BÁO CÁO "Nâng cao chất lượng di truyền cá Mè vinh (Barbodes gonionotus) ở miền Nam Việt Nam bằng phương pháp chọn lọc cá thể thông qua tốc độ tăng trưởng"

Chia sẻ: Vồng Cầu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

65
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Việt Nam có một số công trình nghiên cứu về di truyền trên cá. Trong những năm 60 có công trình nghiên cứu về biến dị hình thái của các nhóm cá chép khác nhau ở miền Bắc Việt Nam (Trần Đình Trọng, 1967). Trong những năm 70 có nghiên cứu về lai giữa các dòng cá chép (Nguyễn Mạnh Tưởng, Trần Mai Thiên, 1979). Mãi đến những năm 80 chương trình chọn lọc hàng loạt trên cá chép được thực hiện tại Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản I đạt hệ số di truyền h2=0,2 - 0,29 (Trần Mai Thiên và ctv., 1993)...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: BÁO CÁO "Nâng cao chất lượng di truyền cá Mè vinh (Barbodes gonionotus) ở miền Nam Việt Nam bằng phương pháp chọn lọc cá thể thông qua tốc độ tăng trưởng"

N©ng cao chÊt l−îng di truyÒn c¸ MÌ vinh (Barbodes gonionotus) ë miÒn Nam ViÖt Nam b»ng ph−¬ng ph¸p chän läc c¸ thÓ th«ng qua tèc ®é t¨ng tr−ëng NguyÔn V¨n H¶o, NguyÔn V¨n S¸ng, §inh Hïng, Ph¹m §×nh Kh«i ViÖn Nghiªn cøu Nu«i trång Thñy s¶n II I. Më §ÇU ViÖt Nam cã mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ di truyÒn trªn c¸. Trong nh÷ng n¨m 60 cã c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ biÕn dÞ h×nh th¸i cña c¸c nhãm c¸ chÐp kh¸c nhau ë miÒn B¾c ViÖt Nam (TrÇn §×nh Träng, 1967). Trong nh÷ng n¨m 70 cã nghiªn cøu vÒ lai gi÷a c¸c dßng c¸ chÐp (NguyÔn M¹nh T−ëng, TrÇn Mai Thiªn, 1979). M·i ®Õn nh÷ng n¨m 80 ch−¬ng tr×nh chän läc hµng lo¹t trªn c¸ chÐp ®−îc thùc hiÖn t¹i ViÖn Nghiªn cøu Nu«i trång Thñy s¶n I ®¹t hÖ sè di truyÒn h2=0,2 - 0,29 (TrÇn Mai Thiªn vµ ctv., 1993) vµ hiÖn nay ®ang thùc hiÖn chän läc gia ®×nh. Trong nh÷ng n¨m 90 nghiªn cøu vÒ di truyÒn ph¸t triÓn râ nÐt h¬n, chóng ta häc ®−îc nhiÒu kinh nghiÖm th«ng qua c¸c ch−¬ng tr×nh tµi trî nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc nh−: DEGITA, GIFT do ICLARM thùc hiÖn; toµn c¸i c¸ MÌ vinh, r« phi toµn ®ùc vµ siªu ®ùc YY do DFID tµi trî; chän läc gia ®×nh c¸ r« phi trong dù ¸n NORAD. B»ng nguån ng©n s¸ch nhµ n−íc cã c¸c ch−¬ng tr×nh thuÇn hãa t«m só, c¸ basa, c¸ tra; b¶o vÖ nguån gen c¸c loµi cã gi¸ trÞ kinh tÕ, tr÷ ®«ng tinh trïng c¸ ®−îc thùc hiÖn t¹i tr¹m tr¹i vµ ë v−ên b¶o tån quèc gia. Ngoµi ra ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu vÒ di truyÒn ph©n tö ®ang b¾t ®Çu ph¸t triÓn trong hai n¨m võa qua. N©ng cao chÊt l−îng di truyÒn b»ng chän läc c¸ thÓ ®· ®−îc thùc hiÖn thµnh c«ng ë trong vµ ngoµi n−íc (Dunham vµ Smitherman 1983a, 1985, Bondry vµ ctv 1983). T¹o ®µn toµn c¸i ®· ®−îc thùc hiÖn trªn c¸ Tr¾m cá (Shelton 1986), MÌ tr¾ng (Mirza vµ Shelton 1988), nheo Mü (Goudie vµ cs., 1985), MÌ vinh (Nuanmanee Pongthana, 1995). ChuyÓn ®æi giíi tÝnh ®· ®−îc nghiªn cøu trªn c¸ r« phi O. niloticus (Shelton vµ cs., 1978), c¸ håi (Goetz, 1979), tr¾m cá (Boney, 1982), c¸ nheo Mü (Goudie vµ cs., 1983). C«ng nghÖ gen ®−îc ¸p dông vµo nu«i trång thñy s¶n trong thËp niªn 80. HiÖn nay nghiªn cøu chuyÓn ®æi gen ®ang thùc hiÖn trong phßng thÝ nghiÖm víi mét sè loµi tËp trung ë nhãm c¸ tr¬n, c¸ håi, c¸ chÐp. Zhu vµ ctv (1985- 1986) ®· thµnh c«ng chuyÓn gen hooc m«n t¨ng tr−ëng ë ng−êi cho c¸ c¶nh, c¸ chÐp víi tû lÖ thµnh c«ng lµ 75% vµ t¨ng träng gÊp 4,6 lÇn so víi b×nh th−êng. ViÖc ph¸t triÓn c¸c ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu chän gièng ë miÒn Nam cßn nhiÒu h¹n chÕ, chØ míi b¾t ®Çu khëi ®éng trong vµi n¨m gÇn ®©y. B»ng nguån tµi trî tõ ADB vµ ICLARM ch−¬ng tr×nh chän gièng trªn c¸ MÌ vinh ®ang thùc hiÖn. Th«ng qua Hîp phÇn hç trî ph¸t triÓn nu«i thñy s¶n n−íc ngät SUFA (DANIA) (2001-2004), ch−¬ng tr×nh nu«i khÐp kÝn vßng ®êi t«m só trong ®iÒu kiÖn ao nu«i chuÈn bÞ cho ch−¬ng tr×nh chän gièng (2000-2003) vµ ch−¬ng tr×nh chän gièng c¸ tra ®ang thùc hiÖn. Cïng víi c¸c loµi c¸ nhËp néi nh− mÌ tr¾ng, mÌ hoa, tr¾m cá, chÐp, chÐp Ên §é, r« phi th× c¸c loµi c¸ b¶n ®Þa nh− mÌ vinh, tra, basa, sÆc, r«, lãc ®−îc nu«i phæ biÕn. ChÊt l−îng con gièng ch−a ®−îc ®¶m b¶o vµ c¶i thiÖn còng nh− ch−a cã nh÷ng quy ®Þnh kiÓm tra chÊt l−îng con gièng tr−íc khi ®−a ®Õn ng−êi nu«i. C¸ mÌ vinh lµ loµi c¸ b¶n ®Þa ®−îc n«ng d©n −a thÝch chän lµm ®èi t−îng nu«i còng nh− tiªu thô, cã tuæi thµnh thôc ng¾n, kü thuËt s¶n xuÊt gièng æn ®Þnh. Tuy nhiªn t¨ng tr−ëng cña c¸ thÊp, chØ ®¹t 100-200 gam sau 1 n¨m nu«i b»ng thøc ¨n tinh vµ rau xanh (Ph¹m V¨n Kh¸nh vµ ctv., 1996). Víi môc ®Ých n©ng cao tèc ®é t¨ng
tr−ëng, t¹o vËt liÖu ban ®Çu cho chän gièng, nghiªn cøu vÒ di truyÒn c¸ mÌ vinh lµ cÇn thiÕt. MÆt kh¸c ch−¬ng tr×nh chän gièng b¾t ®Çu b»ng chän läc gia ®×nh sÏ më ra triÓn väng t¹o c¸ mÌ vinh t¨ng träng nhanh. II. VËT LIÖU Vμ PH−¬NG PH¸P 1. Thêi gian vµ ®Þa ®iÓm ThÝ nghiÖm ®−îc triÓn khai t¹i Trung t©m Nghiªn cøu Thñy s¶n ®ång b»ng s«ng Cöu Long tõ th¸ng 12 n¨m 1997 ®Õn 2003. 2. VËt liÖu VËt liÖu cho viÖc chän gièng bao gåm 6 nhãm cã nguån gèc kh¸c nhau, ®¹i diÖn cho khu vùc lÊy mÉu (b¶ng 1). B¶ng 1. C¸c ®Æc tÝnh cña c¸c nhãm c¸ tËp hîp ban ®Çu Träng Sè l−îng Giíi tÝnh Dßng c¸ §Þa ®iÓm thu l−îng Tuæi Ngµy thu (con) (®ùc/c¸i) (g) S«ng §ång La Ngµ, §Þnh Qu¸n, 182.65 62 1+ 22/44 08/02/1998 Nai §ång Nai Kªnh r¹ch Má Cµy, BÕn Tre 175.60 66 1+ 22/44 08/01/1998 BÕn Tre S«ng Mekong Long Kh¸nh, Hång Ngù, 301.56 45 1+ 32/13 14/01/1998 §ång Th¸p S«ng Bassac T©n Hßa, Phó T©n, An 218.33 60 1+ 25/35 02/01/1998 Giang Ao nu«i CÇn C¸i KhÕ, Tp. CÇn Th¬ 371.34 55 3+ 22/33 20/02/1998 Th¬ Ao nu«i TiÒn An Th¸i Trung, C¸i BÌ, 235.47 73 2+ 35/38 30/01/1998 Giang TiÒn Giang III. PH−¬NG PH¸P NGHIªN CøU Vμ Bè TRÝ THÝ NGHIÖM 1. Bè trÝ thÝ nghiÖm - ThÝ nghiÖm 1 (1998-1999): §¸nh gi¸ tèc ®é t¨ng tr−ëng cña c¸c nhãm c¸ MÌ vinh cã nguån gèc kh¸c nhau trong ®iÒu kiÖn tr¹m tr¹i (ao) vµ n«ng hé (ruéng lóa). ViÖc bè trÝ c¸c kiÓu phèi hîp ®−îc thùc hiÖn trong néi bé tõng nhãm vµ gi÷a c¸c nhãm ®¹i diÖn cho tõng vïng ®Þa lý kh¸c nhau nu«i trong 2 ®iÒu kiÖn m«i tr−êng nh»m x¸c ®Þnh t¸c ®éng t−¬ng hç gi÷a kiÓu gen vµ m«i tr−êng. Cô thÓ viÖc phèi hîp nh− sau: §ång Nai × §ång Nai Mekong × §ång Nai BÕn Tre × BÕn Tre Bassac × BÕn Tre Bassac × Bassac TiÒn Giang × CÇn Th¬
Mekong × Mekong CÇn Th¬ × CÇn th¬ TiÒn Giang × TiÒn Giang - ThÝ nghiÖm 2 (1999-2000): x¸c ®Þnh nhãm c¸ mÌ vinh t¨ng tr−ëng tèt nhÊt vµ ®¸nh gi¸ ¶nh h−ëng cña di truyÒn theo mÑ. ThÝ nghiÖm mét lÇn n÷a nh»m x¸c ®Þnh nhãm cã t¨ng träng cao nhÊt ®Ó s¶n xuÊt ®¹i trµ trong khi chê ®îi viÖc h×nh thµnh quÇn thÓ cho chän gièng vµ x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ cña ®Æc tÝnh di truyÒn theo mÑ gi÷a nhãm CÇn Th¬ vµ TiÒn Giang. CÇn Th¬ × CÇn Th¬ ♀ CÇn Th¬ × ♂ TiÒn Giang ♀ TiÒn Giang × ♂ CÇn Th¬ ♀ TiÒn Giang × ♂ TiÒn Giang ♀ §ång Nai × ♂ §ång Nai - ThÝ nghiÖm 3 (2000-2001): ®¸nh gi¸ tèc ®é t¨ng tr−ëng cña c¸c tæ hîp. ThÝ nghiÖm nµy nh»m ®¸nh gi¸ tèc ®é t¨ng tr−ëng cña 2 tæ hîp 4N (h×nh thµnh tõ c¸c nhãm t¨ng träng nhanh bao gåm CÇn Th¬, TiÒn Giang, TiÒn Giang × CÇn Th¬ vµ §ång Nai) vµ 9N (h×nh thµnh tõ 9 nhãm §ång Nai, BÕn Tre, Bassac, Mekong, CÇn Th¬, TiÒn Giang, Mekong × §ång Nai, Bassac × BÕn Tre, TiÒn Giang × CÇn Th¬). 9N × 9N 4N × 4N Mekong × Mekong (®èi chøng) CÇn Th¬ × CÇn Th¬ (bè mÑ, ®èi chøng) CÇn Th¬ × CÇn Th¬ (®· chän läc) - ThÝ nghiÖm 4 (2001-2002): §¸nh gi¸ tèc ®é t¨ng tr−ëng cña vËt liÖu ban ®Çu 9N vµ b¾t ®Çu ch−¬ng tr×nh chän gièng. ThÝ nghiÖm ®−îc thùc hiÖn lµ: 9N × 9N §ång Nai × §ång Nai - ThÝ nghiÖm 5 (2002-2003): §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ chän läc tõ quÇn ®µn ban ®Çu 9N: 9N chän läc × 9N chän läc 9N ®èi chøng × 9N ®èi chøng 2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.1. Sinh s¶n nh©n t¹o
Nu«i vç c¸ bè mÑ (theo TS. Ph¹m V¨n Kh¸nh, 1996) KÝch thÝch sinh s¶n: - Lo¹i kÝch dôc tè sö dông lµ LRH-a pha víi DOM, víi liÒu l−îng 150μg/kg c¸ c¸i. - ¸p dông ph−¬ng ph¸p thô tinh kh« Êp trøng: ¸p dông dông cô Êp trøng tõ ViÖn di truyÒn Th¸i Lan, d¹ng b×nh weiss may b»ng v¶i voile, ®Æt trong bÓ xi m¨ng cã ®Æt sôc khÝ tõ ®¸y. −¬ng c¸: −¬ng c¸ ®−îc thùc hiÖn qua 2 giai ®o¹n, giai ®o¹n −¬ng trong giai ®Æt trªn bÓ xi m¨ng (40 ngµy) riªng rÏ ë c¸c gia ®×nh vµ −¬ng giai ®o¹n 2 cã n¾p, ®Æt trong ao ®Êt (60 ngµy). §¸nh dÊu: §Ó ph©n biÖt c¸c nhãm c¸, trong thÝ nghiÖm sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p ®¸nh dÊu nh−: c¾t v©y, b¾n fluorescence, ®eo sè (Larry A. Nielsen, 1992) vµ tiªm phÈm mµu Alcian blue (ViÖn di truyÒn Th¸i Lan NAGRI). 2.2. Ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ tèc ®é t¨ng tr−ëng c¸c thÝ nghiÖm vµ hiÖu qu¶ chän läc Ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ tèc ®é t¨ng tr−ëng c¸c thÝ nghiÖm: - X¸c ®Þnh kÝch th−íc (chiÒu dµi, khèi l−îng) tõng c¸ thÓ, toµn bé sè l−îng c¸ lóc thu ho¹ch theo tõng nhãm c¸ thÝ nghiÖm - Sö dông phÇn mÒm hÖ thèng ph©n tÝch thèng kª SAS (Statistical Analysis System) ®Ó xö lý sè liÖu. HiÖu qu¶ chän läc S = Träng l−îng TB cña cac c¸ thÓ chän läc (träng l−îng TB cña ®µn) R = Träng l−îng TB nhãm chän läc (träng l−îng TB cña nhãm ®èi chøng) HÖ sè di truyÒn (h2): h2 = R/S IV. KÕT QU¶ 1. C¸c vÊn ®Ò kü thuËt liªn quan ®Õn viÖc ®¸nh gi¸ vËt liÖu ban ®Çu cho chän gièng 1.1. Sinh s¶n nh©n t¹o B¶ng 2. KÕt qu¶ nu«i vç vµ kÝch thÝch sinh s¶n - n¨m 1999 ChØ tiªu KÕt qu¶ Tû lÖ thµnh thôc (®èi víi c¸ c¸i) 42-58% Thêi gian hiÖu øng 5-6 giê Tû lÖ thô tinh 74,36% Tû lÖ në 83,12% Thêi gian në 14 giê (27-30oC) 1.2. ¦¬ng c¸ ë c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau KÕt qu¶ −¬ng trong giai ®o¹n 1 tû lÖ sèng ë møc trung b×nh lµ 18,14% vµ giai ®o¹n 2 trong ao ®Êt ®¹t cao lµ 82,86%. KÕt qu¶ −¬ng n¨m 1999 cho thÊy träng l−îng vµ chiÒu dµi cña c¸c nhãm c¸ trong cïng mét thÝ nghiÖm kh«ng chªnh lÖch nhau lín (b¶ng 3).
B¶ng 3. Kho¶ng chiÒu dµi tæng vµ träng l−îng cña c¸c nhãm trong c¸c thÝ nghiÖm ThÝ nghiÖm Kho¶ng khèi l−îng (g) Kho¶ng chiÒu dµi (cm) 1 6,48 - 8,16 7,79 - 9,14 2 6,08 - 7,71 7,55 - 8,25 3 4,29 - 6,15 6,75 - 7,57 4 4,79 - 6,97 7,01 - 8,04 5 37,90 - 43,36 - §¸nh gi¸ vËt liÖu ban ®Çu cho chän gièng th«ng qua tèc ®é t¨ng tr−ëng: §¸nh gi¸ tèc ®é t¨ng tr−ëng cña c¸c nhãm c¸ MÌ vinh cã nguån gèc kh¸c nhau nu«i trong ®iÒu kiÖn tr¹m tr¹i (ao ®Êt) vµ n«ng hé (ruéng lóa). B¶ng 4. Tèc ®é t¨ng tr−ëng cña c¸c nhãm c¸ MÌ vinh nu«i t¹i tr¹m tr¹i Nhãm Trung b×nh Pr > [ T ] CÇn Th¬ × TiÒn Giang 65,61 ± 1,54 a 0,0001* §ång Nai × §ång Nai 63,59 ± 1,59 a 0,0001* TiÒn Giang × TiÒn Giang 62,96 ± 1,41 a 0,0001* CÇn Th¬ × CÇn Th¬ 59,65 ± 1,57 b 0,0914 BÕn Tre × BÕn Tre 57,04 ± 1,41 bc 0,9753 Mekong × §ång Nai 56,99 ± 0,97 bc - Bassac × Bassac 55,17 ± 1,41 c d 0,1979 Bassac × BÕn Tre 54,78 ± 1,57 c d 0,1598 Mekong × Mekong 53,03 ± 1,57 d 0,0106 * * Sai kh¸c nhau ë møc ®é tin cËy 99%. B¶ng 4 cho thÊy nhãm (CÇn Th¬ × TiÒn Giang) t¨ng träng cao nhÊt 65,61 g. C¸c nhãm (CÇn Th¬ × TiÒn Giang), (§ång Nai × §ång Nai), (TiÒn Giang × TiÒn Giang) t¨ng träng cao h¬n rÊt nhiÒu so víi nhãm trung b×nh vµ sù sai kh¸c nµy lµ cã ý nghÜa vÒ mÆt thèng kª vµ khi so s¸nh néi bé trong 3 nhãm th× cã sù sai kh¸c rÊt nhá. B¶ng 5. Tèc ®é t¨ng tr−ëng cña c¸c nhãm c¸ MÌ vinh nu«i ë cÊp ®é n«ng hé Nhãm Trung b×nh Pr > [ T ] CÇn Th¬ × CÇn Th¬ 73,40 ± 4,28 a 0,0001 * CÇn Th¬ × TiÒn Giang 67,47 ± 3,48 a 0,0015 * §ång Nai × §ång Nai 65,70 ± 4,19 a 0,0272 TiÒn Giang × TiÒn Giang 57,47 ± 3,46 b 0,7627 BÕn Tre × BÕn Tre 57,27 ± 3,67 b 0,8184 Mekong × §ång Nai 56,42 ± 2,68 b - Bassac × BÕn Tre 53,94 ± 3,74 b 0,5076 Mekong × Mekong 50,91 ± 3,90 b 0,1581 Bassac × Bassac 50,20 ± 3,79 b 0,1012 B¶ng 5 cho thÊy tèc ®é t¨ng tr−ëng cña c¸ MÌ vinh trong ®iÒu kiÖn n«ng hé ®−îc chia thµnh 2 nhãm, nhãm t¨ng tr−ëng nhanh vµ nhãm sinh tr−ëng chËm h¬n. Sù kh¸c biÖt chØ cã ý nghÜa ë ®é tin cËy 95%.
ë m«i tr−êng nu«i kh¸c nhau cã sù kh¸c biÖt vÒ tèc ®é t¨ng tr−ëng ë tõng nhãm (b¶ng 6), ®Æc biÖt nhãm CÇn Th¬ t¨ng träng nhanh h¬n 14,32 gam ë ®iÒu kiÖn n«ng hé (ruéng lóa) vµ sù kh¸c biÖt rÊt cã ý nghÜa vÒ mÆt thèng kª. T¨ng träng cña nhãm TiÒn Giang bÞ ¶nh h−ëng cña m«i tr−êng theo h−íng ng−îc l¹i. Tuy nhiªn sù sai kh¸c nµy kh«ng cã ý nghÜa vÒ mÆt thèng kª. Kh«ng cã sù t−¬ng t¸c gi÷a kiÓu gen vµ m«i tr−êng mµ chØ cã t¸c ®éng cña m«i tr−êng lªn t¨ng tr−ëng cña nhãm CÇn Th¬ mµ th«i. Nhãm (CÇn Th¬ × CÇn Th¬) vµ (TiÒn Giang × TiÒn Giang) ®−îc xem lµ nhãm t¨ng träng cao trong c¸c nhãm phèi hîp trªn. B¶ng 6. ¶nh h−ëng m«i tr−êng nu«i lªn tèc ®é t¨ng tr−ëng cña c¸c nhãm c¸ Nhãm × M«i tr−êng nu«i Kh¸c biÖt Pr > [ T ] Nhãm M«i tr−êng nu«i TiÒn Giang × TiÒn Giang Ao 4.92 0.1213 Ruéng lóa 0.00 - CÇn Th¬ × CÇn Th¬ Ao -14.32 0.0002 * Ruéng lóa 0.00 - CÇn Th¬ × TiÒn Giang Ao -2.43 0.4589 Ruéng lóa 0.00 - Bassac × Bassas Ao 4.40 0.1939 Ruéng lóa 0.00 - BÕn Tre × BÕn Tre Ao -0.80 0.8091 Ruéng lóa 0.00 - Bassac × BÕn Tre Ao 0.27 0.9378 Ruéng lóa 0.00 - Mekong × Mekong Ao 1.56 0.6608 Ruéng lóa 0.00 - §ång Nai × §ång Nai Ao -2.67 0.4772 Ruéng lóa 0.00 - Mekong × §ång Nai Ao 0.00 - Ruéng lóa 0.00 - Qua kÕt qu¶ ®−îc thÓ hiÖn trong b¶ng 5 vµ 6 cïng víi h−íng chän gièng t¨ng träng nhanh hiÖn t¹i vµ l©u dµi, chóng t«i chän läc vµ h×nh thµnh 2 nhãm nh− sau: - Nhãm 4N: bao gåm 4 nhãm t¨ng träng tèt h¬n ë c¶ 2 m«i tr−êng nu«i ®ã lµ CÇn Th¬ × CÇn Th¬, TiÒn Giang × TiÒn Giang, §ång Nai × §ång Nai vµ CÇn Th¬ × TiÒn Giang. - Nhãm 9N: bao gåm 9 nhãm phèi hîp, nhãm nµy phôc vô cho chän gièng l©u dµi. Ngoµi ra chän bæ sung vµo ®µn c¸ bè mÑ c¸c nhãm c¸ t¨ng träng nhanh nh−: CÇn Th¬, TiÒn Giang, §ång Nai vµ nhãm t¨ng träng thÊp ®Ó lµm ®èi chøng lµ Mekong. 1.3. X¸c ®Þnh nhãm c¸ mÌ vinh t¨ng tr−ëng tèt nhÊt vµ ®¸nh gi¸ ¶nh h−ëng cña di truyÒn theo mÑ Sù kh¸c biÖt c¸c nhãm t¨ng träng cao ®· x¸c ®Þnh trong thÝ nghiÖm 1 ®−îc thùc hiÖn l¹i ®Ó kh¼ng ®Þnh thªm, ngoµi ra cßn xÐt ¶nh h−ëng cña tÝnh c¸i vµo qu¸ tr×nh lai chÐo gi÷a nhãm CÇn Th¬ vµ TiÒn Giang (b¶ng 7).
T¨ng träng cña 2 nhãm lai chÐo ♀CÇn Th¬ × ♂TiÒn Giang vµ ♂CÇn Th¬ × ♀TiÒn Giang lµ thÊp nhÊt vµ sù kh¸c biÖt vÒ t¨ng träng kh«ng cã ý nghÜa vÒ mÆt thèng kª. §iÒu nµy cho thÊy kh«ng cã sù ¶nh h−ëng cña tÝnh mÑ trong phÐp lai nµy. B¶ng 8. Sù kh¸c biÖt vÒ tèc ®é t¨ng tr−ëng cña c¸c nhãm t¨ng träng cao. Nhãm Trung b×nh Pr > [ T ] CÇn Th¬ × CÇn Th¬ 61,62 ± 1,02 a - §ång Nai × §ång Nai 57,46 ± 1,48 b 0,0050 * TiÒn Giang × TiÒn Giang 56,42 ± 1,45 b 0,0003 * CÇn Th¬ × TiÒn Giangà 52,52 ± 1,52 c 0,0001 * ♂CÇn Th¬ × ♀TiÒn Giang 51,42 ± 1,57 c 0,0001 * 1.4. §¸nh gi¸ tèc ®é t¨ng tr−ëng cña c¸c tæ hîp c¸ mÌ vinh B¶ng 9 thÓ hiÖn sù kh¸c biÖt vÒ t¨ng tr−ëng cña c¸c tæ hîp ®· qua chän läc vµ h×nh thµnh (4N, 9N) lµm vËt liÖu ban ®Çu cho chän gièng. B¶ng 9. Sù kh¸c biÖt vÒ t¨ng tr−ëng cña c¸c nhãm tæ hîp víi ®èi chøng. Nhãm Trung b×nh Pr > [ T ] 4N × 4N 52,47 ± 0,98 a 0,0203 9N × 9N 49,90 ± 0,59 b - Mekong × Mekong (®èi chøng) 48,50 ± 0,91 bc 0,1139 CÇn Th¬ × CÇn Th¬ (chän läc) 46,39 ± 1,00 c 0,0002 * CÇn Th¬ × CÇn Th¬ (®èi chøng) 46,24 ± 1,06 c 0,0005 * B¶ng trªn cho thÊy nhãm tæ hîp 9N cã t¨ng träng trung b×nh vµ nhanh h¬n c¶ 3 nhãm: CÇn Th¬ ®èi chøng, CÇn Th¬ chän gièng vµ Mekong ®èi chøng, nh−ng sù kh¸c biÖt chØ cã ý nghÜa khi so s¸nh víi CÇn Th¬ ®èi chøng vµ CÇn Th¬ ®· qua chän läc. Nhãm tæ hîp 4N t¨ng träng nhanh nhÊt (a) cã sù kh¸c biÖt ®èi víi 3 nhãm: Mekong (bc), CÇn Th¬ (c) ®èi chøng vµ CÇn Th¬ (c) chän läc. Ngoµi ra chóng cßn t¨ng träng nhanh h¬n nhãm 9N (b) cã ý nghÜa ë møc ®é tin cËy 95%. §iÒu nµy chøng tá viÖc ®¸nh gi¸ vµ tæ hîp nhãm 4N ®i ®óng h−íng. 2. §¸nh gi¸ tèc ®é t¨ng tr−ëng cña vËt liÖu ban ®Çu 9N vµ chän gièng Nhãm 9N t¨ng träng nhanh h¬n nhãm §ång Nai vµ sù sai kh¸c nµy kh«ng cã ý nghÜa vÒ mÆt thèng kª. Chän 140 con c¸ c¸i vµ 150 con ®ùc cã tèc ®é t¨ng tr−ëng nhanh h¬n lµm ®µn chän läc vµ 100 cÆp ngÉu nhiªn lµm ®èi chøng. Trong thÝ nghiÖm nµy phÇn tr¨m chän rÊt cao 22,38% (b¶ng 11) vµ do ®ã kh¸c biÖt chän gièng rÊt thÊp chØ cã 3,23 gam (b¶ng 12). B¶ng 10. Sù kh¸c biÖt vÒ tèc ®é t¨ng tr−ëng gi÷a 9N vµ §ång Nai Nhãm Trung b×nh Pr > [ T ] §ång Nai × §ång Nai 111,57 ± 2,87 - 9N × 9N 114,11 ± 1,19 0,42 B¶ng 11. Sù kh¸c biÖt vÒ tèc ®é t¨ng tr−ëng gi÷a ®ùc vµ tû lÖ chän läc Nhãm 9N Trung b×nh (g) Sè l−îng chän (con) % chän C¸i 134,1 ± 2,52 140 28,17
§ùc 101,7 ± 0,89 150 18,78 Tæng ®µn 117,34 ± 1.57 290 22,38 MÆc dï hiÖu qu¶ chän läc thÊp (2,14%) nh−ng hÖ sè di truyÒn cao (0,76) sau 1 thÕ hÖ chän läc (b¶ng 12). B¶ng 12. HiÖu qu¶ chän läc T¨ng T¨ng tr−ëng sau Theo hé Nhãm tr−ëng tb S (g) R (g) h2 hiÖu chØnh (g) (g) Cho chän läc 114,11 Bè mÑ Chän läc lµm bè mÑ 117,34 3,23 thÕ hÖ sau 0,76 Chän läc 104,64 67,12 2,44 Theo hé §èi chøng 107,66 64,30 (2,44/114,11=2,14%) Tû lÖ chän läc lµm bè mÑ cho thÕ hÖ thø 2 rÊt thÊp 8,06% vµ kh¸c biÖt chän gièng rÊt cao 59,36 gam. B¶ng 13. Sè l−îng vµ träng l−îng cña chän läc lµm bè mÑ cho thÕ hÖ thø 2 ThÕ hÖ Nhãm K.l−îng TB (g) % chän S (g) Cho chän läc 104,66 1 Chän läc lµm bè mÑ cho 164,02 8,06 (7,78; 8,37) 59,36 thÕ hÖ sau V. TH¶O LUËN §¸nh gi¸ vËt liÖu ban ®Çu cho chän gièng th«ng qua tèc ®é t¨ng tr−ëng KÕt qu¶ thÝ nghiÖm cho thÊy cã 4 nhãm t¨ng träng nhanh lµ CÇn Th¬, TiÒn Giang, CÇn Th¬ × TiÒn Giang vµ §ång Nai. Chóng ta cã thÓ sö dông 3 nhãm CÇn Th¬, TiÒn Giang vµ §ång Nai s¶n xuÊt c¸ bét cung cÊp cho ng−êi nu«i khi cã nhu cÇu. MÆc dï gi÷a 2 m«i tr−êng nu«i c¸c nhãm thÓ hiÖn t¨ng träng kh¸c nhau nh−ng chØ cã nhãm CÇn Th¬ lµ cã ¶nh h−ëng cña m«i tr−êng nu«i râ rÖt nhÊt. KÕt qu¶ thÝ nghiÖm cho thÊy nhãm lai chÐo (TiÒn Giang × CÇn Th¬) t¨ng träng nhanh h¬n 2 nhãm lai néi bé CÇn Th¬ vµ TiÒn Giang ë m«i tr−êng nu«i ao, nh−ng ®iÒu nµy kh«ng thÓ hiÖn trong m«i tr−êng ruéng lóa. KÕt qu¶ ng−îc l¹i ë 2 m«i tr−êng nu«i cho nhãm (Bassac × BÕn Tre). §iÒu nµy dÉn ®Õn kÕt luËn r»ng −u thÕ lai kh«ng thÓ hiÖn trªn c¸ mÌ vinh vµ c¸ch duy nhÊt ®Ó c¶i thiÖn tèc ®é t¨ng tr−ëng lµ chän läc. MÆt kh¸c, kh«ng cã t−¬ng t¸c gi÷a kiÓu gen vµ m«i tr−êng (trõ t¨ng träng cña nhãm CÇn Th¬ bÞ ¶nh h−ëng), do ®ã chØ cÇn thµnh lËp 1 ®µn bè mÑ ban ®Çu cho chän gièng trong ao lµ thÝch hîp cho c¶ m«i tr−êng ruéng lóa. Nhãm CÇn Th¬ vµ TiÒn Giang ®· tr¶i qua thuÇn hãa, tÇn suÊt c¸c gen qui ®Þnh tÝnh tr¹ng t¨ng tr−ëng ë d¹ng ®ång hîp tö nhiÒu h¬n, chÝnh ë d¹ng ®ång hîp tö nµy rÊt dÔ bÞ t¸c ®éng cña m«i tr−êng. KÕt qu¶ t−¬ng tù ®· t×m thÊy trªn c¸ r« phi chän gièng ë Philippin (Bentsen, 1998). ViÖc chän läc c¸ ®Ó h×nh thµnh 2 tæ hîp 4N vµ 9N vµ bæ sung ®µn bè mÑ, còng nh− ®èi chøng ®Òu theo nguyªn t¾c lµ 50% ®ùc vµ 50% c¸i, chän läc ≈ 10% cho tÊt c¶ c¸c nhãm lai néi bé vµ c¸c nhãm c¸ lai chÐo. Ngoµi ra cßn bæ sung thªm sè c¸ b¾t ngÉu nhiªn ≈ 20% ®Ó t¨ng biÕn dÞ.
KÕt qu¶ ë thÝ nghiÖm 3 cho thÊy nhãm 4N t¨ng träng nhanh nhÊt do ®ã cã thÓ sö dông nhãm nµy s¶n xuÊt ®¹i trµ cung cÊp gièng cho nhu cÇu tr−íc m¾t. KÕt qu¶ thÝ nghiÖm 4 thÓ hiÖn nhãm 9N t¨ng träng v−ît qua nhãm t¨ng träng nhanh h¬n trong c¸c nhãm phèi hîp ban ®Çu, ®©y lµ dÊu hiÖu kh¶ quan cho ch−¬ng tr×nh chän gièng trªn nhãm nµy. HiÖu qu¶ chän läc thÊp, chØ ®¹t 2,14% lµ do tû lÖ sèng thÝ nghiÖm n¨m 2001 qu¸ thÊp, ®Ó b¶o ®¶m ®ñ sè l−îng c¸ chän lµm bè mÑ cho thÕ hÖ sau chóng t«i ®· chän läc tû lÖ cao, tøc kh¸c biÖt chän gièng thÊp (chän läc gÇn träng l−îng trung b×nh). Tuy nhiªn víi hÖ sè di truyÒn rÊt cao (0,76) vµ tû lÖ chän gièng thÊp (8,06%) tøc kh¸c biÖt chän gièng nhiÒu (59,36 gam) chóng t«i tin r»ng hiÖu qu¶ chän läc trong thÕ hÖ sau sÏ rÊt cao. VI. KÕT LUËN - Kh«ng øng dông −u thÕ lai cho c¸ mÌ vinh. Kh«ng cã t−¬ng t¸c gi÷a kiÓu gen vµ m«i tr−êng, do ®ã chØ cÇn 1 quÇn ®µn ban ®Çu cho chän gièng thùc hiÖn trong m«i tr−êng nu«i ao. - Sö dông c¸c nhãm t¨ng träng nhanh nh− (CÇn Th¬ × TiÒn Giang), §ång Nai, TiÒn Giang vµ CÇn Th¬ phèi hîp cña chóng 4N s¶n xuÊt gièng cung cÊp cho nhu cÇu hiÖn t¹i. - Kh«ng cã t¸c ®éng cña tÝnh mÑ vµo trong phÐp lai chÐo gi÷a nhãm CÇn Th¬ vµ nhãm TiÒn Giang, nhãm (CÇn Th¬ × CÇn Th¬) t¨ng träng nhanh trong m«i tr−êng ruéng lóa h¬n trong ao. - §µn tæ hîp c¸c nhãm phèi hîp ban ®Çu (9N) thÓ hiÖn kh¶ quan cho ch−¬ng tr×nh chän gièng s¾p tíi mµ cô thÓ sÏ ®¹t hiÖu qu¶ chän läc cao trong thÕ thÖ thø 2. VII. §Ò XUÊT TiÕp tôc tiÕn hµnh ch−¬ng tr×nh chän gièng tiÕp tôc t¹o ra thÕ hÖ thø 3 trªn ®µn ®· chän ë thÕ hÖ thø 2 nµy vµo n¨m 2004. TμI LIÖU THAM KH¶O 1. Ph¹m V¨n Kh¸nh vµ ctv., 1996. Kü thuËt s¶n xuÊt gièng c¸ MÌ vinh. NXB N«ng NghiÖp Tp. Hå ChÝ Minh, 46 tr. 2. Ph¹m M¹nh T−ëng, 1993. TuyÓn tËp c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu 1988-1992. NXB N«ng nghiÖp, 153 tr. 3. TrÇn Mai Thiªn, 1998. Nghiªn cøu n©ng cao chÊt l−îng di truyÒn c¸ nu«i ë miÒn B¾c, ViÖt Nam (tr. 15). B¸o c¸o tãm t¾t, Héi th¶o khoa häc toµn quèc vÒ nu«i trång Thñy s¶n, Bé Thñy s¶n, 98 tr. 4. Bentsen, H.B., Ednath, A., Palada-de, M.S., Danting, J.C., Bolivar, H.L., Reyes, R. A., Dionisio, E.E., Longalong, F.M., Circa, A.V., Tayamen, M.M., Gjerde, B. (1998). Genetic improvement of farmed tilapia: the growth performance in a complete diallel cross experiment with eight strains of Oreochromis niloticus. Aquaculture, 160: 145-173. 5. Ednath, A., Tayamen, M.M, Palada-de, M.S., Danting, J.C., Reyes, R. A., Dionisio, E.E., Capili, J.B., Bolivar, H.L., Abella, T.A., Circa, A.V., Bentsen, H.B., Gjerde, B., Gjedrem, T., &Pullin, R.S.V. (1993). Genetic improvement of farmed tilapia: the growth performance of eight strains of Oreochromis niloticus tested in different farm environments. Aquaculture, 111: 171-188. 6. Fanconer D. S. and Mackay T. F. C., 1996. Introduction to Quantitative Genetics. Longman, 464 p. 7. Gjerde, B. (1988). Complete diallel cross between six inbred groups of rainbow trout, Salmo gairdneri. Aquaculture, 75: 71-87.
8. Gjerde, B., Gjøen, H.M., Villanueva, B. (1996). Optimum designs for fish breeding programs with constraint inbreeding: mass selection for normally distributed trait. Livestock production Science, 47: 59-72. 9. Hussain, M.G., Islam, M.S., Hossain, M.A., Wahid, M.I., Kohinoor, A.H.M., Dey, M.M. & Mazid, M.A. (2002). Stock improvement of silver barb (Barbodes gonionotus Bleeker) through several generation of selection. Aquaculture, 204:496-480. 10. McAndrew B. J., Penman D. J., Hulata G., 1999. Genetics in Aquaculture VI. ANSI/NISO Z39.48-1992, 497 p. 11. Tave D., 1986. Genetics for Fish hatchery Managers. The AVI Publishign Company, Inc, 299 p.