Báo cáo nghiên cứu khoa học: " Bước đầu tìm hiểu Nhịp điệu câu thơ mới bảy chữ."

Chia sẻ: Nguyễn Phương Hà Linh Linh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

110
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tuyển tập các báo cáo nghiên cứu khoa học hay nhất của trường đại học vinh tác giả. 5. Nguyễn Hoài Nguyên, Nguyễn Thị Đào, Bước đầu tìm hiểu Nhịp điệu câu thơ mới bảy chữ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học: " Bước đầu tìm hiểu Nhịp điệu câu thơ mới bảy chữ."

T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 4B-2007 §¹i häc Vinh B−íc ®Çu t×m hiÓu NhÞp ®iÖu c©u th¬ míi b¶y ch÷ NguyÔn Ho i Nguyªn , NguyÔn tHÞ § O (a) (b) Tãm t¾t. BÊt cø thÓ th¬ nµo còng cã mét cÊu tróc nhÞp ®iÖu nhÊt ®Þnh. Nh−ng nÕu nhÞp trong th¬ thÊt ng«n truyÒn thèng nh×n chung lµ tÎ nh¹t th× th¬ míi b¶y ch÷ ®· ho¸n c¶i nhÞp ®iÖu Êy ®Ó trë thµnh ®a d¹ng, ®éc ®¸o, míi l¹. Kh¶o s¸t th¬ míi b¶y ch÷, chóng t«i x¸c lËp ®−îc 42 lo¹i nhÞp. §©y lµ mét sù ®ét ph¸ vÒ nhÞp ®iÖu ®Çy c¸ tÝnh vµ b¶n lÜnh cña c¸c nhµ th¬ ®Ó ph« diÔn thÕ giíi néi t©m ngµy cµng ®a d¹ng, tinh tÕ cña con ng−êi, cña thêi ®¹i míi. TÝnh ®a d¹ng vÒ nhÞp ®iÖu cña th¬ míi b¶y ch÷ cã khi lµ dÊu hiÖu nhËn diÖn mét c¸ tÝnh s¸ng t¹o cña nhµ th¬, cã khi lµ do yªu cÇu có ph¸p cña c©u th¬ vµ/hoÆc ®¶m b¶o sù m¹ch l¹c vÒ ng÷ nghÜa cña c©u th¬... nh−ng còng cã khi chØ ®em ®Õn mét sù ®a d¹ng trong c¸ch ®äc c©u th¬. Bµi viÕt nµy ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh chøng tá nh÷ng vÊn ®Ò ®ã. ng«n vµ ngò ng«n b©y giê l¹i do §−êng 1. DÉn nhËp luËt gi¶n vµ níi ra, cho nªn ªm tai h¬n 1.1. NhÞp ®iÖu lµ mét trong ba yÕu /Thi nh©n ViÖt Nam, Nxb Héi nhµ v¨n, tè c¬ b¶n (cïng víi thanh ®iÖu vµ vÇn) H. 2000, tr. 49-50/. ý kiÕn cña Hoµi t¹o nªn nh¹c tÝnh cho th¬, vµ nh¹c tÝnh Thanh lµ mét gîi ý cho chóng t«i t×m chÝnh lµ c¬ së ®Ó khu biÖt ng«n ng÷ th¬ hiÓu vÒ luËt th¬ míi, kh¶o s¸t nh÷ng sù víi ng«n ng÷ v¨n xu«i. H¬n n÷a, sù kÕ thõa vµ c¸ch t©n cña c¸c nhµ th¬ ng¾t nhÞp c©u th¬ kh«ng ®¬n thuÇn chØ míi, xÐt ë mÆt h×nh thøc biÓu hiÖn cña lµ h×nh thøc mµ nã còng lµ néi dung bëi th¬, vÒ ng«n ng÷ th¬. lÏ nhÞp th¬ lµ nhÞp c¶m xóc, lµ biÓu 1.3. Th¬ míi b¶y ch÷ lµ sù kÕ thõa hiÖn cña nh÷ng cung bËc t×nh c¶m kh¸c vµ c¸ch t©n th¬ thÊt ng«n §−êng luËt. nhau. Trong nhiÒu tr−êng hîp, cã Nh− ®· biÕt, bÊt cø thÓ th¬ nµo còng cã nh÷ng c©u th¬ cã thÓ ng¾t nhÞp theo mét cÊu tróc nhÞp ®iÖu nhÊt ®Þnh. nh÷ng c¸ch kh¸c nhau, biÓu hiÖn Nh−ng nÕu nhÞp ®iÖu trong th¬ thÊt nh÷ng c¶m xóc, thi høng kh¸c nhau. ng«n truyÒn thèng nh×n chung lµ tÎ 1.2. Th¬ míi mµ ë ®©y lµ th¬ míi nh¹t th× th¬ míi b¶y ch÷ ®· ho¸n c¶i c¸i b¶y ch÷ lµ ®èi lËp víi th¬ cò, khëi ph¸t nhÞp ®iÖu Êy ®Ó trë thµnh ®a d¹ng, ®éc tõ phong trµo th¬ míi 1932-1945. Ng«n ®¸o, míi l¹. VÊn ®Ò nµy ®· ®−îc mét sè ng÷ th¬ míi ®· chuyÓn biÕn theo nhµ ViÖt ng÷ häc ®Æt vÊn ®Ò nghiªn cøu khuynh h−íng tù do ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. trong thêi gian gÇn ®©y. Ch¼ng h¹n, BÊy giê, tõ trong nh÷ng thÓ lo¹i th¬ cò GS. §inh V¨n §øc vµ c¸c t¸c gi¶ [2] khi chóng ta b¾t gÆp nh÷ng c¸ch gieo vÇn, nghiªn cøu ng«n ng÷ th¬ míi b¶y ch÷ bè trÝ thanh ®iÖu vµ c¸ch ng¾t nhÞp míi. tiÕng ViÖt trong qu¸ tr×nh tù do ho¸ ®· §èi víi th¬ míi b¶y ch÷, Hoµi Thanh cã kh¶o s¸t nhÞp ®iÖu th¬ míi b¶y ch÷ qua mét nhËn xÐt hÕt søc x¸c ®¸ng ThÊt c¸c tËp th¬ Göi h−¬ng cho giã cña Xu©n DiÖu, Tõ Êy cña Tè H÷u, mét sè bµi th¬ ng«n vµ ngò ng«n rÊt thÞnh (...) thÊt NhËn bµi ngµy 22/11/2007. Söa ch÷a xong ngµy 17/12/2007. 33
T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 4B-2007 §¹i häc Vinh t©m tíi khu«n phÐp chung cña c¶ bµi b¶y ch÷ NguyÔn BÝnh. T¸c gi¶ NguyÔn Ph−¬ng Thuú [5] còng ®· ®Æt vÊn ®Ò th¬, cña mçi khæ th¬ råi míi bµn luËn nghiªn cøu vÇn, thanh ®iÖu, nhÞp ®iÖu ®Õn tõng c©u th¬. ë ®©y, do ®iÒu kiÖn trong c©u th¬ míi b¶y ch÷. Nh÷ng ch−a cho phÐp, chóng t«i míi chØ bµn nghiªn cøu nµy míi chØ ph¸c v¹ch mét nhÞp ®iÖu th¬ míi b¶y ch÷ ë ph¹m vi sè dÊu hiÖu ®æi míi vÒ nhÞp ®iÖu trong c©u th¬. T− liÖu kh¶o s¸t lµ c©u th¬ b¶y th¬ míi b¶y ch÷ cßn bøc tranh chung ch÷ cña Xu©n DiÖu, ChÕ Lan Viªn, Hµn vÉn ch−a ®−îc ®Ò cËp ®Õn. Trong bµi MÆc Tö, NguyÔn BÝnh, Tè H÷u. ë mçi b¸o nµy, ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh, chóng nhµ th¬, chóng t«i chØ thu thËp nh÷ng t«i cè g¾ng kh¶o s¸t cÊu tróc nhÞp ®iÖu c©u th¬ trong c¸c bµi th¬ b¶y ch÷ kh«ng c©u th¬ míi b¶y ch÷, gãp phÇn chøng tá xen nh÷ng c©u thuéc c¸c thÓ th¬ kh¸c. ng«n ng÷ th¬ míi b¶y ch÷ ph¸t triÓn Cô thÓ nh− B¶ng 1. theo khuynh h−íng tù do ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. 2.1.2. §Ó x¸c ®Þnh nhÞp ®iÖu trong 7149 c©u th¬ b¶y ch÷ chóng t«i dùa vµo 2. CÊu tróc nhÞp ®iÖu c©u c¬ së ng«n ng÷ häc cña viÖc ng¾t nhÞp th¬ míi b¶y ch÷ th¬. Cô thÓ: 1) Ng¾t nhÞp dùa vµo c¸c dÊu hiÖu nhËn d¹ng trªn bÒ mÆt h×nh 2.1. T− liÖu kh¶o s¸t 2.1.1. HÇu hÕt c¸c nhµ th¬ míi ®Òu thøc c©u th¬ (c¸c dÊu c©u); 2) Ng¾t nhÞp s¸ng t¸c th¬ míi b¶y ch÷. Th¬ míi b¶y dùa theo có ®o¹n hoÆc ng÷ ®o¹n; 3) ch÷ cã nhiÒu bµi thùc sù tµi hoa, mÉu Ng¾t nhÞp dùa vµo c¸c vÕ trong c©u so mùc. Kh¸c víi thÊt ng«n truyÒn thèng s¸nh; 4) Ng¾t nhÞp theo vÕ ®øng tr−íc vµ th¬ ca truyÒn thèng nãi chung, th¬ hoÆc ®øng sau tõ cã vai trß liªn kÕt; 5) míi b¶y ch÷ tæ chøc bµi th¬ thµnh tõng Ng¾t nhÞp dùa vµo phÇn ®¶o ng÷ ®−îc khæ kh¸c nhau vÒ sè c©u, mçi khæ th¬ lµ xÕp vµo nhÞp ®Çu tiªn... Sau ®©y lµ c¸ch mét chØnh thÓ trän vÑn. Do ®ã, nh÷ng tæ chøc nhÞp ®iÖu c©u th¬ míi b¶y ch÷ t×m kiÕm vÒ luËt th¬ míi cã thÓ quan tiÕng ViÖt. B¶ng 1. Sè l−îng TT C¸c nhµ th¬ Bµi th¬ C©u th¬ 1 Xu©n DiÖu 144 3375 2 ChÕ Lan Viªn 96 745 3 Hµn MÆc Tö 46 608 4 NguyÔn BÝnh 38 1103 5 Tè H÷u 64 1318 5 nhµ th¬ 388 bµi 7149 c©u ∑ 34
T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 4B-2007 §¹i häc Vinh B¶ng 2. Sè l−îng c©u th¬ Xu©n ChÕ Hµn NguyÔn Tè Tæng TT cña t¸c gi¶ DiÖu Lan MÆc BÝnh H÷u Sè Tû lÖ % Lo¹i nhÞp Viªn Tö l−îng 1 4/3 2143 314 478 898 721 4550 ≈63,64 2 2/5 390 93 44 116 164 807 ≈11,28 3 3/4 384 95 42 32 292 845 ≈11,81 4 2/2/3 294 144 24 31 36 529 ≈7,39 5 5/2 53 26 2 18 39 138 ≈1,93 6 2/3/2 37 19 2 2 7 67 ≈0,93 7 1/3/3 13 6 2 1 9 31 ≈0,43 8 4/1/2 13 3 1 1 1 19 ≈0,26 9 4/2/1 12 2 2 16 ≈0,22 10 3/2/2 11 23 23 57 ≈0,79 11 2/2/1/2 6 4 10 ≈0,13 12 3/3/1 3 2 5 ≈0,06 13 2/4/1 3 5 8 ≈0,11 14 1/4/2 3 2 1 6 ≈0,08 15 3/2/1/1 2 2 ≈0,02 16 3/1/1/2 2 1 3 ≈0,04 17 2/2/1/1/1 2 2 ≈0,02 18 3/1/3 1 2 2 1 6 ≈0,08 19 1/2/4 1 1 3 5 11 ≈0,15 20 2/1/4 1 1 3 1 6 ≈0,08 21 1/5/1 1 1 2 ≈0,02 22 1/2/2/2 1 1 ≈0,01 23 2/2/2/1 1 3 1 5 ≈0,06 24 1/3/1/2 1 1 ≈0,01 25 2/1/1/3 1 1 2 ≈0,02 26 1/1/2/3 1 1 ≈0,01 27 4/1/1/1 1 1 2 ≈0,02 28 1/1/1/2/2 1 2 3 ≈0,04 29 1/1/2/1/2 1 1 ≈0,01 30 1/1/2/2/1 1 1 ≈0,01 31 3/1/1/1/1 1 1 2 ≈0,02 32 1/1/1/1/3 1 1 ≈0,01 33 2/1/2/2 1 1 ≈0,01 34 2/1/1/1/2 1 1 ≈0,01 35 1/1/1/2/1/1 2 2 ≈0,02 36 1/1/5 1 1 ≈0,01 37 5/1/1 1 1 ≈0,01 38 1/1/1/4 1 1 ≈0,01 39 1/2/1/3 4 4 ≈0,05 40 2/3/1/1 1 1 ≈0,01 41 1/6 5 5 ≈0,06 42 6/1 1 1 ≈0,01 42 lo¹i nhÞp 3375 745 608 1103 1318 7149 100% ∑ 35
T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 4B-2007 §¹i häc Vinh Ch¼ng h¹n: C¶ trêi say/ nhuém mét 2.2. Miªu t¶ c¸c lo¹i nhÞp mµu tr¨ng 2.2.1. C¸ch ng¾t nhÞp truyÒn thèng (Hµn MÆc Tö, §µ L¹t tr¨ng mê, c©u 1, Mçi thÓ th¬ truyÒn thèng ®Òu cã mét khæ 4, tr. 75) khu«n thi ®iÖu quen thuéc, cè ®Þnh. Xu©n ®· ®em/ mong nhí trë vÒ Khu«n thi ®iÖu quen thuéc cña thÊt (NguyÔn BÝnh, C« l¸i ®ß, c©u 1, khæ 1, ng«n lµ 4/3. Trong th¬ thÊt ng«n cña tr. 35) Trung Quèc vµ ViÖt Nam còng cã mét 2.2.2. C¸ch ng¾t nhÞp kh«ng theo vµi c©u nhÞp 3/4 nh−ng tÇn sè qu¸ thÊp truyÒn thèng nªn kh«ng thµnh khu«n s¸o thi ®iÖu. 2.2.2.1. C¸c nhÞp ho¸n vÞ Thùc ra nhÞp 3/4 lµ sù ho¸n ®æi nhÞp 4/3 §ã lµ c¸c nhÞp 2/5 vµ 5/2, nhÞp 1/6 truyÒn thèng nh−ng v× trong h¸t nãi, vµ 6/1. Trong c¸c nhÞp nµy, nhÞp 2/5 lµ trong song thÊt lôc b¸t cã nhÞp 3/4 nªn nhiÒu nhÊt, cã trong 807 c©u th¬, chiÕm chóng t«i t¹m xÕp nhÞp 3/4 trong th¬ ≈11,28%. NhÞp 5/2 lµ sù ho¸n ®æi nhÞp míi b¶y ch÷ còng lµ nhÞp truyÒn thèng. 2/5 cã sè l−îng Ýt h¬n. NhÞp 6/1 lµ sù 2.2.1.1. NhÞp 4/3 ho¸n ®æi tõ nhÞp 1/6. Hai lo¹i nhÞp nµy NhÞp 4/3 lµ nhÞp truyÒn thèng cña xuÊt hiÖn Ýt. thÊt ng«n §−êng luËt. C¸ch tæ chøc Ch¼ng h¹n: Kh«ng em,/ tÕt cã vÞ g× nhÞp 4/3 trong th¬ cæ cã lÏ xuÊt ph¸t tõ ®©u quan ®iÓm thÈm mü cña ng−êi x−a lµ (Xu©n DiÖu, ChÇm chËm ®õng quªn, −a vÎ ®Ñp ®¨ng ®èi, hµi hoµ. Tuy c¸ch tæ c©u 4, khæ 7, tr. 993) chøc nhÞp 4/3 khã cã thÓ t¹o ra ®−îc sù Buån nh− lµn m©y hiÒn/ mïa thu. ®ét ph¸, khã cã thÓ chuyÓn t¶i nh÷ng (Hµn MÆc Tö, Tiªn ®Çu, c©u 6, khæ 1, cung bËc t×nh c¶m ®a d¹ng nh−ng l¹i cã tr. 152) −u thÕ t¹o ra sù nhÞp nhµng, c©n ®èi. Sèng,/ cã nh÷ng niÒm vui ®¬n gi¶n. Còng bëi chÝnh −u thÕ cña nã mµ c¸c (Tè H÷u, Ch©n trêi míi, c©u 1, khæ 1, nhµ th¬ míi ®· kÕ thõa nhÞp 4/3 truyÒn tr. 652) thèng mét c¸ch cã ý thøc. Kh¶o s¸t Cu Ba ®¹p sãng trïng d−¬ng/ tiÕn. 7149 c©u th¬ míi b¶y ch÷ trong 388 bµi (Tè H÷u, Tõ Cu ba, c©u 3 khæ 9, tr. 364) th¬ cña n¨m t¸c gi¶ th× cã 4550 c©u th¬ 2.2.2.2. C¸c lo¹i nhÞp cã ba nhÞp ng¾t nhÞp 4/3, chiÕm ≈63,64%. Ch¼ng h¹n: TiÕc lóc tr¨ng vµng/ soi /c©u bãng chiÕc Tõ nhÞp 4/3 truyÒn thèng t¸ch (Xu©n DiÖu, NguyÖn, c©u 1, khæ 2, tr. thµnh nhÞp 2/2/3 nhÞp 4/2/1, nhÞp 4/1/2, 496) nhÞp 3/1/3, nhÞp 1/3/3. Trong n¨m lo¹i Anh trót t×nh th−¬ng/ trong s¾c biÕc nhÞp nµy, nhÞp 2/2/3 cã sè l−îng nhiÒu (ChÕ Lan Viªn, Tr−a, c©u 3, khæ 1, tr. nhÊt, 529 c©u; nhÞp 3/1/3 lµ Ýt nhÊt. 181, t. 1) Ch¼ng h¹n: NhÞp 2/2/3: ¢m ®iÖu,/ thÇn 2.2.1.2. NhÞp 3/4 tiªn/ thÊm t©m hån. NhÞp 3/4 cã trong h¸t nãi vµ trong (Xu©n DiÖu, HuyÒn diÖu, c©u 4, khæ 1, hai c©u thÊt cña thÓ song thÊt lôc b¸t. tr. 50) Trong th¬ míi b¶y ch÷, nhÞp 3/4 cã NhÞp 4/2/1: §á hång hoa giÊy/ vµng trong 845 c©u th¬, chiÕm ≈11,81%. mai/ cóc. 36
T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 4B-2007 §¹i häc Vinh (ChÕ Lan Viªn, V−ên quª, c©u 3, khæ 1, (Hµn MÆc Tö, −íc ao, c©u 3, khæ 1, tr. 112) tr. 654, t. 2) - T¸ch nhÞp 5/2 thµnh nhÞp 1/4/2, NhÞp 4/1/2 : Bì ngì råi la:/ "cha,/ nhÞp 5/1/1. Ch¼ng h¹n: cha ¬i" NhÞp 1/4/2: ¤i!/ c¸i vui ®ång chÝ,/ (Tè H÷u, Ng−êi vÒ, c©u 4, khæ 3, tr. 133) ®ång bµo. NhÞp 3/1/3: Nh÷ng bµn tay/ vÉy/ (Tè H÷u, Xin göi MiÒn Nam, c©u 1, khæ nh÷ng bµn tay. 6, tr. 478) (NguyÔn BÝnh, Nh÷ng bãng ng−êi trªn NhÞp 5/1/1: Anh sèt ruét muèn s©n ga, c©u 2 khæ 8, tr. 49) kªu:/em,/qu¸! NhÞp 1/3/3 : å/ b»ng tr©n ch©u/ hay (Hµn MÆc Tö, Cuèi xu©n c−íi vî, c©u 4, quúnh dao? khæ 2, tr. 141) (Hµn MÆc Tö, Tiªu sÇu, c©u 14, khæ 1, - NhÞp 1/5/1, cã thÓ ®−îc t¸ch ra tõ trang 152) nhÞp 1/6 hoÆc nhÞp 6/1. Ch¼ng h¹n: Tõ nhÞp 3/4 truyÒn thèng t¸ch Gím!/ cø loÌ nhau chi thÕ,/ cô. thµnh nhÞp 3/2/2, nhÞp 3/3/1, nhÞp 1/2/4, (Xu©n DiÖu, Mét cuéc biÓu t×nh, c©u 10, nhÞp 2/1/4. Ch¼ng h¹n: NhÞp 3/2/2: C¸i khæ 7, tr. 246) c¬n m¬/ nh÷ng léc/ nh÷ng chåi. 2.2.2.3. C¸c lo¹i nhÞp biÕn thiªn cã (ChÕ Lan Viªn, C©y gi÷a chu kú, c©u 2, bèn nhÞp/ c©u khæ 3, tr. 474) - NhÞp 2/2/1/2, ch¼ng h¹n: Em NhÞp 3/3/1: BÇy chã d÷/ nh÷ng con buån,/ em nhí,/ chao!/ em nhí. ng−êi-/ thó. (Xu©n DiÖu, §¬n s¬, c©u 3, khæ 1, tr. 76) (Tè H÷u, MiÒn Nam, c©u 3, khæ 11, - NhÞp 3/2/1/1, ch¼ng h¹n: L¹nh tr. 355) lïng bay/ gi÷a giã,/ s−¬ng,/ m−a. NhÞp 1/2/4: ¤i!/ ®ªm nay/ trêi trong (Xu©n DiÖu, Muén mµng, c©u 2, khæ 5, nh− g−¬ng. tr. 90) (Hµn M¹c Tö, Tiªu sÇu, c©u 1, khæ 1, tr. - NhÞp 3/1/1/2, ch¼ng h¹n: Tr¸i b−ëi 151) kia/ vµng/ ngät/ víi ai. NhÞp 2/1/4: GËy tróc/ d¾t/ bµ giµ tãc (Tè H÷u, B¸c ¬i, c©u 1, khæ 4, tr. 429) b¹c. - NhÞp 1/2/2/2, ch¼ng h¹n: Nhí/ th× (NguyÔn BÝnh, Xu©n vÒ, c©u 3, khæ 4, ®Õm/ tõng ngµy,/ tõng th¸ng. tr. 53) (Xu©n DiÖu, Em chê anh, c©u 1, khæ 11, - T¸ch nhÞp 2/5 thµnh nhÞp 2/3/2, tr. 422) nhÞp 2/4/1, nhÞp 1/1/5. Ch¼ng h¹n: - NhÞp 2/2/2/1, ch¼ng h¹n: T×m ai,/ NhÞp 2/3/2: Khèi t×nh/ nÆng c¶ con hái,/ mÑ r»ng:/ im! m©y/ cïng n−íc. (Tè H÷u, Quª mÑ, c©u 2, khæ 10, tr. 254) (Xu©n DiÖu, Em chê anh, c©u 1, khæ 5, - NhÞp 1/3/1/2, ch¼ng h¹n: ThÌm,/ tr. 421) ¨n m¨ng tróc;/ ®ãi,/ c¬m kh« NhÞp 2/4/1: Qua s«ng, / ®−êng vÉn (Xu©n DiÖu, Ngän Quèc kú, phÇn III, b¹t ngµn-/®i. c©u 33, tr. 189) (Xu©n DiÖu, §−êng vµo Nam,c©u - NhÞp 2/1/1/3, ch¼ng h¹n: S©u 4,khæ 8, tr. 448) b−ím/ nhiÒu-/ hoa/ l¹i nèi vßng NhÞp 1/1/5 : B¾t!/ b¾t!/ th¬ bay (ChÕ Lan Viªn, L¹i thÊy thêi gian, c©u trong giã lo¹n. 1, khæ 2, tr. 120, tËp 1) 37
T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 4B-2007 §¹i häc Vinh (Xu©n DiÖu, Héi nghÞ non s«ng, phÇn 3, - NhÞp 1/1/2/3, ch¼ng h¹n: Ýt,/ tr. 207) nhiÒu:/ víi mÑ/ vÉn lµ con! - NhÞp 3/1/1/1/1, ch¼ng h¹n: Tr¸i (Xu©n DiÖu, Héi nghÞ non s«ng, phÇn tim lín/ yªu/ Ch©n/ ThiÖn/ Mü. III, tr. 211) (Tè H÷u, Chµo xu©n 99!, c©u 2, khæ 3, - NhÞp 4/1/1/1, ch¼ng h¹n: Con ta tr. 704) bËp bÑ:/" ba,/ ba,/ m¸" - NhÞp 1/1/1/1/3, ch¼ng h¹n: TÒ-/ (NguyÔn BÝnh, Xu©n nhí MiÒn thiªn-/ ®¹i- / th¸nh-/ n¸o thiªn cung. nam, c©u 9, khæ 2, tr. 137) (ChÕ Lan Viªn, Bay ngang mÆt trêi, c©u - NhÞp 2/1/2/2, ch¼ng h¹n: (Trë vÒ. 1, khæ 5, tr. 226, t.1) N¾ng s¸ng còng mong. C©y) - NhÞp 2/1/1/1/2, ch¼ng h¹n: Anh Còng nhí./ Ngâ/ còng chê./ Vµ kh©u/ ®Üa-/ bÊc-/ trÇm-/ t©m l¹i. b−ím (ChÕ Lan Viªn, L¹i thÊy thêi gian, c©u (ChÕ Lan Viªn, TËp qua hµng, c©u 3, tr. 3, khæ 4, tr. 474, t. 1) 609, tËp 1) 2.2.2.5. NhÞp ph¸ c¸ch cã 6 nhÞp/ - NhÞp 1/1/1/4, ch¼ng h¹n: Kh«ng,/ c©u Lo¹i nhÞp nµy cã trong hai c©u th¬ kh«ng,/ kh«ng,/ t«i ch¼ng b¸n tr¨ng. míi b¶y ch÷ cña Hµn MÆc Tö. (Hµn MÆc Tö, Tr¨ng vµng tr¨ng ngäc, Tr¨ng,/ tr¨ng,/ tr¨ng,/ lµ tr¨ng/ c©u 1, khæ 2, tr. 90) tr¨ng,/ tr¨ng. - NhÞp 1/2/1/3, ch¼ng h¹n: §i,/ b¹n (Hµn MÆc Tö, Tr¨ng vµng tr¨ng ngäc, ¬i,/ ®i!/ BiÖt th¸ng ngµy. c©u 1, khæ 1, tr. 90) (Tè H÷u, §i, c©u 1, khæ 1, tr. 154) 2.3. NhËn xÐt - NhÞp 2/3/1/1, ch¼ng h¹n: TÊt c¶/ chØ tr«ng vµo / ®èt, / giÕt! Tõ viÖc x¸c ®Þnh c¸c lo¹i nhÞp, tiÕn hµnh tÝnh ®Õm sè l−îng vµ tû lÖ c¸c lo¹i (Xu©n DiÖu Ng−êi thî rÌn nghe chuyÖn nhÞp trong c©u th¬ míi b¶y ch÷, chóng MN, c©u 4, khæ, tr. 565) t«i b−íc ®Çu cã nh÷ng nhËn xÐt nh− 2.2.2.4. C¸c lo¹i nhÞp ph¸ c¸ch, cã 5 sau: nhÞp/ c©u 2.3.1. Nh− ®· biÕt, nhÞp ®iÖu lµ - NhÞp 2/2/1/1/1, ch¼ng h¹n: Nam x−¬ng sèng cña th¬. BÊt kú mét khæ th¬ §Þnh,/ Th¸i B×nh,/ Cao,/ L¹ng,/ Tuyªn. nµo còng cã mét cÊu tróc nhÞp ®iÖu (Xu©n DiÖu, M· PÝ LÌng, c©u 2, khæ 8, nhÊt ®Þnh bëi kh«ng thÓ cã t×nh tr¹ng tr. 510) tuú høng vÒ nhÞp ®iÖu. NhÞp ®iÖu trong - NhÞp 1/1/1/2/2, ch¼ng h¹n: R¬i,/ c©u th¬ míi b¶y ch÷ tr−íc hÕt lµ nhÞp r¬i,/ r¬i,/ tõng vÕt/ ®á bÇm 4/3 cña khu«n s¸o thi ®iÖu thÊt ng«n (ChÕ Lan Viªn, C©y gi÷a chu kú, c©u 4, truyÒn thèng. Qua thèng kª vµ miªu t¶ khæ 1, tr. 474, t. 1) chóng t«i thÊy th¬ míi b¶y ch÷ cã ®Õn - NhÞp 1/1/2/1/2, ch¼ng h¹n: Cam,/ 4550 trªn tæng sè 7149 c©u th¬ ng¾t quýt,/ thªm na, /æi / rén rµng. nhÞp 4/3, chiÕm 63,64%. TÝnh trung (Xu©n DiÖu, V−ên ThuËn Vi, c©u 1, khæ b×nh cø 1,5 c©u th¬ th× cã mét c©u cã 3, tr. 512) nhÞp 4/3. §ã lµ mét tû lÖ hÕt søc cao nÕu - NhÞp 1/1/2/2/1, ch¼ng h¹n: Th¾m/ nh− ta kh¶o s¸t tõng nhµ th¬ cô thÓ. Ch¼ng h¹n, NguyÔn BÝnh cã 898 c©u vµng/ t« ®iÓm/ lèi non,/ s«ng. 38
T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 4B-2007 §¹i häc Vinh th¬ trong tæng sè 1103 c©u, chiÕm th× c©u th¬ míi b¶y ch÷ cã ®Õn 42 lo¹i 78,61% sö dông nhÞp 4/3. NÕu kh¶o s¸t nhÞp. Nh− vËy, nhÞp ®iÖu trong c©u th¬ trong tõng khæ th¬, tõng bµi th¬ th× cã míi b¶y ch÷ ®· v−ît ra khái nh÷ng luËt nhiÒu khæ th¬, bµi th¬ chØ sö dông nhÞp lÖ cøng nh¾c, nh÷ng khu«n s¸o nhÞp 4/3. Ch¼ng h¹n, Hµn MÆc Tö cã ®Õn 14 ®iÖu truyÒn thèng. B©y giê nhÞp th¬ ®· bµi trªn tæng sè 46 bµi th¬ dïng duy lµ nhÞp c¶m xóc, ®· biÕn thiªn phong nhÊt nhÞp 4/3 nh− Hån cóc, §µn nguyÖt, phó, ®a d¹ng cïng víi nhiÒu cung bËc t×nh c¶m, nhiÒu biÕn th¸i tinh tÕ trong ChuyÕn ®ß ngang, Thøc khuya, Chïa hoang, §µ l¹t tr¨ng mê, L−u luyÕn... ®êi sèng néi t©m cña nhµ th¬. Sù ®æi Thªm n÷a, nÕu xÕp nhÞp 3/4 còng lµ míi vµ ph¸t triÓn nhÞp th¬ trong c©u nhÞp truyÒn thèng cña thÊt ng«n(cã th¬ míi b¶y ch÷ hÕt søc linh ho¹t, trong thÓ song thÊt lôc b¸t) th× lo¹i nhiÒu vÎ. C¸c nhµ th¬ ®· cã ý thøc vÒ nhÞp nµy ®−îc c¸c nhµ th¬ sö dông kh¸ c«ng cô m×nh sö dông mµ ë ®©y lµ nhÞp phæ biÕn. NhÞp 3/4 cã trong 845 c©u th¬, ®iÖu. H×nh thøc ®¬n gi¶n nhÊt lµ ho¸n chiÕm gÇn 11,85%. Sì dÜ c¸c nhµ th¬ ®æi nhÞp ®iÖu tõ khu«n nhÞp truyÒn míi kÕ thõa nhÞp th¬ truyÒn thèng mét thèng nh− tõ nhÞp 4/3, c¸c nhµ th¬ ®· mÆt do t©m lý s¸ng t¸c theo khu«n ho¸n vÞ thµnh c¸c lo¹i nhÞp 2/2/3, 4/2/1, mÉu, tu©n thñ nguyªn t¾c cña th¬ 4/1/2, 3/1/3, 1/3/3; tõ nhÞp 3/4 ho¸n vÞ §−êng luËt nh−ng mÆt kh¸c theo chóng thµnh c¸c lo¹i nhÞp 3/2/2, 3/3/1, 1/2/4, t«i ®©y lµ mét sù kÕ thõa cã dông ý, cã 2/1/4. Thùc hiÖn mét sù c¸ch t©n nhÞp tÝnh khuynh h−íng râ rµng. C¸c nhµ ®iÖu, c¸c nhµ th¬ ®· t¹o ra c¸c lo¹i nhÞp th¬ míi nhËn thÊy nhÞp ®iÖu truyÒn biÕn thiªn cã 4 nhÞp/c©u, 5 nhÞp/c©u, thèng cña thÊt ng«n nãi chung lµ kh¸ tÎ thËm chÝ 6 nhÞp/c©u. §ã lµ c¸c lo¹i nhÞp nh¹t. NÕu kh«ng ho¸n c¶i c¸i nhÞp ®iÖu 2/2/1/2, 3/2/1/1, 3/1/1/2, 1/2/2/2..., c¸c Êy khiÕn nã trë thµnh ®a d¹ng th× th¬ lo¹i nhÞp 2/2/1/1/1, 1/1/1/2/2, 1/1/2/1/2..., míi b¶y ch÷ còng kh«ng h¬n g× thÊt ®Æc biÖt cã lo¹i nhÞp 1/1/1/2/1/1 trong ng«n truyÒn thèng. Nh−ng nhÞp cña bµi c©u th¬ Tr¨ng,/ tr¨ng,/ tr¨ng,/ lµ th¬ còng gièng nh− nhÞp cña mét b¶n tr¨ng/ tr¨ng,/ tr¨ng cña Hµn MÆc Tö nh¹c, tr−íc hÕt ph¶i cã nhÞp c¬ b¶n vµ [6, tr. 90]. Sù ®ét ph¸ m¹nh mÏ vÒ nhÞp trªn c¸i nÒn nhÞp c¬ b¶n Êy t¹o ra ®iÖu thÓ hiÖn sù s¸ng t¹o, c¸ch t©n cña nh÷ng biÕn thiªn kh¸c ®Ó ®em ®Õn tÝnh nhµ th¬ trong viÖc tæ chøc tiÕng nãi ©m ®a d¹ng. Do ®ã, c¸c nhµ th¬ míi còng nh¹c lµm cho c©u th¬ thÝch øng víi tÝnh ph¶i kÕ thõa nhÞp 4/3 vµ 3/4 trong c¸c ®a d¹ng cña néi dung, tøc lµ ®a d¹ng vÒ c©u th¬, bµi th¬ ®Ó t¹o nªn c¸i nÒn thÓ c¶m xóc, t×nh c¶m. Sù ph¸ c¸ch tíi møc lo¹i. Vµ trªn c¸i nÒn Êy, c¸c nhµ th¬ l¹i t¸ch ng¾t c©u th¬ thµnh n¨m nhÞp, s¸u tho¶ søc t×m kiÕm c¸ch tæ chøc nhÞp nhÞp ®Ó lµm næi bËt dông ý nghÖ thuËt nh»m ®¹t ®−îc sù ®a d¹ng tèi ®a vÒ cña m×nh so víi nhÞp 4/3 truyÒn thèng nhÞp ®iÖu cho c©u th¬ míi b¶y ch÷. lµ mét b−íc ®ét ph¸ ®Çy c¸ tÝnh vµ b¶n 2.3.2. Th¬ míi b¶y ch÷ thùc sù ®· lÜnh, ®i qu¸ xa khu«n khæ nhÞp th¬ thùc hiÖn ®−îc mét sù ®æi míi trong truyÒn thèng. Víi 42 lo¹i nhÞp, c©u th¬ viÖc kÕ thõa, ®Èy sù kÕ thõa lªn mét míi b¶y ch÷ ®· t¹o ®−îc sù ®a d¹ng vµ b−íc míi trong tæ chøc nhÞp ®iÖu c©u ®éc ®¸o, sù biÕn ho¸ vµ phãng tóng th¬. NÕu nh− ë th¬ thÊt ng«n truyÒn trong viÖc thÓ hiÖn thi høng, c¶m xóc, thèng cã hai lo¹i nhÞp lµ 4/3 vµ nhÞp 3/4 t©m tr¹ng cña nhµ th¬. Cè nhiªn, c¸ch 39
T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 4B-2007 §¹i häc Vinh tæ chøc nhÞp ®iÖu trong c©u th¬ míi b¶y th¬ míi b¶y ch÷ cã khi tËp trung nhiÒu ch÷ ë tõng nhµ th¬ lµ cã sù kh¸c nhau thanh b»ng, chØ cã hai thanh tr¾c ®øng vÕ sè l−îng vµ chÊt l−îng. KÕt qu¶ kh¶o s¸t nhau lµm dÊu hiÖu nhÞp ®iÖu: s¸t cho thÊy trong c¸c nhµ th¬ th× Xu©n X−¬ng x©y mµu b¹c/ dÊu tr¨ng vµng DiÖu lµ ng−êi tiªn phong cho sù ®æi míi, (BBBT/TBB) [9, tr. 134, tr.1]. Cã khi c¸ch t©n nhÞp ®iÖu víi 31 lo¹i nhÞp thanh ®iÖu gièng nhau ë c¸c tiÕng lu©n trong c©u th¬ b¶y ch÷. Sau Xu©n DiÖu phiªn nhÞp ®iÖu: §æi trao,/ nh−êng lµ Tè H÷u víi 23 lo¹i nhÞp. Trong sè c¸c nhÞn/ gi÷a em,/ anh (TB/BT/TB/B) [10, nhµ th¬ chän kh¶o s¸t, NguyÔn BÝnh lµ tr. 323]. Cã khi c¸c tiÕng ë cuèi c¸c nhÞp nhµ th¬ thiªn vÒ tiÕp thu nhÞp th¬ lu©n phiªn thanh ®iÖu b»ng tr¾c nh− truyÒn thèng nªn c©u th¬ b¶y ch÷ cña Phßng lÆng / rÌm bu«ng/ t¾t ¸nh ®Ìn «ng chØ cã 8 lo¹i nhÞp vµ tèi ®a lµ ba (BT/ BB/ TTB) [7, tr. 429]. Tãm l¹i, nhÞp/c©u. Nh−ng nh×n tæng thÓ, c¸ch tæ trong c©u th¬ míi b¶y ch÷, nhÞp ®iÖu chøc nhÞp ®iÖu trong c©u th¬ míi b¶y ®−îc x¸c lËp trong quan hÖ víi vÇn th¬ ch÷ thÓ hiÖn râ nÐt sù vËn ®éng vµ ph¸t vµ thanh ®iÖu. Sù t−¬ng t¸c gi÷a chóng triÓn theo khuynh h−íng tù do ho¸ cña t¹o nªn nh¹c ®iÖu cho c©u th¬ míi b¶y ng«n ng÷ th¬. ch÷, gãp phÇn ®æi míi ng«n ng÷ th¬. 2.3.3. Kh¸c víi thÊt ng«n truyÒn 2.3.4. NhÞp ®iÖu lµ mét yÕu tè mang thèng, c¸ch tæ chøc nhÞp ®iÖu trong c©u tÝnh biÓu tr−ng ng÷ nghÜa. Trong th¬, th¬ míi b¶y ch÷ quan hÖ mËt thiÕt víi nhÞp ®iÖu cã tÝnh chÊt mÜ häc, do con thanh ®iÖu vµ vÇn th¬. Trong c©u th¬ ng−êi s¸ng t¹o nªn ®Ó biÓu ®¹t t− míi b¶y ch÷, vÞ trÝ cña tiÕng hiÖp vÇn t−ëng, t×nh c¶m. Trong tr−êng hîp tø hÕt søc ®a d¹ng. ViÖc lÆp l¹i phÇn vÇn th¬ kh«ng siªu viÖt, c©u th¬ ch−a hay gi÷a c¸c tiÕng trong c©u th¬ ngoµi gi¸ vÒ néi dung th× nhÞp ®iÖu l¹i ®ãng vai trÞ biÓu c¶m cßn lµ dÊu hiÖu nhÞp ®iÖu trß hÕt søc quan träng. Trong th¬ míi cña c©u th¬. MÆt kh¸c, c¸ch ng¾t nhÞp b¶y ch÷, c¸c nhµ th¬ ®· kho¸c lªn c©u trong c©u th¬ còng lµ mét trong nh÷ng th¬ thÊt ng«n truyÒn thèng mét d¸ng vÎ c¬ së ®Ó quy ®Þnh vÞ trÝ cña c¸c tiÕng míi, mét h¬i thë nång nµn cña cuéc hiÖp vÇn. Ch¼ng h¹n, nhËn ra ®−îc sèng qua c¸ch tæ chøc nhÞp ®iÖu. nhÞp 4/3 lµ dùa vµo vÇn cña c¸c tiÕng Bªn c¹nh tiÕp thu truyÒn thèng, sù trong c©u th¬ nh− H·y ®Õn s«ng Hång/ ph¸ c¸ch nhÞp ®iÖu trong c©u th¬ míi ngãng nøa xu«i [9, tr. 117, t. 1]. HoÆc b¶y ch÷ lµ ®Ó diÔn t¶ thÕ giíi néi t©m quan hÖ gi÷a vÇn víi nhÞp 3/2/2 nh− ngµy cµng ®a d¹ng, tinh tÕ cña con C©y th«ng minh/h÷u t×nh/ giã thæi [10, ng−êi. NhÞp ®iÖu trong c©u th¬ kh«ng cßn gi÷ vÎ ®¨ng ®èi, hµi hoµ mµ cã sù tr. 535]... c¶i biÕn theo c¸ tÝnh s¸ng t¹o mang vÎ Trong c©u th¬ míi b¶y ch÷, nhÞp ®Ñp kh¸c l¹, Ên t−îng. §Ó diÔn t¶ nh÷ng ®iÖu cßn cã quan hÖ víi thanh ®iÖu, tøc cung bËc t×nh c¶m biÕn thiªn kh«ng lµ thanh b»ng, thanh tr¾c. Th¬ thÊt ngõng cÇn ph¶i cã c¸c nhÞp c¸ch t©n, ng«n truyÒn thèng cã sù ph©n bè b»ng ®ét ph¸ Anh chØ lµ/ con chim b¬ v¬. tr¾c t−¬ng ®èi ®Òu ®Æn t¹o sù hµi hoµ, c©n xøng. Ng−îc l¹i, do nhÞp ®iÖu c©u L¹nh lïng bay/ gi÷a giã,/ s−¬ng,/ m−a [10, tr. 90]. Khi néi dung c©u th¬ lµ kÓ th¬ míi b¶y ch÷ biÕn thiªn ®a d¹ng nªn hay miªu t¶ cuéc sèng b×nh th−êng th× kÐo theo sù biÕn thiªn vÒ thanh ®iÖu c¸c nhµ th¬ sö dông nhÞp b×nh th−êng theo nh÷ng c¸ch thøc t−¬ng øng. C©u 40
T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 4B-2007 §¹i häc Vinh nh−ng ®Ó béc lé c¶m xóc m·nh liÖt, thi hiÖn l¹i chiÕm −u thÕ vµ lµ chØ ®¹o, ®iÒu høng tu«n trµo ph¶i cÇn ®Õn nhÞp ®iÖu ®ã chøng tá c¸c nhµ th¬ cã ý thøc râ ®a d¹ng. Ch¼ng h¹n: Gieo thoi/ gieo rµng vÒ sù kÕ thõa vµ c¸ch t©n, kÕ thõa lµ ®Ó c¸ch t©n. KÕt qu¶, trªn c¸i nÒn thoi/ l¹i gieo thoi [8, tr.47]. Cã khi nhÞp nhÞp ®iÖu thÓ lo¹i, c¸c nhµ th¬ ®· thùc th¬ chÝnh lµ nçi lßng ngæn ngang, lµ hiÖn mét sù ®æi míi trong tæ chøc nhÞp nhÞp tim thæn thøc, lµ nhÞp ch©n dån ®iÖu nh»m t¹o ra sù ®a d¹ng vÒ nhÞp dËp nh− Tr¨ng,/ tr¨ng,/ tr¨ng,/ lµ cho c©u th¬ b¶y ch÷. Nh− vËy, nhÞp ®iÖu tr¨ng,/ tr¨ng,/ tr¨ng [6, tr.90]. TÝnh ®a trong c©u th¬ míi b¶y ch÷ ®· v−ît ra d¹ng vÒ nhÞp ®iÖu cã khi lµ ®Ó giíi thiÖu khái nh÷ng luËt lÖ cøng nh¾c, nh÷ng mét lêi nãi, thÓ hiÖn mét néi dung khu«n s¸o thi ®iÖu truyÒn thèng, biÕn th«ng b¸o g·y gän nh− R»ng:/ th¬ víi thiªn ®a d¹ng ®Ó thÝch øng víi nh÷ng §¶ng/ nÆng duyªn t¬ [7, tr.406], hay cung bËc t×nh c¶m, nh÷ng biÕn th¸i GËy tróc/ d¾t/ bµ giµ tãc b¹c [8, tr.53]. tinh tÕ trong ®êi sèng néi t©m cña con Cã mét sè tr−êng hîp sù ®a d¹ng cña ng−êi thêi ®¹i míi nh−ng vÉn ph¶ng nhÞp ®iÖu chØ ®em ®Õn sù ®a d¹ng trong phÊt d− vÞ §−êng thi. c¸ch ®äc c©u th¬ b¶y ch÷ mµ kh«ng cã 3.2. NhÞp ®iÖu trong c©u th¬ míi t¸c dông biÓn c¶m. Cã nh÷ng tr−êng hîp nhÞp ®iÖu trong c©u th¬ lµ do yªu b¶y ch÷ ®−îc tæ chøc trong quan hÖ chÕ −íc víi vÇn th¬ vµ thanh ®iÖu. Trong cÇu có ph¸p, ch¼ng h¹n, nhÞp 6/1 trong nhiÒu tr−êng hîp nhÞp ®iÖu ®−îc x¸c c©u Cu ba ®¹p sãng trïng d−¬ng,/ tiÕn lËp do sù chi phèi cña vÇn th¬, cña [7, tr.364]. thanh ®iÖu b»ng tr¾c. MÆt kh¸c còng cã Tãm l¹i, nhÞp ®iÖu cã vai trß to nh÷ng tr−êng hîp nhÞp ®iÖu cã vai trß lín trong viÖc biÓu hiÖn vµ c¶m thô thi chÕ ®Þnh c¸ch hiÖp vÇn gi÷a c¸c tiÕng ca. Sù ®a d¹ng vÒ nhÞp ®iÖu trong c©u trong c©u th¬, c¸ch ph©n bæ tiÕng b»ng, th¬ míi b¶y ch÷ ®−îc t¹o nªn tõ nh÷ng tiÕng tr¾c theo nh÷ng vÞ trÝ nhÊt ®Þnh. cung bËc t×nh c¶m mu«n vÎ, tõ nguån Sù chÕ −íc gi÷a c¸c yÕu tè nhÞp ®iÖu, thi høng ngµy cµng réng më vµ tinh tÕ vÇn th¬ vµ thanh ®iÖu lµ c¸ch c¸c nhµ cña c¸c nhµ th¬. th¬ tæ chøc tiÕng nãi ©m nh¹c, tiÕng nãi 3. KÕt luËn cña c¶m xóc nh»m béc lé mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt néi dung c©u th¬. Bëi 3.1. Kh¶o s¸t 7149 c©u th¬ trong vËy, tuy ©m h−ëng vÉn ph¶ng phÊt §−êng thi nh−ng c©u th¬ míi b¶y ch÷ 388 bµi th¬, chóng t«i ®· x¸c lËp ®−îc trë nªn hiÖn ®¹i h¬n, míi l¹ h¬n, ¸m 42 lo¹i nhÞp trong c©u th¬ míi b¶y ch÷. ¶nh h¬n c©u th¬ thÊt ng«n truyÒn Trõ vµi lo¹i nhÞp kÕ thõa thÊt ng«n thèng. truyÒn thèng cßn l¹i chñ yÕu lµ nh÷ng 3.3. NhÞp ®iÖu c©u th¬ míi b¶y ch÷ c¸ch ng¾t nhÞp míi hÕt søc phong phó, ®a d¹ng vµ ®éc ®¸o. Tõ mét vµi c¸ch võa gi¸ trÞ h×nh thøc võa cã gi¸ trÞ néi ng¾t nhÞp truyÒn thèng, c¸c nhµ th¬ ®· dung. Qua kh¶o s¸t 42 lo¹i nhÞp, chóng s¸ng t¹o, c¸ch t©n nhÞp th¬ b¶y ch÷ ta nhËn thÊy vai trß to lín cña nã trong nh»m diÔn t¶ sù phong phó cña nhÞp c©u th¬. Mét sù ®ét ph¸ vÒ nhÞp ®iÖu ®iÖu t©m hån, nhÞp c¶m xóc, thi høng ®Çy c¸ tÝnh vµ b¶n lÜnh cña c¸c nhµ th¬ cña thêi ®¹i míi. Tuy nhÞp truyÒn thèng lµ ®Ó ph« diÔn thÕ giíi néi t©m ngµy chØ cã mét vµi lo¹i nh−ng tÇn sè xuÊt cµng ®a d¹ng, tinh tÕ cña con ng−êi, cña 41
T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 4B-2007 §¹i häc Vinh thêi ®¹i míi. TÝnh ®a d¹ng vÒ nhÞp ®iÖu còng cã khi chØ ®em ®Õn sù ®a d¹ng trong c©u th¬ míi b¶y ch÷ cã khi lµ dÊu trong c¸ch ®äc c©u th¬. Tãm l¹i, c©u th¬ hiÖu nhËn diÖn mét c¸ tÝnh s¸ng t¹o míi b¶y ch÷ ®· thùc sù ®æi míi vÒ nhÞp cña nhµ th¬, cã khi lµ do yªu cÇu có ®iÖu, ®æi míi trªn sù kÕ thõa, gãp phÇn ph¸p cña c©u th¬ vµ/ hoÆc ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn ng«n ng÷ th¬ ViÖt Nam theo m¹nh l¹c vÒ ng÷ nghÜa c©u th¬... nh−ng khuynh h−íng tù do ho¸. T i liÖu tham kh¶o [1] NguyÔn Phan C¶nh, Ng«n ng÷ th¬, NXB V¨n hãa th«ng tin, Hµ Néi, 2001. [2] §inh V¨n §øc, Sù biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn cña ng«n ng÷ v¨n häc ViÖt Nam thÕ kû XX, trong cuèn V¨n häc ViÖt Nam thÕ kû XX, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi, 2004. [3] D−¬ng Qu¶ng Hµm, ViÖt Nam v¨n häc sö yÕu, NXB Héi nhµ v¨n, Hµ Néi, 2002. [4] Bïi V¨n Nguyªn, Hµ Minh §øc, Th¬ ca ViÖt Nam h×nh thøc vµ thÓ lo¹i, NXB §¹i häc quèc gia Hµ Néi, Hµ Néi, 2003. [5] NguyÔn Ph−¬ng Thuú, VÇn, thanh ®iÖu, nhÞp ®iÖu trong c©u th¬ míi b¶y ch÷, Ng«n ng÷, 11, 2004. [6] Th¬ Hµn MÆc Tö, Së v¨n ho¸ th«ng tin NghÜa B×nh, NghÜa B×nh, 1987. [7] Th¬ Tè H÷u, NXB V¨n ho¸ th«ng tin, Hµ Néi, 2002. [8] TuyÓn tËp th¬ NguyÔn BÝnh, NXB V¨n häc, Hµ Néi, 1986. [9] Vò ThÞ Th−êng, ChÕ Lan Viªn toµn tËp, tËp 1, 2 (th¬), NXB V¨n häc, Hµ Néi, 2002. [10] Xu©n DiÖu toµn tËp, tËp 1 (th¬), NXB V¨n häc, Hµ Néi, 2001. Summary initial study of the rhythm of new seven-lined stanza Any style of poetry has its particular rhythm structure. If the rhythm in traditional seven-lined stanza is dull, the new seven-lined stanza has changed that rhythm to be new, unconventional and diverse. Studying the new seven-lined stanza we have identified 42 types of rhythm. This is a breakthrough with individuality and ability of poets to display inner, tact, diverse world of new time and man. The diversity of the rhythm of the seven- lined stanza, sometimes, is the signal to realize the poet’s creativeness, or due to the poem sentence structure, or just answers the demands of poem cohesion and diversity. This paper, to some extend, tried to prove that idea. (a) Khoa Ng÷ v¨n, Tr−êng ®¹i häc Vinh (b) CAO HäC 14 Lý LUËN NG¤N NG÷, Tr−êng ®¹i häc Vinh. 42