Báo cáo nghiên cứu khoa học đề tài " Quan niệm về chủ nghĩa hậu hiện đại trong nghiên cứu văn học ở Việt Nam "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

223
lượt xem 18
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu tham khảo chuyên đề khoa học, xã hội nhân văn trường ĐH Huế Báo cáo nghiên cứu khoa học đề tài " Quan niệm về chủ nghĩa hậu hiện đại trong nghiên cứu văn học ở Việt Nam "

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học đề tài " Quan niệm về chủ nghĩa hậu hiện đại trong nghiên cứu văn học ở Việt Nam "

T P CHÍ KHOA H C, ð i h c Hu , S 66, 2011 QUAN NI M V CH NGHĨA H U HI N ð I TRONG NGHIÊN C U VĂN H C VI T NAM Phan Tu n Anh, Nguy n H ng Dũng Trư ng ð i h c Khoa h c, ð i h c Hu TÓM T T ð i v i nghiên c u văn h c Vi t Nam cu i th k XX - ñ u th k XXI, hi m có trư ng phái lý thuy t nào gây ñư c nhi u s hào h ng và c hoài nghi hơn ch nghĩa h u hi n ñ i. Chính vì v y, vi c nhìn nh n l i các quan ni m v ch nghĩa h u hi n ñ i trong nghiên c u văn h c Vi t Nam th i gian qua là m t vi c làm c n thi t. B t ñ u t các tranh lu n – ñ i tho i c a gi i nghiên c u văn h c Vi t Nam v nh ng v n ñ lý thuy t văn h c, bài vi t ñi sâu vào vi c phân tích nh ng ñ c trưng c a văn h c h u hi n ñ i Vi t Nam theo các quan ni m khác nhau c a các nhà lý lu n – phê bình. B t c quá trình ti p nh n lý thuy t văn h c m t qu c gia nào cũng ñư c ghi d u n b ng nh ng cách hi u mang b n s c riêng c a không gian văn hoá và tính truy n th ng trong tư duy lý lu n văn h c qu c gia ñó. Bao gi cũng v y, b n thân nh ng b n d ch t nguyên tác ch m i là giai ño n kh i ñ u cho vi c ti p nh n m t trư ng phái lý thuy t. Tuy b n thân quá trình chuy n ng cũng ñã bao hàm tính ch t c a s ti p nh n, b i d ch thu t ph n nào ñó v n mang tính sáng t o cá nhân c a ngư i d ch trong cách hi u, tuy nhiên, ph i ñ n s xu t hi n c a nh ng cách hi u mang tính sáng t o b n ñ a, và sau ñó là nh ng ng d ng vào th c ti n, thì m t lý thuy t m i th c s bư c vào ñ i s ng c a không gian ti p nh n. Chính vì v y, s sôi ñ ng, th m chí là tranh lu n trong ñ i s ng h c thu t nư c nhà v v n ñ h u hi n ñ i g n 20 năm qua (t m l y ñi m m c b t ñ u t năm 1991) cũng ñã ñ l i m t “di s n” nh t ñ nh. D u còn nhi u b b n, nhưng nh ng cách hi u h u hi n ñ i mang b n s c Vi t cũng ñã ch ng minh cho s c s ng và s lan to c a m t v n ñ lý thuy t văn h c, hơn th n a, m t khát v ng hoà mình vào b i c nh và tâm th c chung c a nhân lo i trong th k m i. 1. ð c trưng ñ i tho i và tranh lu n v ch nghĩa h u hi n ñ i trong nghiên c u văn h c ð c trưng l n nh t trong ti n trình ti p nh n văn h c h u hi n ñ i Vi t Nam ñó là tính ñ i tho i, tranh lu n gi a các nhóm cách hi u khác nhau v trư ng phái lý thuy t văn h c này. N u quá trình ti p nh n nh ng trư ng phái lí lu n phương Tây Vi t Nam như thi pháp h c, t s h c, ch nghĩa c u trúc, ch nghĩa hình th c Nga… các cách hi u thư ng mang tính b sung, làm ti n ñ cho nhau, thì h u hi n ñ i, m i nhà 5
nghiên c u l i có lu n ñi m trái ngư c, th m chí tranh lu n gay g t v i nhau. Tranh lu n và ñ i tho i v ch nghĩa h u hi n ñ i trong văn h c Vi t Nam có c hình th c gián ti p và tr c ti p. Gián ti p là qua nh ng lu n ñi m khác nhau gi a các tác gi trong các bài vi t c a mình. Tr c ti p là qua nh ng cu c tranh lu n, ñ i tho i công khai v i nhau ñăng t i trên các báo và t p chí. Hai hình th c tranh lu n – ñ i tho i này cũng thư ng g n v i hai m ng cơ b n, ñó là tranh lu n - ñ i tho i v nh ng v n ñ lý thuy t c a ch nghĩa h u hi n ñ i nói chung và tranh lu n – ñ i tho i v văn h c h u hi n ñ i Vi t Nam. ð i v i các tranh lu n v nh ng v n ñ lý thuy t văn h c h u hi n ñ i nói chung, chúng ta có th nh n th y m t s các thông tin h t s c cơ b n trong các bài vi t và công trình c a các nhà nghiên c u là trái ngư c nhau, th m chí ph ñ nh nhau quy t li t, dù các tác gi này tr c ti p hay gián ti p ñ i tho i v i nhau. Ví d , Nguy n Văn Dân trong bài vi t Ch nghĩa h u hi n ñ i hay hi n tư ng ch ng chéo khái ni m [1, trang 108] ñã xem ch nghĩa ða ða, ch nghĩa siêu th c là nh ng trào lưu ngh thu t có trư c h u hi n ñ i. Do ñó, nh ng v n ñ do h u hi n ñ i ñ xu t như phi lý tính, phi ch th , phi xác ñ nh v không gian và th i gian th c ch t ñã t n t i trong văn h c hi n ñ i (ch nghĩa ða ða, ch nghĩa siêu th c) t lâu. Trong bài vi t c a mình, cu i cùng Nguy n Văn Dân k t lu n : “V y là v m t lí thuy t, nh ng gì mà nh ng ngư i ñ xư ng ch nghĩa h u hi n ñ i ch trương thì h u h t ñã có ch nghĩa hi n ñ i” [1, trang 126]. Tuy nhiên, Lê Huy B c trong các bài vi t c a mình, ñ c bi t là hai bài vi t Truy n ng n h u hi n ñ i [1, trang 415] và Khái ni m ch nghĩa h u hi n ñ i [ñăng trong k y u h i th o H u hi n ñ i – Lý lu n & ti p nh n do khoa Ng văn – ðH Khoa h c t ch c] l i xem ch nghĩa ða ða là m t trào lưu ngh thu t thu c h u hi n ñ i. Trong bài vi t Truy n ng n h u hi n ñ i, Lê Huy B c v n còn ng p ng ng, dù v n x p ða ða vào chung trong trào lưu ngh thu t h u hi n ñ i : “Còn v i ch nghĩa h u hi n ñ i thì ta có : ch nghĩa ða ða (theo Hassan, nhưng có l không n vì ða ða ra ñ i và t n t i trong kho ng 1916 – 1922), ti u thuy t m i, ch nghĩa hi n th c huy n o, ch nghĩa c c h n” [1, trang 424]. Tuy nhiên, ñ n bài vi t Khái ni m ch nghĩa h u hi n ñ i thì tác gi ñã xác ñ nh rõ quan ni m c a mình là : “T t t c các căn c trên, chúng tôi ñ xu t cách hi u khái ni m Ch nghĩa h u hi n ñ i trong văn h c như sau: B t ñ u t thơ ða ña (1916) và k ch Phi lí t nh ng năm 1950, ch nghĩa h u hi n ñ i trong văn h c th c s phát tri n m nh văn xuôi vào nh ng năm 1960”. Và ñi u cơ b n nh t trong cu c tranh lu n này, ñó là v i Nguy n Văn Dân và m t s nhà nghiên c u khác Vi t Nam, ch nghĩa h u hi n ñ i ch là m t hi n tư ng “ch ng chéo khái ni m, m t ý ñ tư tư ng - chính tr , ch ng có ý nghĩa gì c , m t sính khái ni m, vô nghĩa”. Ngư c l i, v i Lê Huy B c và m t s nhà nghiên c u khác: “Nói tóm l i, th gi i hi n nay là th gi i c a k nguyên h u hi n ñ i. Nhưng tuỳ vào ñ c ñi m riêng c a t ng qu c gia mà ch nghĩa h u hi n ñ i có nh ng s c thái khác nhau”. ð i v i nh ng nhà nghiên c u Vi t Nam có ý ki n khác nhau v nh ng v n ñ lý thuy t văn h c h u hi n ñ i nói chung, thông thư ng các lu n ñi m ñư c trình bày gián ti p trong các công trình, ch 6
không tr c ti p ñ i tho i, và có th tóm g n trong m t s các v n ñ chính như sau: - Tranh lu n – ñ i tho i v th i ñi m xu t hi n c a ch nghĩa h u hi n ñ i trên th gi i (gi a Ngân Xuyên, Phương L u, Hoàng Ng c Tu n, Tr nh L , Hoàng Ng c Hi n…). - Tranh lu n – ñ i tho i v các thu c tính và th pháp c a ch nghĩa h u hi n ñ i trong văn h c, v n i hàm thu t ng h u hi n ñ i (gi a Nguy n Văn Dân, Lê Huy B c, Nguy n Hưng Qu c, Th y Khuê…). - Tranh lu n – ñ i tho i v vi c phân ñ nh ngo i diên c a ch nghĩa h u hi n ñ i trên các phương di n các tác gi , tác ph m và trào lưu văn h c. Nhìn chung, các cu c tranh lu n và ñ i tho i trên ñã ñi sâu vào kh o sát nh ng v n ñ thu c v các v n ñ lý thuy t và n i hàm khái ni m h u hi n ñ i, ho c n u tranh lu n v ngo i diên các tác gia và tác ph m thì ch y u là các tác gi và tác ph m văn h c nư c ngoài. Chính nh có các cu c tranh lu n và ñ i tho i này mà b c tranh v ch nghĩa h u hi n ñ i Vi t Nam ñư c m ra v i nhi u hư ng ti p c n khác nhau, dân ch và ña màu s c. Nh ng h th ng quan ni m và cách hi u v a mang tính h th ng l i v a có quan ñi m riêng y ñã không ng ng b sung, ch nh lý và bư c ñ u t o d ng nên n n t ng lý thuy t cho ch nghĩa h u hi n ñ i nư c ta. V các tranh lu n – ñ i tho i văn h c h u hi n ñ i Vi t Nam, nhìn chung các cây bút ch y u ñi sâu vào tranh lu n m t cách công khai, quy t li t và t o nên nh ng cu c “bút chi n” khá sôi n i. T ng quan l i các v n ñ tranh lu n trong nghiên c u văn h c nư c nhà nh ng năm qua v h u hi n ñ i, có th rút ra m t s v n ñ cơ b n như sau: - Tính kh d ng và nh ng tác h i c a ch nghĩa h u hi n ñ i trong ñ i s ng văn h c nói riêng và văn hóa nói chung Vi t Nam. ðây là m t trong nh ng ch ñ tranh lu n l n, thu hút nhi u s chú ý trong gi i nghiên c u văn h c nư c nhà nhi u năm qua. M t s các nhà nghiên c u có xu hư ng tin tư ng vào nh ng thành t u mà ch nghĩa h u hi n ñ i có th mang l i cho n n văn h c Vi t Nam, tiêu bi u có Nguy n Hưng Qu c, Inrasara, Nguy n Ư c, Phùng Gia Th … Các nhà nghiên c u này ñ u xem lý thuy t văn h c h u hi n ñ i m t khi ñư c du nh p vào ñ i s ng văn h c nư c nhà s t o ra ti n ñ cơ b n, nh m ñ i m i tri t ñ n n văn h c Vi t Nam. Các lu n ñi m ñư c ñưa ra nh m ch ng minh cho tính kh d ng c a văn h c h u hi n ñ i Vi t Nam bao g m: Th nh t, lý thuy t h u hi n ñ i s giúp cho n n văn h c nư c nhà b t k p và hòa chung v i tâm th và trình ñ c a n n văn h c th gi i. Nguy n Hưng Qu c nh n ñ nh: “Ngư i ta có th tránh né hay ch i t m t trào lưu nhưng không th , không có cách nào tránh né hay ch i ñư c khí quy n văn hoá c a cái th i ñ i mà ngư i ta ñang s ng” [5]. Th hai, văn h c h u hi n ñ i v i tính ñ phá ñ i t s m nh m , ch trương không ng ng gi i c u trúc các hi n tr ng ñã có, ñi kèm v i 7
tính ch t dung h p, b o v cho các “ti u t s ”, cái ñ i l p, cái khác, s khi n n n văn h c Vi t Nam phá b s c ỳ, phát tri n m t cách ña màu s c hơn, mang tính ñ i tho i hơn. Ngư c l i, nh ng nhà nghiên c u có quan ñi m xem lý thuy t h u hi n ñ i s mang l i nhi u tác h i ho c không có l i ích gì ñáng k cho n n văn hóa – văn h c nư c nhà như ð Minh Tu n, Thích Thanh Th ng, Bùi Công Thu n… l i xem ch nghĩa h u hi n ñ i là m t “yêu n ”, “bóng ma ch p ch n”, “m t con ma h u hi n ñ i”. V i các nhà nghiên c u này, ch nghĩa h u hi n ñ i ñã du nh p vào Vi t Nam dư i nh ng m t trái và tiêu c c, làm bi n ñ i các giá tr văn hóa, ho c r ng, ñã có nh ng âm mưu s d ng thu t ng h u hi n ñ i ñ gán cho nh ng s ki n văn hóa suy ñ i. ð Minh Tu n trong Ch p ch n bóng ma h u hi n ñ i vi t: “yêu n H u hi n ñ i ñã tinh quái n p sau thương hi u l n c a FPT ñ l ng l gi i thiêng, d n ñư ng cho m t văn hóa m i, th văn hóa ngo i lai th c d ng hay có ngư i còn g i là h văn hóa, văn hóa suy ñ i” [7]. - Các ñ c trưng ngh thu t c a văn h c h u hi n ñ i Vi t Nam (n u có). Tiêu bi u cho cu c tranh lu n này là hai bài vi t Gi i minh h u hi n ñ i c a Inrasara và Ph i chăng n i s hãi h u hi n ñ i là có th t c a Bùi Công Thu n. N u theo quan ñi m c a Inrasara – m t nhà nghiên c u luôn ng h cho s phát tri n c a văn h c h u hi n ñ i c a Vi t Nam, ngư i luôn n l c b o v các nhóm thơ tr mang tính n i lo n như Ng a tr i, M mi ng, văn h c h u hi n ñ i Vi t Nam mang tính ngo i biên, ph n kháng và ch i b các ñ i t s . Ch nghĩa h u hi n trong văn h c Vi t Nam có th tính t Bùi Giáng tr ñi, ñư c ti p n i b i các nhà thơ như Phan Bá Th , Bùi Chát, Lý ð i, Khúc Duy, Tr n Ti n Dũng, Nguy n ðăng Thư ng, ð Kh, Nguy n Hoàng Nam, Kh Iêm… Tuy nhiên, theo Bùi Công Thu n, Bùi Giáng là thơ “tinh ròng Vi t Nam… Gán cho Bùi Giáng là h u hi n ñ i là không ñúng tinh th n Bùi Giáng” [8]. Riêng các nhóm thơ như M mi ng thì Bùi Công Thu n không xem h làm thơ, mà ch “vi t nh ng th rác và dơ”, “ch là nh ng l i văng t c ch i th , ch i t t c ” [8]. - Tương lai và s tương thích gi a lý thuy t văn h c h u hi n ñ i v i n n văn h c Vi t Nam. ða ph n các nhà nghiên c u Vi t Nam v n ng h vi c c n thi t ph i tìm hi u và ti p thu ch nghĩa h u hi n ñ i vào văn h c Vi t Nam. M t lo t nh ng nhà nghiên c u như Nguy n Hưng Qu c, Hoàng Ng c Tu n, ðào Tu n nh, Lê Huy B c… ñ u hi v ng s ti p nh n lý thuy t văn h c h u hi n ñ i vào ñ i s ng văn h c Vi t Nam không nh ng ch y u mang l i các hi u ng tích c c, mà ñó còn là m t quá trình khách quan c a l ch s , không th nào khác ñư c. Ngư c l i, v phía nh ng nhà nghiên c u còn e dè ho c ph n ñ i ch nghĩa h u hi n ñ i Vi t Nam như ð Minh Tu n, Nguy n Văn Dân, Bùi Công Thu n, Thích Thanh Th ng… các lí lu n c a h ñưa ra là ch nghĩa h u hi n ñ i trong văn h c th c ch t không ñ xu t nh ng v n ñ m i m ho c nhân văn cho văn h c phát tri n. Nh ng ph m trù h u hi n ñ i ñ xu t là mang n ng tính chính tr , tư tư ng, và nhi u ch th c ch t mâu thu n nhau m t cách sâu s c. V i Bùi Công Thu n, tư tư ng “ñ phá các ñ i t s ” không phù h p v i truy n th ng có các “chu n 8
m c, có nh ng giá tr vĩnh c u, nh ng truy n th ng văn hóa riêng, ñó là nh ng ñ i t s . Phá b nh ng ð i t s y khác nào phá b chính b n th dân t c” [8]. Nhìn chung, ch ñ văn h c h u hi n ñ i Vi t Nam là m t trong nh ng tiêu ñi m ñ i tho i - tranh lu n sôi n i, thu hút nhi u s quan tâm c a các nhà nghiên c u văn h c Vi t Nam v t dài qua hai ñ u mút c a hai th k , và cho ñ n nay v n ti p t c di n ra. S dĩ x y ra cu c tranh lu n – ñ i tho i sôi n i, th m chí gay g t này, trong khi các h hình lý thuy t văn h c m i ñư c ti p nh n t phương Tây khác l i ñư c chào ñón m t cách khá suôn s , là b i nhi u nguyên nhân. Sau ñây là m t s các nhóm nguyên nhân cơ b n. Th nh t: h u hi n ñ i là m t trào lưu văn hóa ngh thu t r ng l n, bao quát toàn b ñ i s ng tinh th n và tr ng hu ng n n văn minh nhân lo i cu i th k XX, ñ u th k XXI, mà văn h c ch là m t m ng nh tiêu bi u ph n ánh cho ñi u ki n và tâm th c h u hi n ñ i. Vi c tr i r ng trong nhi u lĩnh v c (tri t h c, chính tr , quân s , l ch s , văn hóa…), nhi u b môn ngh thu t (ki n trúc, h i h a, âm nh c, ñiêu kh c, sân kh u…) mà m i lĩnh v c l i có m t ñ c thù quan ni m riêng v h u hi n ñ i, ñã khi n cho h lý thuy t này v th c ch t mang tính ch t “m ”, không c ñ nh thành m t b kinh ñi n v i nh ng nguyên t c cơ b n. T ñó, d n ñ n nh ng cách hi u khác nhau v h u hi n ñ i trong gi i nghiên c u nư c nhà. Th hai: cơ s và n n t ng tri th c v h u hi n ñ i c a các nhà nghiên c u Vi t Nam nhìn chung là có s khác bi t, b i nh ng tài li u và ngu n thông tin mà h k th a nh m xây d ng nên quan ni m c a mình là khác nhau. Trên th gi i, lý thuy t văn h c h u hi n ñ i nhìn chung có s khác bi t tương ñ i gi a nh ng trư ng phái như Hoa Kỳ, Pháp, Nga và Trung Hoa. Có th nh n ra quan ñi m v h u hi n ñ i c a Lê Huy B c, Hoàng Ng c Tu n, Nguy n Hưng Qu c, Nguy n Ư c, Tr n Quang Thái… nh hư ng t cách hi u và quan ni m v h u hi n ñ i c a Hoa Kỳ, mà tiêu bi u là các quan ni m c a Ihab Hassan, Mary Klages, Terry Eagleton, Charles Jencks, Barry Lewis, David Harvey, Jan Flax, F.Jameson… Trong ñó, ta d dàng phát hi n ra quan ñi m ghép ch nghĩa ða ða vào chung trong trào lưu h u hi n ñ i c a Lê Huy B c là s k th a quan ñi m c a Ihab Hassan trong Toward a Concept of Postmodernism. Trên phương di n khác, m t s các nhà nghiên c u, mà tiêu bi u là Th y Khuê, Bùi Văn Nam Sơn, Ngân Xuyên, Tr nh L … l i d a trên nh ng quan ni m v h u hi n ñ i Pháp, mà ch y u là quan ni m c a J.F.Lyotard, Derrida, Baudrillard M.Foucault, J.Lacan, J.Kristeva... Nh ng nhà nghiên c u nh hư ng quan ni m h u hi n ñ i c a Nga và m t s nư c ðông Âu, ñ c bi t là quan ñi m v h u hi n ñ i c a I.P.Ilin, Mikhail Epstein, V.L.Inozemsev, Mihaela Constantinescu… có th k ñ n ðào Tu n nh và Nguy n Văn Dân. M t s nhà nghiên c u khác như Inrasara thì l i ch u nh hư ng b i các nhà nghiên c u h i ngo i, mà ñ c bi t là nh ng nhà h i ngo i t i Úc như Hoàng Ng c Tu n hay Nguy n Hưng Qu c. Riêng Phương L u l i ch u nh hư ng b i các nhà “Marxism phương Tây” (Western Marxism) và các nhà tri t h c ít nhi u ch u nh hư ng t ch 9
nghĩa Marx như F.Jameson, Derrida, Lyotard, M.Foucault… Chính n n t ng k th a và ch u nh hư ng v m t lý thuy t c a các nhà nghiên c u văn h c Vi t Nam thu c v các “trư ng phái”, ngôn ng khác nhau, th nên quan ni m c a h có s khác bi t là ñi u t t y u. V phía ng h lý thuy t h u hi n ñ i du nh p vào Vi t Nam, có th th y các nhà nghiên c u trong nư c ch u nh hư ng khá sâu s c b i các nhà l p thuy t h u hi n ñ i như J.F.Lyotard, Rorty, Derrida, Foucault, Kristeva, I.Hassan… Ngư c l i, v phía các nhà nghiên c u còn e dè ho c ph n ñ i vi c ti p nh n ch nghĩa h u hi n ñ i Vi t Nam, có th nh n th y s nh hư ng khá l n c a các nhà “phê phán ch nghĩa h u hi n ñ i” phương Tây như J.Harbemas, F.Jameson C.Noris, M.Spiro, R.D’Andrade, M.Sahlins… Th ba: B i vì b n thân ch nghĩa h u hi n ñ i luôn ch trương ñ phá các ñ i t s , mang tham v ng gi i c u trúc t t c các di n ngôn hi n t n, bênh v c cho ngh ch lu n, cái khác, cái ngo i biên, d n ñ n s tranh lu n, ph n kháng, ñ u tranh là ñ c tính c h u c a h hình lý thuy t này. Như v y, tính m nh v , b t ñ nh, h n ñ n, phi trung tâm hóa, ti u t s k t h p v i tính ph n kháng, gi i thiêng, gi u nh i, nh c th ñã khi n lý thuy t h u hi n ñ i t n t i trong s tranh lu n, ñ i kháng không ng ng v i các h hình quan ni m lý lu n văn h c ñã t n t i, các ki u sáng tác truy n th ng. 2. Các ñ c trưng văn h c h u hi n ñ i Vi t Nam t góc nhìn nghiên c u văn h c M c dù v n còn nhi u ng i ng n trư c quá trình ñ i m i n n văn h c dân t c theo hư ng h u hi n ñ i, nhưng rõ ràng v n ñ c a nghiên c u văn h c Vi t Nam hi n nay không ph i là ñ ng ý hay ph n ñ i mà là d n ñư ng cho sáng t o phát tri n sao cho h p lý và ñ t nhi u thành t u nh t. B i vì, văn h c h u hi n ñ i trong ñ i s ng văn h c nư c nhà ñang là m t th c t , ch không còn là m t kh năng. Theo nhi u nhà nghiên c u như ðào Tu n nh, Lê Huy B c, Nguy n Hưng Qu c, Inrasara… v cơ b n văn h c Vi t Nam v n ch u nhi u b t l i trong vi c chuy n hư ng sáng t o theo hư ng h u hi n ñ i, do nư c ta chưa xu t hi n hoàn c nh và ñi u ki n h u hi n ñ i v m t cơ s h t ng m t cách hoàn ch nh. M c dù v y, chúng ta cũng có nh ng thu n l i r t cơ b n, th nh t ñó là tâm th Vi t Nam hi n nay g n tương ñ ng v i tâm th gi i thiêng các ñ i t s . Hơn n a, quá trình ti p nh n lý thuy t h u hi n ñ i Vi t Nam ch trong m t th i gian ng n nhưng ñã hình thành ñư c m t tâm th c h u hi n ñ i, qua ñó bù ñ p ph n nào s thi u v ng hoàn c nh kinh t h u hi n ñ i. Có th nói, Vi t Nam hi n nay, ñi u ki n kinh t h u hi n ñ i chưa manh nha, nhưng tâm th c và kĩ thu t vi t h u hi n ñ i là khá rõ nét trong nhi u tác ph m văn h c. - ð c trưng hai quá trình song hành trong vi c phát tri n văn h c h u hi n ñi Vi t Nam. Văn h c h u hi n ñ i Vi t Nam ñư c phát tri n trong hoàn c nh di n m o n n ngh thu t hi n ñ i chưa th c s hoàn ch nh, các kinh ñi n tri t m v h u hi n ñ i th gi i còn chưa ñư c gi i thi u nhi u, tư duy tri t h c v ngôn ng chưa ñ y ñ , chính vì 10
v y, cái n n t ng, ñi u ki n v “ki n trúc thư ng t ng” cho văn h c h u hi n ñ i ra ñ i và v n ñ ng là khá b p bênh. B i vì, dù có k th a hay lư c b , có quay v hay thoát ly, có ph ñ nh hay ti p n i, ñ hi u và vi t v ch nghĩa h u hi n ñ i v n ph i d a trên n n c a ngh thu t hi n ñ i. Hoàng Ng c Hi n nh n ñ nh: “Ch nghĩa h u hi n ñ i trư c h t là m t ph n ng v i ch nghĩa hi n ñ i, do ñó ph i tìm hi u ch nghĩa hi n ñ i thì m i c m nh n ñư c ch nghĩa h u hi n ñ i” [2]. Chính t nhu c u b c thi t trên, n n văn h c Vi t Nam theo các nhà nghiên c u, mà ñ c bi t là nh ng ý ki n c a Nguy n Hưng Qu c trong m t lo t các bài vi t như Ch nghĩa h( u h)i n ñ i và văn h c Vi t Nam, Ch nghĩa h u hi n ñ i và nh ng cái (c n) ch t trong văn h c Vi t Nam, Toàn c u hoá và văn h c Vi t Nam… ph i ti n hành song hành hai quá trình: v a hi n ñ i hóa v a h u hi n ñ i hóa. Hi n ñ i hóa nh m t o ti n ñ và n n t ng cho vi c phát tri n văn h c h u hi n ñ i, m t khác, h u hi n ñ i hóa nh m ngõ h u b t k p v i không khí, trình ñ và tinh th n chung c a th i ñ i. Như v y, ch nghĩa h u hi n ñ i trong văn h c Vi t Nam, n u có, ch là s pha tr n và k t h p gi a nh ng y u t hi n ñ i và h u hi n ñ i, trong ñó, y u t h u hi n ñ i ñóng vai trò ch ñ o. T lu n ñi m trên, Nguy n Hưng Qu c ñã ñ xu t m t thu t ng có tính lai ghép là “văn h c h u hi n ñ i” [6]. Nói cách khác, ch nghĩa h u hi n ñ i trong văn h c Vi t Nam là m t ch nghĩa h u hi n ñ i mang tính nguyên h p (syncretism). N u không tr i nghi m qua hi n ñ i, rõ ràng s thi u ñi m t cơ s quan tr ng nh m ñ n v i cái h u hi n ñ i m t cách b n v ng. Tóm l i, tương lai văn h c h u hi n ñ i Vi t Nam là m t thách th c, ñ ng th i là m t cơ h i nh m hi n ñ i hoá n n văn h c dân t c l n th hai trong vòng hai th k qua. Khác v i công cu c hi n ñ i hoá giai ño n 30 - 45, v n là quá trình hi n ñ i hóa có tính “cư ng b c” c a l ch s . Công cu c hi n ñ i hóa l n th hai (theo xu hư ng h u hi n ñ i) là quá trình t giác, hoàn toàn xu t phát t nh ng nguyên nhân c a ngh thu t và yêu c u c a th i ñ i. Ít ra, trong công cu c ñ i m i này, chúng ta v n ñi sau th i ñ i, nhưng may m n là không ñi sau m t kho ng cách quá xa. M t ph n l n l i th ñó là nh công lao ti p nh n lý thuy t h u hi n ñ i vào Vi t Nam khá hi u qu . Thách th c v n còn phía trư c, b i công cu c hi n ñ i hóa l n th nh t ñã ñ l i quá nhi u thành t u (Thơ M i, T l c văn ñoàn, D ñài, Xuân thu nhã t p…), cho nên s c ép v i nh ng ngư i ch xư ng cho công cu c hi n ñ i hóa l n hai là r t n ng n . Nhưng ñúng v i nh n ñ nh c a Inrasara: “N u không ti p nh n ngay t hôm nay, tôi e r ng chúng ta ti p t c chương trình làm k tr tàu th i ñ i” [3]. - Tâm th c h u hi n ñ i – y u t trung tâm trong vi c phát tri n văn h c h u hi n ñ i Vi t Nam. Có th nói, di n m o n n ngh thu t hi n ñ i Vi t Nam trên nhi u b môn ngh thu t v n chưa ho c m i ch xu t hi n, chưa th c s có ñư c m t di n m o hoàn thi n, ña ph n còn xa l v i “t m ñón nh n” chung c a ñ c gi , vư t quá ngư ng ti p nh n. M t khi ñi u ki n và hoàn c nh cơ s h t ng cùng di n m o n n ngh thu t còn 11
khá l c h u, nhưng nhu c u ñ ng v ng c a ch nghĩa h u hi n ñ i là không th cư ng l i trong m t “th gi i c nh ”, b i s san ph ng c a các tác nhân toàn c u hóa, v y di n m o văn h c h u hi n ñ i Vi t Nam nên ti p thu ñi u gì, và chưa th có nh ng phương di n nào so v i văn h c h u hi n ñ i th gi i? Nhìn chung, tr Inrasara khá l c quan v m t n n văn h c h u hi n ñ i Vi t Nam, các nhà nghiên c u khác m i ch dám nhìn nh n m t s tác ph m văn h c nư c ta có t n t i “các y u t ” h u hi n ñ i, ch chưa dám hoàn toàn kh ng ñ nh ñó là nh ng tác ph m và tác gi h u hi n ñ i hoàn ch nh. Cái “y u t ” y, cho dù có th di n gi i qua nhi u th pháp khác nhau trong các công trình, nhưng theo chúng tôi v n ñ c t lõi xuyên su t v n là tâm th c h u hi n ñ i (mentality postmodern). Chính cái tâm th c quan ni m v th gi i trong s h n ñ n (chaos), v i s kh ng ho ng ni m tin, d n ñ n thái ñ b t tín nh n th c (epistemological), gi u nh i (pastiche), gi i thiêng… m i là căn nguyên tư tư ng cho văn h c h u hi n ñ i Vi t Nam. Theo Phương L u và m t s nhà nghiên c u, mà ñ t bi t là ðoàn Ánh Dương trong T s h u th c dân: l ch s và huy n tho i trong “M u thư ng ngàn” c a Nguy n Xuân Khánh (t p chí Nghiên c u văn h c, tháng 9 năm 2010), tâm th c h u hi n ñ i Vi t Nam mang d u n c a tâm th c “h u th c dân” (Postcolonialism), nh t là trong các ti u thuy t l ch s vi t v th i kì ñ t nư c ñang còn là thu c ñ a. Tâm th c h u th c dân trong văn h c Vi t Nam d u không ph bi n, nhưng l i cung c p nhi u cái nhìn quan tr ng, m i m mang tính h u hi n ñ i v l ch s dân t c, ñ c bi t là c m th c bênh v c và b o v cho nh ng “cái khác”, “cái như c ti u”, “cái b n ñ a” so v i cái th c dân ñóng vai trò như m t ñ i t s . V i ðào Tu n nh trong Nh ng y u t H u hi n ñ i trong văn xuôi Vi t Nam qua so sánh v i văn xuôi Nga, c m th c h u hi n ñ i Vi t Nam g n v i c m th c “h u hi n th c xã h i ch nghĩa”, m t c m th c g n gũi v i c m th c Nga h u Xô Vi t. Các nhà văn Vi t Nam ñã mang m t tâm th c m i trong sáng t o ngh thu t, không còn mô ph ng và vi t như hi n th c n a, mà ñ cao tính hư c u, tính trò chơi, tính gi u nh i, gi i thiêng trong sáng t o, b qua mô th c cơ b n nh t trong ch nghĩa hi n th c là “nhân v t ñi n hình trong hoàn c nh ñi n hình”. V i Inrasara trong Nh p lưu h u hi n ñ i kì 7 l i xem tâm th c h u hi n ñ i Vi t Nam còn g n v i n i dung n quy n lu n, bênh v c cho “gi i tính h ng hai”, không ph i nh m ñòi bình ñ ng gi i, mà là “h u hi n ñ i quy t phá tan và ñánh s p tinh th n ñó. Không ph i b i n gi i quan tr ng hơn nam gi i, càng không ph i l t ñ ch ñ ph h ñ ñưa m u h lên ngôi, mà là gi i trung tâm: bình ñ ng gi i trong m t xã h i công b ng” [4]. Nhìn chung, t tâm th c h u hi n ñ i mang các n i dung ñ c thù Vi t Nam như ñã trình bày, các nhà nghiên c u văn h c nư c nhà ñã ñi sâu vào phân tích các th pháp h u hi n ñ i trong nh ng tác ph m và tác gia c th . Có th k ñ n nh ng bài vi t c a Inrasara v i lo t bài mang tên Nh p lưu h u hi n ñ i và Gi i minh h u hi n ñ i, ðào Tu n nh v i Nh ng y u t h u hi n ñ i trong văn xuôi Vi t Nam qua so sánh v i văn xuôi Nga, Cao Kim Lan v i L ch s trong truy n ng n Nguy n Huy Thi p và d u v t c a 12
h hình thi pháp h u hi n ñ i, Lã Nguyên v i Nh ng d u hi u c a ch nghĩa h u hi n ñ i trong văn h c Vi t Nam qua sáng tác c a Nguy n Huy Thi p và Ph m Th Hoài, Hoàng Ng c Hi n v i Ti p nh n nh ng cách tân c a ch nghĩa hi n ñ i & ch nghĩa h u hi n ñ i, Phùng Gia Th v i D u n h u hi n ñ i trong văn h c VN sau 1986… Các tác gi ñã ñi sâu kh o sát nhi u tác gi văn h c Vi t Nam ñư c xem ít nhi u có “y u t ” h u hi n ñ i như Nguy n Huy Thi p, Nguy n Bình Phương, T Duy Anh, H Anh Thái, Ph m Th Hoài, Thu n… M t lo t các th pháp h u hi n ñ i cơ b n trong văn h c Vi t Nam cũng thư ng xuyên ñư c nghiên c u ñ n, trong ñó có nhi u th pháp hi n nay ñang t o nên nh ng “model” trong nghiên c u văn h c như liên văn b n (intertextuality), ng y t o (simulacres), gi u nh i (pastiche), c c h n (minimalism), huy n o (magic), gi i thiêng, siêu hư c u, m nh v (fragment), m t n tác gi (author’s mask), nh c th (corporality)… Các y u t này không c n ñòi h i ph i xu t hi n m t cách ñ y ñ trong m i tác ph m, nó cũng chưa h n là căn c xác tín nh m ch ng minh m t tác ph m văn h c Vi t Nam có là h u hi n ñ i hay không. Căn c c t lõi nh t v n là tâm th c h u hi n ñ i, và các th pháp trên trong nh ng sáng tác văn h c Vi t Nam ch ng nào thi t l p ñư c m t quan h v i cái tâm th c y, thì tác ph m ñó m i là tác ph m h u hi n ñ i. - Tính b n ñ a và truy n th ng dân t c trong văn h c h u hi n ñ i Vi t Nam. Theo Hans Bertens và Douwe Fokkema, nh ng nư c ñã tr i qua th i hi n ñ i m t cách hoàn ch nh, và b n thân n n văn hoá có tính “tiên phong” (avant-garde) m nh m , thư ng xuyên ch p nh n th nghi m và thay ñ i, thì vi c ti p c n ch nghĩa h u hi n ñ i thư ng g p khó khăn. Nư c Pháp - quê hương c a tri t h c h u hi n ñ i v i ngư i sáng l p Lyotard là m t ví d ñi n hình. Trong khi ñó, nh ng nư c chưa tr i nghi m tính hi n ñ i m t cách sâu s c, thì vi c ti p nh n ch nghĩa h u hi n ñ i s d dàng hơn, d u di n m o h u hi n ñ i ñó s có ít nhi u mang b n s c ñ a phương [6]. K th a các quan ñi m này, các nhà nghiên c u văn h c Vi t Nam tin r ng quá trình phát tri n văn h c h u hi n ñ i Vi t Nam s không s n sinh ra m t n n văn h c “yêu n ”, “bóng ma”, mà s t o d ng ñư c nh ng thành t u mang b n s c b n ñ a v i truy n th ng dân t c. V i tính ch t dung n p và che ch cho các ti u t s , cái khác (the others) c a lý thuy t h u hi n ñ i, n n văn h c Vi t Nam s không mang m c c m t ti, “như c ti u” trong quá trình phát tri n. Trên th c ti n phân tích các tác ph m văn h c có “y u t ” h u hi n ñ i c a nư c nhà, các nhà nghiên c u ñã ch ra không ít nh ng ñ c thù riêng c a các nhà văn, góp ph n bư c ñ u xây d ng m t di n m o h u hi n ñ i Vi t Nam. Trư c tiên là các ch ñ khai thác trong tác ph m, theo Lã Nguyên và Cao Kim Lan trong hai công trình nghiên c u riêng, ñã ch ra Nguy n Huy Thi p ñã s d ng r t nhi u ch t li u l ch s và ch t li u dân gian trong Ph m ti t, Vàng l a, Ki m S c, Con gái th y th n… nhưng dư i m t c m quan m i – c m quan h u hi n ñ i, v i các th pháp tiêu bi u như nh i l ch s , gi i thiêng, siêu hư c u s kí, gi th lo i… Tư duy c a 13
c a hai nhà văn trên cũng ñư c Lã Nguyên xem là tư duy theo l i “câu ñ ” và “ñ ng dao”, các hình th c di n ngôn văn h c dân gian. Inrasara thì ch ra tính gi u nh i và c t dán c a các nhà thơ h u hi n ñ i Vi t Nam. Trong ñó, Nguy n Hoàng Nam ñã s d ng các ch t li u truy n th ng ñã có s n trong kho tàng văn h c Vi t Nam (bài thơ Ng m ngùi c a Huy C n) nh m c u trúc lên nh ng tác ph m ph n – lãng m n c a mình. V i Lê Huy B c trong Truy n ng n h u hi n ñ i, Nguy n Hưng Qu c trong Ch nghĩa h u hi n ñ i và văn h c Vi t Nam, văn h c h u hi n ñ i là m t trào lưu qu c t có s phân b ñ ng ñ u các nư c ñang phát tri n, ch không ch gói g n vào trong nh ng n n văn hóa l n phương Tây. M t lo t các tác gi Zaire (Y.Mudimbe), Mexico (C.Fuentes), Maroc (A.Khatibi), Sri Lanka (M.Ondaatje), Kenya (Ngugi), Somali (N.Farah), Nigeria (B.Okri), Czech (M.Kundera), Colombia (G.Marquez), Nam Phi (M.Coetzee), Peru (V.Llosa)... ñã kh ng ñ nh ñư c ñ c tính ngh thu t ñ a phương c a mình trong dòng ch y h u hi n ñ i, mà không ph i ch u m t m c c m ti u như c khi ñ i di n v i các cây bút h u hi n ñ i l ng danh phương Tây. Nhìn sang bên c nh, ngư i hàng xóm Trung Hoa v i n n văn minh kh ng l , cư ng qu c c a nh ng qu c gia xã h i ch nghĩa, s chuy n mình trong vi c ti p nh n m t cách sáng t o lý thuy t h u hi n ñ i c a h ñư c th c hi n t khá s m (t nh ng năm 1993 - 1994) và thu ñư c khá nhi u thành t u. “N u nh ng thành t u l n nh t và m i nh t trong lĩnh v c lý thuy t và phê bình văn h c v n ti p t c thu c v B c M và châu Âu thì nh ng thành t u quan tr ng nh t trong lãnh v c sáng tác l i thu c v các nư c c u thu c ñ a ho c b coi là ngoài l các trung tâm văn minh hi n ñ i c a nhân lo i” [6]. Như v y, m t nư c văn hóa Á ðông, ñi theo chính th chuyên chính vô s n, v n hoàn toàn có ti m năng ñ ti p thu lý thuy t h u hi n ñ i vào khoa nghiên c u văn h c và c th c ti n sáng t o. Quan tr ng hơn n a, ch nghĩa h u hi n ñ i không ph i là m t ch thuy t ngh thu t có tính toàn tr , nó là m t h th ng m . Vi c ñ i m i văn h c nư c nhà theo hư ng h u hi n ñ i không có nghĩa là lo i tr nh ng thành t u và b n s c mà chúng ta ñã có, ho c quy ñ nh toàn b n n văn h c nh t nh t ch ñi theo l i h u hi n ñ i. - Hai xu hư ng h u hi n ñ i trong văn h c Vi t Nam. M c dù ñã có nhi u bài vi t kh o sát v các y u t h u hi n ñ i trong văn h c Vi t Nam, nhưng v n ñ cơ b n ñư c ñ t ra là, v y văn h c h u hi n ñ i Vi t Nam s có di n m o riêng và tương lai như th nào? Hay nh t th i ch là m t trào lưu n i lên ñ r i nhanh chóng b lãng quên như m t cái m t th i thư ng, sính thu t ng phương Tây? Hay ch là m t m bóng ch l n x n, lai ghép h n ñ n như m t “món n m su ng sã” (Nguy n Huy Thi p) c a ý tư ng mà các nhóm Ng a tr i hay M mi ng th i gian qua ñang ti n hành th nghi m. Nhìn nh n m t cách bình tâm, ñ i s ng văn h c nư c nhà hi n nay có hai xu hư ng phát tri n theo hư ng h u hi n ñ i. M t xu hư ng k t h p các th pháp h u hi n 14
ñ i (gi u nh i, liên văn b n, gi i thiêng, c c h n, huy n o…) v i n n văn hoá truy n th ng và các ñ c trưng th lo i cũ, ñ i di n cho khuynh hư ng này có th k ñ n Nguy n Bình Phương, T Duy Anh, Lý Lan, Thu n, Văn C m H i, H Anh Thái… ho c xa hơn m t chút là B o Ninh, Nguy n Huy Thi p, Ph m Th Hoài… Ch y u các sáng tác c a khuynh hư ng này g n v i th lo i ti u thuy t và truy n ng n. Trong ñó, các ti u thuy t l ch s và truy n ng n l ch s ñóng m t vai trò quan tr ng. ðây là xu hư ng ñ i m i không quy t li t và không hoàn toàn h u hi n ñ i, không tuyên ngôn sáng tác c a mình là tác ph m h u hi n ñ i. Tuy nhiên, các sáng tác c a khuynh hư ng này th c s là nh ng tác ph m có giá tr quan tr ng trong ñ i s ng văn h c Vi t Nam ñương ñ i. M c dù mang l i nhi u thành t u, nhưng các tác ph m thu c khuynh hư ng này m i ch d ng l i d ng mang “y u t ” h u hi n ñ i, ch chưa th hoàn toàn xem ñó là các sáng tác mang ñ y ñ di n m o và b n ch t c a ch nghĩa h u hi n ñ i. Cũng chính b i lí do này, nên s tranh lu n, nghi ng di n ra thư ng xuyên trong nghiên c u văn h c Vi t Nam v vi c phân ñ nh và xác ñ nh các tác ph m, tác gi h u hi n ñ i. Xu hư ng th hai là s ñ i m i tri t ñ , t hình th c cho ñ n n i dung theo hư ng h u hi n ñ i, cách ly h n v i nh ng truy n th ng văn h c cũ, ñây là xu hư ng h u hi n ñ i toàn di n và “có ý th c”. Có th k ñ n m t s cây bút trong xu hư ng này như Kh Iêm, Tr n Tu n, Inrasara, Bùi Chát, Lý ð i, ð ng Thân, Phan Bá Th … Các sáng tác c a xu hư ng này ch y u g n v i th lo i thơ, mà ñ c bi t là thơ Tân hình th c, thơ văn xuôi, k ch ñư ng ph , thơ trình di n… Tuy nhiên, nh ng sáng tác c a h ña ph n ch m i n m “ngo i biên” ñ i s ng văn h c, d ng l i m c nh ng th nghi m ban ñ u, chưa th c s ñư c gi i nghiên c u văn h c ñánh giá cao. M c dù v y, b n ch t c a ngh thu t là nh ng th nghi m, còn giá tr l i ch ñư c t o l p qua s th thách c a th i gian. Chính vì th , ñ nh m c giá tr c a nh ng th nghi m này c n m t ñ lùi v th i gian. Chưa nên v i phán xét suy ñ i hay v i tung hê ñó là m t cu c cách m ng trong ngh thu t. Trong ch hơn hai mươi năm, v a ti n hành ti p thu lý thuy t, v a tri n khai ng d ng vào sáng t o, l i ti n hành song hành trong vi c ti p thu và ng d ng hàng lo t các h hình lý thuy t văn h c khác, có th nói văn h c h u hi n ñ i ñã mang nh ng thành t u n i b t nh t ñ nh không th không tính ñ n trong nghiên c u văn h c Vi t Nam ñương ñ i. M c d u v n còn nhi u ti ng nói e ng i, cái nhìn phi n di n, s r t rè và hoài nghi v h hình lý thuy t văn h c m i m này, nhưng không th ph nh n, nh ng năm cu i th k XX và ñ u th k XXI, h u hi n ñ i là m t trong nh ng tiêu ng mang l i nhi u c m h ng và s quan tâm nh t c a c gi i sáng tác và nghiên c u văn h c Vi t Nam. Dù mu n, dù không, n n văn h c Vi t Nam v n không th ch i t cái khí quy n chung c a ngh thu t th i ñ i, chính vì v y, d u còn nhi u khó khăn, b t c p, nhưng h u hi n ñ i v n là giai ño n phát tri n mang tính t t y u trong văn h c nư c nhà. T s nh n th c ñó, quá trình ñi trên con ñư ng h u hi n ñ i, s phát tri n v m t lý thuy t l n sáng tác nhanh hay ch m, b o t n b n s c hay lai căng m t g c, ñ i m i tri t 15
ñ hay k th a là cơ b n, l i ph thu c chính vào vai trò c a gi i nghiên c u văn h c. M t quá trình ñã ñư c các nghiên c u văn h c nư c nhà kh i ñ ng và hành trình xuyên su t hơn hai th p niên, và cho ñ n nay v n t ng ngày tăng t c. TÀI LI U THAM KH O [1]. L i Nguyên Ân và cs., Văn h c h u hi n ñ i th gi i - nh ng v n ñ lý thuy t, Nxb H i nhà văn, Hà N i, 2003. [2]. Hoàng Ng c Hi n, Ti p nh n nh ng cách tân c a ch nghĩa hi n ñ i & ch nghĩa h u hi n ñ i, http://tapchisonghuong.com.vn/index.php?ID=468&catid=7&main=newsdetail&pid=0 &shname=Tiep-nhan-nhung-cach-tan-cua-chu-nghia-hien-dai-chu-nghia-hau-hien-dai, ngày truy c p 1/12/2010. [3]. Inrasara, Nh p lưu h u hi n ñ i kì 2, http://inrasara.com/?p=646, ngày truy c p 1/12/2010. [4]. Inrasara, Nh p lưu h u hi n ñ i kì 7, http://inrasara.com/?p=657, ngày truy c p 1/12/2010. [5]. Nguy n Hưng Qu c, Ch nghĩa h u hi n ñ i và nh ng cái (c n) ch t trong văn h c Vi t Nam, http://www.tienve.org/home/activities/viewTopics.do;jsessionid=67F6B3B7DBDCAE D03ABE8F93B0BCFB58?action=viewArtwork&artworkId=7875, ngày truy c p 1/12/2010. [6]. Nguy n Hưng Qu c, Ch nghĩa h u hi n ñ i và văn h c Vi t Nam, http://www.tienve.org/home/activities/viewTopics.do;jsessionid=87CF09CAB901BD6 F077C74A7F3228C8B?action=viewArtwork&artworkId=327, ngày truy cp 1/12/2010. [7]. ð Minh Tu n, ñ i, Ch p ch n bóng ma hu hi n http://htx.dongtak.net/spip.php?article2382, ngày truy c p 1/12/2010. [8]. Bùi Công Thu n, Ph i chăng n i s hãi h u hi n ñ i là có th t?, http://phongdiep.net/default.asp?action=article&ID=4317, ngày truy c p 1/12/2010. 16
THE CONCEPT OF POSTMODERNISM IN RESEARCHING VIETNAMESE LITERATURE Phan Tuan Anh, Nguyen Hong Dung College of Sciences, Hue University SUMMARY For the research of Vietnamese literature in the late twentieth century and the beginning twenty-first century,there have been few theoretical schools which create more excitement and even suspicion than the Postmodernism does. Therefore, it is necessary to review the concepts of Postmodernism in studying Vietnamese literature in recent years. Starting from the debate and dialogue of Vietnamese literature researchers about theories, the article deeply analyzes the characteristics of Vietnamese postmodern literature under the different viewpoints of theorists and critics. 17