Tuyển tập các báo cáo nghiên cứu khoa học hay nhất của trường đại học vinh năm 2007 tác giả: 10. Nguyễn Thị Thu Loan, Hoàng Văn Mại, Phan Xuân Thiệu, Điều tra hợp chất cumarin và flavonoit của một số loài thuộc họ Cúc (Asteraceae) và họ hoa Tán (Apinaceae) ở Nghệ An...
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Điều tra hợp chất cumarin và flavonoit của một số loài thuộc họ Cúc (Asteraceae) và họ hoa Tán (Apinaceae) ở Nghệ An"
- §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 1A-2007
§iÒu tra hîp chÊt Cumarin vµ flavonoit cña
mét sè loµi thuéc hä cóc (Asteraceae) vµ hä hoa T¸n
(Apinaceae) ë nghÖ an
NguyÔn ThÞ Thu Loan (a),
Ho ng V¨n M¹i (b), Phan Xu©n ThiÖu (b)
Tãm t¾t. §· x¸c ®Þnh ®−îc 8 loµi thuéc hä Hoa t¸n vµ 32 loµi thuéc hä Cóc ë thµnh
phè Vinh vµ khu vùc phô cËn. KÕt qu¶ ph©n tÝch c¸c hîp chÊt cumarin vµ flavonoit cho
thÊy cã ®Õn 24 loµi thuéc hä Cóc vµ 8 loµi thuéc hä Hoa t¸n cã chøa hîp chÊt cumarin.
Cßn hîp chÊt flavonoit cã mÆt ë tÊt c¶ c¸c loµi ®−îc nghiªn cøu.
I. më ®Çu
Hä Cóc vµ hä Hoa t¸n lµ hai hä lín trong hÖ thùc vËt ViÖt Nam, chóng cã thµnh
phÇn loµi ®a d¹ng vµ ph©n bè t−¬ng ®èi réng r·i v× thÝch nghi cao víi ®iÒu kiÖn nhiÖt
®íi nãng Èm- giã mïa. Tõ l©u nh©n d©n ta ®· xem c¸c loµi thuéc hai hä nµy nh− mét
nguån th¶o d−îc quan träng ®Ó lµm thuèc ch÷a bÖnh. Thùc tÕ ®· chøng minh nhiÒu
c©y thuèc, nhiÒu bµi thuèc quý sö dông nh÷ng loµi trong hai hä nãi trªn ®· cøu con
ng−êi tho¸t khái nhiÒu c¨n bÖnh hiÓm nghÌo [1,2,7,].
Y häc ngµy cµng ph¸t triÓn, viÖc sö dông ph−¬ng thøc ch÷a bÖnh d©n gian tõ c©y cá
dÇn cµng ®−îc quan t©m nghiªn cøu. C¸c hîp chÊt cã ho¹t tÝnh sinh häc cao tõ thùc vËt
nh− ancaloit, cumarin, flavonoit, terpennoit…, cã t¸c dông tèt trong viÖc phßng vµ ch÷a
bÖnh [11,12].
TiÒm n¨ng vÒ hîp chÊt thiªn nhiªn trong c¸c hä thùc vËt lµ rÊt lín, V× vËy viÖc ®iÒu
tra x¸c ®Þnh c¸c loµi thuéc c¸c hä thùc vËt cã chøa hîp chÊt thiªn nhiªn lµ viÖc lµm cÇn
thiÕt, nh»m ®¸nh gi¸ khai th¸c c¸c tiÒm n¨ng vèn cã. Bµi viÕt nµy tr×nh bµy mét sè kÕt
qu¶ ®iÒu tra ban ®Çu vÒ hîp chÊt cumarin vµ flavonoit ë hai hä thùc vËt nãi trªn ë NghÖ
An.
ii. §èi t−îng v Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
2.1. §èi t−îng nghiªn cøu
C¸c loµi thùc vËt thuéc hä Cóc (Asteraceae) vµ hä Hoa t¸n (Apinaceae) ph©n bè ë
thµnh phè Vinh vµ vïng phô cËn thuéc tØnh NghÖ An.
2.2. Ph−¬ng ph¸p thu mÉu
MÉu ®−îc thu h¸i lµ tÊt c¶ c¸c loµi thùc vËt thuéc hä Cóc vµ hä Hoa t¸n víi ®Çy
®ñ c¸c bé phËn rÔ, th©n, l¸, hoa vµ qu¶. Xö lý mÉu theo tµi liÖu "CÈm nang nghiªn
cøu ®a d¹ng sinh vËt" [8]. Thêi gian thu mÉu: 2004.
2.2. Ph−¬ng ph¸p ®Þnh lo¹i
X¸c ®Þnh tªn khoa häc b»ng ph−¬ng ph¸p so s¸nh h×nh th¸i dùa trªn c¸c tµi liÖu:
NhËn bµi ngµy 14/11/2006. Söa ch÷a xong 04/12/2006.
67
- §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 1A-2007
"C©y cá ViÖt Nam" cña Ph¹m Hoµng Hé, "C©y cá th−êng thÊy ë ViÖt Nam" cña Lª
Kh¶ KÕ vµ céng sù, "Tõ ®iÓn c©y thuèc ViÖt Nam" cña Vâ V¨n Chi [2,5,6,].
2.3. Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch ®Þnh tÝnh
- §Þnh tÝnh cumarin b»ng ph¶n øng ®ãng, më vßng lacton dùa theo tµi liÖu [3,4].
- §Þnh tÝnh flavonoit b»ng ph¶n øng víi thuèc thö NaOH, FeCl3, Mg (trong m«i
tr−êng HCl) vµ ph¶n øng huúnh quang t¨ng lªn víi NH3 khi chiÕu tia tö ngo¹i
[3,9,10].
- Sö dông ph−¬ng ph¸p s¾c kÝ líp máng ®Ó ph©n tÝch s¬ bé c¸c thµnh phÇn hîp
chÊt cumarin [9].
III. kÕt qu¶ v th¶o luËn
3.1. §Þnh tÝnh hîp chÊt cumarin vµ flavonoit trong c¸c loµi thu ®−îc
Qua thu thËp vµ ®Þnh lo¹i chóng t«i ®· x¸c ®Þnh ®−îc 8 loµi thuéc hä Hoa t¸n vµ
32 loµi thuéc hä Cóc cã mÆt ë khu vùc nghiªn cøu, trong sè ®ã phÇn lín c¸c loµi ®−îc
sö dông lµm rau, lµm thuèc vµ gia vÞ. KÕt qu¶ ®Þnh tÝnh hîp chÊt cumarin vµ
flavonoit trong c¸c loµi ®−îc tr×nh bµy ë b¶ng 1.
B¶ng 1. KÕt qu¶ ®Þnh tÝnh hîp chÊt cumarin vµ flavonoit
KÕt qu¶
KÕt qu¶ ®Þnh tÝnh flavonoit
Tªn
®Þnh
TT Tªn khoa häc phæ
tÝnh
th«ng
cumarin NaOH 20% FeCl3 NH 3 + UV
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7)
Apiaceae Hä hoa t¸n
Anethum graveolens Xanh Xanh lôc Xanh
1 Th× lµ + Vµng n©u
L. thÉm da trêi
Rau cÇn Xanh
Apium graveolens L.
2 + Vµng n©u Xanh lôc
t©y thÉm
Centella asiatica (L.) Xanh Vµng lôc t¨ng
3 Rau m¸ + Vµng chanh
Urb. thÉm nhanh
Coriandrum sativum Rau Xanh
4 + Vµng n©u Xanh lôc
L. mïi thÉm
Eryngium foetidum Xanh
5 Mïi tµu + Vµng n©u Xanh da trêi
L. thÉm
Hydrocotyle vulgaris Rau m¸ Xanh
6 + Vµng n©u Vµng x¸m
Db. l¸ sen thÉm
Hydrocotyle Rau m¸ Xanh §á cam Xanh
7 + Vµng n©u
sibthorpioides Lam. mì thÉm da trêi
Xanh
Daucus carota L.
8 Cµ rèt + Vµng chanh Xanh lôc
thÉm
68
- §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 1A-2007
asteraceae Hä Cóc
Ageratum conyzoides Xanh
1 Cøt lîn + Vµng chanh Vµng lôc s¸ng
L. ®en
Artemisia vulgaris Ng¶i Xanh Vµng lôc
2 + Vµng chanh
L. cøu ®en
§¬n Xanh
Bidens pilosa L.
3 + Vµng n©u Vµng t−¬i
kim ®en
Blumea balsamifera Xanh
4 §¹i bi + Vµng chanh Vµng nghÖ ®Ëm
(L.) DC ®en
Blumea hieracifolia
var. Kim ®Çu Xanh
5 - Vµng n©u Vµng lôc
macrostachya (DC.) chïm to ®en
Mooly
Blumea lanceolaria X−¬ng Xanh
6 + Vµng cam Xanh nh¹t
(Roxb.)Durce s«ng ®en
Cóc ®¹i Xanh
Chrysanthemum sp.
7 - Vµng cam -
®o¸ ®en
Chrysanthemum Rau c¶i Xanh Vµng n©u Xanh
8 + Vµng chanh
coronarium L. cóc ®en da trêi
Cóc
Cosmos sulphureus Xanh Vµng nghÖ
9 chuån - §á cam
Cav. ®en Xanh da trêi
chuån
Th−îc Vµng Xanh lôc
Dahlia pinnata Cav.
10 - Vµng cam
d−îc thÉm
Xanh Xanh lôc Xanh
Eclipta prostrata L.
11 Cá mùc + Vµng sÉm
®en da trêi
Rau m¸
Emilia Xanh
12 + Vµng sÉm Vµng lôc
l¸ rau
sonchifolia(L.) DC ®en
muèng
Th−îng
Erigeron crispus Xanh
13 l·o + Vµng sÉm Vµng lôc s¸ng
Pourr. ®en
nh¨n
Eupatorium fortunei MÇn Xanh
14 + Vµng chanh Vµng lôc s¸ng
Turez. t−íi ®en
Vµng cam
Eupatorium Xanh
15 Cá lµo + Vµng sÉm Xanh huúnh
odoratum L. ®en
quang
Cóc
Gerbera jamesonii Xanh
16 ®ång - Vµng sÉm Xanh lôc
Bolus ex Hook. f. ®en
tiÒn
Gnaphalium luteo- Rau Xanh
17 + Vµng cam Xanh lôc s¸ng
album L. khóc tÎ ®en
Gynura crepidioides Rau tÇu Xanh
18 + Vµng chanh Xanh lôc s¸ng
Benth. bay ®en
69
- §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 1A-2007
Gynura procumbens Rau Xanh Vµng x¸m Xanh
19 + Vµng chanh
(Lour.) Merr. bÇu ®Êt ®en da trêi
Heteropapus DÞ mµo Xanh
20 - Vµng sÉm Vµng cam
hispidus L. phón ®en
Bå c«ng Xanh
Lactuca indica L.
21 + Vµng sÉm Vµng cam
anh ®en
Parthenium Cóc liªn Xanh
22 + Vµng t−¬i Xanh lôc
hysterophorus L. chi d¹i ®en
Pluchea indica (L.) Xanh Vµng t−¬i
23 Cóc tÇn + Vµng t−¬i
®en
Less.
Siegesbeckia Hy Xanh
24 + Vµng ®en Vµng x¸m
orientalis L. thiªm ®en
Sphaeranthus Cóc Xanh Vµng cam
25 + Vµng t−¬i
africanus L. ch©n vÞt ®en
Cóc ¸o
Spilanthes orelacea Xanh §á vµng
26 hoa + Vµng t−¬i
L. ®en
vµng
Tithonia diversifolia Xanh
27 Quú + Vµng sÉm Vµng lôc
(Hemsl.) A.Gray ®en
Tridax procumbens Cóc Xanh §á + Xanh da
28 + Vµng n©u
L. mai ®en trêi
Vernonia chinensis Cóc b¹c Xanh Vµng lôc
29 - Vµng cam
Less. ®Çu ®en
Vernonia cinerea (L.) B¹ch Xanh Vµng t−¬i
30 + Vµng sÉm
Less. ®Çu «ng ®en
Wedelia chinensis Xanh
31 Sµi ®Êt + §á vµng -
(Osbeck) Merr. ®en
Hoa
Xanh
32 Zinnia elegans Jacq. - Vµng sÉm Vµng lôc
c¸nh
®en
giÊy
Ghi chó: - Ph¶n øng ©m tÝnh
+ Ph¶n øng d−¬ng tÝnh
KÕt qu¶ ®Þnh tÝnh c¸c hîp chÊt b»ng ph¶n øng ho¸ häc cho thÊy: Cã 75% c¸c loµi
hä Cóc vµ 100% c¸c loµi hä Hoa t¸n ®Òu cã ph¶n øng d−¬ng tÝnh víi thuèc thö cña
cumarin, cßn ®èi víi thuèc thö flavonoit th× tÊt c¶ c¸c loµi thuéc hai hä thùc vËt nãi
trªn ®Òu cho ph¶n øng d−¬ng tÝnh. Dùa vµo mµu s¾c cña c¸c ph¶n øng cã thÓ s¬ bé
nhËn ®Þnh mét sè hîp chÊt flavonoit cã mÆt trong c¸c loµi nãi trªn lµ flavon, flavonol
vµ isoflavanon (mµu vµng chanh, vµng sÈm vµ ®á cam ®èi víi thuèc thö NaOH 20%
hay ph¸t quang xanh da trêi, vµng lôc, vµng cam ®èi víi NH3 + UV). MÆt kh¸c khi
quan s¸t møc ®é vµ ®é nh¹y cña viÖc hiÖn mµu trong ph¶n øng ®Þnh tÝnh flavonoit
chóng t«i nhËn ®inh s¬ bé c¸c loµi sau chøa nhiÒu flavonoit nh−: Cóc chuån chuån
(Cosmos sulphureus Cav.), Cá lµo (Eupatorium odoratum L.), Rau m¸ l¸ rau muèng
(Emilia sonchifolia(L.) DC.), §¹i bi (Blumea balsamifera(L.) DC.).
70
- §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 1A-2007
3. KÕt qu¶ kh¶o s¸t s¬ bé x¸c ®Þnh thµnh phÇn cumarin b»ng s¾c ký líp
máng
Chóng t«i sö dông ph−¬ng ph¸p s¾c kÝ líp máng ®Ó s¬ bé x¸c ®Þnh c¸c thµnh
phÇn hîp chÊt cumarin trong c¸c loµi thuéc hai hä trªn. KÕt qu¶ kh¶o s¸t ®−îc tr×nh
bµy trong b¶ng 2.
B¶ng 2. Tãm t¾t kÕt qu¶ s¾c ký líp máng hîp chÊt cumarin
Sè vÕt trong s¾c ký
Hä Kh«ng hiÖn vÕt 1 - 2 vÕt 3 - 5 vÕt
Sè loµi % Sè loµi % Sè loµi %
Cóc 8 25,0 11 34,3 13 40,6
Hoa t¸n 0 0,0 5 62,5 3 37,5
KÕt qu¶ dÉn ra ë b¶ng 2 cho thÊy: TÊt c¶ c¸c loµi ph¶n øng ©m tÝnh víi thuèc thö
cña cumarin ®Òu kh«ng hiÖn vÕt, c¸c loµi cßn l¹i hiÖn vÕt theo nh÷ng møc ®é kh¸c
nhau, tõ 1 cho ®Õn 5 vÕt.
Hä Cóc cã 11/24 loµi (34,3%) cã tõ 1-2 vÕt, 13/24 loµi (40,6%) cã tõ 3-5 vÕt. Hä
Hoa t¸n cã 5/8 loµi (62,5%) cã tõ 1-2 vÕt, 3/8 loµi (37,5%) cã tõ 3-5 vÕt.
C¸c loµi cã 5 vÕt bao gåm: Rau m¸ mì (Hydrocotyle sibthorpioides Lam.), Cóc tÇn
(Pluchea indica (L.) Less.), Cóc ¸o hoa vµng (Spilanthes orelacea L.), B¹ch ®Çu «ng
(Vernonia cinerea (L.) Less.).
iv. KÕt luËn
1. X¸c ®Þnh ®−îc ë thµnh phè Vinh vµ c¸c vïng phô cËn cã Ýt nhÊt 32 loµi thuéc
hä Cóc vµ 8 loµi thuéc hä Hoa t¸n, ®· lËp danh lôc c¸c loµi vµ x¸c ®Þnh tªn khoa häc
cña chóng.
2. X¸c ®Þnh ®−îc 24/32 loµi hä Cóc vµ 8/8 loµi hä Hoa t¸n cã chøa cumarin, tÊt c¶
c¸c loµi thuéc danh lôc ®Òu chøa flavonoit.
3. Kh¶o s¸t ®−îc s¬ bé thµnh phÇn Cumarin trong c¸c loµi vµ ®¸nh gi¸ ®−îc mét
sè loµi cã thµnh phÇn cumarin t−¬ng ®èi ®a d¹ng(5 vÕt), bao gåm: Cóc tÇn, Rau m¸
mì, Cóc ¸o hoa vµng, B¹ch ®Çu «ng.
71
- §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 1A-2007
T i liÖu tham kh¶o
[1] §ç Huy BÝch vµ céng sù, C©y thuèc vµ ®éng vËt lµm thuèc ë ViÖt Nam, NXB
KHKT, Hµ Néi, 2003.
[2] Vâ V¨n Chi, Tõ ®iÓn c©y thuèc ViÖt Nam, NXB Y häc, Hµ Néi, 1999.
[3] NguyÔn V¨n §µn, NguyÔn ViÕt Tùu, Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ho¸ häc c©y thuèc,
NXB Y häc TP. Hå ChÝ Minh, 1985.
[4] NguyÔn V¨n §µn, Hîp chÊt thiªn nhiªn dïng lµ thuèc, NXB Y häc, Hµ Néi, 1999.
[5] Ph¹m Hoµng Hé, C©y cá ViÖt Nam, NXB KH-KT, Hµ Néi, 1991-1993.
[6] Lª Kh¶ KÕ vµ céng sù, C©y cá th−êng thÊy ë ViÖt Nam, NXB KH KT, Hµ Néi,
1973.
[7] §ç TÊt Lîi, Nh÷ng c©y thuèc vµ vÞ thuèc ViÖt Nam, NXB Y häc, Hµ Néi, 2003.
[8] NguyÔn NghÜa Th×n, CÈm nang nghiªn cøu ®a d¹ng sinh vËt, NXB N«ng NghiÖp,
Hµ Néi, 1997.
[9] J. B. Harborne, Phytochemical methods, London New York, Chapman and Hall, 1973.
[10] J. B. Harborne, The handbook of Natural Flavonoids, New York, 1999.
[11] J. Mann, R. S. Dayidson, J. B. Hobbs, D. V. Banthorpe and J.B. Harborne,
Natural products: their chemistry and biological significance, England, 1996.
[12] Tiina Ojala, Biological screening of plant coumarin, Helsinki, 2001.
SumMary
Investigating coumarin and flavonoid compounds
of some species belonging to Asteraceae and Apinaceae
families in Nghe An province
Based on themseles investiged data, the author showed a list of 32 species of
asteraceae and 8 species of apiaceae in Vinh city and some next areas. The result
also showed that there are 24 species of asteraceae and 8 species apiaceae in that
total number containing cumarin and all of them containing flavonoit.
(a) Cao häc 12 Sinh, Tr−êng §¹i häc Vinh
(b) Khoa Sinh häc, Tr−êng §¹i häc Vinh
72
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
