Báo cáo " Các nhà văn Pháp đương đại và thi pháp truyện ngắn "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

91
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nói đến Thi pháp truyện ngắn là nói đến những thủ pháp nghệ thuật thường được các tác giả sử dụng và được các nhà nghiên cứu đúc kết, coi là quy chuẩn của thể loại này. Tuy nhiên, trong thực tế sáng tác, mỗi nhà văn lại nhìn nhận những cách viết đó một cách khác nhau tuỳ vào quan điểm thẩm mĩ của mình. Bài viết này tổng lược và phân tích ý kiến của các nhà văn Pháp đương đại về một số thủ pháp đặc trưng trong sáng tác truyện ngắn....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo " Các nhà văn Pháp đương đại và thi pháp truyện ngắn "

Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 25 (2009) 15-22 Các nhà văn Pháp ương i và thi pháp truy n ng n P h m T h T h t* Khoa Ngôn ng và Văn hóa Pháp, Trư ng i h c Ngo i ng , i h c Qu c gia Hà N i, ư ng Ph m Văn ng, C u Gi y, Hà N i, Vi t Nam Nh n ngày 29 tháng 5 năm 2008 Tóm t t. Nói n Thi pháp truy n ng n là nói n nh ng th pháp ngh thu t thư ng ư c các tác gi s d ng và ư c các nhà nghiên c u úc k t, coi là quy chu n c a th lo i này. Tuy nhiên, trong th c t sáng tác, m i nhà văn l i nhìn nh n nh ng cách vi t ó m t cách khác nhau tuỳ vào quan i m th m mĩ c a mình. Bài vi t này t ng lư c và phân tích ý ki n c a các nhà văn Pháp ương i v m t s th pháp c trưng trong sáng tác truy n ng n. Trong sáng tác và nghiên c u văn h c, Thi 1993) [2]; T p chí Lire, s chuyên v truy n pháp ư c hi u theo nghĩa r ng, bao hàm các ng n, tháng 7-8/2005 [3]. phương th c, th pháp, kĩ thu t vi t m t tác ph m. ó có th là nh ng quy chu n chung c a 1. V th i gian, trong ngh thu t t s luôn t n m t th lo i (thi pháp thơ ư ng, thi pháp ti u t i hai khái ni m: th i gian c a câu chuy n thuy t, thi pháp truy n ng n…), ho c nh ng ư c k và th i gian k chuy n. Nh p nhanh cách vi t mang phong cách cá nhân c a m t tác ch m c a câu chuy n ph thu c vào th pháp gi (thi pháp truy n ng n c a tác gi A, thi pháp làm cô ng hay giãn n th i gian k chuy n. ti u thuy t c a nhà văn B…).* ây cũng là m t trong nh ng y u t t o s khác Nói n Thi pháp truy n ng n là nói n bi t gi a truy n ng n và ti u thuy t. H u h t nh ng cách vi t thư ng ư c các tác gi s các nhà vă n cho r ng "truy n ng n là th i i m, d ng và ư c các nhà nghiên c u úc k t, coi là ti u thuy t là th i gian" (Roger Grenier). N u quy chu n c a th lo i này. Tuy nhiên, trong ti u thuy t luôn c g ng th hi n b dày th i th c t sáng tác, m i nhà văn l i nhìn nh n gian thì truy n ng n ch d ng l i th i gian "s nh ng cách vi t ó m t cách khác nhau tuỳ vào ki n". N u ti u thuy t là "m t o n c a dòng quan i m th m mĩ c a mình. Bài vi t này t ng i" thì truy n ng n là "lát c t c a dòng i". lư c và phân tích ý ki n c a các nhà văn Pháp Theo cách nói c a Hervé Bazin, truy n ng n ch ương i v khái ni m th i gian, c t truy n và "quan tâm n m t kh c ng ng c a th i gian", m t s th pháp c trưng trong truy n ng n luôn bi t cách "tóm l y con ngư i vào th i d a trên ba tư li u chính: 1. S 3 ph Hài hoà, i m c bi t ý nghĩa trong cu c i h ". Vì 43 nhà văn lên ti ng b o v truy n ng n (NXB v y, vi t truy n ng n, như A. Bragance nh n Bené, 1988) [1]; Chân dung t ho c a 131 tác nh, là vi t v nh ng "nút th i gian". gi truy n ng n Pháp ương i (NXB Manya, V th pháp khai thác và x lí th i gian ______ trong truy n ng n, ý ki n c a các nhà văn cũng * khá th ng nh t. H u h t cho r ng n u ti u T: 84-4-38432430. E-mail: phamthithat@yahoo.com 15
16 P.T. Thật / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 25 (2009) 15-22 thuy t khai thác m t quãng i c a nhân v t và là nguyên nhân s xu t hi n ngày càng nhi u bi u t th i gian theo "chi u n m ngang", thì lo i hình truy n ng n - th i kh c, và khái ni m truy n ng n l i khai thác ph n "n i tr i lên c a "flash" ã tr thành thu t ng ch m t kĩ thu t m t kho nh kh c", và "b t bu c ph i theo chi u vi t c trưng c a truy n ng n ương i. th ng ng, v i t t c cao và chi u sâu c a nó". Truy n ng n t p trung xoáy vào th i i m 2. N u tính th i i m là nét th m mĩ c trưng ã l a ch n, không dàn tr i vào nh ng gì x y c a truy n ng n ư c h u h t các nhà văn công ra "trư c" ho c "sau" th i i m ó. François nh n, thì c t truy n và cách k t thúc truy n Thibaux gi i thích: "M i truy n ng n nói v m t th i i m xác nh, th i i m ó s ph n ng n l i là nh ng v n gây nhi u tranh cãi. c a nhân v t tròng trành r i nh v . Trong ti u Theo nguyên t c lí thuy t, m i truy n ng n là thuy t, t t c u có th tán r ng ra, cho ngư i m t câu chuy n; câu chuy n ó ư c xây d ng c cái nhìn t ng th v s ph n c a nhân v t. trên cơ s m t c t truy n bao g m "h th ng Ngư c l i, truy n ng n không nán l i nh ng các s ki n ph n ánh nh ng di n bi n c a cu c h qu mà th i i m ó gây ra. [...] Khi s ph n s ng và nh t là các xung t xã h i m t cách nhân v t b chao o cũng là lúc truy n ng n ngh thu t, qua ó cá c tính cách hình thành và k t thúc"(1). Có nhà văn còn so sánh truy n ng n phát tri n trong nh ng m i quan h qua l i c a v i nh ng " i n áp nh " chuyên thu b t "nh ng chúng nh m làm sáng t ch tư tư ng tác th i kh c t c a cu c s ng". Tác gi truy n ph m" (T i n thu t ng văn h c, NXB i ng n ph i bi t ch n trong cái dòng i xuôi h c Qu c gia Hà N i, 1998, tr.81). ch y m t kho nh kh c th i gian mà ó cu c Các nhà nghiên c u Pháp ưa ra sơ ct s ng m c nh t, ch a ng nhi u ý nghĩa truy n chu n m c c a các th tài t s g m nh t. ó là cái kho nh kh c con ngư i ta vào nă m thành ph n: Tình thái u truy n > Y u t m t tình th bu c ph i b c l ra ph n tâm can gây v n > Ti n tri n c a v n > Gi i quy t nh t, ph n n náu sâu kín nh t; ôi khi là m t (g nút) > Tình thái cu i truy n. Quan vn kho nh kh c ch a c m t i ngư i, m t quãng i m truy n th ng luôn cao vai trò c t i nhân lo i. ây cũng chính là y u t làm nên truy n, c bi t trong lĩnh v c truy n ng n. Thi nét c áo c a truy n ng n, m t th lo i có th hào Goeth th m chí cho r ng "n u thi u c t "nêu ư c nh ng i u c t y u ch t m t chi ti t truy n thì c n n lí lu n ngh thu t s ch còn nh và ch v i vài trang gi y". gì n a". A. Tolstoi cũng kh ng nh vi c u Tính "th i i m" và th pháp khai thác các tiên trư c khi vi t m t truy n ng n là "c n tìm "nút th i gian" theo "chi u th ng ng" t o cho cho ư c c t truy n", và m t truy n ng n hay là truy n ng n nh p nhanh c trưng, khác v i m t truy n ng n có c t truy n c áo. Trong ti u thuy t. Theo ph n l n các nhà văn ương nă m thành ph n c a c t truy n, nhi u nhà lí i, truy n ng n ph i m nh m và s c bén, ph i lu n c bi t nh n m nh t m quan tr ng c a nêu ư c "chân tư ng c a m t tình hu ng hay thành ph n "g nút" trong truy n ng n. Engel m t xúc c m m t cách nhanh nh t và chính xác Vincent kh ng nh "không có g nút thì không nh t". Nói như René Bonell, vi t truy n ng n là g i là truy n ng n b i ch riêng nó cũng là m "ti n hành cu c quy n rũ ch p nhoáng" i v i nên s khác bi t c a th lo i nà y" (T p chí Hai ngư i c; trong truy n ng n, "t t c ph i ư c Th gi i, s 7/1994, tr.21) [4]. nói ra nhanh và chu n xác vì không có cơ h i Ý ki n c a các nhà văn Pháp ương i v ân h n v sau". Mu n v y, ngư i vi t c n v n này thì sao? bi t s p x p các s ki n n i ti p nhau theo phép t nh lư c, ho c s d ng th pháp " nh ch p" Nhi u tác gi truy n ng n v n trung thành các s ki n "ch ng chéo" lên nhau. ây chính v i nguyên t c truy n th ng. H tuyên b : "Trong m t truy n ng n ph i có nh ng lu n c ______ câu chuy n ng v ng, và ph i "g nút" François Thibaux, Chân dung t ho , S d, tr. 297. (1)
17 P.T. Thật / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 25 (2009) 15-22 câu chuy n k t thúc"(2). Jean-Christophe n tư ng. Trong khi mà n tư ng c a m t Duchon-Doris coi l i giáo hu n c a E.A. Poe - truy n ng n có th n m ngay dư i t ng con ngư i luôn ch trương gây n tư ng b ng k t ch , và có th ư c t o ra b i chính s thi u truy n - là kim ch nam trong sáng tác c a v ng h i k t: s thi u v ng này s m ra vô vàn nh cho câu chuy n"(4). Christiane Rolland mình: "M c ích c a truy n ng n là làm c gi gi ng c nhiên [...]. Mu n v y, ph i chau chu t Hasler cũng cho r ng "vi c khăng khă ng òi ph n g nút, như Poe t ng nói, ph i vi t câu câu chuy n ph i có g nút làm ngư i ta hi u sai chuy n "trên cơ s dòng cu i cùng"(3). v th lo i truy n ng n". Bà kh ng nh: "Tôi c g ng không óng khuôn khép kín các M t s nhà văn khác, m c dù hoàn toàn truy n ng n c a tôi, tôi không mu n chúng "k t ng ý v i nguyên t c "truy n ng n ph i k m t thúc": h i cu i c a câu chuy n là nh m mang câu chuy n", l i cho r ng không nên coi "g n m t cái nhìn m i v nh ng gì x y ra trư c nút" là m t quy ph m b t bu c i v i truy n ó và m ra m t không gian m i"(5). ng n. Theo Georges Piroué, truy n ng n có th ch khai thác "m t tình hu ng duy nh t, tách Ti p theo nh ng ý ki n i l p nhau là bi t v i m i hoàn c nh", và tác gi truy n ng n nh ng ý ki n dung hoà. Nhi u nhà vă n cho r ng không bu c ph i ưa ra câu tr l i cho câu h i truy n ng n có g nút hay không không quan mà tình hu ng ó t ra. Anh ta có th d n d t tr ng; n u có thì ó ph i là m t cái k t t nhiên câu chuy n n cao trào, r i t ng t d ng l i, theo dòng câu chuy n, không khiên cư ng, c gi ng trư c nhi u gi thi t, bu c c gư ng ép. K t truy n "có th x c xư c trêu gi ph i c l i tác ph m tìm ra nh ng chi ngươi, có th l thư ng, thô thi n hay nh ti t cho phép nghiêng v gi thi t này ho c gi nhàng, hoành tráng hay ch là l i thì thào nói thi t kia. Truy n ng n c n có kho ng tr ng nh ". Nói tóm l i, có nghìn l m t cách k t thúc c gi ư c t do suy di n. Nhà văn James truy n ng n, t t c u ư c ch p nh n mi n là thuy t ph c ư c ngư i c. Gressier còn mu n thay i thói quen c a ngư i c, coi vi c truy n ng n không có "g nút" Không ch tranh cãi v vi c có nên áp t cũng là m t cách làm b t ng c gi : "Thông k t truy n cho truy n ng n hay không, các nhà thư ng khi c truy n ng n, câu chuy n v a văn còn t ra không hoàn toàn th ng nh t v m i b t u là c gi ã rình k t c c c a nó; ý vn c t truy n. Bên c nh nh ng ý ki n cho th c ư c i u này, tác gi ng i không mu n r ng vi c u tiên khi b t tay vào vi t m t làm c gi th t v ng; tuy nhiên anh ta có th truy n ng n là xây d ng c t truy n là nh ng ý ánh l c hư ng c gi , là m c gi ng c nhiên ki n nghi ng s toàn bích c a c a truy n ng n b ng cách không "g nút"; âu ây cũng là m t có c t truy n d ng s n. Nh ng nhà văn này cách tho hi p v i t p t c thông l ." (S 3 ph nghiêng v truy n ng n có c u trúc ng Hài Hoà, S d, tr.123). (construction en marche). André Stil quan Có nh ng nhà văn còn lên ti ng ph n i ni m: "Truy n ng n là cu c tìm ki m, cu c săn quy nh truy n ng n ph i i n m t k t c c. u i s b t ng [...], là m t cái gì ó không rõ Michel Host băn khoăn v tính phi ngh thu t ràng, m t s nh m l n v nghĩa, m t n ng có c a quy nh này, b i "nó làm cho ngư i c ư c t m t gi c mơ, m t câu vô th c không tr thành m t a tr ch chă m chă m mu n bi t bi t t âu t i [...] Ngư i ta không bi t truy n o n k t c a câu chuy n, ng th i làm cho tác ng n t âu rơi xu ng. Trong truy n ng n, dòng gi tr thành m t nhà o thu t, nhà o di n ch u còn thu c v êm, dòng cu i ã th y tr i chă m chă m vào vi c t o ra m t k t truy n gây r ng; dòng u là s hi n nhiên, dòng cu i là ______ ______ (2) Hervé Bazin, Chân dung t ho , S d, tr. 38. (4) Michel Host, Chân dung t h a, S d, tr. 139. (3) Jean-Christophe Duchon-Doris, Chân dung t h a, S d, (5) tr. 140. Christiane Rolland Hasler, Chân dung t h a, S d, tr. 264.
18 P.T. Thật / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 25 (2009) 15-22 câu h i b t t n"(6). Xu hư ng vi t truy n ng n Bách khoa toàn thư, cách vi t "lãnh m" cũng có c u trúc " ang hoàn thành" ngày càng th nh là m t trong ba tiêu chí mà Etiemble ưa ra hành. B ng ch ng là k t qu cu c thă m dò ý nh nghĩa truy n ng n. Các nhà văn Pháp ki n các nhà văn ăng trên T p chí Lire, s ương i không ph nh n quan ni m này. chuyên v truy n ng n tháng 7-8/2005: Khi Theo h , truy n ng n không ch p nh n b t kì s ư c h i: "Nhà vă n có d tính k t c c câu gi i thích nào. Mireille Best kh ng nh: "Gi i chuy n ngay t u không?", ch có 02 ngư i thích có th làm h ng m t ti u thuy t, nhưng trong s 12 nhà văn tr l i Có, 02 ngư i tr l i gi i thích ch c ch n s làm h ng truy n ng n"(8). Anne Walter cũng t ra ôi khi, còn l i 08 ngư i kh ng nh Không ng quan ho c Không bao gi . i m khi cho r ng công vi c c a nhà văn là ch nêu v n hay trình bày s vi c, không gi i thích bình lu n, cũng không ưa ra k t lu n gì 3. V các kĩ thu t vi t khác trong sáng tác và m t l i phán xét o c nào. Michel Host truy n ng n, ý ki n c a các nhà văn cũng khá còn i xa hơn khi khuyên các tác gi truy n a d ng. Ai cũng cho r ng m t truy n ng n ng n không ư c lý c a mình dù ý thành công là m t tác ph m có vă n phong phù ó "ch n sau m t tr ng t ơn gi n". Nói tóm h p v i n i dung câu chuy n c n chuy n t i, là l i, tác gi truy n ng n ương i nhìn chung "m t truy n ng n hay". Mà cái hay trong ngh tránh áp t ý ki n c a mình. c gi ngày nay thu t thì vô cùng. Chúng tôi c g ng t ng h p và thông minh t c m nh n câu chuy n theo nêu ra dư i ây m t s th pháp ư c các tác gi v n s ng tr i nghi m c a h , nên khó ch p c p t i nhi u nh t. nh n nh ng câu chuy n mà ch c n c nh ng Trư c h t ph i k n m t quan ni m mang dòng u ã bi t k t c c qua gi ng i u c a tính "vĩ mô" hư ng t i hi u qu cô ng xúc ngư i k . V tính khách quan c a ngư i vi t tích c a truy n ng n. M t s tác gi cho r ng truy n ng n, Noel Devaulx ã coi ý ki n c a ngh thu t truy n ng n là s k t h p gi a các Nietzche như m t kim ch nam cho phương phương th c bi u t c a ngôn ng thơ ca và th c sáng tác c a mình: "Hãy ng n g n thôi, ngôn ng i n nh. Theo di n gi i c a nhà vă n hãy cho tôi suy oán, n u không b n s làm nh t i ni m kiêu hãnh trí tu c a tôi"(9). Raymond Jean, "m t m t, truy n ng n ph i mang d u n c a thi pháp thơ ca, ó là c u trúc Cùng v i cách vi t ng m n và khách quan, ch t ch , có ti t t u, nh p nhanh, và căng cách vi t gi n lư c cũng là m t th pháp quan l n; m t khác, truy n ng n ph i s d ng ngh tr ng trong sáng tác truy n ng n. M t truy n thu t dàn c nh và ngh thu t k ch b n c a i n ng n thành công, theo nhà văn Alcorta, là m t nh làm s ng ng s vi c và nhân v t"(7). truy n ng n có th "làm sáng t m t bí m t v i t t i i u ó, truy n ng n c n n lư ng t t i thi u"; còn theo Claude Bourgey, nh ng th pháp c trưng. M t trong nh ng th ó là m t tác ph m có th "nâng c th gi í lên pháp ư c vi n d n nhi u nh t là cách vi t ch v i m t vài dòng ch ". Mu n v y, tác gi ng m n, khách quan. Th c ra ây không ph i truy n ng n ph i bi t ki m l i, ph i luôn là m t phát hi n m i. T th k XIX, Tchékhov "nghiêng v s gi n lư c", ph i vi t theo ã t ng phát bi u: "Nhà văn có th khóc lóc, nguyên t c "t ng băng trôi" c a Heminguay như rên r , có th au kh v i các nhân v t c a cách nói c a Marcel Schneider. Annie Saumont mình, nhưng c n ph i làm sao c gi không thì so sánh cách vi t truy n ng n v i cách làm nh n th y i u ó. Càng khách quan càng có bình g m: "Ngh thu t truy n ng n luôn thiên th t o ra nh ng n tư ng m nh m ". Trong v s thi u v ng, gi ng như ngư i th g m ______ ______ (6) (8) André Stil, Chân dung t h a, S d, tr. 290. Mireille Best, Chân dung t h a, S d, tr.47. (7) (9) Raymond Jean, Chân dung t h a, S d, tr. 183. Noel Devaulx, Chân dung t h a, S d, tr. 136.
19 P.T. Thật / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 25 (2009) 15-22 dùng t sét bao kho ng r ng t o ra cái bình, khác l i ch trương "nháy m t" v i c gi tác gi truy n ng n dùng m t vài t b c “nh ng thông qua các t hay l i bình... T u trung t o ra truy n ng n"(10). i u không nói” l i, theo các tác gi , truy n ng n c n a d ng và Nh ng tác gi này, vô tình hay h u ý, ã c th ngư i vi t c n ph i làm phong phú văn phong hoá quan i m mĩ h c ti p nh n c a Jauss và cá nhân b ng cách k t h p nhi u th pháp: gi n Izer. Nh ng "kho ng r ng" mà h l i t o ra lư c ho c tán r ng, che gi u hoàn toàn ho c cho tác ph m k t c u v y g i, m i c gi tham nêu rõ quan i m cá nhân, v.v... T t c m i th gia hoàn thành tác ph m. Vô hình chung, h t o pháp u ư c ch p nh n, mi n là chúng phù nên xu hư ng sáng tác theo nguyên lí " ng sáng h p v i câu chuy n nh k , t o ư c n tư ng m nh i v i c gi . t o", truy n ng n c a h m ra nh ng suy ng m “vô cùng t n” v i m t vài ch d n ng n g n"(11). Ngoài vi c tinh gi n chi ti t, m t s nhà văn 4. Bên c nh nh ng nhà văn s n sàng chia s còn g i ý lư c i c m t thành ph n nào ó c a quan i m c a h v th m mĩ truy n ng n, ph i c t truy n chu n m c. Colette Fayard ch k n m t s không ít các tác gi có xu hư ng trương lư c i ph n k t truy n, c gi "t t ch i khái ni m th lo i trong vă n h c, t ch i kéo dài câu chuy n hay ph i t v n v k t c c khuôn m u. H luôn tìm cách thoát ra ngoài câu chuy n". Có nhà văn l i ch trương ch nêu m i ràng bu c lí thuy t. âu ph i các tác gi tình thái u truy n và tình thái cu i truy n, này không bi t n nh ng tác ph m l ng danh c gi t do tư ng tư ng "di n bi n hành ng c a các b c ti n b i. Nhưng hình như h bi t truy n". Phương châm chung c a h , nói như tránh r p l i khuôn m u ch không ph i noi Régine Detambel là thay vì "tho mã n cơn khát theo. H sáng tác theo phương châm c a U. c a c gi , ch nên cho h th y cái c c là ". Xaroyan: "Khi vi t, hãy quên E. Poe và O. Tuy nhiên, m i "thái quá" u "b t c p". Henry, quên t t c nh ng ngư i vi t khác. Hãy B i v y Christian Congiu ph i lên ti ng c nh vi t truy n ng n c a anh như ý anh thích". báo: "Tác gi truy n ng n [...] cung c p nh ng S dĩ nh ng nhà văn này lên ti ng ph n i tín hi u c gi gi i mã. Nhưng không nên vi c áp t các nguyên t c hay quy chu n th l m d ng cách vi t này: vi c s d ng m t cách lo i trong sáng tác ngh thu t nói chung và cho khiên cư ng các bi n pháp liên tư ng, gi n truy n ng n nói riêng là vì, theo h , vi c tuân lư c, g i ý... có th làm cho truy n ng n tr nên th quy nh lí thuy t có th làm thui ch t kh t i nghĩa và làm n n lòng c gi "(12). năng sáng t o c a nhà văn. V l i, c n gì ph i Qua ý ki n c a các tác gi v nh ng th ưa ra lí thuy t th lo i vă n h c khi mà lí thuy t pháp vi t truy n ng n có th th y, tuy khá ng c a th lo i này hoàn toàn có th áp d ng cho ý v i nhau v nh ng ư ng hư ng cơ b n, con th lo i kia, và trong tương lai, r t có th t t c ư ng h ch n nh m t i m t tác ph m hay các th lo i s thâm nh p vào nhau, và s k t l i không gi ng nhau. Ch ng h n, trong khi h p này cũng là m t nét "th m mĩ" như d báo ph n l n các nhà văn nghiêng v cách vi t gi n c a Jacques Jouet: "Không lo i tr vi c mai ây lư c, ng n g n thì m t s tác gi l i ch ng các th lo i truy n k , ti u lu n, ti u thuy t, thơ minh r ng h có th "chơi" v i cách vi t ngư c và sân kh u xen l ng vào nhau. Các hình th c, l i như làm "giãn n " th i gian, ưa vào truy n các th lo i thâm nh p l n nhau và xung t v i nhi u chi ti t, miêu t t m tr ng thái tâm lí nhau… R t có th thì cu i cùng ó cũng là m t nhân v t. V i ngư i nà y, "k chuy n khách nét th m mĩ"(13). quan" ư c coi là m t nguyên t c thì ngư i T ó, h kh ng nh tính t do bi n hoá ______ c a truy n ng n. Theo Catherine Lepront, "dư i (10) Annie Saumont, Chân dung t h a, S d, tr. 276. ______ (11) Henri Thomas, Chân dung t h a, S d, tr. 230. (12) (13) Christian Congiu, Chân dung t h a, S d, tr. 96. Jacques Jouet, Chân dung t h a, S d, tr. 186.
20 P.T. Thật / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 25 (2009) 15-22 nhãn mác truy n ng n, t t c nh ng hình th c nói, m t dáng i v ng v , m t nét tô quá m, a d ng và t do như khúc d o u, sô-nát, m t hình nh quá s c s hay quá yêu ki u u o n khúc Shubert, ba-lát... u ư c ch p có th làm h ng c tác ph m". Hervé Bazin cũng nh n". Còn Linda Le thì so sánh truy n ng n t ra ng quan i m khi so sánh tác gi truy n v i "bài ca không nh c m", cho phép m i ng n v i v n ng viên trên ư ng ua ch y bi n t u tùy h ng. Georges Kolebka cũng cho 100m: "Ngư i ta có th ư c phép m t khi ch y r ng tác gi truy n ng n có th s d ng t t c 1000m. Nhưng v i 100m thì không. i u ó m i hình th c t s cũng như k t h p m i th gi ng như trư ng h p c a truy n ng n so v i ti u lo i trong tác ph m c a mình. Th m chí, "n u thuy t. Truy n ng n không cho phép tác gi m c mu n, anh ta có th o xoáy văn phong, x i sai l m, dù nh nh t". tung logique, t gi i phóng kh i nh ng quy ây ó cũng có quan ni m cho r ng truy n nh trói bu c sáng t o". ng n là th lo i các ti u thuy t gia vi t chơi Truy n ng n c th d n d n tr thành m t x hơi thư giãn gi a các thiên truy n, nh ng th lo i tr ơ lì v i m i ý nh nghĩa nó và i ngư i m i vào ngh văn luy n bút. T i n Văn kháng v i m i khuôn m u. Truy n ng n cho ã t ng nh nghĩa: "Truy n h c Pháp ng mình quy n t do t n t i bên ngoài m i quy ng n so v i ti u thuy t gi ng như phim ng n so ph m th lo i. Tác gi truy n ng n có th cho ra v i phim dài. Truy n ng n là bài t p c a các i nh ng tác ph m "tương ng t i t ng i m, nhà văn duy mĩ và cũng là bài t p dành cho t ng nét v i nh ng quy nh cho m t truy n nh ng nhà vă n m i vào ngh ". Ý ki n chung ng n chu n m c truy n th ng" (Olivier Delau), c a các nhà vă n thì l i khác. H u h t u cho nhưng anh ta cũng có th cho câu chuy n ây là m t th lo i khó. Frédéric Tristan kh ng c a mình "t ch y trên nh ng ôi chân xanh, nh: "Ngư i ta nh n ra tài năng c a nhà vă n mà ch ng h lo t i vi c ph i t t i gi i h n qua chính các truy n ng n c a anh ta [...]. này hay ph i vư t qua gi i h n kia" (Jean- Truy n ng n òi h i nhà văn ph i có kh năng Pierre Andrevon). M i tác gi truy n ng n có vi t cô ng và trong sáng, kh năng c m nh n m t l i i riêng t i ích c a mình. Tuỳ theo và i u ti t nh p , s cân b ng, có vă n phong quan ni m th m mĩ cá nhân, anh ta có th s khúc tri t và lưu loát"(14). Theo Régine d ng các cách vi t khác nhau, t văn phong chau Deforges, vi t truy n ng n là m t công vi c thú chu t c a thi ca n kĩ thu t "flash" c a i n nh v nhưng cũng vô cùng khó khăn: "G t giũa hay phong cách vay mư n t văn hoá qu ng cáo m t văn b n ng n, làm cho nó tròn tr a, toàn hi n i; anh ta cũng có th xây d ng nh ng tác bích trong ph m vi vài trang gi y là m t thú vui ph m có c u trúc ch t ch , có b c c l ng l o hay l n, ng th i òi h i ngư i vi t ph i có ngh c u trúc "n tung". S a d ng tr thành i u ki n thu t cao. Vi t m t truy n ng n, gi ng như sáng t n t i và phát tri n c a truy n ng n. tác m t tác ph m ngh thu t mini tinh x o, c n ph i h t s c chú ý và th n tr ng, không ư c 5. N u như các nhà văn có nh ng quan ni m các chi ti t, các giai tho i lôi cu n, ph i luôn i khác nhau v th m mĩ truy n ng n, thì h l i th ng t i ích, ng th i t o cho ngư i c có hoàn toàn th ng nh t v i nhau m t i m: c m giác r ng nh ng i u ta nói ra không th truy n ng n là m t th lo i khó. có ư c tác nói khác ư c"(15). Ngư c l i v i nh ng ý ki n ph m hay, tác ph m th hi n tính sáng t o c cho r ng truy n ng n là bài t p cho nh ng áo, gây ư c âm hư ng lâu b n trong lòng c ngư i m i vào ngh , nhi u nhà văn kh ng nh gi , ngư i vi t ph i th c s tài năng và nghiêm vi t truy n ng n là m t công vi c khó khăn. túc. A. Tolstoi ã không quá l i khi coi "truy n Annie Saumont - tác gi c a hàng ch c t p ng n là m t hình th c ngh thu t khó khăn b c ______ nh t", b i vì, như Marcel Arland t ng nh n xét, (14) Frédéric Tristan, Chân dung t h a, S d, tr. 306. trong truy n ng n, ch "m t bi n â m c a gi ng (15) Régine Deforges, Chân dung t h a, S d, tr. 113.
21 P.T. Thật / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 25 (2009) 15-22 truy n ng n ư c các nhà xu t b n danh ti ng Truy n ng n có th ch là m t trang ho c dài t i in và phát hành - th a nh n: " có ư c m t m t trăm trang; nó có th ư c vi t v i vă n văn b n ng n g n, ơn gi n, như là ương phong chau chu t xúc tích c a ngh thu t thơ nhiên nó ph i th , nhà văn thư ng ph i m t r t ca hay phương th c di n t c a ngh thu t nhi u công th nghi m, vi t i vi t l i, s a ch a i n nh, có th có c u trúc ch t ch hay k t c u h t l n này n l n khác. Khó hơn n a là không l ng l o ki u "c t dán"... Hi n tr ng này ư c c gi c m nh n ư c i u ó: nhà vă n nhà văn Danièle Sallenave tóm lư c m t cách ph i xoá h t d u v t công vi c c a mình". xác áng nhưng không kém ph n hóm h nh: "Ch c n c nh ng gì các tác gi truy n ng n Tahar Ben Jelloun ví vi c vi t truy n ng n vi t thì rõ. Ai cũng có ý ki n riêng c a mình. v i vi c th c hi n m t tác ph m th công mĩ Ngư i thì mu n k t thúc truy n ng n ph i t o ngh , òi h i nh ng nhá t c t, nhát c s c bén, ư c ép - phê, gây ư c s chú ý c a ngư i ngh thu t, t t c "ph i ư c ti n hành nhanh c, bu c c gi ph i c l i câu chuy n; g n, không l i v t s m". Nói cách khác, ngư i l i mu n truy n ng n ph i khó hi u, bí truy n ng n không ch p nh n nh ng chi ti t n; t t c u nh t trí r ng nó ph i hoàn h o và th a. Béatrix Beck ã mư n l i Michel Ange thêm vào ó là nó ph i ng n. Ch ng có s so sánh ngh thu t truy n ng n v i ngh th ng nh t nào, ngo i tr quan i m cho r ng thu t iêu kh c: "Michel Ange t ng nói: "B i không có gì chung gi a truy n ng n c a cái th a c a m t kh i á hoa cương, ta có m t Tchékhov và truy n ng n c a Patricia b c tư ng". B i cái th a, cái vô ích c a m t Highsmith, gi a truy n ng n c a Pirandello và b n th o, ta có m t truy n ng n"(16). truy n ng n c a Truman Capote" (Chân dung t h a, S d, tr. 311). 6. Có th th y, v quan i m thi pháp truy n Truy n ng n ng nghĩa v i s a d ng, v i ng n, các nhà văn Pháp t ra khá th ng nh t v s bi n i không ng ng. ó là th lo i văn h c nh ng khái ni m cơ b n. Tuy nhiên, khi cp mang n cho ngư i vi t cái thú vui c a m t n các kĩ thu t vi t c th , ý ki n c a h l i "trò chơi" ngh thu t: chơi v i ngôn t , v i khá a d ng, khác nhau, th m chí i l p nhau. thu t t s . Tính m , tính ng và tính "trò Ngư i này ch trương vi t nh ng truy n ng n chơi" c a truy n ng n tr thành ch t xúc tác, có c u trúc uyên bác, c u kì, khó phân nh; khơi ngu n sáng t o c a nhà văn, kích thích h ngư i khác l i cho r ng c u trúc rõ ràng, trong tìm tòi nh ng th pháp ngh thu t m i l . ây sáng m i là nét c trưng c a truy n ng n. Tác chính là nguyên nhân s phong phú c a kho gi này mu n truy n ng n ph i chuy n t i m t tàng truy n ng n Pháp ương i. câu chuy n, và câu chuy n ó ph i có "th t nút, g nút"; tác gi khác l i cho r ng ch nên d n d t câu chuy n n cao trào mà không áp t Tài li u tham kh o cho nó m t k t c c; th m chí có tác gi còn ph nh n òi h i truy n ng n ph i có chuy n... Th t [1] Nouvelles Nouvelles, S 3 ph Hài Hòa, 43 nhà văn khó có th nêu h t nh ng ý ki n khác nhau, lên ti ng b o v truy n ng n, NXB Bené, 1988. th m chí i ngư c nhau c a các nhà vă n [2] Pujade-Renaud C. et Daniel Zimmerman, Chân ương i. Tuy v y, h l i hoàn toàn ng ý v i dung t h a c a 131 tác gi truy n ng n ương i, nhau r ng truy n ng n là th lo i ng và m : NXB Manya, 1993. t t c các ch u có th tr thành ch t li u [3] T p chí Lire, tháng 7-8/2005, s chuyên v cho truy n ng n, t t c các lo i hình và kĩ thu t Truy n ng n. vi t u có th ư c truy n ng n ch p nh n. [4] T p chí Les Deux Mondes, s tháng 7/1994. ______ (16) Béatrix Beck, Chân dung t h a, S d, tr. 43.
22 P.T. Thật / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 25 (2009) 15-22 Contempory French writers and prosody of short stories Pham Thi That Department of French Language and Culture, College of Foreign Languages, Vietnam National University, Hanoi, Pham Van Dong Street, Cau Giay, Hanoi, Vietnam Prosody of short stories is about the writing procedures that were often used by writers and summarized by researchers and recognized as the standard of this kind. However, in the writing reality, each writer acknowledged these procedures in his/her own way, according to his/her opinion. This writing synthesized and analyzed opinions of contemporary French writers about chronology, plot, and several special measures in composing short stories.