Báo cáo nghiên cứu khoa học " Biến thiên các trường thủy văn và thủy hóa trong vịnh Thái Lan và vùng biển ven bờ tây nam Việt Nam liên quan tới sự trao đổi nước qua cửa vịnh "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

54
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Dựa trên dữ liệu quan trắc về nhiệt độ, độ muối, ôxy hòa tan liên quan tới vùng biển vịnh Thái Lan nói chung và vùng n-ớc ven bờ tây nam của Việt Nam đã xây dựng các bản đồ, mặt cắt thẳng đứng về phân bố nhiệt độ, độ muối n-ớc biển, các sơ đồ dòng chảy, diễn biến mực n-ớc theo thời

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " Biến thiên các trường thủy văn và thủy hóa trong vịnh Thái Lan và vùng biển ven bờ tây nam Việt Nam liên quan tới sự trao đổi nước qua cửa vịnh "

Phạm Văn Huấn - Biến thiên các trường thủy văn và thủy hóa trong vịnh Thái Lan và vùng biển ven bờ tây nam Việt Nam liên quan tới sự trao đổi nước qua cửa vịnh. Tạp chí Khí tượng Thủy văn, số 571 * tháng 7 - 2008, tr. 24-32 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- biÕn thiªn c¸c tr−êng thñy v¨n vμ thñy hãa trong vÞnh Th¸i Lan vμ vïng biÓn ven bê t©y nam ViÖt Nam liªn quan tíi trao ®æi n−íc qua cöa vÞnh Ph¹m V¨n HuÊn Tr−êng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn Dùa trªn d÷ liÖu quan tr¾c vÒ nhiÖt ®é, ®é muèi, «xy hßa tan liªn quan tíi vïng biÓn vÞnh Th¸i Lan nãi chung vμ vïng n−íc ven bê t©y nam cña ViÖt Nam ®· x©y dùng c¸c b¶n ®å, mÆt c¾t th¼ng ®øng vÒ ph©n bè nhiÖt ®é, ®é muèi n−íc biÓn, c¸c s¬ ®å dßng ch¶y, diÔn biÕn mùc n−íc theo thêi gian ®Ó ph©n tÝch sù biÕn thiªn theo kh«ng gian vÞnh vμ theo thêi gian trong n¨m cña nh÷ng ®Æc tr−ng thñy v¨n, thñy hãa nμy trong mèi liªn quan víi sù trao ®æi n−íc qua cöa vÞnh Th¸i Lan trong c¸c mïa giã thèng trÞ. 1. Giíi thiÖu yÕu tè thñy hãa ë quy m« trung b×nh mïa ®−îc ph¶n ¸nh trong [6], ë ®©y c¸c t¸c gi¶ sö VÞnh Th¸i Lan lμ mét bé phËn lín cña dông vèn sè liÖu cßn Ýt (9 275 tr¹m quan tr¾c biÓn §«ng, tiÕp gi¸p víi bê cña nhiÒu quèc h¶i v¨n trªn toμn biÓn §«ng, vÞnh B¾c Bé vμ gia cã ho¹t ®éng kinh tÕ, kü thuËt s«i ®éng vÞnh Th¸i Lan) ®Ò x©y dùng c¸c b¶n ®å tû lÖ vμ ®a d¹ng. ViÖt Nam còng cã nhiÒu ho¹t nhá 1:5 triÖu cho toμn biÓn. GÇn ®©y cã vμi ®éng khai th¸c vïng biÓn nμy c¶ ë quy m« luËn ¸n ®Ò cËp m« h×nh sè tÝnh thñy triÒu ven bê vμ ngoμi kh¬i nh− x©y dùng c¸c c¬ së hoÆc dßng ch¶y cho c¸c vïng n−íc ven bê nhá nu«i trång h¶i s¶n, ®¸nh b¾t c¸, më réng bao quanh bê c¶ ®«ng vμ t©y cña cËn nam diÖn tÝch thμnh phè ra phÝa biÓn, x©y dùng kªnh tho¸t lò, vμ ®Æc biÖt míi ®©y lμ dù ¸n ViÖt Nam hoÆc th«ng b¸o kÕt qu¶ xö lý sè x©y dùng ®−êng èng dÉn khÝ tõ khu vùc khai liÖu quan tr¾c do mét ®Ò tμi thùc hiÖn [1]. th¸c dÇu khÝ ë t©y nam biÓn §«ng vμo Cμ Trong bμi b¸o nμy sÏ sö dông quü d÷ Mau. TÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng khai th¸c biÓn, c¶ liÖu ®Çy ®ñ h¬n do t¸c gi¶ thu thËp ®−îc tõ ë xung quanh bê lÉn ngoμi kh¬i, th−êng liªn c¸c nguån kh¸c nhau ®Ó ph©n tÝch sù ph©n quan tíi vÊn ®Ò m«i tr−êng ë mçi vïng n−íc bè vμ biÕn thiªn cña c¸c yÕu tè thñy v¨n, ven bê vμ trªn toμn vïng vÞnh Th¸i Lan. thñy hãa trong vÞnh Th¸i Lan, ph©n tÝch sù ViÖc tæng quan c¸c ®iÒu kiÖn thñy v¨n ph©n bè vμ biÕn thiªn ®ã lμ do qu¸ tr×nh trao vμ thñy hãa kh«ng chØ gióp chóng ta hiÓu ®æi n−íc gi÷a biÓn §«ng vμ vÞnh Th¸i Lan biÕt tèt h¬n vïng biÓn nμy vÒ ph−¬ng diÖn qua cöa vÞnh trong c¸c mïa giã chÝnh quyÕt h¶i d−¬ng häc khu vùc, ph¸t triÓn c«ng t¸c ®Þnh. Nh÷ng th«ng tin dÉn ë ®©y hoμn toμn nghiªn cøu, kh¶o s¸t tiÕp theo mét c¸ch cã dùa trªn sè liÖu kh¶o s¸t. Trong khi gi¶i c¨n cø khoa häc, mμ cßn cung cÊp th«ng tin thÝch c¬ chÕ biÕn thiªn cã sö dông thªm mét thùc dông quan träng ®èi víi ho¹t ®éng thùc vμi kÕt qu¶ m« h×nh kh¸c víi t− c¸ch lμm tiÔn khai th¸c vïng biÓn, nhËn ®Þnh vÒ ph©n dÉn liÖu minh häa. bè vμ lan truyÒn c¸c chÊt « nhiÔm. 2. Sè liÖu vμ ph−¬ng ph¸p xö lý Cã thÓ nãi vïng vÞnh Th¸i Lan ch−a Tæng sè tr¹m quan tr¾c n−íc s©u do c¸c ®−îc nghiªn cøu nhiÒu. Th«ng tin tæng qu¸t trung t©m d÷ liÖu h¶i d−¬ng häc quèc tÕ ®Çu tiªn vÒ c¸c tr−êng nhiÖt ®é, ®é muèi, vμi cung cÊp hoÆc t¸c gi¶ thu l−îm ®−îc tõ c¸c
l−îng tr¹m cã c¸c yÕu tè thñy hãa th−êng Ýt ®Ò tμi, dù ¸n trong n−íc gÇn ®©y liªn quan h¬n rÊt nhiÒu. Sè tr¹m cã quan tr¾c nhiÖt ®é tíi vïng vÞnh Th¸i Lan lμ 6.533 tr¹m. Thêi vμ ®é muèi ph©n bè t−¬ng ®èi ®Òu gi÷a c¸c gian quan tr¾c r¶i r¸c trong suèt mét thÕ kû th¸ng trong n¨m, h¬i nhiÒu h¬n vμo c¸c (tõ n¨m 1907 ®Õn 2005). Thμnh phÇn quan th¸ng ®«ng vμ Ýt h¬n vμo c¸c th¸ng hÌ (xem tr¾c gåm c¸c yÕu tè thñy v¨n vμ thñy hãa c¸c b¶ng 1 vμ 2). n−íc biÓn, trong ®ã nhiÖt ®é vμ ®é muèi cã mÆt trong hÇu hÕt c¸c tr¹m quan tr¾c, cßn sè B¶ng 1. Ph©n bè sè tr¹m quan tr¾c theo c¸c yÕu tè thñy v¨n vμ thñy hãa YÕu tè NhiÖt ®é §é muèi ¤xy hßa tan Phosphate Silicate Nitrate Sè tr¹m 6524 2715 1668 376 376 139 B¶ng 2. Ph©n bè sè tr¹m quan tr¾c theo c¸c th¸ng trong n¨m Th¸ng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Sè tr¹m 619 584 973 540 337 464 563 535 190 314 814 600 Trong b¶ng 3 thèng kª sè tr¹m quan B¶ng 3. Ph©n bè sè tr¹m nhiÖt ®é trªn c¸c « vu«ng kÝch th−íc 1 ®é kinh vÜ ë vÞnh Th¸i Lan tr¾c profile nhiÖt ®é n»m trong tõng « vu«ng 1 ®é kinh vÜ. ThÊy r»ng, vïng vÞnh Kinh ®é VÜ ®é Th¸i Lan kh«ng ph¶i lμ n¬i cã mËt ®é 99,5 100,5 101,5 102,5 103,5 104,5 tr¹m quan tr¾c dμy ®Æc nh− ë c¸c vïng 13,5 16 kh¸c thuéc biÓn §«ng, thÝ dô vïng phÝa 12,5 211 46 3 t©y biÓn §«ng gÇn bê Trung Bé ViÖt Nam 11,5 18 114 127 81 1 vμ vÞnh B¾c Bé. ë c¸c vïng nμy, sè l−îng 10,5 32 54 70 96 45 c¸c tr¹m quan tr¾c nhiÖt ®é vÒ trung 9,5 4 46 55 62 152 39 b×nh cã thÓ tíi vμi tr¨m tr¹m, cã nh÷ng « 8,5 34 19 100 32 205 vu«ng tíi trªn d−íi 1000 tr¹m. 7,5 10 114 39 61 32 MËt ®é ph©n bè c¸c tr¹m nhiÖt ®é vμ 6,5 4 41 26 10 ®é muèi, nh− ®· thÊy tõ b¶ng 3, chØ t¹m 5,5 1 56 24 ®ñ ®Ó vÏ c¸c b¶n ®å ph©n bè trung b×nh 4,5 25 71 th¸ng nhiÒu n¨m cña hai yÕu tè ®ã trªn 3,5 5 143 vïng biÓn. §èi víi c¸c yÕu tè cßn l¹i, chØ vÏ c¸c b¶n c¸c b¶n ®å trung b×nh mïa. tõ JODC-CDROM Data Set do Trung t©m Trong ®iÒu kiÖn sè l−îng sè liÖu h¹n chÕ nh− vËy, muèn nhËn ®−îc gi¸ trÞ trung b×nh D÷ liÖu §¹i d−¬ng NhËt B¶n ph¸t hμnh n¨m nhiÒu n¨m cña yÕu tè quan tr¾c t¹i mét ®iÓm 1994; c¸c yÕu tè quan tr¾c gåm tèc ®é vμ trªn biÓn, ph¶i lÊy trung b×nh cña tÊt c¶ h−íng dßng ch¶y bÒ mÆt biÓn, tèc ®é vμ nh÷ng sè ®o rêi r¹c r¬i vμo trong th¸ng ®ang h−íng giã t¹i ®é cao 10 m trªn mÆt biÓn. Tõ xÐt cña tÊt c¶ c¸c n¨m vμ r¬i vμo trong mét « quü sè liÖu nμy, chóng t«i ®· lÊy ra ®−îc vu«ng kÝch th−íc 15 phót hoÆc nöa ®é, mét 1.591 tr¹m thuéc vïng vÞnh Th¸i Lan, trong ®é kinh vÜ tïy møc ®é cã Ýt hay nhiÒu cña sè ®ã ba th¸ng mïa ®«ng (th¸ng 11, 12 vμ 1) liÖu ë mçi «. C¸c s¬ ®å ph©n bè nhiÖt ®é, ®é ®−îc 395 tr¹m, cßn ba th¸ng mïa hÌ (th¸ng muèi vμ «xy hßa tan ®−îc vÏ cho tõng th¸ng 6, 7 vμ 8) - 377 tr¹m. («xy cho bèn mïa) theo ph−¬ng ph¸p trªn §Ó xö lý dßng ch¶y th× nguån sè liÖu nμy cho toμn vïng vÞnh Th¸i Lan, giíi h¹n ë phÝa rÊt th−a thít. Do ®ã, tõ mçi cÆp sè liÖu vÒ tèc t©y lμ kinh tuyÕn 99oE, phÝa ®«ng - 105oE, ®é vμ h−íng dßng ch¶y ®· khai triÓn thμnh phÝa b¾c lμ vÜ tuyÕn 14oN, phÝa nam - 5oN. hai h×nh chiÕu theo h−íng kinh tuyÕn vμ vÜ tuyÕn. Vect¬ dßng ch¶y t¹i mét ®iÓm trªn Sè liÖu vÒ dßng ch¶y mÆt biÓn ®−îc lÊy
nhiÖt ®íi nãng Êm quanh n¨m, nh−ng c¸c mÆt biÓn t×m ®−îc b»ng c¸ch lÊy trung b×nh tr−êng nhiÖt ®é, ®é muèi cña vÞnh Th¸i Lan tÊt c¶ c¸c h×nh chiÕu kinh h−íng vμ vÜ h−íng cã ph©n bè kh«ng h¼n ®¬n ®iÖu trªn mÆt r¬i vμo tõng « vu«ng nöa ®é kinh vÜ. Víi réng vÞnh, ®ång nhÊt theo chiÒu s©u vμ Ýt nh÷ng ®iÓm Ýt quan tr¾c, « vu«ng lÊy trung thay ®æi trong n¨m, mμ cã mét sù ph©n hãa b×nh cã thÓ më réng cho ®Õn khi cã ®−îc Ýt nhÊt ®Þnh gi÷a c¸c khu vùc, theo ®é s©u vμ nhÊt 24 gi¸ trÞ mçi h×nh chiÕu víi môc ®Ých thêi gian trong n¨m. kh¶ dÜ lo¹i bá ®−îc dßng ch¶y triÒu tuÇn N»m ë phÝa cùc t©y nam cña biÓn §«ng, hoμn. Nh− vËy, dßng ch¶y nhËn ®−îc lμ dßng cöa vÞnh ®Þnh h−íng gÇn vu«ng gãc víi ch¶y do giã hay do c¸c nguyªn nh©n kh¸c, æn h−íng chÝnh cña tr−êng giã ®«ng b¾c trong ®Þnh, trung b×nh nhiÒu n¨m. §· dùng hai mïa ®«ng, vÞnh Th¸i Lan cã ®iÒu kiÖn thuËn b¶n ®å nh− vËy cho mïa ®«ng (tõ th¸ng 11 lîi ®Ó n−íc mÆt ngoμi kh¬i biÓn d¹t vμo vÞnh ®Õn th¸ng 1) vμ mïa hÌ (tõ th¸ng 6 ®Õn trong mïa ®«ng. Ng−îc l¹i, trong mïa hÌ, th¸ng 8) ®Ó cã ®−îc h×nh dung ®¹i thÓ vÒ tr−êng giã t©y nam æn ®Þnh cã thÓ g©y d©ng tr−êng dßng ch¶y bÒ mÆt vμ hoμn l−u n−íc ë d¹t n−íc gi÷a bê phÝa Malaixia vμ bê phÝa vÞnh Th¸i Lan. ViÖt Nam - Th¸i Lan, ®ång thêi ®−a n−íc tõ D÷ liÖu vÒ ®é s©u biÓn ®−îc lÊy tõ c¬ së trong vÞnh ra ngoμi biÓn kh¬i qua cöa. Nh− d÷ liÖu Global Relief NGDC-NOAA CD- vËy, n−íc trong vÞnh lu«n ®−îc trao ®æi víi ROM 1994. Tõ sè liÖu ®Þa h×nh toμn cÇu ®· n−íc vïng kh¬i biÓn §«ng. H×nh 1 dÉn kÕt trÝch lÊy c¸c ®é s©u vïng n−íc biÓn thuéc qu¶ m« pháng vÒ tr−êng mùc n−íc d©ng rót ph¹m vi vÞnh Th¸i Lan ®Ó cã th«ng tin vÏ ë biÓn §«ng [4] øng víi hai tr−êng giã trung ph©n bè ®é s©u vÞnh nμy vμ dïng ®Ó vÏ c¸c b×nh hai mïa (lÊy tõ [7]). ThÊy r»ng c¸c mùc mÆt c¾t th¼ng ®øng cña nhiÖt ®é vμ ®é muèi. n−íc d©ng rót trong vÞnh Th¸i Lan cã thÓ 3. Ph©n bè cña c¸c yÕu tè thñy v¨n ®¹t tìi cì 40-50 cm víi dÊu ng−îc nhau trong vμ thñy hãa trong vÞnh Th¸i Lan hai mïa giã æn ®Þnh. Trong mïa giã ®«ng b¾c 3.1. Hoμn l−u n−íc vÞnh Th¸i Lan qu¸ tr×nh d©ng n−íc h¬i m¹nh h¬n vμ n−íc quyÕt ®Þnh sù ph©n bè vμ biÕn thiªn mÆt biÓn §«ng ®−îc mang vμo vÞnh Th¸i Lan trong n¨m cña c¸c yÕu tè thñy v¨n vμ qua cöa vÞnh. Trong tr−êng giã t©y nam mïa thñy hãa cña vÞnh hÌ, toμn bé vÞnh Th¸i Lan bÞ rót n−íc. Tuy lμ mét vÞnh n«ng vμ n»m gän ë vïng (a) (b) H×nh 1. D©ng rót mùc n−íc (cm) trong giã æn ®Þnh trªn biÓn §«ng: (a) mïa ®«ng vμ (b) mïa hÌ
Trong thêi kú mïa ®«ng, ë phÇn cöa Trªn h×nh 2 lμ hai s¬ ®å dßng ch¶y bÒ vÞnh dßng ch¶y mÆt cã h−íng t©y nam. XÐt mÆt vÞnh Th¸i Lan mïa ®«ng (tõ th¸ng 11 theo ®é s©u vïng cöa vÞnh, th× dßng vËn ®Õn th¸ng 1) vμ mïa hÌ (tõ th¸ng 6 ®Õn chuyÓn n−íc toμn phÇn (trung b×nh tõ mÆt th¸ng 8) ®−îc x©y dùng theo sè liÖu quan tíi ®¸y) sÏ cã h−íng vμo phÝa trong vÞnh. tr¾c dßng ch¶y mÆt ®¹i d−¬ng. Nh− ®· nãi ë Ngoμi ra, dßng n−íc gÇn bê cùc nam cña ViÖt môc 2, quü sè liÖu quan tr¾c vÒ dßng ch¶y ë Nam cã c−êng ®é m¹nh h¬n c¶, tèc ®é trªn vÞnh Th¸i Lan kh«ng ®−îc phong phó vμ mÆt tíi kho¶ng 25-30 cm/s (h×nh 12a). D¶i ph−¬ng ph¸p xö lý ®Ó x©y dùng c¸c s¬ ®å n−íc trong kho¶ng vÜ tuyÕn 8-10oN n»m dßng ch¶y ch−a h¼n hoμn thiÖn, nh−ng c¸c s¬ ®å dßng ch¶y nhËn ®−îc phÇn nμo ph¶n trong vïng ph©n kú dßng ch¶y tÇng mÆt. ¸nh t×nh h×nh ph©n bè dßng ch¶y trong vÞnh. b) Mïa hÌ a) Mïa ®«ng H×nh 2. S¬ ®å dßng ch¶y tÇng mÆt vÞnh Th¸i Lan S¬ ®å dßng ch¶y tÇng mÆt mïa hÌ cã xu thÕ ng−îc l¹i víi mïa ®«ng vÒ ®¹i thÓ. Trong mïa hÌ, khu vùc phÝa nam cöa vÞnh cã dßng mÆt h−íng tõ nam lªn b¾c, vËn chuyÓn toμn phÇn sÏ mang n−íc tõ trong vÞnh ra ngoμi cöa. Vïng cöa vÞnh, gÇn bê mòi Cμ Mau dßng mÆt h−íng sang phÝa ®«ng ra biÓn kh¬i. Trong c¶ hai mïa, vïng ven bê t©y nam ViÖt Nam ®Òu cã thμnh phÇn dßng ch¶y tÇng mÆt h−íng tõ b¾c xuèng nam. Tõ c¸c chuçi quan tr¾c dßng ch¶y thuéc vïng biÓn gÇn bê t©y nam ViÖt Nam thùc hiÖn trong th¸ng 8 n¨m 2004 (lÊy tõ tμi liÖu: “ViÖn C¬ häc/ ChÕ ®é thñy ®éng lùc vμ vËn chuyÓn bïn c¸t vïng biÓn t©y nam ViÖt Nam - b¸o c¸o kÕt qu¶ thùc hiÖn ®Ò tμi cÊp ViÖn Khoa häc vμ C«ng nghÖ ViÖt Nam - Phô lôc”) chóng t«i ®· ph©n tÝch ®iÒu hßa vμ nhËn ®−îc kÕt qu¶ nh− sau: ë tÊt c¶ c¸c tr¹m gÇn bê ViÖt Nam ®Òu cã dßng ch¶y trung b×nh (kh«ng tuÇn hoμn) h−íng xuèng phÝa nam (tr¹m LT1 (104o43'E-9o36'N) tÇng 5 m: tèc ®é 8 cm/s, h−íng 200o; tÇng 8m: tèc ®é 7 cm/s, h−íng 169o; tr¹m Lt2 (104o47'E-9o01'N) tÇng 2m: tèc ®é 6 cm/s, h−íng 190o vμ tr¹m LT3 (104o46'E-9o04'N) tÇng 2 m: tèc ®é 3 cm/s, h−íng 187o). 3.1. BiÕn thiªn nhiÖt ®é n−íc biÓn trong vÞnh Th¸i Lan T×nh h×nh trao ®æi n−íc nh− trªn ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi bøc tranh ph©n bè nhiÖt ®é n−íc bÒ mÆt trong vÞnh Th¸i Lan. Trong nh÷ng th¸ng chÝnh ®«ng, tõ kho¶ng th¸ng 11-12 ®Õn th¸ng 1-2
n¨m sau, khi tr−êng giã ®«ng b¾c æn ®Þnh nhÊt vμ ph¸t triÓn tíi tËn phÝa nam biÓn §«ng, c¸c ®−êng ®¼ng nhiÖt ®é biÓu hiÖn sù x©m nhËp cña n−íc tõ ngoμi biÓn §«ng vμo vÞnh Th¸i Lan. C¸c ®−êng ®¼ng nhiÖt ®é gÇn song song víi nhau, gi¸ trÞ nhiÖt ®é t¨ng dÇn theo h−íng tiÕn vμo vÞnh tíi kho¶ng gi÷a vÞnh. PhÝa bê ViÖt Nam, c¸c ®−êng ®¼ng nhiÖt ®é th−êng dμy xÝt h¬n so víi phÝa bê ®èi diÖn, gradient nhiÖt ®é h−íng lªn phÝa t©y b¾c. Chªnh lÖch nhiÖt ®é trªn kho¶ng c¸ch ng¾n gi÷a cËn nam mòi Cμ Mau vμ ®¶o Phó Quèc cã thÓ tíi kho¶ng trªn d−íi 1oC (xem h×nh 3). NÕu theo dâi c¸c b¶n ®å ph©n bè nhiÖt ®é cña c¸c th¸ng kh¸c, thÊy r»ng d¹ng ph©n bè nhiÖt ®é t¨ng dÇn tõ cöa vÞnh vμo tíi khu vùc gi÷a vÞnh duy tr× qua mïa xu©n, tíi tËn ®Çu mïa hÌ, th¸ng 4-5, nh−ng víi møc ®é yÕu dÇn. Trong c¸c th¸ng mïa hÌ vμ mïa thu, th¸ng 7-8 ®Õn 9-10, xu thÕ c¸c ®−êng ®¼ng nhiÖt ®é xoay sang song song víi trôc vÞnh, nhiÖt ®é t¨ng dÇn tõ phÝa bê ViÖt Nam - Th¸i Lan tíi bê Malaixia (h×nh 4). T×nh h×nh ph©n bè nhiÖt ®é t¹i c¸c tÇng d−íi mÆt, cho tíi tÇng s©u h¬n 20 m, gièng nh− trªn mÆt, víi møc ®é chªnh nhiÖt ®é theo kho¶ng c¸ch ngang Ýt h¬n so víi trªn mÆt (xem c¸c h×nh 5-6). H×nh 7 biÓu diÔn ph©n bè nhiÖt ®é trªn c¸c mÆt c¾t ngang qua vÞnh, däc theo c¸c vÜ tuyÕn, tõ phÝa bê phÝa t©y (kinh tuyÕn 99oE) tíi bê phÝa ®«ng (kinh tuyÕn 105oE). Tõ h×nh nμy thÊy râ ®Æc ®iÓm ph©n bè nhiÖt ®é t¨ng dÇn tõ phÝa bê ®«ng vÞnh sang bê phÝa t©y. Gradient nhiÖt ®é còng lín nhÊt ë d¶i s¸t bê ViÖt Nam vμ gi¶m dÇn ra phÝa gi÷a vÞnh. Bøc tranh nh− vËy lan réng tíi líp n−íc s©u kho¶ng h¬n 20 m. ChØ ë c¸c tÇng s©u trªn 50 m ë trung t©m vÞnh c¸c ®−êng ®¼ng nhiÖt míi cã d¸ng n»m ngang vμ nhiÖt ®é gi¶m theo ®é s©u. Nh÷ng ®−êng ®¼ng nhiÖt dμy xÝt ë phÝa bê phÝa ®«ng (bê ViÖt Nam) cho thÊy cã mét luång n−íc mÆt l¹nh, mÆn h¬n tõ biÓn §«ng mïa ®«ng ®i vμo vÞnh Th¸i Lan, cã xu thÕ ¸p vμo m¹n bê ®«ng vÞnh. Luång n−íc nμy cã bÒ réng vμ dμy gi¶m dÇn khi ®i lªn phÝa t©y b¾c. BÒ dμy luång n−íc ë vÜ tuyÕn 8oN tõ mÆt tíi ®¸y, gi¶m dÇn tíi vÜ tuyÕn 9oN vμ chØ cßn máng ë vμi mÐt s¸t mÆt t¹i vÜ tuyÕn 10oN. T−¬ng tù, bÒ réng luång n−íc còng gi¶m dÇn tõ phÝa cöa vÞnh lªn phÝa t©y b¾c. T¹i vÜ tuyÕn 8oN n−íc l¹nh d−íi 27,8 o më réng ra tíi qu¸ trôc vÞnh t¹i kinh tuyÕn 102oE, líp ®ång nhÊt ph¸t triÓn tíi ®é s©u 30-40 m, trong khi t¹i vÜ tuyÕn 9oN luång n−íc nμy thu hÑp h¬n, líp ®ång nhÊt chØ ph¸t triÓn tíi ®é s©u 20-30 m, ®Õn vÜ tuyÕn 10oN nã chØ cßn lμ mét luång hÑp ¸p s¸t bê ®«ng vμ máng s¸t bÒ mÆt cña vÞnh. 99 100 101 102 103 104 105 99 100 101 102 103 104 105 13 13 13 13 12 12 12 12 11 11 11 11 10 10 10 10 9 9 9 9 8 8 8 8 7 7 7 7 6 6 6 6 5 5 5 5 99 100 101 102 103 104 105 99 100 101 102 103 104 105 H×nh 3. Ph©n bè nhiÖt ®é tÇng mÆt th¸ng 1 H×nh 4. Ph©n bè nhiÖt ®é tÇng mÆt th¸ng 8
H×nh 5. Ph©n bè nhiÖt ®é tÇng 20 m th¸ng 1 H×nh 6. Ph©n bè nhiÖt ®é tÇng 20 m th¸ng 8 0 -20 -40 a) Däc 10oN -60 99 100 101 102 103 104 105 0 -20 -40 b) Däc 9oN -60 -80 99 100 101 102 103 104 105
0 -20 -40 c) Däc 8oN -60 -80 99 100 101 102 103 104 105 Kinh ®é H×nh 7. C¸c mÆt c¾t nhiÖt ®é ngang qua vÞnh Th¸i Lan (tõ 99oE ®Õn 105oE) th¸ng 1 ChØ mét vïng n−íc hÑp h¬n ë ®Ønh vÞnh Th¸i Lan míi cã ph©n bè nhiÖt ®é n−íc mÆt gi¶m tõ ven bê n−íc n«ng ra phÝa ngoμi kh¬i. PhÇn gi÷a vÞnh lμ n¬i nhiÖt ®é n−íc cao nhÊt trong mïa ®«ng, kho¶ng 27,8o vμo th¸ng 1. NÕu ghi nh·n cña c¸c ®−êng ®¼ng nhiÖt theo kiÓu quay ®Çu ch÷ sè vÒ phÝa gi¸ trÞ cao (up hill), th× ta thÊy ë nöa trong (phÝa ®Ønh vÞnh) c¸c ch÷ sè quay ®Çu ra phÝa ®«ng nam, h−íng ra phÝa cöa vÞnh, trong khi ë nöa ngoμi (phÝa cöa vÞnh) c¸c ch÷ sè quay ®Çu lªn phÝa t©y b¾c, tøc vμo phÝa trong vÞnh. VËy ¶nh h−ëng cña n−íc biÓn §«ng mïa ®«ng chØ tíi giμ nöa vÞnh, tíi vÜ tuyÕn 10oN. H×nh 8. BiÕn thiªn nhiÖt ®é n−íc t¹i ®iÓm 9oN-102oE theo ®é s©u vμ c¸c th¸ng NÕu thÓ hiÖn biÕn thiªn nhiÖt ®é theo ®é ®øng, biÓu hiÖn sù x¸o trén n−íc m¹nh gi÷a s©u vμ c¸c th¸ng trong n¨m (mÆt c¾t ®é s©u mÆt vμ d−íi s©u. Biªn d−íi cña líp ®ång nhÊt - thêi gian) t¹i mét ®iÓm kho¶ng gi÷a vÞnh tíi 40-50 m. (h×nh 8), th× thÊy r»ng nhiÖt ®é n−íc tÇng 3.2. BiÕn thiªn ®é muèi n−íc biÓn mÆt cao nhÊt trong n¨m diÔn ra vμo th¸ng 5 trong vÞnh Th¸i Lan (t¹i mÆt 30,2o) do hiÖu øng ®èt nãng ®Çu C¶ trong mïa ®«ng vμ mïa hÌ ®é muèi mïa h¹ vμ giã trong pha yÕu, chuyÓn mïa. trong vÞnh Th¸i Lan nãi chung cao, trªn Cßn cùc ®¹i thø hai vμo th¸ng 9 kh«ng thÓ 30%o. N−íc lî chØ cã mÆt ë mét bé phËn rÊt hiÖn râ n÷a. BiÕn thiªn nhiÖt ®é n−íc mÆt nhá ®Ønh vÞnh Th¸i Lan gÇn Bangkok. Nh− biÓn víi thêi gian x¶y ra nhanh nhÊt trong vËy n−íc vÞnh ®−îc trao ®æi m¹nh víi n−íc thêi gian mïa giã ®«ng b¾c hoÆc giã mïa t©y ngoμi kh¬i biÓn §«ng. PhÇn vÞnh víi n−íc nam ph¸t triÓn. Trong nh÷ng th¸ng nμy, c¸c mÆt vïng kh¬i biÓn §«ng chiÕm giμ nöa diÖn ®−êng ®¼ng trÞ nhiÖt ®é cã xu h−íng th¼ng tÝch bÒ mÆt vÞnh.
Mïa ®«ng, ®é muèi gi¶m theo h−íng tõ theo quy luËt t¨ng dÇn tõ bê ra kh¬i (tõ ®Ønh cöa vÞnh vμo trong vÞnh tíi kho¶ng qu¸ gi÷a vÞnh ra cöa vÞnh tiÕp gi¸p víi biÓn kh¬i), vÞnh. C¸c ®−êng ®¼ng trÞ ®é tÇng mÆt muèi ë ®iÓn h×nh lμ bøc tranh ph©n bè ®é muèi cña phÝa bê phÝa ®«ng dμy xÝt h¬n so víi ë bê th¸ng 8 (xem h×nh 10) vμ th¸ng 9. phÝa t©y (h×nh 9). L¹i mét lÇn n÷a cho thÊy Trªn s¬ ®å ph©n bè ®é muèi tÇng mÆt dßng toμn phÇn vËn chuyÓn n−íc trong giã th¸ng 8 thÊy mét t©m ®é muèi h¬i cao h¬n mïa ®«ng b¾c æn ®Þnh h−íng tõ ngoμi cöa (32,8%o) xuÊt hiÖn ë bê phÝa t©y. §é muèi t¹i vμo trong vÞnh quyÕt ®Þnh bøc tranh ph©n bè ®Ønh vÞnh ®¹t gi¸ trÞ thÊp nhÊt, tíi gi¸ trÞ ®é muèi. T¹i vÞ trÝ cöa vÞnh ®é muèi trªn 29,4%o. Tõ ®ã, c¸c ®−êng ®¼ng trÞ ®é muèi 33%o thuéc lo¹i cao nh− ®é muèi cña n−íc dμy xÝt vμ cã gi¸ trÞ t¨ng dÇn tõ ®Ønh vÞnh tíi gÇn kho¶ng gi÷a vÞnh. Tõ vÜ tuyÕn 10oN ra mÆt ngoμi kh¬i biÓn §«ng. C¸c ch÷ sè ghi nh·n ®−êng ®¼ng trÞ ®é muèi nh÷ng th¸ng ®Õn cöa vÞnh, c¸c ®−êng ®¼ng trÞ ®é muèi mïa ®«ng quay ®Çu ra phÝa cöa vÞnh, ë c¸c ph©n bè th−a h¬n nhiÒu. N−íc bÒ mÆt vÞnh vïng n−íc phÝa ®Ønh vÞnh vμ gi÷a vÞnh cã nguån gèc tõ ngoμi kh¬i biÓn §«ng x©m nh÷ng ®−êng ®¼ng trÞ th−a h¬n, ë vïng n−íc nhËp vμo trong thêi kú giã mïa ®«ng b¾c b©y phÝa cöa vÞnh c¸c ®−êng ®¼ng trÞ ®é muèi giê cã xu h−íng rót ra ngoμi biÓn §«ng qua mau xÝt h¬n. cöa vÞnh vμ d¹t sang bê phÝa t©y. C¸c ®−êng T×nh h×nh ph©n bè ®é muèi nh− trªn ®¼ng trÞ ®é muèi ®Þnh h−íng theo h−íng t©y biÓu hiÖn trong suèt c¸c th¸ng nöa l¹nh cña ®«ng. Gi¸ trÞ ®é muèi cao nhÊt t¹i tÇng mÆt, n¨m cho ®Õn ®Çu mïa hÌ. th¸ng 8 chØ cßn kho¶ng 32,6-32,8%o, thÊp Trong mïa giã t©y nam, ph©n bè ®é h¬n mïa ®«ng mét chót, vμ chØ cã mÆt ë khu muèi trong vÞnh Th¸i Lan chñ yÕu do qu¸ vùc nhá s¸t cöa vÞnh. Mét t©m ®é muèi h¬i tr×nh s¾p xÕp l¹i n−íc cña vÞnh vμ n−íc tõ thÊp h¬n (32,0%o) ®−îc gi÷ l¹i ë bê phÝa ®«ng lôc ®Þa trong vÞnh quyÕt ®Þnh. Qu¸ tr×nh nμy cña vÞnh, gÇn ®¶o Phó Quèc cña ViÖt Nam. b¾t ®Çu cã biÓu hiÖn tõ th¸ng 6 vμ ph¸t triÓn NÕu theo dâi nh÷ng b¶n ®å ®é muèi c¸c tÇng nhÊt ë th¸ng 8 vμ 9. ChØ trong nh÷ng th¸ng d−íi mÆt, t×nh h×nh ph©n bè ®é muèi ë c¸c nμy ph©n bè ®é muèi cña vÞnh hoμn toμn tÇng d−íi bÒ mÆt t−¬ng tù. 99 100 101 102 103 104 105 99 100 101 102 103 104 105 29.4 13 13 13 13 12 12 12 12 11 11 11 11 10 10 10 10 9 9 9 9 8 8 8 8 7 7 7 7 6 6 6 6 5 5 5 5 99 100 101 102 103 104 105 99 100 101 102 103 104 105 H×nh 9. Ph©n bè ®é muèi tÇng mÆt th¸ng 1 H×nh 10. Ph©n bè ®é muèi tÇng mÆt th¸ng 8
H×nh 11. BiÕn thiªn ®é muèi t¹i ®iÓm 9oN-102oE theo ®é s©u vμ c¸c th¸ng 3.3. BiÕn thiªn nång ®é «xy hßa tan §å thÞ ph©n bè ®é muèi theo ®é s©u - trong n−íc vÞnh Th¸i Lan th¸ng (h×nh 11) cho thÊy bøc tranh ph©n bè Do ®Æc ®iÓm trao ®æi n−íc kh¸ tèt gi÷a ®é muèi lÆp l¹i ph©n bè nhiÖt ®é. ChØ vμi vÞnh vμ vïng kh¬i biÓn §«ng, nªn nÒn «xy th¸ng giã yÕu chuyÓn mïa (th¸ng 4-6) míi cã hßa tan trong n−íc biÓn vÞnh Th¸i Lan cao biÓu hiÖn ph©n tÇng ®é muèi theo chiÒu nh− n−íc biÓn kh¬i (h×nh 12). Quy luËt ph©n th¼ng ®øng. Thêi gian cßn l¹i thÊy n−íc x¸o bè næi râ nhÊt lμ nång ®é «xy hßa tan t¨ng tõ trén m¹nh gi÷a bÒ mÆt vμ d−íi s©u. N−íc phÝa ®Ønh vÞnh n−íc n«ng ra cöa vÞnh gi¸p biÓn kh¬i ®é muèi cao chØ æn ®Þnh trong líp víi biÓn kh¬i. Theo ®é s©u, nång ®é «xy gi¶m n−íc gÇn ®¸y, thÊp h¬n ®é s©u 60-70 m tõ bÒ mÆt tíi ®¸y. trong vμi th¸ng hÌ. 99 100 101 102 103 104 105 99 100 101 102 103 104 105 14 14 14 14 13 13 13 13 12 12 12 12 11 11 11 11 10 10 10 10 9 9 9 9 8 8 8 8 7 7 7 7 6 6 6 6 5 5 5 5 99 100 101 102 103 104 105 99 100 101 102 103 104 105 b) Mïa hÌ a) Mïa xu©n
99 100 101 102 103 104 105 99 100 101 102 103 104 105 14 14 14 14 13 13 13 13 12 12 12 12 11 11 11 11 10 10 10 10 9 9 9 9 8 8 8 8 7 7 7 7 6 6 6 6 5 5 5 5 99 100 101 102 103 104 105 99 100 101 102 103 104 105 d) Mïa ®«ng c) Mïa thu H×nh 12. Ph©n bè nång ®é «xy hßa tan trong n−íc mÆt ë vÞnh Th¸i Lan trong c¸c mïa Gi¸ trÞ nång ®é «xy cao nhÊt trong mïa ®«ng (t¹i cöa vÞnh tíi 4,8 ml/l) vμ thÊp nhÊt trong thêi kú hÌ - thu (t¹i cöa vÞnh 4,3-4,5 ml/l). T¹i vïng biÓn t©y nam ViÖt Nam tõ mòi Mμ Mau ®Õn ®¶o Phó Quèc cã biÕn thiªn nång ®é «xy hßa tan trong n−íc bÒ mÆt theo mïa nh− sau: Xu©n HÌ Thu §«ng 4,34 - 4,44 4,35 - 4,40 4,60 - 4,65 4,55-4,75 Ph©n bè «xy t¹i c¸c tÇng d−íi mÆt t−¬ng tù nh− tÇng mÆt. B¾t ®Çu tõ c¸c tÇng 30-40 m trë xuèng c¸c ®−êng ®¼ng trÞ nång ®é «xy dμy xÝt h¬n. Nång ®é «xy t¹i ®¸y vïng gi÷a vÞnh Th¸i Lan vÉn cßn cao kho¶ng 3,4-3,5 ml/l (h×nh 13). 0 0 -20 -20 -40 -40 a) Mïa xu©n -60 -60 -80 -80 99 100 101 102 103 104 105 0 0 -20 -20 -40 -40 b) Mïa hÌ -60 -60 -80 -80 99 100 101 102 103 104 105
c) Mïa thu d) Mïa ®«ng H×nh 13. C¸c mÆt c¾t nång ®é «xy ngang qua vÞnh Th¸i Lan (tõ 99oE ®Õn 105oE) KÕt luËn biÓn kh¬i, nång ®é «xy hßa tan trong n−íc c¸c tÇng mÆt vÞnh Th¸i Lan lu«n duy tr× ë Tr−êng nhiÖt ®é, ®é muèi vμ «xy hßa tan nÒn t−¬ng ®èi cao. trong vÞnh Th¸i Lan biÕn thiªn ®¸ng kÓ trªn Bμi b¸o nμy ®−îc thùc hiÖn d−íi sù trî mÆt réng vÞnh do ¶nh h−ëng cña hoμn l−u gióp kinh phÝ cña ®Ò tμi nghiªn cøu c¬ b¶n n−íc gi÷a vÞnh vμ vïng ngoμi kh¬i t©y nam “Kh¶o s¸t quy luËt biÕn thiªn vμ dù b¸o c¸c biÓn §«ng. ¶nh h−ëng cña n−íc kh¬i biÓn ®Æc tr−ng vËt lý thñy v¨n biÓn §«ng trªn c¬ §«ng quyÕt ®Þnh bøc tranh ph©n bè cña c¸c së kÕt hîp ph©n tÝch d÷ liÖu quan tr¾c vμ m« yÕu tè thñy v¨n vμ thñy hãa ®Æc biÖt râ ë pháng to¸n häc”, m· sè 705506. phÇn cöa vÞnh vμ lan réng tíi kho¶ng qu¸ gi÷a vÞnh. TÝnh chÊt côc bé ®Þa ph−¬ng cña Tμi liÖu tham kh¶o c¸c tr−êng chØ cßn thÓ hiÖn ë nöa phÝa ®Ønh vÞnh. Ph©n bè nhiÖt ®é vμ ®é muèi cã diÔn 1. B¸o c¸o kÕt qu¶ thùc hiÖn ®Ò tμi cÊp ViÖn biÕn mïa. Trong mïa giã ®«ng b¾c æn ®Þnh ë Khoa häc vμ C«ng nghÖ ViÖt Nam “ChÕ ®é thñy ®éng lùc vμ vËn chuyÓn bïn c¸t vïng c¸c th¸ng chÝnh ®«ng s¬ ®å ph©n bè nhiÖt ®é, biÓn t©y nam ViÖt Nam”, phô lôc. (Chñ ®é muèi vμ nång ®é «xy hßa tan trong n−íc nhiÖm: PGS. TS. §ç Ngäc Quúnh, C¬ quan ph¶n ¸nh sù x©m nhËp n−íc vïng kh¬i biÓn chñ tr×: ViÖn c¬ häc), Hμ Néi, 6-2006, 156 §«ng ®i vμo vÞnh qua cöa; dßng n−íc ®i vμo tr. vÞnh cã xu thÕ Ðp s¸t d¶i ven bê phÝa ®«ng 2. Ph¹m V¨n HuÊn. Dao ®éng tù do vμ dao tiÕp gi¸p víi ®Êt liÒn cùc nam cña ViÖt Nam ®éng mïa cña mùc n−íc biÓn §«ng. LuËn ¸n tiÕn sÜ, Tr−êng Đ¹i häc Tæng hîp Hμ lμm cho gradient c¸c yÕu tè n¬i ®©y lín h¬n Néi, 1993, 138 tr. so víi d¶i ven bê ®èi diÖn. Trong mïa giã t©y nam, bøc tranh ph©n bè ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh 3. Ph¹m V¨n HuÊn. TÝnh to¸n trong h¶i d−¬ng häc. Nxb §HQGHN, Hμ Néi, 2003, n−íc tõ trong vÞnh rót ra ngoμi biÓn kh¬i vμ 244 tr. ®ång thêi cã xu h−íng d¹t vÒ phÝa bê t©y 4. Ph¹m V¨n HuÊn, NguyÔn Tμi Hîi. Dao nam. Sù x¸o trén do dßng n−íc t¸c ®éng tíi ®éng mùc n−íc biÓn ven bê ViÖt Nam. T¹p sù biÕn thiªn cña c¸c yÕu tè thñy v¨n vμ chÝ KhÝ t−îng thñy v¨n, sè 556 * th¸ng 4 - thñy hãa trong gÇn hÕt bÒ dμy líp n−íc trong 2007, tr. 30-37. vÞnh. 5. Marine Hydrometeorological Center. Do ®iÒu kiÖn trao ®æi n−íc kh¸ tèt víi Vietnam VA Project: Report on tidal
characteristics, design water levels by v¨n, ®éng lùc, ®Þa lý-®Þa chÊt, ®Þa vËt lý, Nguyen Tai Hoi , Hanoi, June 1995 kü thuËt c«ng tr×nh, kinh tÕ-x· héi biÓn, Hμ Néi, 1991 (tr. 96-99). 6. TrÇn V¨n S©m, Vâ V¨n Lμnh, Bïi Hång 7. Сирипонг А. Динамика термической Long. TËp b¶n ®å trung b×nh mïa c¸c yÕu структуры верхнего слоя и поверхностная tè vËt lý thñy v¨n vμ ®éng lùc biÓn §«ng. циркуляция Южно-китайского моря. ВНИИ ViÖn Khoa häc ViÖt Nam, TuyÓn tËp b¸o ГМИ МЦД, вып. 4, 101, 1984 c¸o khoa häc, Héi nghÞ khoa häc toμn quèc vÒ biÓn lÇn thø III, TËp II: KhÝ t−îng thñy