intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Cách sử dụng một số từ tình thái trong truyện ngắn của Nguyễn Dậu"

Chia sẻ: Nguyễn Phương Hà Linh Linh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST
Báo xấu
86
lượt xem 11
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Truyện ngắn là một thể loại văn học. Nó thường là các câu truyện kể bằng văn xuôi và có xu hướng ngắn gọn, súc tích và hàm nghĩa hơn các câu truyện dài như tiểu thuyết. Thông thường truyện ngắn có độ dài chỉ từ vài dòng đến vài chục trang, trong khi đó tiểu thuyết rất khó dừng lại ở con số đó. Vì thế, tình huống truyện luôn là vấn đề quan trọng bậc nhất của nghệ thuật truyện ngắn....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Cách sử dụng một số từ tình thái trong truyện ngắn của Nguyễn Dậu"

  1. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 1b-2007 §¹i häc Vinh C¸ch sö dông mét sè tõ t×nh th¸i trong truyÖn ng¾n cña NguyÔn dËu (a) Ph¹m ThÞ H Tãm t¾t. Trong ph¹m vi bµi viÕt nµy, chóng t«i chØ ®i s©u ph©n tÝch nÐt ®Æc s¾c trong viÖc sö dông c¸c ph−¬ng tiÖn thÓ hiÖn t×nh th¸i qua lêi héi tho¹i nh©n vËt trong truyÖn ng¾n NguyÔn DËu, qua ®ã nãi lªn ®ãng gãp riªng cña «ng vÒ x©y dùng tÝnh c¸ch nh©n vËt qua ng«n ng÷ héi tho¹i. 2. VÊn ®Ò t×nh th¸i trong lêi 1. §Æt vÊn ®Ò tho¹i nh©n vËt Héi tho¹i nh− chóng ta ®· biÕt lµ VÊn ®Ò t×nh th¸i tõ tr−íc ®Õn nay cã “Mét trong nh÷ng ho¹t ®éng ng«n ng÷ nhiÒu nhµ nghiªn cøu ngoµi n−íc ®· ®Ò thµnh lêi gi÷a hai hoÆc nhiÒu nh©n vËt cËp ®Õn, nh−: A. M Pªxc«pxki, E. Volf, trùc tiÕp, trong mét ng÷ c¶nh nhÊt ®Þnh N. V. Bon®arenc«, Ch. Bally, M. V. mµ gi÷a hä cã sù t−¬ng t¸c qua l¹i vÒ Liapon. ë trong n−íc cã mét sè t¸c gi¶ hµnh vi ng«n ng÷ hay hµnh vi nhËn nh−: Hoµng TuÖ, Hoµng Phª, Cao Xu©n thøc nh»m ®i ®Õn mét ®Ých nhÊt ®Þnh” H¹o, Lª §«ng, NguyÔn V¨n HiÖp, Ph¹m ([6], tr.18). Do ®ã héi tho¹i lµ mét qu¸ Hïng ViÖt… ë ®©y chóng t«i chän quan tr×nh vËn ®éng t−¬ng t¸c lÉn nhau gi÷a niÖm vÒ t×nh th¸i cña t¸c gi¶ M. V. c¸c nh©n vËt tham gia, trong ®ã mçi Liapon lµm c¬ së lÝ thuyÕt cho m×nh ®Ó nh©n vËt cã nh÷ng tr¹ng th¸i t©m lý ®i vµo kh¶o s¸t vÊn ®Ò t×nh th¸i trong còng nh− nh÷ng chiÕn l−îc giao tiÕp truyÖn ng¾n NguyÔn DËu: "TÝnh t×nh kh¸c nhau lµm cho cuéc tho¹i biÕn ®æi th¸i lµ ph¹m trï chøc n¨ng ng÷ nghÜa theo chiÒu h−íng hoÆc hîp t¸c, tÝch cùc thÓ hiÖn c¸c d¹ng quan hÖ kh¸c nhau hoÆc bÊt hîp t¸c, tiªu cùc. ChÝnh v× vËy cña ph¸t ng«n ®èi víi thùc tÕ còng nh− trong qu¸ tr×nh giao tiÕp khi xuÊt hiÖn c¸c d¹ng ®¸nh gi¸ chñ quan kh¸c nhau mét ph¸t ng«n th× bªn c¹nh phÇn nghÜa cña ®iÒu ®−îc th«ng b¸o" [6, tr. 54]. MÆt miªu t¶ do c¸c yÕu tè tõ vùng ch©n thùc kh¸c, tiÕng ViÖt lµ mét ng«n ng÷ giµu ®¶m nhËn cßn cã c¸c yÕu tè thÓ hiÖn thanh ®iÖu nh−ng h¹n chÕ vÒ ng«n th¸i ®é, sù ®¸nh gi¸ cña ng−êi nãi ®èi ®iÖu, chÝnh v× vËy c¸c yÕu tè t×nh th¸i víi hiÖn thùc ®−îc nãi tíi. Nã do c¸c yÕu ®−îc sö dông trong lêi nhiÒu khi ®−îc tè t×nh th¸i ®¶m nhËn. Trong bµi viÕt xem nh− lµ mét "ph−¬ng thøc ng÷ nµy, chóng t«i chØ xin ®Ò cËp ®Õn nÐt ph¸p" diÔn ®¹t c¸c ý nghÜa ng÷ ph¸p ®Æc s¾c trong viÖc sö dông c¸c ph−¬ng mét c¸ch h÷u hiÖu. T×nh th¸i lµ bé tiÖn t×nh th¸i qua lêi tho¹i nh©n vËt phËn kh«ng thÓ thiÕu trong lêi héi tho¹i trong truyÖn ng¾n NguyÔn DËu, qua ®ã vµ còng lµ mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm nãi lªn ®ãng gãp riªng cña «ng vÒ x©y t¹o nªn sù kh¸c biÖt vÒ phong c¸ch v¨n dùng tÝnh c¸ch nh©n vËt qua ng«n ng÷ b¶n, gi÷a v¨n b¶n héi tho¹i vµ v¨n b¶n héi tho¹i. NhËn bµi ngµy 01/12/2006. Söa ch÷a xong 19/12/2006. 45
  2. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 1b-2007 §¹i häc Vinh hµnh chÝnh, chÝnh luËn, khoa häc. th¸i ®é nh©n vËt, ®Æc ®iÓm c¸ tÝnh nh©n Trong lêi tho¹i nh©n vËt, t×nh th¸i vËt, nghÒ nghiÖp nh©n vËt, ®ã lµ c¸c lu«n lµ mét yÕu tè b¾t buéc ®Ó ®¸nh dÊu ph−¬ng tiÖn thÓ hiÖn t×nh th¸i. 2.1. Sö dông trî tõ c©u miªu t¶ vµ c©u trong hµnh chøc. Ch¼ng h¹n, trong c¸c c©u: a) Nam rêi Trî tõ theo ®Þnh nghÜa cña Tõ ®iÓn phßng. ; b) Nam rêi phßng råi µ?; c) tiÕng ViÖt: “lµ nh÷ng tõ chuyªn dïng ®Ó Nam cã rêi phßng ®©u ; d) Nam rêi thªm vµo cho c©u, biÓu thÞ th¸i ®é cña ng−êi nãi nh−: ng¹c nhiªn, nghi ngê, phßng lµ c¸i ch¾c ; ®) H¼n lµ Nam rêi mØa mai, vui mõng...” ([5], tr.1045). C¸c phßng?... th× c©u (a) lµ c©u miªu t¶ trî tõ nµy xuÊt hiÖn trong lêi tho¹i nh»m thuËt l¹i mét sù viÖc, cßn bèn c©u nh»m thÓ hiÖn nh÷ng t×nh th¸i ®a (b), (c), (d), (®) lµ nh÷ng "c©u cña lêi d¹ng, kh¸c nhau cña ng−êi nãi b»ng nãi", c©u ®· hiÖn thùc ho¸ qua lêi cña c¸ch nhÊn m¹nh vµo tõ sö dông, trùc nh©n vËt. VËy nh©n tè gióp ta nhËn tiÕp ph¶n ¸nh néi dung mµ ng−êi nãi diÖn, ph©n biÖt c©u miªu t¶ vµ "c©u lêi muèn l−u ý ng−êi nghe. nãi" chÝnh lµ t×nh th¸i. NguyÔn DËu ®· sö dông c¸c trî tõ 2. NÐt ®Æc s¾c trong viÖc sö dông t×nh th¸i trong lêi tho¹i cña nh©n vËt c¸c ph−¬ng tiÖn thÓ hiÖn t×nh th¸i ®Ó nhÊn m¹nh mét néi dung cô thÓ qua lêi tho¹i nh©n vËt trong lêi nãi cña m×nh, nh− x¸c nhËn NguyÔn DËu lµ mét trong nhµ v¨n thõa nhËn, kh¼ng ®Þnh vÒ mét sù thùc thuéc líp nhµ v¨n tr−ëng thµnh trong nµo ®ã, nh−ng qua ®ã, ta nhËn ra sù kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. Cuéc ®êi «ng kh¾c ho¹ mét kiÓu nãi cña nh©n vËt, ®Çy biÕn ®éng vµ kh«ng Ýt nhäc nh»n, mét thø ng«n ng÷ tån t¹i trong giao thiÖt thßi. Song chÝnh nh÷ng tr¶i tiÕp do nhµ v¨n thÓ hiÖn. Cã hai nhãm nghiÖm trong cuéc sèng ®ã ®· ®−îc «ng trî tõ: t¸i hiÖn mét c¸ch trung thùc, sinh ®éng a, Nhãm trî tõ thÓ hiÖn t×nh th¸i ë nhiÒu t¸c phÈm. NhiÒu t¸c phÈm g©y kh¼ng ®Þnh, nh−: ®éc, chÝnh, chØ, ®−îc nh÷ng tiÕng vang lín trong lßng ®óng… b¹n ®äc, t¹o ®−îc sù quan t©m cña d− BiÓu lé th¸i ®é kh¼ng ®Þnh mét c¸ch luËn. døt kho¸t, ch¾c ch¾n cña chñ thÓ ph¸t Trong truyÖn ng¾n NguyÔn DËu, ng«n ®èi víi vÊn ®Ò mµ m×nh ®Ò cËp, nh©n vËt th−êng sö dông nhiÒu ph−¬ng nh»m h−íng tíi ng−êi ®èi tho¹i mét tiÖn ng«n ng÷ ®éc ®¸o nh− dïng c¸c tõ c¸ch thuyÕt phôc. ng÷ ®Þa ph−¬ng, c¸c tõ chØ t«n gi¸o, c¸c Ch¼ng h¹n nh− ®Ó gi¶i to¶ sù b¨n tõ ng÷ chØ nghÒ nghiÖp chuyªn s©u. kho¨n: Qua líp tõ nµy, ta t×m thÊy ®ãng gãp (1) - Kh«ng ph¶i thÕ. N¨m nay ®· hai cña nhµ v¨n NguyÔn DËu trong viÖc x©y m−¬i t¸m råi, nã vÉn ë vËy chê cËu. CËu dùng h×nh t−îng nh©n vËt, ng«n ng÷ ph¶i nhí r»ng cø mét ngh×n nguêi th× cã nh©n vËt. Mét trong nh÷ng ph−¬ng tiÖn mét ngh×n lÎ mét ng−êi ch¼ng ai tin gãp phÇn kh¾c ho¹ tÝnh c¸ch nh©n vËt, r»ng cËu sÏ cã lóc trë l¹i quª h−¬ng. 46
  3. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 1b-2007 §¹i häc Vinh ChØ riªng nã, ®éc m×nh nã, lµ tin r»ng quan cña chñ thÓ ph¸t ng«n vÒ ph¹m vi, møc ®é cña ®iÒu ®−îc nãi ®Õn. Trªn cËu sÏ vÒ. Nã kh«ng c¨m ghÐt cËu, mµ cïng mét ph¸t ng«n mªu t¶ nh− nhau, ng−îc l¹i ®Êy (§¹i s¸m hèi, tr. 48). nh−ng nã cã thÓ h−íng tíi hai kÕt luËn §Ó tr¶ lêi cho c©u hái t×m kiÕm mét tr¸i chiÒu nhau nÕu ®−a vµo nh÷ng cÆp sù x¸c nhËn “cã.... kh«ng”, ng−êi ®èi trî tõ cã tÝnh ®Þnh h−íng tr¸i ng−îc tho¹i còng sö dông c¸c trî tõ nµy nh»m nhau, ch¼ng h¹n: B©y giê lµ ba giê, nÕu kh¼ng ®Þnh sù thùc: nãi: B©y giê ®· ba giê lµ ng−êi nãi (2) - V©ng, ®óng lµ t«i, chÝnh t«i, h−íng ®Õn kÕt luËn muén, cßn nÕu nãi: nh−ng sao nã l¹i cã ë trong tay ni s−? B©y giê míi ba giê th× ng−êi nãi h−íng T«i d¸m c¶ quyÕt r»ng t«i kh«ng hÒ ®Õn kÕt luËn lµ sím. Trong truyÖn ng¾n ®ãng qu©n ë Tuyªn Quang (B¶ng l¶ng NguyÔn DËu, ta b¾t gÆp nh©n vËt ®· sö hoµng h«n, tr. 17) dông c¸c trî tõ t×nh th¸i thÓ hiÖn th¸i Ta cã thÓ b¾t gÆp trî tõ t×nh th¸i ®é, sù ®¸nh gi¸ nh»m t¹o ®Þnh h−íng cèt, chØ ®−îc sö dông trong lêi mêi lËp luËn tr¸i chiÒu. Sau ®©y lµ mét sè chµo cña nh©n vËt nh»m thÓ hiÖn sù biÓu hiÖn cô thÓ: tinh qu¸i, giÔu cît cña m×nh nh−ng l¹i Dïng trî tõ nh÷ng cã tÝnh thuyÕt phôc, g©y sù chó ý cao (4) - V©ng! em võa ®i phï d©u vÒ. ®èi víi ng−êi nghe. Qua lêi tho¹i nh©n C¸c b¹n nã ®ç cho ®Çy ®Çu mét thïng vËt nµy, ta nhËn ra tÝnh c¸ch cña nh©n n−íc hoa. vËt, nghÒ nghiÖp cña nh©n vËt - nghÒ - §iªu! N−íc l· kh«ng nhiÒu b»ng. b¸n r¾n, mét nghÒ lõa läc, tr¸o trë: L¹i cã nh÷ng mét thïng c¬? (Xãm (3) Ng−êi b¸n r¾n l¾c ®Çu quÇy quËy, cÊt giäng hãm hØnh: tr¹i ®ång chiªm, tr. 291). Nh÷ng trî tõ møc ®é nh÷ng trong vÝ - Êy chí! B¸c ®õng phô em. H«m nay dô trªn ®−îc sö dông nh»m thÓ hiÖn em b¸n r¾n ë ®©y cèt chØ ®Ó b¸n cho th¸i ®é cña ng−êi nãi thiªn vÒ ®Þnh mét m×nh b¸c. Em sinh ra ë trªn ®êi h−íng lµ nhiÒu, lµ qu¸. nµy, råi lµm nghÒ b¸n lò sinh linh Dïng trî tõ th«i “nguy hiÓm chÕt ng−êi” nµy, còng chØ v× (5) - Ph¶i? ChÕt råi! Say r−îu chöi bè m×nh b¸c. Sau khi b¸c mua r¾n cho em, c¶ lµng “®øa nµo b¶o tao tËu xe, x©y em sÏ gi¶i nghÖ. B¸c kh«ng t×m thÊy em nhµ x©y s©n b»ng thãc c«ng quü”. ThÕ, n÷a ®©u. BÌo d¹t m©y tr«i, b¸c lo¹ng cho¹ng ng· xuèng ao... cßn anh, ¬i....(MËt r¾n, tr. 238). ¨n diÖn thÕ kia, ch¾c lµ viÖt kiÒu yªu b. Nhãm trî tõ thÓ hiÖn t×nh th¸i n−íc chø? ë n−íc nµo vÒ vËy? ®¸nh gi¸ vÒ ph¹m vi møc ®é Ph¹m Ph−íc trßn xoe m¾t, cuèng Ngoµi nh÷ng trî tõ trªn, trong lêi quýt l¾c ®Çu: tho¹i cña nh©n vËt, ta cßn b¾t gÆp c¸c - Th−a bµ kh«ng ¹. Ch¸u ë miÒn trî tõ nh−: nh÷ng, m·i, míi, th«i, c¶... nam ra th«i ¹ (§¹i s¸m håi, tr.45) nh÷ng trî tõ nµy cã t¸c dông thÓ hiÖn th¸i ®é, sù ®¸nh gi¸ mang tÝnh chñ 47
  4. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 1b-2007 §¹i häc Vinh a1. Dïng t×nh th¸i tõ cuèi c©u thÓ Trî tõ th«i trong vÝ dô trªn ®−îc sö hiÖn c¸c t×nh th¸i ®a d¹ng cña lêi nãi dông ®Ó thÓ hiÖn th¸i ®é ng−êi nãi lµ ®Ó t¹o c©u theo môc ®Ých nãi. khiªm nh−êng, lµ b×nh th−êng chø Dïng t×nh th¸i tõ µ thÓ hiÖn th¸i ®é kh«ng ph¶i lµ o¸ch, lµ ViÖt KiÒu nh− ng−êi trao lêi ®· suy ®o¸n, nh»m phñ chÊt vÊn. (7) - ¤i c¶m ¬n t×nh b¹n cña anh. ®Þnh ®iÒu ng−êi kh¸c dù ®o¸n vÒ b¶n Nh−ng t«i biÕt dïng nã vµo viÖc g×? Ch¶ th©n m×nh. lÏ ®Ó nã canh chõng nh÷ng con s©u mät T−¬ng tù nh− vËy, nh©n vËt Hïng ®ôc ph¸ c¸i bµn viÕt cña t«i µ? (Con thó còng dïng trî tõ th«i trong lêi tho¹i bÞ ruång bá, tr. 216) cña m×nh ®Ó thÓ hiÖn th¸i ®é ®¸nh gia, HoÆc thÓ hiÖn sù tr¸ch cø, th¾c m¾c nh×n nhËn cña nh©n vËt ®èi víi sù viÖc nh−ng ®ång thêi còng bao hµm c¶ th¸i lµ gi¶m møc ®é, kh«ng cã g× to t¸t, ®é ng¹c nhiªn tr−íc hiÖn thùc: nghiªm träng nh− mäi ng−êi quan (8) - Sao? Cëi µ? Mµy h¹ lÖnh cho tao niÖm. Qua ®ã nh©n vËt ®· cã sù gi¶i ®Çy µ? (ThÇy thuèc tåi tÖ, tr. 442) tr×nh vÒ viÖc lµm cña m×nh lµ chØ nh»m môc ®Ých ph©n chia cña c¶i. Dïng t×nh th¸i tõ h¶ nh»m thÓ hiÖn (6) - ThÕ gäi c¸i viÖc Êy b»ng c¸ch g× môc ®Ých hái, song bªn c¹nh ®ã cßn hµm b©y giê? Èn c¶ sù ®e nÑt qua tõ t×nh th¸i h¶. - Con chØ ph©n chia l¹i cña c¶i (9) - Chóng mµy cã nÓ tao kh«ng ®Êy, th«i. Ng−êi th× thõa møa ra, ng−êi h¶? (ChÊm døt kiÕp hoang, tr. 138). kh¸c l¹i èm, ®ãi. (ChÊm døt kiÕp Sö dông yÕu tè t×nh th¸i − ®Ó biÓu hoang, tr. 48.) hiÖn th¸i ®é b¨n kho¨n cña b¶n th©n: 2.2. Sö dông t×nh th¸i tõ (10) - Ngµy x−a, ba m−¬i n¨m tr−íc, a, Dïng t×nh th¸i tõ thÓ hiÖn c¸c t×nh t«i ®· lµm hai c©u v¨n vÇn ®Ó chÕ mÊy th¸i ®a d¹ng cña nh©n vËt: «ng giµ ch¬i trèng bái: “§ªm m¬ mµng Lêi tho¹i nh©n vËt trong truyÖn t−ëng gèi b«ng. Ngê ®©u gèi ph¶i r©u ng¾n NguyÔn DËu cßn sö dông c¸c t×nh chång kÒ bªn”. Ch¼ng lÏ, t«i l¹i tÆng t«i th¸i tõ cuèi c©u ®Ó thÓ hiÖn th¸i ®é hai c©u ®ã −? (ThÇy thuèc tåi tÖ, tr. kh¸c nhau cña nh©n vËt nh−: µ, c¬, ¹, 439). ch¨ng, chø, −, c¬ mµ, ®Êy, hö.... Chóng Sö dông t×nh th¸i tõ nhØ ®Ó biÓu cã vai trß quan träng nh»m thÓ hiÖn hiÖn th¸i ®é ng¹c nhiªn, cã chót b¨n nh÷ng c¶m xóc ®a d¹ng cña ng−êi nãi, kho¨n cña ng−êi nãi: gãp phÇn thay thÕ kh¸ ®¾c lùc cho vai (11) - ThÕ t«i ®·... ®· tÆng em bøc trß cña ng÷ ®iÖu. Chóng xuÊt hiÖn ®Õn ¶nh nµy vµo lóc nµo nhØ? (B¶ng l¶ng 770 lÇn, chiÕm 73% c¸c yÕu tè t×nh th¸i hoµng h«n, tr.19) trong lêi tho¹i nh©n vËt. Cã thÓ chia Sö dông tõ t×nh th¸i “chø” ®Ó thÓ nh÷ng tõ nµy thµnh c¸c nhãm ý nghÜa hiÖn th¸i ®é nghi vÊn cña ng−êi nãi, víi chÝnh: mong muèn ë ng−êi nghe mét sù ®ång t×nh. 48
  5. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 1b-2007 §¹i häc Vinh (12) - Cho ®Õn nay em vÉn cßn tu Quan hÖ vÞ thÕ chÝnh lµ quan hÖ t«n hµnh chø, Thu Viªn? (B¶ng l¶ng hoµng ti x· héi, nã liªn quan ®Õn c¸c vÊn ®Ò nh− tuæi t¸c, giíi tÝnh vµ ®Þa vÞ x· héi. h«n, tr. 19). ChÝnh quan hÖ nµy sÏ chi phèi vai trß Sö dông tõ t×nh th¸i hö ®Ó thÓ hiÖn giao tiÕp cña c¸c nh©n vËt tham gia héi th¸i ®é chÊt vÊn cña ng−êi nãi, qua ®ã tho¹i. Ngoµi hÖ thèng c¸c ®¹i tõ x−ng gi¸n tiÕp béc lé quan ®iÓm c¸ nh©n lµ h«, c¸ch tæ chøc cuéc tho¹i nh− ai më tr¸ch cø: tho¹i, ai håi ®¸p, hay sè l−ît lêi trong (13) - ChÞ ®· r−íc c¸i th»ng cha thÇy mét cuéc tho¹i th× nh÷ng tõ t×nh th¸i ®i thuèc nµy vÒ ®Ó ch÷a cho c« SÝnh chø kÌm trong ph¸t ng«n còng thÓ hiÖn c¸c g×? B©y giê nã t¸n em g¸i chÞ, ®¸nh em quan hÖ vÞ thÕ. Nãi c¸ch kh¸c “Nh÷ng trai chÞ, m¸u mñ hä hµng chÞ kh«ng vÞ thÕ nµy ®· ®−îc ng«n tõ ho¸ thµnh bªnh, ®i bªnh ng−êi ngoµi thÕ hö? nh÷ng tõ ng÷ vµ cÊu tróc ng«n ng÷" (ThÇy thuèc tåi tÖ, tr. 444) ([7], tr. 126). BÊt k× sù nãi n¨ng nµo th× Sö dông tõ t×nh th¸i nhÐ ®Ó thÓ hiÖn ng−êi nãi còng ph¶i lùa chän nh− nãi th¸i ®é cÇu khiÕn cña ng−êi nãi: c¸i g×? nãi nh− thÕ nµo? sö dông lo¹i (14) - Em xin phÐp ra cho b¸c mét vÕ c©u g×? tõ ng÷, ©m thanh nh− thÕ ®èi. NÕu b¸c ®èi ®−îc, em thÒ cã c¸c vÞ nµo?... V× thÕ, muèn ®¹t ®−îc môc ®Ých th¸nh trong ®Òn nµy, sÏ biÕu kh«ng b¸c giao tiÕp, ng−êi nãi ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc sè mËt r¾n ch−a giao ®ñ. Em lÊy viÖc mèi quan hÖ cña m×nh víi c¸c thµnh b¶n th©n ra mµ ®èi nhÐ? (MËt r¾n, tr. viªn tham gia giao tiÕp, ®Ó tõ ®ã cã c¸ch 248) lùa chän ng«n ng÷, phong c¸ch phï hîp. a2. Ngoµi ra, ta cßn b¾t gÆp c¸c tõ Khi tham gia giao tiÕp, dï cã rÊt nhiÒu t×nh th¸i thÓ hiÖn th¸i ®é cÇu khiÕn cña quan hÖ nh−ng cã thÓ qui vÒ hai lo¹i ng−êi nãi, nh−: th«i, nµo, ®Êy... quan hÖ chÝnh: quan hÖ quyÒn thÕ vµ (15) - Nµo! Bµ thµnh thùc ®i nµo! quan hÖ kÕt liªn. Quan hÖ quyÒn thÕ lµ NÕu kh«ng t«i ch¼ng ë ®©y mµ mÊt thêi quan hÖ trªn - d−íi, sang - hÌn, t«n - giê víi bµ, ®»ng nµo th× còng ®· lé tÈy khinh. Quan hÖ nµy ®−îc ®Æc tr−ng råi. (MiÖng na m«, tr. 174) b»ng yÕu tè quyÒn lùc, cã kho¶ng c¸ch ThÓ hiÖn th¸i ®é ®e do¹, c¶nh b¸o trong giao tiÕp. Cßn quan hÖ kÕt liªn l¹i h−íng tíi ®èi t−îng giao tiÕp khi sö ®−îc ®Æt trong sù ®èi s¸nh víi quan hÖ dông yÕu tè t×nh th¸i ®Êy sau lêi tho¹i: quyÒn lùc. NÕu quan hÖ quyÒn thÕ ®−îc (16) - T«i chÊp thuËn! T«i sÏ tuyÖt ®Æc tr−ng b»ng yÕu tè kho¶ng c¸ch, rêi ®èi yªu th−¬ng. Nh−ng ph¶i cã ®i cã l¹i. xa theo vÞ thÕ x· héi, th× quan hÖ kÕt NÕu em t«i kh«ng khái bÖnh th× sao? liªn ®−îc ®Æc tr−ng lµ gÇn gòi, th©n ¤ng nhí cho tªn t«i lµ Sóng ®Êy! (ThÇy mËt, b¹n bÌ th©n h÷u ngang b»ng, xo¸ thuèc tåi tÖ, tr. 428) ®i kho¶ng c¸ch. Trong quan hÖ quyÒn b, Dïng t×nh th¸i tõ ph¶n ¸nh quan thÕ, ®Þa vÞ hay vÞ thÕ lu«n t¹o ra kho¶ng hÖ vÞ thÕ cña nh©n vËt c¸ch gi÷a hai bªn tham gia giao tiÕp (cÊp trªn - d−íi, thÇy gi¸o - häc sinh, 49
  6. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 1b-2007 §¹i häc Vinh chñ - tí). Cßn trong quan hÖ kÕt liªn T−¬ng tù nh− vËy ta cã thÓ t×m thÊy lu«n h−íng tãi mét sù ®ång ®¼ng - cËn trong c©u hái cña bän trÎ con bôi ®êi ®èi kÒ. víi b¸c phã c¹o - mét «ng l·o næi tiÕng Trong truyÖn ng¾n NguyÔn DËu, mèi víi mãn uyªn −¬ng c−íc khiÕn bän quan hÖ nµy ®−îc ph¶n ¸nh râ nÐt qua chóng ph¶i kinh sî. V× vËy, chóng ®· dïng tõ t×nh th¸i "¹" thÓ hiÖn th¸i ®é viÖc sö dông tõ t×nh th¸i cuèi c©u nh− ¹ t«n träng «ng l·o, sù lÐp vÕ cña chóng - vµ tõ t×nh th¸i ®Çu c©u nh− th−a. vai giao tiÕp cã vÞ thÕ thÊp cña chóng - Ch¼ng h¹n, c¸ch sö dông tõ t×nh th¸i µ, trong quan hÖ víi «ng l·o: ¹ trong lêi tho¹i cña nh©n vËt Ph¹m Ph−íc dïng víi môc ®Ých ®Ó hái sau (18) - µ, Lan “lét” nhµ ë phè “hµng ®©y: thít”.... ph¶i kh«ng ¹? (17) - Th−a bµ «ng chñ nhiÖm chÕt - Kh«ng ¹, kh«ng ¹. Cã ph¶i Lan råi ¹? Ngäc S¬n kh«ng ¹? (Phong lan ®en, - C¶ lµng kh«ng ai nãi n¨ng g× µ? tr.31). Tõ t×nh th¸i µ vµ ¹ mµ nh©n vËt sö Tõ t×nh th¸i ¹ lµ mét tõ t×nh th¸i dông trong hai c©u hái nµy cho chóng quen thuéc, th−êng xuÊt hiÖn trong ta thÊy vÞ thÕ cña nh©n vËt trong hai ng«n ng÷ nãi cña ng−êi miÒn B¾c, lÇn giao tiÕp víi nh÷ng ®èi t−îng giao nh»m thÓ hiÖn th¸i ®é lÔ phÐp, t«n tiÕp kh¸c nhau ®· cã sù thay ®æi. Khi träng khi ng−êi nãi vai d−íi giao tiÕp Ph¹m Ph−íc sö dông tõ t×nh th¸i “¹” ®Ó víi ng−êi nghe vai trªn, cao h¬n m×nh. kÕt thóc c©u hái nh»m thÓ hiÖn th¸i ®é §Æc ®iÓm nµy kh«ng chØ biÓu hiÖn ë khiªm nh−êng cña m×nh chÝnh lµ lóc c¸c tõ t×nh th¸i dïng trong c©u hái - anh bÞ ®Æt trong mét vÞ thÕ thÊp so víi ®¸p mµ trong khi dïng tõ t×nh th¸i ®Ó ®èi t−îng giao tiÕp lóc nµy lµ bµ chñ gäi - ®¸p, ta còng cã thÓ thÊy râ ®iÒu tÞch viÖn kiÓm s¸t, ng−êi chuÈn bÞ ký nµy: quyÕt ®Þnh miÔn téi cho anh, quan hÖ Dïng yÕu tè t×nh th¸i th−a ®Ó gäi - lóc nµy lµ quan hÖ quyÒn lùc cao - thÊp. ®¸p trong lêi tho¹i cña bµ L¨n: Ng−îc l¹i ë c©u hái thø hai, anh sö (19) - Th−a «ng... «ng lµ... “kh¸ch” dông t×nh th¸i “µ” thÓ hiÖn sù b¨n cña em ngµy x−a ¹ ? kho¨n, ng¹c nhiªn, bëi lóc nµy anh ë - Bµ hiÖn giÊu ®øa con cña L¨n ë vµo vÞ thÕ cao h¬n trong quan hÖ vÞ thÕ ®©u? trong quan hÖ anh - em. Nh− vËy cïng - Th−a «ng th»ng bÐ Êy hiÖn do h×nh thøc lµ mét c©u hái h−íng trùc mét bän l−u manh nu«i nÊng giÊu giÕm tiÕp ®Õn ®èi t−îng ®ang giao tiÕp song ë n¬i nµo, nhµ em kh«ng râ! (MiÖng víi c¸ch sö dông c¸c yÕu tè t×nh th¸i “µ, nam m«, tr. 173). ¹” kh¸c nhau trong mçi c©u ®· phÇn Tõ t×nh th¸i “th−a” thÓ hiÖn th¸i ®é nµo cho ta nhËn biÕt ®−îc vai trß giao sî h·i e ng¹i, cña nh©n vËt Luþ còng tiÕp cña nh©n vËt t¹o ra lêi tho¹i ®ã. nh− vÞ thÕ thÊp kÐm cña mét kÎ läc lõa 50
  7. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 1b-2007 §¹i häc Vinh khi bÞ NguyÔn TÇm T− v¹ch trÇn téi ¸c gi÷a b¸c sÜ TiÖp víi nh©n vËt Sóng. Do cña m×nh. ®ã, qua c¸ch sö dông tõ t×nh th¸i nµy, Tõ t×nh th¸i th−a cßn xuÊt hiÖn ta cã thÓ cho phÐp nhËn biÕt ®−îc ng−êi ®¸p cã vÞ thÕ giao tiÕp nh− thÕ nµo so trong c¶ lêi trao, lêi ®¸p cña c¶ hai víi ng−êi trao. nh©n vËt tham gia cuéc tho¹i: Kh«ng chØ nhµ v¨n NguyÔn DËu, (20) - Th−a «ng, h¼n lµ «ng ®−a ma - nh÷ng nhµ v¨n kh¸c còng sö dông c¸c ®am nhµ ta cïng ®i chïa chø ¹? - ¸nh yÕu tè t×nh th¸i thÓ hiÖn trong lêi tho¹i m¾t cña bµ ch¨m ch¨m nh×n t«i víi vÎ nh©n vËt cña m×nh nh− NguyÔn Huy rÊt l¹. ThiÖp, Ma V¨n Kh¸ng, NguyÔn ThÞ Thu T«i ®Þnh nãi lµ t«i ®éc th©n, HuÖ, NguyÔn Minh Ch©u... Tuy nhiªn, nh−ng nghÜ sao t«i l¹i nãi: vÊn ®Ò lµ nhµ v¨n NguyÔn DËu trong - Th−a bµ, t«i kh«ng ®Ý cïng ai truyÖn ng¾n cña m×nh ®Æc biÖt chó c¶. (BiÕt thuë nµo ngu«i, tr. 99). träng tËp trung thÓ hiÖn tÝnh c¸ch, t×nh C¸ch sö dông ë cuéc tho¹i nµy l¹i c¶m, th¸i ®é cña nh©n vËt qua chÝnh cho thÊy vÞ thÕ ngang b»ng gi÷a hai c¸c yÕu tè t×nh th¸i ®−îc sö dông trong nh©n vËt tham gia giao tiÕp. ChÝnh v× lêi mét c¸ch cã chñ ®Ých. ChÝnh v× vËy thÕ khi ng−êi phô n÷ dïng tõ “th−a” ®Ó nh÷ng líp tõ nµy cã vai trß sau ®©y: h« gäi, nh»m g©y sù chó ý lóc b¾t ®Çu - Béc lé th¸i ®é c¶m xóc cña nh©n lêi tho¹i cña m×nh, thÓ hiÖn th¸i ®é vËt. kÝnh träng, ®Ò cao ng−êi ®èi diÖn, th× - ThÓ hiÖn dÊu Ên c¸ nh©n cña ng−êi NguyÔn TÇm T− còng ®· ®¸p l¹i b»ng nãi, kh«ng trén lÉn víi ng−êi nµo kh¸c. tõ ng÷ t−¬ng øng víi lêi trao ë trªn. - Giµu chÊt kh¶u ng÷ v× chóng gîi sù Tõ t×nh th¸i d¹ ®−îc biÓu hiÖn trong liªn t−ëng ng÷ ©m, c¸ch suy nghÜ cña lêi ®¸p x¸c nhËn cña nh©n vËt còng thÓ mét líp ng−êi. hiÖn phÇn nµo vÞ thÕ giao tiÕp cña ng−êi - ThÓ hiÖn c¸c vÞ thÕ ph¸t ng«n kh¸c nãi: nhau cña nh©n vËt giao tiÕp. (21) - §óng lµ bµ Luþ chø c«? - D¹ ®óng ¹. (MiÖng na m«, tr. 3. KÕt luËn 155) Nh− vËy cã thÓ thÊy c¸c yÕu tè t×nh (22) - Sao mµy ®¸nh c¸i SÝnh tÖ h¹i th¸i ®−îc sö dông trong lêi tho¹i nh©n thÕ ? vËt hÕt søc phong phó vµ ®a d¹ng: nh− - D¹ ... em d¹y em g¸i em ¹ (ThÇy c¸c trî tõ, tõ t×nh th¸i. Sù ®a d¹ng vµ thuèc tåi tÖ, tr. 449) phong phó nµy cã t¸c dông trong viÖc Tõ t×nh th¸i “d¹” mµ nh©n vËt sö biÓu hiÖn mét c¸ch s©u s¾c, tinh tÕ néi dông, võa lµ sù kh¼ng ®Þnh mang tÝnh dung ng÷ nghÜa còng nh− c¸c s¾c th¸i chÊt thõa nhËn nh−ng ®ång thêi còng biÓu c¶m kh¸c nhau cña ng−êi nãi trong biÓu hiÖn th¸i ®é cung kÝnh, lÔ phÐp cña qu¸ tr×nh héi tho¹i. Do ®ã, chØ cÇn qua ng−êi ®¸p vèn cã vÞ thÕ thÊp vÒ tuæi t¸c, lêi tho¹i, ng−êi tiÕp nhËn còng cã thÓ hay quan hÖ vai vÕ trong dßng hä nh− c¶m nhËn ngay ®−îc c¸c biÓu hiÖn t×nh 51
  8. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 1b-2007 §¹i häc Vinh th¸i cña nh©n vËt mét c¸ch sinh ®éng, phô trî cña yÕu tè phi lêi kÌm theo ®a d¹ng mµ kh«ng cÇn nhiÒu ®Õn sù trong cuéc tho¹i. T i liÖu tham kh¶o [1] NguyÔn DËu, B¶ng l¶ng hoµng h«n, NXB V¨n häc, 1997. [2] NguyÔn §øc D©n, Ng÷ dông häc, tËp1, NXB Gi¸o dôc, 2000. [3] Lª §«ng, Ph¹m Hïng ViÖt, NhÊn m¹nh nh− mét hiÖn t−îng ng÷ dông vµ ®Æc tr−ng ng÷ nghÜa - ng÷ dông cña mét sè trî tõ nhÊn m¹nh trong tiÕng ViÖt, Ng«n ng÷, 1995, sè 2. [4] Cao Xu©n H¹o, S¬ th¶o ng÷ ph¸p chøc n¨ng, t.1, NXB KHXH, 1991. [5] ViÖn ng«n ng÷ häc, Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt, NXB §µ N½ng, 2001. [6] §ç ThÞ Kim Liªn, Ng÷ nghÜa lêi héi tho¹i, NXB Gi¸o dôc, 1999. [7] Bïi Minh To¸n, Tõ trong ho¹t ®éng giao tiÕp tiÕng ViÖt, NXB Gi¸o dôc,1999. Summary the usages of words indicating modality meaning in short stories by Nguyen dau This article considered the means used to express the modality meanings in the character’s conversation in Nguyen Dau’s short stories. And the article mentioned his personal contribution to building character’s personalities through conversation language as well. (a) Cao häc 12 - Ng«n ng÷, §¹i häc Vinh 52
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

LV.11: Bộ Luận Văn Tốt Nghiệp Chuyên Ngành Tài Chính Ngân Hàng
172 tài liệu
837 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2