Báo cáo nghiên cứu khoa học: "BẢN CHẤT CỦA VĂN HOÁ TRONG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH"

Chia sẻ: Nguyễn Phương Hà Linh Linh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:4

Thêm vào BST

Báo xấu

81
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hoá là một bộ phận hợp thành hệ thống tư tưởng Hồ Chí Minh. Là một bộ phận của kiến trúc thượng tầng, văn hóa được hình thành trên nền tảng đời sống kinh tế, có ảnh hưởng tích cực đến các mặt khác của đời sống xã hội, nó được xem là thước đo của trình độ phát triển của con người, là yếu tố quyết định hình thành nên bản sắc của mỗi dân tộc. ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học: "BẢN CHẤT CỦA VĂN HOÁ TRONG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH"

BẢN CHẤT CỦA VĂN HOÁ TRONG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH THE NATURE OF CULTURE IN HO CHI MINH’S PHILOSOPHY LÊ HỮU ÁI Trường Đại học Kinh tế, Đại học Đà Nẵng TÓM T ẮT Tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hoá là một bộ phận hợp thành hệ thống tư tưởng Hồ Chí Minh. Là một bộ phận của kiến trúc thượng tầng, văn hóa được hình thành trên nền tảng đời sống kinh tế, có ảnh hưởng tích cực đến các mặt khác của đời sống xã hội, nó được xem là thước đo của trình độ phát triển của con người, là yếu tố quyết định hình thành nên bản sắc của mỗi dân tộc. ABSTRACH Ho Chi Minh’s idea about culture is a component of Ho Chi Minh’s philosophy. As a constituent of the superstructure, culture is formed on the basis of economic life and has positive effects on the other aspects of social life. It is considered the measurement of the human development and a key factor that contributes to shaping a nation’s identity. 1. Trong hÖ thèng t tëng Hå ChÝ Minh, c¸c t tëng v¨n ho¸ vµ vÒ v¨n hãa chiÕm mét vÞ trÝ ®Æc biÖt. Ngay tõ lóc ra ®i t×m ®êng cøu níc ®Õn khi trë thµnh vÞ chñ tÞch níc ®Çu tiªn cña níc ViÖt Nam, Hå ChÝ Minh lu«n coi v¨n ho¸ lµ môc ®Ých vµ ph¬ng tiÖn cña cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng vµ x©y dùng ®Êt níc. Dùa trªn nÒn t¶ng v¨n ho¸ ngµn n¨m cña d©n téc, Ngêi ®· cïng §¶ng ta l·nh ®¹o vµ ®Êu tranh giµnh l¹i ®éc lËp tù do cho d©n téc. Sau khi giµnh ®îc ®éc lËp d©n téc, Hå ChÝ Minh coi chñ nghÜa x· héi lµ môc tiªu v¨n ho¸ ®Ñp nhÊt, Ngêi l¹i cïng §¶ng l·nh ®¹o nh©n d©n ta phÊn ®Êu ®¹t nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ míi ngµy cµng cao h¬n. 1.1. Trong t tëng Hå ChÝ Minh, v¨n ho¸ lµ mét bé phËn hîp thµnh toµn bé ®êi sèng x· héi cña d©n téc vµ c¸c quan hÖ kinh tÕ, c¬ cÊu kinh tÕ lµ nÒn t¶ng ®Ó ph¸t triÓn v¨n ho¸. Hå ChÝ Minh viÕt r»ng: “V¨n hãa lµ mét kiÕn tróc thîng tÇng, nh÷ng c¬ së h¹ tÇng cña x· héi cã kiÕn thiÕt råi, v¨n ho¸ míi kiÕn thiÕt ®îc”. (B¸o Cøu Quèc, ngµy 8/10/1945) Hå ChÝ Minh mét mÆt coi träng ¶nh hëng quyÕt ®Þnh cña kinh tÕ tíi v¨n hãa, mÆt kh¸c coi träng chÕ ®é chÝnh trÞ, c¸c chÕ íc x· héi ®· lµm n¶y sinh tÝnh ®a d¹ng v¨n ho¸ vµ vai trß t¸c ®éng trë l¹i cña v¨n ho¸ tíi viÖc gãp phÇn thóc ®Èy “n©ng cao ®êi sèng vui t¬i lµnh m¹nh cña x· héi”. 1.2. V¨n ho¸ lµ lÜnh vùc cña c¸c gi¸ trÞ nh©n v¨n, lµ s¶n phÈm cña tr×nh ®é ph¸t triÓn cña con ngêi, c¸c vÊn ®Ò cña con ngêi ®Æc biÖt lµ c¸c vÊn ®Ò v¨n ho¸ cña con ngêi ®îc ®Æt vµo nh÷ng dù kiÕn quan träng nhÊt. Hå ChÝ Minh thêng nãi: “V× sù nghiÖp tr¨m n¨m ph¶i trång ngêi”.
ChuÈn mùc, c¸c gi¸ trÞ nh©n b¶n lµ gèc bÒn, rÔ s©u, lµ “sù nghiÖp tr¨m n¨m” cña v¨n hãa d©n téc. Sù nghiÖp trång ngêi kh«ng ph¶i lµ con ngêi nãi chung, mµ lµ con ngêi v¨n ho¸ ph¸t triÓn c¶ trÝ- ®øc - thÓ - mü, kh«ng ph¶i lµ c¸i céng ®ång ngêi v« tæ chøc mµ lµ c¸c thÕ hÖ, c¸c nhãm x· héi tõng t¹o ra lÞch sö cña m×nh. 1.3. V¨n hãa do con ngêi s¸ng t¹o ra, nhng nã ®· kh«ng nh÷ng kh«ng mÊt ®i cïng víi c¸c thÕ hÖ ngêi t¹o ra nã mµ cßn t¹o lËp mét ph¬ng thøc nh»m g×n gi÷ c¸c kh¶ n¨ng s¸ng t¹o, c¸c tr×nh ®é chuÈn mùc v¨n ho¸ cña quan hÖ x· héi. Do ®ã ®· thiÕt lËp thµnh truyÒn thèng v¨n ho¸ trong c¸c céng ®ång d©n téc. HiÓu rÊt râ vai trß cña v¨n ho¸ trong ®êi sèng x· héi, Hå ChÝ Minh lu«n quan t©m tíi tÝnh liªn tôc lÞch sö cña v¨n hãa. Ngêi thêng ca ngîi truyÒn thèng yªu níc ViÖt Nam nh mét tµi s¶n v« gi¸ còng nh nhiÒu thuÇn phong mü tôc kh¸c ®· t¹o nªn b¶n s¾c d©n téc ViÖt Nam. Coi träng nh÷ng chuÈn mùc v¨n ho¸ ®· tõng x¸c lËp trong truyÒn thèng, Hå ChÝ Minh lu«n lu«n g¾n sù x¸c lËp c¸c quan hÖ v¨n ho¸ míi víi sù ph¸t triÓn vµ b¶o tån c¸c gi¸ trÞ cña d©n téc. Trong s¾c lÖnh sè 65, ngµy 23 - 11 - 1945 lóc lµm Chñ tÞch l©m thêi níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ, Hå ChÝ Minh ®· chØ thÞ “CÊm ph¸ huû bia ký, ®å vËt, chiÕu s¾c, v¨n b»ng giÊy m¸, s¸ch vë cã tÝnh t«n gi¸o nhng cã Ých vÒ mÆt lÞch sö mµ ®îc b¶o tån. CÊm ph¸ huû ®×nh chïa, ®Òn miÕu hoÆc nh÷ng n¬i thê tù kh¸c nh cung ®iÖn, thµnh qu¸ch, l¨ng mé cha ®îc b¶o tån” (®iÒu 4) 2. Sù xuÊt hiÖn hiÖn tîng v¨n ho¸ n»m trong ph¬ng thøc s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt vµ tinh thÇn thÊm s©u tr×nh ®é ngêi víi c¸c gi¸ trÞ c¬ b¶n ®îc c¶ céng ®ång lÞch sö thõa nhËn, t tëng v¨n ho¸ Hå ChÝ Minh ®Æc biÖt quan t©m tíi ®Þa chØ ®Ých thùc, diÖn m¹o vµ b¶n s¾c cña v¨n ho¸. §ã lµ tÝnh d©n téc. Trong lÜnh vùc v¨n ho¸ v¨n nghÖ, Ngêi thêng nãi ®Õn “Cèt c¸ch d©n téc”, “®Æc tÝnh d©n téc”. Ngêi viÕt r»ng: “Mçi d©n téc ph¶i ch¨m lo ®Æc tÝnh d©n téc cña m×nh trong nghÖ thuËt” [1, tr. 480]. Mçi nÒn v¨n ho¸ ®Òu cã cèt c¸ch d©n téc cña m×nh, tiÕng nãi d©n téc, t©m lý, t×nh c¶m, c¸c biÓu tîng, c¸c phong tôc tËp qu¸n ®· chi phèi m¹nh mÏ lèi sèng ngµn n¨m cña mét céng ®ång ngêi trong lÞch sö. Trong t tëng v¨n ho¸ Hå ChÝ Minh, c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ kh«ng chØ b×nh ®¼ng trong c¸c d©n téc mµ cßn b×nh ®¼ng c¶ c¸c d©n téc. Ngêi viÕt r»ng: “C¸c d©n téc trªn ®Êt níc ta ®Òu b×nh ®¼ng vÒ mäi mÆt” 3. Trong t tëng v¨n ho¸ Hå ChÝ Minh, tÝnh d©n téc lu«n lu«n cã mèi quan hÖ víi tÝnh nh©n lo¹i. H¬n ai hÕt, Hå ChÝ Minh ®· hiÓu r»ng kh«ng hÒ cã chñ nghÜa d©n téc thuÇn tuý trong v¨n ho¸. Ngêi biÕt râ v¨n ho¸ ViÖt Nam ®· giao lu víi nhiÒu nÒn v¨n ho¸ thÕ giíi, trong ®ã cã v¨n ho¸ Trung Hoa, v¨n ho¸ Ph¸p vµ nhiÒu dßng v¨n ho¸ kh¸c. Hå ChÝ Minh ®· viÕt r»ng: “V¨n ho¸ cña c¸c d©n téc kh¸c cÇn ph¶i nghiªn cøu toµn diÖn, chØ cã trong trêng hîp ®ã míi cã thÓ tiÕp thu ®îc nhiÒu h¬n cho v¨n ho¸ cña chÝnh m×nh”. N¨m 1951, trong B¸o c¸o chÝnh trÞ ®äc t¹i §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø II cña §¶ng lao ®éng ViÖt Nam, Hå ChÝ Minh viÕt r»ng: “§ång thêi ph¶i ph¸t triÓn nh÷ng truyÒn thèng tèt ®Ñp cña v¨n ho¸ d©n téc vµ hÊp thô nh÷ng c¸i míi cña v¨n ho¸ tiÕn bé thÕ giíi”.
TÝnh d©n téc lµ gèc cña v¨n ho¸. TÝnh nh©n lo¹i ®îc biÓu hiÖn cô thÓ trong mçi d©n téc. TÝnh toµn nh©n lo¹i lµ híng v¬n tíi cu¶ c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ d©n téc. Hå ChÝ Minh ®· tiÕp thu vµ ph¸t triÓn v¨n ho¸ nh©n lo¹i trong v¨n ho¸ d©n téc ViÖt Nam. Ngêi ®· viÕt vµ ®¸nh gi¸ nhiÒu nÒn v¨n ho¸ §«ng T©y. Ngêi khen ngîi T«lst«i, Tago, Sªchspia vµ Picats«. Ngêi gi¶i thÝch tÝnh nh©n lo¹i trong t¸c phÈm cña nhµ danh ho¹ T©y Ban Nha Picats« lµ ë chç «ng “lu«n s«i næi trong t©m hån mét t×nh yªu say mª víi c¸i thiÖn, c¸i mü”. (Th göi Ho¹ sÜ Picasco - La Nouvelle Critique, 11/1961). 4. Coi b¶n chÊt cña v¨n ho¸ g¾n liÒn víi lao ®éng s¶n xuÊt, víi kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña nh©n d©n, víi c¸c chÕ ®Þnh kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi, víi truyÒn thèng mçi d©n téc, víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña con ngêi, Hå ChÝ Minh coi v¨n ho¸ lµ néi lùc cña mäi sù ph¸t triÓn. Hå ChÝ Minh nãi r»ng: ph¶i g¾n liÒn kinh tÕ víi v¨n ho¸, th«ng qua v¨n ho¸, kinh tÕ sÏ ®îc thùc hiÖn tèt h¬n, vµ khi kinh tÕ tèt h¬n th× v¨n ho¸ còng sÏ cã ®iÒu kiÖn míi ®Ó thóc ®Èy c¸c qu¸ tr×nh x· héi. Trong t tëng v¨n ho¸ Hå ChÝ Minh, v¨n ho¸ kh«ng chØ g¾n víi kinh tÕ, c¸i nä lµ ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn cña c¸i kia, mµ h¬n thÕ n÷a, c¶ kinh tÕ vµ v¨n ho¸ ®Òu híng tíi sù ph¸t triÓn tæng thÓ h¬n - ph¸t triÓn x· héi. Gi÷a kinh tÕ vµ v¨n ho¸ võa cã sù ph¸t triÓn cïng chiÒu, võa cã sù ph¸t triÓn ngîc chiÒu. T¨ng trëng kinh tÕ cã nguy c¬ ph¸ ho¹i v¨n ho¸ nghÜa lµ ph¸ ho¹i nh÷ng quan hÖ c¬ b¶n gi÷a con ngêi víi tù nhiªn, gi÷a con ngêi víi con ngêi vµ c¸c thÕ hÖ ngêi, c¸c nh©n c¸ch ngêi. Hå ChÝ Minh ®· ®Æt vÊn ®Ò ph¸t triÓn l©u bÒn vµ ph¸t triÓn toµn diÖn khi v¨n ho¸ t¹o nªn ®éng lùc cho t¨ng trëng kinh tÕ sù t¨ng trëng c¸c gi¸ trÞ con ngêi. Quan niÖm Hå ChÝ Minh gi÷a v¨n ho¸ vµ kinh tÕ, v¨n ho¸ vµ ph¸t triÓn cã mét ý nghÜa ph¬ng ph¸p luËn rÊt to lín. Mçi mét x· héi ph¸t triÓn ®Òu cã truyÒn thèng cã c¬ së x· héi vµ sù ®a d¹ng cña nã. Ph¸t triÓn v¨n ho¸ lµ c¬ së cña sù thèng nhÊt trong ®a d¹ng. §ã lµ sù ®a d¹ng vÒ tr×nh ®é, vÒ quan hÖ, vÒ ph¬ng tiÖn, vÒ môc ®Ých, vÒ chÊt. Sù ®a d¹ng trong c¸c d©n téc, c¸c téc ngêi, sù ®a d¹ng v¨n hãa miÒn, v¨n ho¸ vïng, hÖ t tëng, ý thøc, phong tôc, tËp qu¸n, c¸ nh©n, x· héi buéc mçi x· héi muèn ph¸t triÓn ph¶i ph¸t triÓn v¨n ho¸. 5. ViÖt Nam lµ mét níc kinh tÕ thuéc vµo hµng c¸c níc kÐm ph¸t triÓn, nhng do cã mét nÒn v¨n ho¸ giµu b¶n s¾c, nhiÒu gi¸ trÞ ®éc ®¸o, cho nªn níc ta ®îc xÕp vµo nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn. Níc céng hoµ §aghextan cña Liªn X« cò còng lµ mét níc nh vËy. Tuy sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÊp, song ë ®ã nhiÒu gi¸ trÞ nghÖ thuËt ®· næi tiÕng thÕ giíi vµ nhiÒu nhµ s¸ng t¹o nghÖ thuËt ®· ®îc nh©n d©n toµn thÕ giíi biÕt ®Õn. Ph¸t triÓn v¨n ho¸ lµm nÒn t¶ng cho ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi bao gåm mét sù ph¸t triÓn néi sinh. Tõ thÇn tho¹i ®Õn t duy hiÖn ®¹i, tõ nÒn ®¹o ®øc cò chuyÓn sang nÒn ®¹o ®øc míi, tõ c¸c phong tôc tËp qu¸n, c¸c biÓu tîng cæ truyÒn chuyÓn thµnh c¸c tËp qu¸n, c¸c biÓu tîng míi, tõ c¸c gi¸ trÞ ng«n ng÷, c¸c niÒm tin cò chuyÓn vµo c¸c gi¸ trÞ ng«n ng÷ vµ niÒm tin míi, sù tiÕn bé, sù ph¸t triÓn v¨n ho¸ bao gåm nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n mµ Hå ChÝ Minh ®· sö dông:
- TruyÒn thèng - hiÖn ®¹i. Gi÷ g×n b¶n s¾c d©n téc trong qu¸ tr×nh giao tiÕp vµ hiÖn ®¹i ho¸. - D©n téc - quèc tÕ. Ph¸t triÓn c¸c gi¸ trÞ d©n téc trªn c¬ së tiÕp biÕn c¸c gi¸ trÞ quèc tÕ vµ c¸c gi¸ trÞ d©n téc tham gia vµo c¸c gi¸ trÞ khu vùc còng nh toµn cÇu. - D©n téc - téc ngêi. Sù ph¸t triÓn v¨n ho¸ b»ng c¸ch tiÕp biÕn kh«ng lo¹i bá g×n gi÷ c¸c b¶n s¾c. C¸c b¶n s¾c d©n téc ®Òu b×nh ®¼ng c¸c gi¸ trÞ. - C¸ nh©n - céng ®ång. Ph¸t triÓn v¨n ho¸ lµ ph¸t triÓn song hµnh c¶ hai khu vùc. §ã lµ sù ph¸t triÓn c¸c gi¸ trÞ cña céng ®ång trªn c¬ së gi¶i phãng n¨ng lîng s¸ng t¹o c¸ nh©n. Cã thÓ nãi ®Ó cho v¨n ho¸ trë thµnh ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn mäi mÆt cña ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña x· héi. Ph¸t triÓn v¨n ho¸, t¹o ra hÖ chuÈn cña c¸c quan hÖ x· héi, c¸c gi¸ trÞ s¸ng t¹o ph¶i ®îc lu gi÷, b¶o tån vµ ph¸t triÓn, ®ã lµ nh÷ng ý tëng quan träng vÒ v¨n ho¸ Hå ChÝ Minh. Ph¸t triÓn v¨n ho¸ g¾n bã chÆt chÏ víi c¸c chÝnh s¸ch cña nhµ níc. C¸c ®Þnh híng c¬ b¶n, c¸c chiÕn lîc v¨n ho¸ sÏ trë thµnh bé khung quan träng cña mäi sù ph¸t triÓn bao gåm c¶ sù ph¸t triÓn v¨n ho¸. TÀI LIỆU THAM KHẢO Hồ Chí Minh, Văn học nghệ thuật cũng là một mặt trận, NXB Văn học, Hà Nội, 1981. [ 1] Đại tướng Võ Nguyên Giáp (Chủ biên), Tư tưởng Hồ Chí Minh và con đường cách [ 2] mạng Việt Nam, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 1997. Đại học Quốc gia Hà Nội, Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng văn hoá Việt Nam, [ 3] NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 1998. Đồ Huy, Lê Hữu Ái, Tìm hiểu tư tưởng văn hoá nghệ thuật Hồ Chí Minh, NXB Khoa [ 4] học xã hội, Hà Nội, 1995. Đỗ Nguyên Phương (Chủ biên), Tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác khoa giáo, NXB [ 5] Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2005.