Báo cáo nghiên cứu khoa học " CÙ LAO CHÀM ĐIỂM DỪNG CHÂN CỦA THƯƠNG THUYỀN QUỐC TẾ "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

65
lượt xem 18
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cù Lao Chàm hay còn gọi là Chiêm Bất Lao, Tiêm Bích La, Polocham Pello, Sanfu Fùlaw, Cham Callao - là một quần đảo gồm bảy hòn lớn nhỏ (hòn Lao, hòn Tai, hòn Dài, hòn Mồ, hòn La, hòn Khô mẹ và hòn Khô con), nằm trên biển Đông, có tọa độ địa lý 15015’20”-15015’15” vĩ bắc, 108023’10” Cù Lao Chàm kinh đông, cách cửa Đại 15 km, cách trung tâm khu phố cổ Hội An khoảng 19km về hướng đông-đông bắc. Nay là xã đảo Tân Hiệp, thuộc thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam. ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " CÙ LAO CHÀM ĐIỂM DỪNG CHÂN CỦA THƯƠNG THUYỀN QUỐC TẾ "

123 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 4 (75). 2009 CUØ LAO CHAØM ÑIEÅM DÖØNG CHAÂN CUÛA THÖÔNG THUYEÀN QUOÁC TEÁ Võ Văn Hoàng* Cuø Lao Chaøm hay coøn goïi laø Chieâm Baát Lao, Tieâm Bích La, Polocham Pello, Sanfu Fuølaw, Cham Callao - laø moät quaàn ñaûo goàm baûy hoøn lôùn nhoû (hoøn Lao, hoøn Tai, hoøn Daøi, hoøn Moà, hoøn La, hoøn Khoâ meï vaø hoøn Khoâ con), naèm treân bieån Ñoâng, coù toïa ñoä ñòa lyù 15015’20”-15015’15” vó baéc, 108023’10” Cuø Lao Chaøm kinh ñoâng, caùch cöûa Ñaïi 15 km, caùch trung taâm khu phoá coå Hoäi An khoaûng 19km veà höôùng ñoâng-ñoâng baéc. Nay laø xaõ ñaûo Taân Hieäp, thuoäc thaønh phoá Hoäi An, tænh Quaûng Nam. 1. Cuø Lao Chaøm coù toång dieän tích khoaûng 15,5km2, trong ñoù röøng chieám 90%, caùc hoøn ñaûo phaân boá theo hình baùn nguyeät, chaïy daøi theo höôùng baéc- nam, vôùi chieàu daøi 15km, nôi roäng nhaát khoaûng 5km. Taïi Cuø Lao Chaøm, hoøn Lao laø hoøn coù quy moâ lôùn nhaát vôùi ñoä cao 517m vaø laø hoøn chính trong trong caùc hoøn ñaûo ôû ñaây. Vôùi heä thoáng nuùi phaùt trieån theo hình caùnh cung, ôû söôøn nuùi phía ñoâng cuûa Hoøn Lao coù vaùch nuùi cao döïng ñöùng voâ cuøng hieåm trôû, coøn söôøn nuùi phía taây coù nhieàu baõi caùt baèng phaúng vaø vuïng bieån saâu, laïi ñöôïc hoøn Daøi vaø hoøn Moà che chaén, neân baõi caùt döôùi chaân hoøn Lao laø ñieåm thuaän lôïi cho taøu thuyeàn caäp beán traùnh gioù baõo vaø trao ñoåi haøng hoùa, ñoàng thôøi laø nôi truù nguï cuûa cö daân. Saùch Ñaïi Nam nhaát thoáng chí vieát: “Caùch huyeän Dieân Phöôùc 68 daëm veà phía ñoâng, ngaát ngöôõng giöõa bieån, goïi laø ñaûo Ngoïa Long, cuõng coøn goïi laø Hoøn Cuø Lao, coù teân nöõa laø Tieâm Buùt, teân coå laø Chieâm Baát Lao, laøm traán sôn cuûa cöûa bieån Ñaïi Chieâm; daân phöôøng Taân Hôïp ôû phía nam nuùi; ruoäng ñaát treân nuùi coù theå caøy caáy, thuyeàn bieån nöôùc ta vaø nöôùc ngoaøi troâng nuùi laøm chöøng ñi veà ñeàu ñoã ôû ñaáy ñeå laáy cuûi, nöôùc”.(1) Hieän nay, döôùi chaân hoøn Lao, taïi caùc khu vöïc Baõi Laøng, Baõi Caám, Baõi OÂng vaø Baõi Höông coù khoaûng 3.000 cö daân ñang sinh soáng, chuû yeáu baèng ngheà ñaùnh baét haûi saûn, moät soá ngöôøi soáng baèng canh taùc noâng nghieäp treân nhöõng thöûa ruoäng baäc thang döôùi chaân nuùi hoaëc buoân baùn. 2. ÔÛ Cuø Lao Chaøm, nöôùc ngoït laø moät lôïi theá so vôùi caùc hoøn ñaûo khaùc ôû Vieät Nam. Taïi hoøn Lao, ngöôøi ta chæ caàn ñaøo saâu xuoáng loøng ñaát khoaûng 2m laø Vieän Nghieân cöùu Phaùt trieån Kinh teá-Xaõ hoäi Ñaø Naüng. *
124 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 4 (75). 2009 laø coù nöôùc ngoït ñeå duøng. Hieän nay ôû thoân baõi Laøng, vaãn coøn caùi gieáng cuûa ngöôøi Chaêm xaây döïng caùch ñaây g aà n moä t thieâ n nieâ n kyû . Gieáng xaây baèng gaïch, hình vuoâng, saâu khoaûng 2m, ñaùy gieáng ñöôïc loùt baèng nhöõng t hanh goã ñeå nöôù c luoâ n luoân trong saïch. Beân caïnh ñoù, heä thoáng nöôùc ngoït töï nhieân töø caùc khe suoái chaûy ra khoâng bao giôø caïn, neân ngöôøi Chaêm ôû ñaây töø nhöõng Thoân Baõi Laøng, Cuø Lao Chaøm theá kyû tröôùc ñaõ bieát döïa vaøo ñòa hình doác töï nhieân saün coù cuûa caùc khe suoái chaûy, duøng ñaù xeáp laïi vaø ngaên thaønh nhöõng beå chöùa nöôùc, ñeå söû duïng trong sinh hoaït, trong saûn xuaát noâng nghieäp, trong chaên nuoâi, trong caùc muïc ñích toân giaùo vaø baùn cho taøu buoân nöôùc ngoaøi moãi khi hoï döøng chaân traùnh gioù baõo, söûa chöõa taøu thuyeàn. Ñeán cuoái theá kyû XV, Cuø Lao Chaøm thuoäc veà quoác gia Ñaïi Vieät, thì ngöôøi Vieät ñaõ keá thöøa vaø söû duïng nhöõng coâng trình khai thaùc nöôùc naøy, vaø coù theå hoï ñaõ tieáp tuïc xaây döïng theâm moät soá coâng trình khaùc nhaèm thoûa maõn nhu caàu sinh hoaït vaø buoân baùn, trao ñoåi vôùi beân ngoaøi.(2) Thieàn sö Trung Hoa Thích Ñaïi Saùn naêm 1695 ñeán xöù Ñaøng Trong, treân chaëng ñöôøng trôû veà do gaëp baõo oâng ñaõ gheù vaøo Cuø Lao Chaøm vaø ghi laïi trong nhaät kyù cuûa mình: “Tröïc tieáp döôùi hoøn nuùi chính (chuû phong), coù mieáu Baûn Ñaàu Coâng; phía taû mieáu chöøng 100 böôùc, coù moät suoái ñaù, nöôùc trong vaø ngoït, ngöôøi trong thoân ra muùc nöôùc uoáng. Ñaøn oâng, ñaøn baø ñeán suoái taém röûa suoát ngaøy, khoâng khi naøo hôû”.(3) 3. T öø nhöõ n g theá kyû ñaàu Coâng nguyeân, quan heä thöông maïi giöõa Trung Quoác vaø AÁn Ñoä ñaõ ñöôïc thieát laäp. Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa con ñöôøng tô luïa treân ñaát lieàn noái giöõa Trung Quoác vôùi Ñòa Trung Haûi qua vuøng T rung AÙ thì nhöõ n g hoaï t ñoäng mua baùn treân bieån töø Ñoâng sang Taây cuõng phaùt trieån raàm roä. Con ñöôøng haøng haû i noá i giöõ a Trung Quoác vaø AÁn Ñoä ñi töø phía baéc Vieät Nam, doïc theo bôø Suoái nöôùc ngoït treân Cuø Lao Chaøm
125 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 4 (75). 2009 bieån cuûa baùn ñaûo Ñoâng Döông, chuyeån boä qua eo ñaát Kra cuûa baùn ñaûo Maõ Lai ôû phaàn phía baéc vaø tôùi Kancipura ôû mieàn nam AÁn Ñoä. Moät con ñöôøng khaùc khoâng caét ngang qua baùn ñaûo Maõ Lai, nhöng ñi xuyeân qua eo bieån tôùi Malacca. Luùc naøy nhieàu caûng thò hình thaønh treân baùn ñaûo Ñoâng Döông nhö Phuø Nam, Laâm AÁp (Champa).(4) Chuùng khoâng chæ laø nhöõng traïm, nhöõng haûi caûng quan troïng treân con ñöôøng haøng haûi quoác teá, maø coøn laø nôi truù nguï vaø laø ñieåm thu mua nhieàu saûn vaät quyù duøng ñeå xuaát khaåu. Trong ñoù, Cuø Lao Chaøm laø ñieåm tieàn tieâu treân bieån thuoäc vöông quoác Champa, noù laø haønh lang noái giöõa Trung Quoác vôùi AÁn Ñoä, AÛ Raäp, Ba Tö, Ai Caäp vaø caùc nöôùc chaâu AÂu. Cho neân, Cuø Lao Chaøm coù vò trí haøng ñaàu trong tuyeán haøng haûi khu vöïc, laø nôi coù theå döøng chaân trao ñoåi haøng hoùa, tích tröõ löông thaûo, nöôùc ngoït tröôùc khi dong buoàm tieáp tuïc cuoäc haønh trình ñi ñeán caùc quoác gia khaùc trong khu vöïc Ñoâng Nam AÙ vaø moät soá vuøng laân caän. Töø theá kyû thöù VII ñeán theá kyû thöù XII, con ñöôøng tô luïa, höông lieäu vaø goám söù treân bieån ñaõ ñöôïc hình thaønh. Taøu buoân töø Ñòa Trung Haûi ñeán Trung Quoác mang theo vaøng baïc vaø kim loaïi khai thaùc ñöôïc töø caùc moû ôû Ba Tö vaø nhöõng vuøng laân caän; cuøng thuûy tinh vaø caùc ñoà trang söùc laø nhöõng saûn phaåm cuûa Trung Ñoâng sang caùc nöôùc phöông Ñoâng buoân baùn, sau ñoù hoï mua laïi ñoà gia vò, tô luïa, goám söù, laâm haûi saûn töø caùc nöôùc naøy veà. Treân chaëng ñöôøng daøi ñoù, hoï ñaõ ñi qua quaàn ñaûo Cuø Lao Chaøm, ñeå ñi saâu vaøo vuøng bieån phía nam Trung Quoác vaø caùc haûi caûng cuûa Nhaät. Thö tòch coå cuûa ngöôøi AÛ Raäp vieát khoaûng theá kyû thöù X ghi cheùp khaù ñaày ñuû veà söï kieän naøy: “Taøu töø Hind (AÁn Ñoä) ñeán Sanf (Champa) maát möôøi ngaøy. ÔÛ ñaây coù nöôùc ngoït vaø traàm höông xuaát khaåu… Hoï döøng laáy nöôùc ngoït ôû Sanf-Fu-law, Cham-Fu-law (Cuø Lao Chaøm) roài ñònh höôùng ñi ñeán Sin (Trung Quoác).(5) Nhöng vaøo theá kyû XV, tuyeán ñöôøng bieån noái lieàn giöõa Phuùc Kieán cuûa Trung Quoác vôùi Luzon cuûa Philippines hình thaønh, ñaõ thu huùt thöông thuyeàn cuûa thöông nhaân Trung Hoa gheù ñeán Luzon nghæ ngôi, buoân baùn roài ñi xuoáng caùc quoác gia ôû khu vöïc Ñoâng Nam AÙ thì Cuø Lao Chaøm thöa vaéng daàn thöông khaùch, vai troø trung gian giöõa Trung Quoác vaø Philippines cuûa vöông quoác Champa cuõng chaám döùt. Naêm 1471, khi ñaïo Thöøa tuyeân Quaûng Nam ñöôïc thaønh laäp thì Cuø Lao Chaøm thuoäc veà laõnh thoå Ñaïi Vieät, vaø vaãn tieáp tuïc laøm moät traán sôn, laø ñieåm döøng chaân cuûa thöông thuyeàn qua laïi treân bieån Ñoâng. Ñaëc bieät, sau caùc phaùt kieán ñòa lyù vaøo cuoái theá kyû XV, caùc quoác gia ôû phöông Taây vôùi nhieàu ñoaøn thuyeàn khoång loà oà aït traøn sang phöông Ñoâng ñeå tìm kieám thò tröôøng, laøm cho caùc hoaït ñoäng thöông maïi treân bieån ôû khu vöïc chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông ngaøy caøng trôû neân soâi ñoäng, laàn löôït loâi cuoán caùc nöôùc phöông Ñoâng tham gia vaøo thò tröôøng khu vöïc vaø thò tröôøng theá giôùi ñang hình thaønh, maø Vieät Nam laø moät trong nhöõng nöôùc naèm beân con ñöôøng thöông maïi quoác teá. Luùc naøy ôû Ñaøng Trong, vöông quoác Champa suy taøn, ngöôøi Vieät ñaõ laøm chuû caû moät vuøng ñaát roäng lôùn ôû phía nam. Döôùi söï daãn daét cuûa caùc chuùa Nguyeãn, ngöôøi Vieät ñaõ keá thöøa nhöõng thaønh quaû khai phaù Chieâm caûng xöa cuûa ngöôøi Chaêm vaø xaây döïng Hoäi An trôû thaønh moät ñoâ
126 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 4 (75). 2009 AÂu thuyeàn Cuø Lao Chaøm Baõi bieån Cuø Lao Chaøm thò thöông caûng saàm uaát, phaùt trieån maïnh meõ trong caùc theá kyû XVII-XVIII. Cöûa Ñaïi Chieâm trôû thaønh moät trong nhöõng caûng thò thuaän lôïi ñeå taøu thuyeàn quoác teá caäp beán, nhaèm trao ñoåi mua baùn haøng hoùa. Thöông thuyeàn cuûa caùc nöôùc nhö Nhaät Baûn, Trung Quoác, Xieâm La, Mieán Ñieän, Malaysia, Batavia (Indonesia), Boà Ñoà Nha, Anh, Phaùp, Haø Lan… ñeán Hoäi An buoân baùn, thöôøng phaûi qua traïm kieåm soaùt vaø thu thueá ôû Cuø Lao Chaøm. Saùch Phuû bieân taïp luïc vieát: “Taïi caùc laøng Minh-höông ôû Hoäi-an, Cuø-lao Chieâm, Caåm-phoá, Laøng-caâu thì coù chöùc quan “Sai ty thaùi baûo”. Heã taøu nöôùc ngoaøi ñeán xöù Quaûng-nam, vaøo cöûa Ñaïi-chieâm ñeán phoá Hoäi-an hay vaøo cöûa bieån Ñaø-naüng, ñeán xöù Löu-laâm maø buoân baùn, thì phaûi naïp caùc haïng thoå vaät, vaø phaûi noäp thueá nhaäp xuaát theo leä ñònh phaân-bieät ñaúng-baäc khaùc nhau”.(6) Khi veà nöôùc hoaëc ñeán nhöõng nôi khaùc, hoï thöôøng gheù vaøo Cuø Lao Chaøm ñeå chuaån bò nöôùc uoáng, cuûi, löông thöïc, thöïc phaåm cho cuoäc haønh trình haøng haûi cuûa mình. 4. Trong nhöõng naêm qua, caùc nhaø khaûo coå hoïc ñaõ tieán haønh nhieàu ñôït ñieàu tra, thaùm saùt vaø khai quaät khaûo coå taïi ñòa ñieåm baõi OÂng, baõi Laøng cuûa Hoøn Lao. Taïi ñaây, caùc nhaø nghieân cöùu ñaõ phaùt loä roõ nhöõng lôùp vaên hoùa naèm saâu trong loøng ñaát vaø caû nhöõng di vaät naèm raûi raùc treân maët ñaát. Noù laø nhöõng baèng chöùng trung thöïc, chöùng toû Cuø Lao Chaøm töøng laø moät thöông caûng soâi ñoäng trong nhieàu theá kyû, vaø laø ñieåm döøng chaân cuûa caùc thuyeàn buoân trong nöôùc cuõng nhö quoác teá. Naêm 1992, Vieän Khaûo coå hoïc Vieät Nam ñaõ hôïp taùc vôùi caùc nhaø khoa hoïc Nhaät Baûn (do Giaùo sö Hasebe Gakuji laøm tröôûng ñoaøn) vaø Ban Quaûn lyù Di tích Hoäi An (nay laø Trung taâm Quaûn lyù Baûo toàn Di tích Hoäi An) tieán haønh ñieàu tra, khai quaät khaûo coå hoïc taïi hoøn Lao. ÔÛ thoân baõi Laøng, caùc nhaø khaûo coå ñaõ phaùt hieän moät khoái löôïng lôùn nhöõng maûnh goám Islam coù nguoàn goác töø Trung Ñoâng; goám söù traéng cuûa loø Ñònh Chaâu (Haø Baéc, Trung Quoác), goám men ngoïc cuûa loø Vieät Chaâu (Trieát Giang, Trung Quoác) coù nieân ñaïi theá kyû IX- X; cuøng vôùi nhieàu hieän vaät ñöôïc saûn xuaát taïi caùc loø goám khaùc ôû Trung Quoác nhö Caûnh Ñöùc Traán, Phuùc Kieán, Quaûng Ñoâng… coù nieân ñaïi theá kyû XVI-XVII.
127 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 4 (75). 2009 Ñeán thaùng 5/1998, caùc nhaø khaûo coå tieán haønh ñaøo thaùm saùt taïi Baõi Laøng. Taïi ñaây ñaõ tìm thaáy 2.313 maûnh goám Chaêm thoâ, hôi thoâ vaø mòn, chuû yeáu laø noài, coác chaân cao, voø, bình, aám kendi… Trong loaïi goám mòn coù nhöõng maûnh xöông goám maøu xaùm ñen, beà maët traéng phaán hay vaøng, hoàng phaán. Loaïi goám naøy ñöôïc caùc nhaø nghieân cöùu cho laø ñaëc tröng rieâng cuûa goám OÙc Eo (theá kyû VII-XII). Cuõng ôû ñòa ñieåm naøy, caùc nhaø khaûo coå ñaøo ñöôïc 254 maûnh goám Trung Hoa, goám Islam; bao goàm caùc maûnh baùt, bình, voø coù xuaát xöù töø caùc loø Vieät Chaâu, Töôøng Am, Tröôøng Sa, Quaûng Ñoâng thuoäc theá kyû VII-X. Goám Islam chuû yeáu laø caùc maûnh voø lôùn vôùi hai maøu ñen, xanh ñaäm pha naâu vaø xanh traéng. Beân caïnh ñoù coøn tìm thaáy 243 haït nguyeân vaø vôõ cuûa nhoùm haït chuoãi, haït cöôøm; 245 maûnh vôõ thuûy tinh cuûa nhoùm ñoà gia duïng trang trí. Caùc hieän vaät naøy ñöôïc cheá taùc tinh xaûo, hoa vaên trang trí ñoäc ñaùo. Moät soá loaïi naøy coù nguoàn goác töø Ai Caäp, Iran…, coù nieân ñaïi khoaûng theá kyû IX-X. Nhieàu nhaø nghieân cöùu nhaän ñònh: “Ñòa ñieåm Baõi Laøng Cuø lao Chaøm töøng laø beán caûng naèm treân con ñöôøng tô luïa treân bieån noái töø Ñoâng sang Taây, cuøng tính chaát vaø nieân ñaïi (TK IX-X) vôùi nhöõng caûng Kokokhao, Laempho (Nam Thaùi Lan), caûng Mantai (Srilanca)”.(7) Moät naêm sau, caùc nhaø khaûo coå tieáp tuïc khai quaät ñòa ñieåm Baõi Laøng. Taïi ñaây caùc nhaø khaûo coå ñaõ tìm thaáy nhieàu hieän vaät goám coù nguoàn goác töø Trung Quoác. Trong ñoù moät soá maûnh baùt coù daáu veát cuûa nhöõng con keâ hình vuoâng, hình baùn caàu - ñaëc tröng cuûa goám Quaûng Ñoâng; moät soá hieän vaät goám trang trí hoa vôùi hai maøu xanh vaø naâu ñoû treân neàn men traáu raïn maøu vaøng ôû giöõa loøng baùt - ñaëc tröng cuûa goám Tröôøng Sa (Hoà Nam), chuùng coù nieân ñaïi theá kyû XVII-XVIII. Beân caïnh ñoù, caùc nhaø khaûo coå cuõng tìm thaáy nhieàu maûnh goám Islam, chuùng ñöôïc phuû hai lôùp men: men naâu ñen ôû trong vaø men xanh cobalt ôû ngoaøi. Ngoaøi ra, taïi di chæ coøn xuaát hieän nhieàu ñoà thuûy tinh gia duïng, ñoà thuûy tinh duøng cho trang söùc, ñoà thuûy tinh ñaõ thaønh phaåm hoaëc baùn thaønh phaåm nhö baùt noâng loøng, loï hình truï, loï coù vai, bình hình loï coù trang trí nhö ñaép noåi hình chieác laù, hình xöông caù, hình hoa daây, keùo hình nuùm, haït cöôøm ñôn saéc hình caàu deït, hình troøn, hình truïc… Nhöõng ñoà thuûy tinh naøy coù xuaát xöù töø Fustat (Ai Caäp), Nishapur (Iran), Samala (Iraq)…, coù nieân ñaïi töø theá kyû VII-X sau Coâng nguyeân.(8) Ñaëc bieät, caùc nhaø khaûo coå ñaõ tìm thaáy moät quaû caân baèng ñoàng naèm ôû ñoä saâu khoaûng 120-150cm so vôùi hoá khai quaät. Cuøng vôùi quaû caân laø haøng loaït hieän vaät khaùc ñöôïc tìm thaáy coù cuøng nieân ñaïi, ñieàu ñoù ñaõ chöùng minh raèng, taïi Cuø Lao Chaøm, hoaït ñoäng thöông maïi cuûa cö daân Champa trong caùc theá kyû thöù VII-X ñaõ dieãn ra khaù maïnh meõ vaø coù quy moâ trao ñoåi haøng hoùa lôùn. Vieäc mua baùn, trao ñoåi thöông maïi cuûa hoï khoâng chæ dieãn ra trong noäi boä cuûa cö daân treân ñaûo maø coøn phaùt trieån giao löu thöông maïi vôùi nhieàu quoác gia treân theá giôùi. 5. Thoâng qua nhöõng tö lieäu, thö tòch, di tích coøn hieän höõu; ñaëc bieät laø hieän vaät thu ñöôïc töø nhöõng ñôït khai quaät khaûo coå hoïc taïi Cuø Lao Chaøm, chuùng bao goàm nhieàu loaïi hình vaø ñöôïc saûn xuaát töø caùc chaát lieäu khaùc nhau;
128 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 4 (75). 2009 vaø cuõng coù xuaát xöù töø nhieàu quoác gia khaùc nhau nhö: Trung Quoác, Nhaät Baûn, Iran, Iraq, Ai Caäp…, ñaõ chöùng toû trong khoaûng thôøi gian töø theá kyû thöù V vaø maõi ñeán nhöõng theá kyû sau naøy, Cuø Lao Chaøm töøng laø moät trong nhöõng thöông caûng soâi ñoäng vaøo baäc nhaát ôû khu vöïc ñoâng nam chaâu AÙ. Tuy nhieân cho ñeán nay, do nhieàu nguyeân nhaân khaùc nhau ñaõ taùc ñoäng leân thöông caûng Cuø Lao Chaøm, ñeå roài moät thöông caûng saàm uaát xöa kia, nay chæ coøn laø ñieåm du lòch, ñieåm döøng chaân ñeå traùnh gioù baõo, laáy theâm löông thöïc, thöïc phaåm, nöôùc ngoït, söûa chöõa taøu thuyeàn, trao ñoåi haøng hoùa, nghæ ngôi cuûa caùc thöông thuyeàn trong nöôùc vaø cuûa nhöõng taøu vieãn döông qua laïi treân bieån Ñoâng. VVH CHUÙ THÍCH (1) Quoác söû quaùn trieàu Nguyeãn. Ñaïi Nam nhaát thoáng chí, Nxb Thuaän Hoùa, 1996. (2) Traàn Quoác Vöôïng, Laâm Mó Dung, Hoaøng Anh Tuaán, Nguyeãn Chí Trung. “Keát quaû khaûo saùt moät soá phöông thöùc khai thaùc vaø söû duïng nöôùc cuûa cö daân hoøn Lao - Cuø Lao Chaøm”. Trong Kyû yeáu Cuø Lao Chaøm, Hoäi An, 2007, tr.131-135. (3) Thích Ñaïi Saùn. Haûi ngoaïi kyû söï, Vieän Ñaïi hoïc Hueá - UÛy ban Phieân dòch Söû lieäu Vieät Nam, 1963, tr.162. (4) Shigeru Ikuta. “Vai troø cuûa caùc caûng thò ôû vuøng ven bieån Ñoâng Nam AÙ töø ñaàu theá kyû II TCN ñeán ñaàu theá kyû XIX”. Trong Ñoâ thò coå Hoäi An, Nxb KHXH, Haø Noäi, 1991, tr. 248-249. (5) Daãn theo Hoaøng Anh Tuaán. “Cuø Lao Chaøm vaø hoaït ñoäng ôû bieån Ñoâng thôøi vöông quoác Champa”. Trong Kyû yeáu Cuø Lao Chaøm, Hoäi An, 2007, tr.121. (6) Leâ Quyù Ñoân. Phuû bieân taïp luïc (Leâ Xuaân Giaùo dòch), Tuû saùch coå vaên - UÛy ban Dòch thuaät - Phuû Quoác vuï khanh ñaëc traùch Vaên hoùa xuaát baûn, 1973, taäp II, tr.66. (7) Laâm Mó Dung, Hoà Taán Cöôøng, Traàn Vaên An. “Keát quaû thaùm saùt ñòa ñieåm baõi Laøng (Cuø Lao Chaøm - Quaûng Nam)”. Nhöõng PHMVKCH 1998, Nxb KHXH, Haø Noäi, 1999, tr.651. (8) Traàn Quoác Vöôïng, Laâm Mó Dung, Nguyeãn Chí Trung, Hoaøng Anh Tuaán. “Keát quaû thaùm saùt ñòa ñieåm baõi Laøng - Cuø Lao Chaøm (thaùng 5/1999)”. Nhöõng PHMVKCH, 1999, Nxb KHXH, Haø Noäi 2000, tr.738-739. TOÙM TAÉT Cuø Lao Chaøm laø moät quaàn ñaûo goàm coù 7 ñaûo lôùn nhoû treân bieån Ñoâng, caùch cöûa Ñaïi 15km, ngaøy nay laø xaõ ñaûo Taân Hieäp thuoäc thaønh phoá Hoäi An, tænh Quaûng Nam. Do vò trí ñòa lyù vaø ñieàu kieän töï nhieân thuaän lôïi, neân suoát trong moät thôøi gian daøi töø theá kyû thöù V-XVIII, Cuø Lao Chaøm laø moät ñieåm döøng chaân quan troïng treân tuyeán ñöôøng haøng haûi quoác teá, laø moät trong nhöõng thöông caûng soâi ñoäng vaøo baäc nhaát ôû khu vöïc ñoâng nam chaâu AÙ. ABSTRACT CHAØM ISLAND, PLACE FOR STOPOVERS OF INTERNATIONAL TRADING SHIPS Chaøm island is actually a group of seven islands of different sizes. It is located in the East Sea, off the coast of Quaûng Nam, 15km away from Ñaïi estuary. Today the island is Taân Hieäp island commune of Hoäi An city, Quaûng Nam province. Thanks to its favourable geographical site and natural conditions, the island was in the old days an important site for the stopovers of trading ships on the international sea route. The place was also one of the most busy commercial port of South East Asia.