kinh tế ven biển. XL càng cao càng chứng tỏ khả năng cạnh tranh của khu kinh tế ven biển trên thị trường quốc tế. + Chỉ tiêu 3: Nộp ngân sách nhà nước bình quân một lao động làm việc trong khu kinh tế ven biển (Nn ) và được tính bằng biểu thức: Nn = Nk : Lk Trong biểu thức này: - Nk : Tổng nộp ngân sách nhà nước của khu kinh tế ven biển; - Lk : Số lao động làm việc trong khu kinh tế ven biển. Về lí thuyết nếu trong điều kiện mà chính sách thuế hợp lí, nộp ngân sách càng nhiều càng 136 Bàn về vấn đề đánh giá hiệu quả phát triển khu kinh tế ven biển ở Việt Nam chứng tỏ khu kinh tế ven biển làm ăn có hiệu quả. Ngoài ba chỉ tiêu nêu trên, tác giả cho rằng, còn cần phân tích thêm hai chỉ tiêu bổ trợ. Đó là: a. Hiệu suất sử dụng điện năng của khu kinh tế ven biển (hd ). Chỉ tiêu này phản ánh doanh thu (giá trị gia tăng) tính trung bình trên một KWh điện đã tiêu thụ của khu kinh tế ven biển và được thể hiện bằng biểu thức: hd = D : Đk Trong biểu thức này: Đk : Tổng sản lượng điện tiêu thụ của khu kinh tế ven biển (thường tính bằng KWh); D: Doanh thu hay giá trị gia tăng của khu kinh tế ven biển làm ra. Nên nhớ, Hd càng lớn càng chứng tỏ hiệu suất sử dụng điện năng càng cao. Tiết kiệm điện và giảm mức tiêu thụ sẽ làm cho hd tăng. Hoặc tính theo biểu thức khác: = Đk : D; Biểu thức này cho biết mức tiêu tốn điện năng (Kwh) để tạo ra một dơn vị doanh thu hoặc một đơn vị giá trị gia tăng của khu kinh tế ven biển. b. Hiệu suất sử dụng một ha đất mà khu kinh tế ven biển đang chiếm (hoặc chỉ số giá trị gia tăng của khu kinh tế ven biển làm ra trên một ha diện tích đất đai mà Khu kinh tế đang chiếm, kí hiệu là hha ). Chỉ tiêu này phản ánh giá trị gia tăng được tạo ra trên một ha đất của khu kinh tế ven biển và được tính toán theo biểu thức: hha = D : Sk Trong biểu thức trên: - Sk : Tổng diện tích đất mà khu kinh tế ven biển chiếm giữ. - D: như đã ghi chú ở trên. Hai chỉ tiêu này rất quan trọng. Nó cần phân tích vì hiện nay các doanh nghiệp FDI sử dụng nhiều điện và đất đai. Tuy nhiên, việc tính toán, phân tích theo 2 chỉ tiêu bổ trợ nêu trên là rất khó vì ở Việt Nam chưa thống kê được hai chỉ tiêu này. (2)- Nhóm chỉ tiêu phản ánh về đóng góp của khu kinh tế ven biển cho nền kinh tế quốc dân Nhóm chỉ tiêu này gồm có 4 chỉ tiêu. Đó là: + Chỉ tiêu 1: tỉ lệ đóng góp của khu kinh tế ven biển vào xuất khẩu của nền kinh tế quốc dân, (kí hiệu là đx ). Chỉ tiêu này phản ánh mức độ đóng góp của khu kinh tế ven biển vào tổng giá trị xuất khẩu của cả nền kinh tế và được tính bằng biểu thức: đx = (Xk : Xc )*100 (%) Trong biểu thức này: - Xk : Giá trị xuất khẩu của khu kinh tế ven biển. - Xc : Giá trị xuất khẩu của cả nền kinh tế (của cả nước, hoặc của cả vùng kinh tế lớn hoặc của cả tỉnh). Từ biểu thức trên cho thấy, đx càng lớn càng nói lên vai trò tích cực của khu kinh tế ven biển đối với nền kinh tế Việt Nam; đx càng lớn càng góp phần tăng cường sức cạnh tranh của nền kinh tế nước ta. Mặt khác, đx còn cho phép tính được tỉ lệ đóng góp vào độ mở của nền kinh tế quốc dân. + Chỉ tiêu 2: tỉ lệ đóng góp của khu kinh tế ven biển vào tạo việc làm của cả nền kinh tế (kí hiệu là đv ). Chỉ tiêu này phản ánh mức đóng góp của khu kinh tế ven biển vào tổng lao động của 137 Ngô Thúy Quỳnh cả nền kinh tế và được tính theo biểu thức sau đây: đv = (Lk : Lc )*100 (%) Trong biểu thức trên: - Lk : Tổng lao động làm việc trong khu kinh tế ven biển; - Lc : Tổng lao động làm việc trong các ngành kinh tế quốc dân của cả nền kinh tế. Tỉ trọng Lk trong Lc càng cao chứng tỏ khu kinh tế ven biển tạo ra nhiều việc làm cho nền kinh tế quốc dân. Điều đó là tốt nhưng nếu các khu kinh tế ven biển sử dụng công nghệ cao. Còn nếu các khu kinh tế ven biển đạt được chỉ số đv lớn nhưng sử dụng công nghệ thấp thì không tốt. + Chỉ tiêu 3: Tỉ lệ đóng góp của khu kinh tế ven biển vào thu ngân sách nhà nước (kí hiệu là đn ). Chỉ tiêu này phản ánh mức đóng góp (mức nộp ngân sách) của khu kinh tế ven biển vào tổng thu ngân sách của cả nền kinh tế quốc dân và được tính toán theo biểu thức: đn = (Nk : Nc )*100 (%) Trong biểu thức này: - Nk : Phần nộp ngân sách nhà nước của khu kinh tế ven biển; - Nc : Tổng thu ngân sách của cả nền kinh tế. Từ biểu thức trên cho thấy, đn càng lớn càng tốt và ngược lại. Tuy nhiên, đn có giới hạn, tức thu ngân sách từ các khu kinh tế ven biển bao nhiêu là vừa, để vừa động viên khu kinh tế ven biển nộp ngân sách và vừa tạo điều kiện để gia tăng sản xuất của các khu kinh tế ven biển. + Chỉ tiêu 4: Tỉ lệ doanh thu (tính theo giá trị tăng thêm) của khu kinh tế ven biển so với tổng GDP của nền kinh tế (td ). Chỉ tiêu này càng lớn càng chứng tỏ khu kinh tế ven biển đóng góp càng nhiều cho nền kinh tế quốc dân; và ngược lại. Nó được tính bằng biểu thức: td = (D: G)*100 (%) Trong biểu thức này: - D: doanh thu của khu kinh tế ven biển; - G: Tổng GDP của cả nền kinh tế. Tùy điều kiện của số liệu thống kê có được mà xác định sử dụng những chỉ tiêu nào trong số các chỉ tiêu tác giả đã nêu để tính toán và phân tích. 2.3. Vận dụng bộ chỉ tiêu để đánh giá hiệu quả phát triển khu kinh tế ven biển ở Việt Nam Theo số liệu công bố của các cơ quan: Cục đầu tư nước ngoài, Tổng cục thống kê thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư và vận dụng bộ chỉ tiêu đã đề xuất ở mục 2, tác giả đã tính toán được các chỉ tiêu chính về hiệu quả phát triển khu kinh tế ven biển của Việt Nam và từ đó đã rút ra những nhận định cần thiết về tình trạng hiệu quả thấp của việc phát triển các khu kinh tế ven biển ở nước ta. Cụ thể là: 2.3.1. Về hiệu quả của bản thân các khu kinh tế ven biển Nhìn chung hiệu quả phát triển của các khu kinh tế ven biển ở Việt Nam đang còn thấp. Điều đó thể hiện ở kết quả tính toán 3 chỉ tiêu chính và phản ánh qua những điểm chủ yếu như: năng suất lao động tính theo doanh thu chỉ đạt khoảng 9700 USD* (cũng chỉ bằng khoảng 2,8 lần năng suất lao động trung bình của cả nước tính theo GDP*); giá trị xuất khẩu bình quân một lao động chỉ đạt khoảng 9.780 USD* (trung bình của cả nước khoảng 2795 USD/lao động); nộp ngân 138