Báo cáo " Âm cuối của âm Hán Việt trung cổ "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

85
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Các nhà nghiên cứu ngôn ngữ Hán cho rằng trong tiếng Hán trung cổ có 3 cặp âm cuối là: [-ŋ] [-k], [-n] [-t] và [-m] [-p]. Học giả Nhật Bản Mantaro Hashimoto và học giả Trung Quốc Tuyết Phụng Sinh lại cho rằng ngoài 3 cặp âm cuối này trong tiếng Hán trung cổ còn một cặp âm cuối mặt lưỡi [-ŋ] [-c]. Bài viết của chúng tôi bác bỏ quan điểm của 2 học giả này từ góc độ nghiên cứu âm Hán Việt.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo " Âm cuối của âm Hán Việt trung cổ "

Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 25 (2009) 118-126 Âm cu i c a âm Hán Vi t trung c NguyÔn §×nh Hi n* Khoa Ngôn ng và Văn hóa Trung Quèc, Trư ng i h c Ngo i ng , i h c Qu c gia Hà N i, ư ng Ph m Văn ng, C u Gi y, Hà N i, Vi t Nam Nh n ngày 21 tháng 10 năm 2008 Tóm t t. Các nhà nghiên c u ngôn ng Hán cho r ng trong ti ng Hán trung c có 3 c p âm cu i là: [-ŋ] [-k], [-n] [-t] và [-m] [-p]. H c gi Nh t B n Mantaro Hashimoto và h c gi Trung Qu c Tuy t Ph ng Sinh l i cho r ng ngoài 3 c p âm cu i này trong ti ng Hán trung c còn m t c p âm cu i m t lư i [-ŋ] [-c]. Bài vi t c a chúng tôi bác b quan i m c a 2 h c gi này t góc nghiên c u âm Hán Vi t. * ch â m HV trung c không có âm cu i [-i] “Các tác gi ng v n th i T ng nhưng âm HV thư ng c có âm cu i [-i], ví d Nguyên căn c vào nguyên t c âm cu i gi ng nhau, nguyên âm chính g n nhau ã s p x p c như: âm HV trung c c a các ch “礼”, “替”, âm - ch y u là h th ng v n m u c a “Qu ng “岁” là l [le4], th [t e5] và tu [tue5], nhưng âm v n” thành các lo i chính. Thư ng là quy n p HV thư ng c c a các ch này là l y [l i6], thay 206 v n c a “Qu ng v n” thành 16 lo i l n, [t i1] và tu i [tuoi3]. Do v y, chúng tôi cho r ng chính là 16 nhi p” [1]. Do v y, khi phân tích âm nhi p gi i v n có âm cu i [-i]. Các h c gi khi cu i c a âm Hán Vi t (sau ây vi t t t là HV), xây d ng l i h th ng âm v c a “Thi t v n” chúng ta ph i d a vào các nhi p. Chúng ta ph i thư ng cho r ng nhi p gi i có âm cu i [-i], kiên nh nguyên t c nh ng ch thu c cùng song có m t s h c gi l i cho r ng v n giai (佳 m t nhi p thì âm cu i hoàn toàn gi ng nhau. 韵) c a nhi p gi i không có âm cu i [-i], quan Âm cu i các nhi p c a âm HV trung c i th i m c a các h c gi ư c th ng kê thành b ng như sau (B ng 1). sau (B ng 2). Âm cu i c a âm HV trung c v cơ b n gi ng như â m cu i c a h th ng âm v n th i “Thi t v n”. Có m t chút thay i song u có lý do c a nó. Nh t nh ng khai h p kh u c a nhi p gi i u có âm cu i [-i], nhưng tam t ng b t k là khai kh u hay h p kh u u không có âm cu i [-i], song có m t s ch ngo i l có âm cu i [-i], ví d như: 西粞 tây [t i1], 洗 t y [t i3], 縊 i [ i3]. Ngoài ra, m t s ______ * T: 84-4-903295462. E-mail: hienac@yahoo.com 118
119 N.§. HiÒn / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 25 (2009) 118-126 B ng 1 Nhi p Thông giang Canh Trăn sơn Hàm Gi i Hi u lưu Ch ng ãng tăng qu gi Âm Không [-ŋ][-k] [- ][-c] [-n][-t] [-m][-p] [-i] [-u] cu i âm cu i B ng 2 Karlgren ng Vương Thi u Lc Chu Tr nh Phan Lý Pulleyblank ng Lc Vinh Trí Vĩ Pháp Trương Ng Vinh Hòa Ph n Cao Thư ng Vân Phương i æi ai æi æi æi i æ ä ae B ng 3 [ u] [u] [ u] Vưu, u Cách c khác T ng s S lư ng 41 83 85 19 228 Tl 17.98% 36.40% 37.28% 8.33% 100.00% N ng là [ a], v n mà xây d ng l i v n ma nh Phan Ng Vân, Lý Vinh, Pulleyblank cho ma tam ng là [ia]? Th hai, giáo sư Phan xây r ng v n giai không có âm cu i [-i]. Phan Ng d ng l i v n giai (佳) là [ æ], v n giai (皆韵) Vân trong bài “t ng l p l ch s c a ti ng Ngô là [ æi], giai (佳) và giai (皆) không cùng m t ph n ánh qua ch 囡” ch ra r ng vào th i c i phía Nam Trung Qu c v n ma và v n giai v n m c ( 韵目 ) mà nguyên âm chính gi ng ã t ng ng âm v i nhau. V n ma không có nhau là i u không h p lý. Th ba, n u như cho âm cu i [-i] do v y v n giai cũng không có âm c là [ æ], v n giai r ng v n giai ( 佳韵 ) cu i [-i]. Giáo sư Phan phát hi n ra trong Ngô không có âm cu i [-i], như v y s ngư c l i v i âm c a ti ng Nh t, trong âm HV và trong âm nguyên t c nh ng ch cùng m t nhi p thì có b ch tho i c a phương ngôn H Môn, v n giai âm cu i gi ng nhau. V n giai (佳韵) không nên thư ng c là e, ông vi t: “song e ây có th t nhi p gi i mà ph i t nhi p gi m i là e, cũng có th là , thâm chí là æ” [2]. Do v y, úng. Giáo sư Phan cho r ng v n ma nh ng ông xây d ng l i v n giai là [ æ]. c là [ a], [ a] r t g n v i cách c [ æ] c a Trư c tiên, ph i th a nh n r ng th i c i v n giai. Th t khó tư ng tư ng t i sao hai v n phương Nam Trung Qu c v n ma và v n giai có cách c gi ng nhau như v y l i ư c x p ã t ng ng âm v i nhau, v n ma và v n giai hai nhi p khác nhau. Cách xây d ng l i h u c là e. Nhưng n u như ch căn c vào th ng ng âm c a giáo sư Phan không h p lý là i m này mà xây d ng l i v n giai là [ æ] do ông l y cách c c a phương ngôn làm cách (không có âm cu i [-i]) là ph m ph i sai l m v c c a thông ng . m t th i gian. Gi d như quan i m c a giáo V n h u (侯韵) nh t ng c a nhi p lưu có sư Phan là úng thì khi v n giai c là [ æ] âm cu i là [-u], v n vưu u tam ng c a nhi p lưu v n ma ph i c là [æ], [ ] ho c là [e] (Ngô âm có cách c là [ u] （17.98%）, [u] （36.40%）, c a ti ng Nh t, âm HV và ti ng b ch tho i c a [ u] （37.28%）. Hãy xem B ng 3 trên). H Môn u như v y), v y t i sao giáo sư Phan không xây d ng l i v n ma là [æ], [ ] ho c là [e]
Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 25 (2009) 118-126 V n vưu và u k t h p v i m t s thanh m u như sau (B ng 4) Thanh D T nh Thi n Xương Tr ng Thanh Nh t Tâm Thư Tà Ki n Hi u Lai Ni Minh mu tam 8 6 2 11 4 4 6 6 4 3 1 [u] 1 11 12 9 18 6 2 [ u] 1 1 13 [ u] Cách c 1 2 4 1 1 khác fhgj thì âm cu i cũng ph i có b n lo i â m mũi tương Nh ng ch có thanh m u là t nh, thi n, tà ương v i chúng, ông l y c li u t phương thư ng c là [u], nh ng ch có thanh m u là ngôn Khách Gia(1). Quan i m c a Tuy t Ph ng d tam, hi u, lai, ni thư ng c là [ u], trong Sinh (1999) thì khác. T góc âm v h c, ông khi ó nh ng ch thu c thanh m u minh l i cho r ng hai nhi p tăng và canh u có âm cu i thư ng c là [ u]. Do v y, n u cho r ng ba là âm m t lư i, lý do c a ông là: 1. “Nh ng ch cách c [ u], [u] và [ u] c a v n vưu u ph n có âm cu i không ph i là âm g c lư i ch có hai ánh nh ng t ng l p khác nhau là i u không nhi p ho c ba nhi p, trong khi ó có t i 5 nhi p h p lý. Chúng ta hoàn toàn có th cho r ng khi có âm cu i là âm g c lư i”. 2. “Các v n c a hai âm HV Trung C truy n vào Vi t Nam v n vưu nhi p tăng và canh trong “Thi t v n” và trong u c là [ u], [u] hay là [ u], nhưng n u xét ng v n u không n m c nh các v n thu c n quy lu t bi n i ng âm thì quan i m cho các nhi p thông, giang, ãng”. 3. “Ngoài ra còn r ng v n vưu u c là [u] là h p lý nh t. Do [u] có r t nhi u phương ngôn và âm mư n ti ng là nguyên âm cao nên r t d v thành nguyên Hán trong các th ti ng ( 域外借音 ) có th âm ôi [ u], [ u] (th c t trong ti ng Hán v n ch ng minh i u này”. vưu u cũng ã bi n i như v y). M t khác, Chúng tôi cho r ng c hai h c gi uã c thành [ u] hay [ u] m t m c nh ng ch không ưa ra ư c nh ng ch ng c thuy t ph c nh t nh là do nh hư ng c a thanh m u. cho v n này. B t k là k t c u n i b c a Cu i cùng chúng ta bàn v âm cu i c a hai ngôn ng hay âm v h c u có nh ng khuy t nhi p canh và tăng. Trong ti ng Hán trung c , i m c a mình. K t c u n i b c a ngôn ng i a s h c gi cho r ng âm cu i c a nhi p ch có tác d ng v i vi c xây d ng l i ti ng Hán canh và tăng cũng gi ng như âm cu i c a các thư ng c , b i nh ng tài li u nghiên c u nhi p thông, giang, ãng. T c thanh dương (阳 ti ng Hán thư ng c là r t ít, còn i v i m t 声) có âm cu i là [-ŋ], còn thanh nh p (入声) giai o n ngôn ng có r t nhi u tài li u tham có âm cu i là [-k]. H c gi ngư i Nh t Ki u kh o như ti ng Hán trung c thì ây ch là B n V n Tái Lang (1970) cho r ng trong nhi p phương pháp th y u. Tác d ng c a phương pháp âm v h c i v i vi c nghiên c u ngôn canh có m t ph n v n lo i (韵类) có âm cu i là ng là i u không ph i nghi ng , song i v i âm m t lư i, còn ph n khác thì gi ng như nhi p vi c nghiên c u m t ngôn ng ã thu c v quá tăng có âm cu i là âm g c lư i. Xu t phát t quan i m k t c u n i b c a ngôn ng , ông ______ cho r ng thanh m u có “minh, ni, nh t, nghi” (1) Chúng tôi bi t ư c quan i m c a ông Ki u qua “Mư i bài gi ng v l ch s âm v n h c” c a Tuy t Ph ng Sinh. 118
121 N.§. HiÒn / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 25 (2009) 118-126 kh như ti ng Hán trung c thì tác d ng c a âm Theo như h th ng ng âm c a ti ng Hán v h c là không l n. Chúng ta không th coi âm trung c mà ông Tuy t xây d ng l i, ba nhi p v h c là phương pháp chính nghiên c u ng , qu , gi u không có âm cu i nhưng ti ng Hán trung c . Ông Ki u cho r ng thanh nhi p ng không n m c nh nhi p qu và nhi p m u có “minh, ni, nh t, nghi” thì âm cu i cũng gi , nhi p ch và nhi p gi i u có âm cu i là có 4 âm mũi tương ương v i chúng, ây là /-y/ hay [-i] nhưng hai nhi p này cũng không quan i m r t hay, song chúng ta còn ph i tính n m c nh nhau, nhi p lưu và nhi p hi u u có n nhân t th i gian và không gian, ví d như âm cu i là /-w/ ho c [-u] nhưng hai nhi p này trong ti ng B c Kinh hi n i ngày nay có cũng không n m c nh nhau. Chúng tôi cho r ng thanh m u [m], nhưng không có âm cu i [-m] n u tác gi c a v n thư hay v n có ý t các (ti ng Hán trung c và thư ng c có). Ông Ki u nhi p có âm g n nhau c nh nhau thì tính ng u l y c li u t phương ngôn Khách Gia song nhiên c a chúng là i u không tránh kh i. N u theo như s miêu t c a Vương L c và các h c ý n â m cu i thì r t có th không th ý gi khác phương ngôn Khách Gia không có âm n nguyên âm chính, ngư c l i n u ýn cu i là âm m t lư i. Ngoài ra, Ông cho r ng nguyên âm chính thì có th không ý n âm trong nhi p canh v a có âm cu i là âm m t lư i, cu i. Chúng ta không bi t r ng “nhi u phương v a có âm cu i là âm g c lư i cũng là i u ngôn và âm mư n ti ng Hán trong các th ti ng không h p lý, b i trong m t nhi p thì âm cu i (域外借音)” mà ông Tuy t nh c n là nh ng ph i hoàn toàn gi ng nhau còn nguyên âm gi a phương ngôn nào, và các âm mư n ti ng Hán thì g n nhau. trong các th ti ng nào. Theo như chúng tôi ư c Ông Tuy t cho r ng “nh ng ch có âm cu i bi t ch có âm HV trung c có âm cu i là âm m t không ph i là âm g c lư i ch có hai nhi p ho c lư i, sau ây chúng tôi s th o lu n v âm HV. ba nhi p, trong khi ó có t i 5 nhi p có âm cu i Âm HV trung c lưu gi r t nhi u c i m là âm g c lư i”, chúng tôi cho r ng ây không âm v n c a ti ng Hán trung c , do v y có giá tr ư c coi là m t lý do, b i trong ti ng Hán r t l n trong vi c nghiên c u ti ng Hán trung c , thư ng c có 5 v n b có âm cu i là [-ŋ] song i u này ã ư c r t nhi u h c gi công nh n. ch có 3 v n b có âm cu i là [-n] và 2 v n b Chúng tôi ã kh o sát t t c nh ng ch có âm có âm cu i là [-m] [3](2). Hi n tư ng không cân cu i là âm m t lư i [- ], [-c], t ó phát hi n ra b ng u có th tìm th y trong các ngôn ng , m ts c i m sau. hai nhi p canh, tăng m c dù cách xa nhi p Ti ng Hán thư ng c không có âm cu i là thông và nhi p giang song trong v n thư bao âm m t lư i, i u này ư c th hi n r t rõ trong gi chúng cũng c nh nhi p ãng, trong “V n hài thanh c a ch Hán và trong h th ng v n kính” và “Th t âm lư c” nhi p canh c nh c a “Kinh Thi”. Vương L c ã ch ra trong bài nhi p ãng, nhi p tăng cu i cùng, do v y n u “Nghiên c u â m HV” r ng： “盲” có thanh phù như nói nhi p canh và nhi p tăng có âm cu i là âm m t lư i thì nhi p ãng cũng ph i có âm là “亡”, t i sao “亡” có âm cu i là -ng trong khi cu i là âm m t lư i. “盲” l i có âm cu i là -nh？Trong bài Kê Minh c a “Kinh Thi” “ 明” “ 昌” “ 光” hi p v n v i nhau, t i sao “昌” “光” có âm cu i là -ng, trong ______ khi ó “明” l i có âm cu i là -nh？… câu tr (2) Theo Vương L c, Trong ti ng Hán thư ng c b n v n b chưng, ông, dương, canh có âm cu i là [-ŋ], ba v n b l i h p lý là v n ph i th a nh n âm cu i c a chân, văn, nguyên có âm cu i là [-n], hai v n b xâm, àm nhi p canh và âm cu i c a nhi p ãng gi ng có âm cu i là [-m]. Cũng trong sách này dòng 5 trang 139, nhau, u là -ng; thanh nh p c a nhi p canh và Vương L c vi t r ng: “n u xét t góc phân ch không thanh nh p c a nhi p ãng u là -k” [4]. xét t góc h p, phân ông (冬) và xâm ra thì ba thanh dương thanh nh p i x ng v i nhau t o nên 30 v n b ”. Vương L c ch ưa ra 2 ví d , nhưng th c ra Do v y, n u xét t góc phân thì có t i 5 v n b có âm cu i là [-ŋ].
122 N.§. HiÒn / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 25 (2009) 118-126 1. Âm cu i c a nhi p ãng là âm g c lư i nh ng ví d gi ng như v y là r t nhi u, ví d như [-ŋ], [-k], i u này các h c gi u công nh n, (B ng 5, 6). nhưng chúng tôi phát hi n ra trong nhi p ãng Ti ng Hán thư ng c không có âm cu i là c a âm HV Trung C có 6 ch có âm cu i là âm m t lư i, trong ti ng B c Kinh hi n i âm m t lư i và 2 ch v a có âm cu i là âm m t cũng không có. V y, n u theo như quan i m lư i v a có âm cu i là âm g c lư i (B ng 7). c a ông Tuy t và ông Ki u thì quá trình di n i u này nói lên r ng trong âm HV ã t ng bi n c a âm cu i hai nhi p canh và ãng mi n x y ra quá trình di n bi n như sau: [-ŋ] [- ], B c Trung Qu c x y ra như sau: [-k] [-c]. Nhi p ãng ang giai o n u [-ŋ] [-ŋ], [-k] [-c] [-k] [- ] c a quá trình bi n i này. Quá trình này v lý lu n không ph i không 2. d ràng nhìn ra v n chúng tôi dùng th x y ra, song chúng ta ph i gi i thích th nào ng li u âm HV thư ng c . Chúng tôi phát hi n ra v hi n tư ng âm cu i m t lư i sau này l i bi n tr l i thành âm cu i g c lư i? m t s ch thu c v n canh âm HV trung c có âm cu i là âm m t lư i trong khi ó cũng nh ng Trong âm HV trung c , nh ng ch thu c ch này âm HV thư ng c l i có âm cu i là âm dương thanh v n c a nhi p tăng u có âm cu i g c lư i, hãy xem b ng dư i ây (B ng 8): là [-ŋ], không có ch nào có âm cu i là âm m t lư i [- ], trong nh ng ch thu c thanh nh p c a Ngoài ch “ 横” ra, thanh i u c a nh ng nhi p tăng thì ch có m t ch “ 劾” là có âm ch này trong âm HV trung c cũng gi ng như cu i [-c], “劾” h c thi t, nh t ng khai kh u trong âm HV thư ng c , ch “横” trong âm HV v n c (胡得切, 德韵开口一等), âm HV c trung c có thanh dương bình còn trong âm HV là “h ch [h c6]”, song âm c c a ch này thư ng c có thanh âm bình, m c dù không chúng tôi nghi ng là b nh hư ng c a âm c gi ng nhau song u là thanh bình và trong ch “ 核 ” vì hai ch này có thanh phù gi ng ti ng Hán thư ng c thì ch có m t thanh bình, nhau và ch “核” âm HV c là “h ch [h c6]”, không phân bi t âm bình hay dương bình. 10 ngoài ra trong nhi p tăng ch có m t ch “劾” ch này u có âm cu i là âm m t lư i, trong có âm cu i là âm m t lư i [-c], không có ch ó nă m ch “锡, 惜, 席, 碧, 只” trong âm HV nào có âm cu i là [- ] tương ng v i nó, do u có v n m u là “iêc[iek]”, ây có thư ng c v y chúng ta hoàn toàn có th k t lu n r ng âm l không ph i là hi n tư ng ng u nhiên. Ngoài ra, cu i c a nhi p tăng không có liên quan gì n trong âm HV thư ng c c a các ch thu c v n âm m t lư i. Có ngư i s cho r ng nhi p tăng canh chúng ta không tìm th y ch nào có âm cu i trong âm HV trung c cũng gi ng như trong các là âm m t lư i, i u này cho th y âm HV thư ng phương ngôn c a ti ng Hán, trư c ây có âm c cũng gi ng như Ti ng Hán c u không có cu i là [- ], [-c] nhưng n nay ã bi n thành âm cu i là âm m t lư i. [-ŋ], [-k]. Chúng tôi cho r ng i u này là không th x y ra b i vì trong âm HV hi n nay i a Các ch thu c nhi p canh i a s có âm s các ch thu c nhi p canh u có âm cu i là cu i là âm m t lư i, song có m t s ch v n lưu âm m t lư i t i sao nhi p tăng l i thay i hoàn gi ư c âm cu i là âm g c lư i, chúng tôi tìm toàn không l i v t tích gì như v y. ư c 11 ch lo i này (B ng 9). B ng 5 橙chanh 瞠xanh 格cách, 客khách 砾l ch, 栎l ch Ch Hán
123 N.§. HiÒn / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 25 (2009) 118-126 乐nh c，l c(3) 登 ăng 堂 ư ng 各các Hài thanh B ng 6 Tên bài Âm cu i [-ŋ], [-k] Âm cu i [- ], [-c] Qu c Phong• Tri u Nam 方phương, 将tư ng 盈doanh, 成thành Qu c Phong• Ti u Tinh 东 ông, 公công 星tinh, 征chinh Ng y Phong• Th c Th c, 国qu c, 直tr c 麦m ch 德 B ng 7 Ch Hán 郭, 椁扩廓寞粕苌黄 V nb 铎铎铎铎铎阳唐 Phiên thi t 古博苦郭阔镬慕各匹各直良胡光 Âm HV quách khu ch, khoách khu ch, khoách m ch phách trư ng, trành hoàng, huỳnh trung c B ng 8 逆锡惜席碧只壁平停横 Ch Hán Âm HV trung c ngh ch tích tích t ch bích chích bích bình ình hoành Âm HV thư ng c ngư c thi c ti c ti c bi c chi c bc b ng d ng ngang B ng 9 帼, 蝈, 馘亦貉磅泓闳瞪矿棚 Ch 麦昔陌庚耕耕耕梗庚 V nb 古获羊益莫白抚庚乌宏户萌宅耕古猛蒲庚 Ph n thi t Âm HV trung c qu c di c lc bàng ho ng ho ng tr ng khoáng b ng ______ (3) Trong âm HV, ch 乐 trong “音乐” c là “nh c”, còn trong “快乐” c là “l c”.
Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 25 (2009) 118-126 Ngoài ra, chúng tôi tìm ư c 4 ch có nhi u cách c, nh ng ch này v a có âm cu i là âm m t lư i v a có âm cu i là âm g c lư i (B ng 10). B ng 10 Ch Hán 掴命岭宏 V nb 麦敬静庚 Ph n thi t 古获眉病郎郢户萌 Âm HV trung c qu c, qu c, quách m ng, m nh, m nh lãng, lĩnh hoành, h ng Gj N u như cho r ng âm HV trung c c a Trong âm HV trung c , nh ng ch có âm nhi p canh có âm cu i là âm m t lư i thì chúng cu i là âm m t lư i thì u có nguyên âm chính ta s gi i thích th nào v nh ng hi n tư ng là âm dòng trư c, còn nh ng ch có âm cu i là trên ây? N u như cho r ng nh ng ch có âm âm g c lư i l i có nguyên âm chính là âm dòng cu i là âm g c lư i c a v n canh hi n nay là do sau, chúng t o thành th b sung cho nhau, i u âm cu i là âm m t lư i bi n thành thì chúng ta này cũng ch ng minh r ng chúng cùng thu c ph i gi i thích th nào v hi n tư ng bi n tr l i m t ngu n g c, có nghĩa là trư c ây chúng này? Cách gi i thích h p lý là th a nh n trong u có âm cu i là âm g c lư i, hãy xem b ng âm HV trung c nhi p canh có âm cu i là âm dư i ây (B ng 11). g c lư i [-ŋ], [-k], do nh hư ng c a nguyên âm chính, âm cu i bi n thành âm m t lư i. B ng 11 [ ], [i], [y], [e] Nguyên âm chính c a ch có âm cu i m t lư i [u], [ ], [o], [ ], [ ], [ ], [ ] Nguyên âm chính c a ch có âm cu i g c lư i Chính vì nguyên âm chính là âm dòng trư c Hi n nay chúng ta chưa th tr l i ư c câu h i nên nguyên âm chính ã kéo âm cu i là âm g c này, chúng ta ch bi t r ng quá trình này n lư i (hay còn g i là âm m t lư i sau) n v trí nay v n chưa hoàn thành (do có m t s ch c a nhi p canh v n b o lưu âm cu i g c lư i). gi a và bi n chúng thành âm cu i m t lư i. Vương Phúc ư ng (1999) ch ra r ng: “Yêu c u 3. Trong âm HV trung c thanh m u ki n ti t ki m trong phát âm làm cho các thành ph n thư ng c là [k], thanh m u nghi thư ng c ng âm không gi ng nhau trong âm ti t nh là [ŋ], khai kh u nh ng thanh m u ki n và hư ng l n nhau, làm thay i cách phát âm và v thanh m u nghi có s thay i v ng â m, thanh trí phát âm c a m t bên ho c hai bên làm cho m u ki n c thành gi[z], thanh m u nghi c chúng tr lên gi ng nhau ho c tương t nhau” [5]. thành nh[ ], song không ph i t t c các ch Song, âm HV quá trình âm cu i g c lư i thu c khai kh u nhi ng u có s bi n i bi n thành âm cu i m t lư i di n ra t khi nào? như v y, nh ng ch khai kh u nh ng c a 118
2 N.§. HiÒn / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 25 (2009) 118-126 nghi v n c là [ŋ], hãy xem b ng dư i ây nhi p canh không có s thay i v m t thanh (B ng 12). m u, thanh m u ki n v n c là [k], thanh m u B ng 12 Thanh m u ki n Nhi p canh 更canh, 格cách, 埂canh, 耕canh, 耿c nh, 革cách (khai kh u nh ng) Nhi p khác 家加gia, 减gi m, 讲gi ng, 解gi i, 教giáo, 间gian Thanh m u nghi Nhi p canh 额ng ch (khai kh u nh ng) Nhi p khác 牙nha, 雅nhã, 乐nh c, 颜nhan, 眼nhãn, 雁nh n ; sau tròn môi. Chúng tôi cho r ng cách phân T i sao thanh m u ki n và thanh m u nghi chia này là r t h p lý, vì khi phát âm các âm ti t khai kh u nh ng c a nhi p canh l i không có âm cu i môi hóa [-kp], [-ŋm] bao gi cũng có di n ra s thay i như các nhi p khác? Lý do ng tác khép 2 môi l i. duy nh t có th gi i thích ư c là khai kh u nh ng c a các nhi p khác nguyên âm chính Ngoài ra, theo các h c gi Vi t Nam nghiên ã nh hư ng n thanh m u, làm cho thanh c u, trong m t s t láy âm cu i [- ] thư ng i m u t âm g c lư i [k], [ŋ] bi n thành âm m t cùng v i âm cu i [-ŋ], âm cu i [-c] thư ng i lư i [z], [ ]; còn khai kh u nh ng c a cùng v i âm cu i [-k], ví d như: chông chênh, nhi p canh, nguyên âm chính không nh hư ng long lanh, rung rinh, mênh mông, róc rách, n thanh m u mà nh hư ng n âm cu i, làm ng c ngh ch… i u này ch ng minh r ng âm cho âm cu i g c lư i [-k], [-ŋ] bi n thành âm cu i m t lư i [- ] là bi n th c a [-ŋ], âm cu i cu i m t lư i [-c], [- ]. [-c] là bi n th c a [-k]. 4. Trên ây chúng ta nhìn v n t m t âm Tóm l i, chúng tôi cho r ng trong ti ng Hán v n h c, sau ây chúng ta xét v n t góc trung c không có âm cu i m t lư i mà ch có phương ngôn h c. Trong ti ng Vi t hi n i âm cu i g c lư i [-k], ŋ], âm cu i u lư i [-t], ngày nay, các âm ti t có âm cu i m t lư i [-c], [-n] và âm cu i môi [-p], [-m]. Nh ng ch có [ ] thì trong phương ngôn trung b - m t âm cu i m t lư i thu c nhi p canh c a âm HV phương ngôn ư c coi là khá c xưa c a ti ng trung c là do âm cu i g c lư i bi n thành do Vi t n nay v n gi ư c âm cu i là âm g c nh hư ng c a nguyên âm chính. Không ch lư i [-k], [-ŋ]. Trong phương ngôn trung b ch nhi p canh mà nay nhi p ãng cũng ang di n có m t s t mư n c a ti ng Hán là có âm cu i ra s thay i này. m t lư i [-c], [- ]. Xem b ng dư i ây (B ng 13). Chúng tôi phát hi n ra trong phương ngôn i u này ch ng minh r ng trong phương nam b -m t phương ngôn ư c xem là khá tr ngôn c a ti ng Vi t, âm cu i m t lư i [- ], [-c] c a ti ng Vi t và trong ti ng Kinh c a Trung là do âm cu i g c lư i [-k], [-ŋ] bi n thành và Qu c, b t k là t ngo i lai hay t b n a, âm n lư t mình âm cu i m t lư i [- ], [-c] l i cu i m t lư i [-c], [- ] u bi n thành âm cu i bi n thành âm cu i u lư i [-t], [-n] ch không u lư i [-t], [-n] (B ng 14). x y ra quy lu t âm cu i m t lư i bi n thành âm cu i g c lư i [-k], [-ŋ]. Nhìn t góc âm v Theo như miêu t c a Hoàng Th Châu, h c, Hoàng Th Châu cho r ng trong ti ng Vi t trong phương ngôn nam b c a Vi t Nam hi n nay còn có âm cu i môi hóa [-kp], [-ŋm]. không có âm cu i m t lư i [- ], [-c], âm cu i [- ], [-c] i cùng v i các nguyên âm dòng trư c, m t lư i [- ], [-c] u bi n thành âm cu i u [-k], [-ŋ] i cùng v i các nguyên âm dòng gi a lư i [-t], [-n] [7] (B ng 16). và [-kp], [-ŋm] i cùng v i các nguyên âm dòng
Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 25 (2009) 118-126 B ng 13 PN b c b anh bánh dành canh nách ách l ch c ch mênh mông ch PN trung b eng béng èng keng néc éc l ck c mêng môông c B ng 14 尺客席戚敌饼病生钉瓶京 Ch Hán Âm HV trung c xích khách t ch thích ch bánh b nh sinh inh bình kinh 7 7 8 7 5 6 1 1 2 kin1 sit khat tit thit bin bn thin din bin dit Ti ng Kinh c a TQ [6] 8 B ng 15 Ti ng Vi t ch hành cam sành u xanh cành cây c gianh mình m y nách sách Ti ng Kinh ka m1than2 nat7 that7 t7 han2 d u6san1 kan2k i1 k 3jan1 min2m i3 B ng 16 PN b c b mình chênh vênh anh kích thích chính khách mn chân vân ăn k t th t ch n kh t PN trung b uyoi [4] Vương L c, Long trùng tính iêu trai văn t p, NXB Tài li u tham kh o Trung Hoa Thư C c, 1982. [1] ư ng T c Phiên, “Giáo trình âm v n h c”, NXB [5] Vương Phúc ư ng, “T ng l p và di n bi n c a ng âm i h c B c Kinh, 2002. phương ngôn ti ng Hán”, NXB Ng văn, 1999. [2] Phan Ng Vân, T ng l p l ch s c a ti ng Ngô ph n ánh [6] Âu Dương Giác Á, Tài li u và cách ghi âm ti ng Kinh c a ti ng Hán, chúng tôi tham kh o “Kinh ng qua ch “囡”, Ngôn ng nghiên c u s 1 (1995) 149. gi n trí”, NXB Dân t c, 1984. [3] Vương L c, “Hán ng âm v n”, NXB Trung Hoa [7] Hoàng Th Châu, Phương ng h c ti ng Vi t, NXB Thư C c, 1980. i h c Qu c gia Hà N i, 2004. Doubting about palatal endings [- ], [-c] in mid-ancient Chinese Phone via the study on Sino - Vietnamese Nguyen Dinh Hien Department of Chinese Language and Culture, College of Foreign Languages, 118
N.§. HiÒn / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 25 (2009) 1-11 9 Vietnam National University, Hanoi, Pham Van Dong Street, Cau Giay, Hanoi, Vietnam Language scholars generally believe that there are three sets of consonant endings in Mid-Ancient Chinese Phone, such as velar [-k], [-ŋ], apico-dental [-t], [-n], bilabial [-p], [-m]. But Mantaro Hashimoto and Xue Fengsheng proposed that there must be another set of palatal endings [- ], [-c] in Mid-Ancient Chinese Phone. We raise doubts about the two scholars’ viewpoint from the perspective of the study on Sino - Vietnamese, and hope to provide a little reference for language research.