Báo cáo nghiên cứu khoa học " GIẢ BÌNH AO NHÀ VĂN KHÔNG NGỪNG KHÁM PHÁ NHỮNG CHÂN TRỜI NGHỆ THUẬT MỚI "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

57
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giả Bình Ao (tên thật đồng thời là bút danh) sinh năm 1953 tại huyện Đan Ph-ợng, tỉnh Thiểm Tây, Trung Quốc; năm 1975, tốt nghiệp Đại học Tây Bắc; sau về làm biên tập cho Nhà xuất bản Nhân dân Thiểm Tây; từ năm 1983, ông chuyên tâm vào sự nghiệp sáng tác văn học(1).

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " GIẢ BÌNH AO NHÀ VĂN KHÔNG NGỪNG KHÁM PHÁ NHỮNG CHÂN TRỜI NGHỆ THUẬT MỚI "

nghiªn cøu trung quèc sè 3(61) - 2005 66 Ph¹m ¸nh Sao* v¨n kú tµi. Sù nghiÖp s¸ng t¸c cña «ng, i¶ B×nh Ao (tªn thËt ®ång G ®Õn nay cã thÓ t¹m h×nh dung qua hai thêi lµ bót danh) sinh n¨m chÆng: tõ t¸c phÈm ®Çu tay ®Õn hÕt thËp 1953 t¹i huyÖn §an Ph−îng, tØnh ThiÓm T©y, Trung Quèc; n¨m 1975, kû 80 vµ tõ nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90 tèt nghiÖp §¹i häc T©y B¾c; sau vÒ lµm ®Õn nay. biªn tËp cho Nhµ xuÊt b¶n Nh©n d©n S¸ng t¸c cña Gi¶ B×nh Ao ë giai ®o¹n ThiÓm T©y; tõ n¨m 1983, «ng chuyªn ®Çu ®Ëm ®µ s¾c th¸i ®ång quª, víi ®Ò tµi t©m vµo sù nghiÖp s¸ng t¸c v¨n häc(1). vµ chñ ®Ò xoay quanh viÖc c¶i c¸ch kinh Sinh tr−ëng trong kh«ng gian v¨n hãa tÕ x· héi ë vïng n«ng th«n, thÓ hiÖn t×nh ë vïng ®Êt n«ng th«n cæ x−a cña tØnh yªu ch©n thµnh cña «ng ®èi víi cuéc ThiÓm T©y, Gi¶ B×nh Ao tõ nhá ®· thÊm sèng vïng nói quª h−¬ng. §©y lµ ®iÓm ®Ém v¨n hãa, t«n gi¸o tÝn ng−ìng truyÒn kh¸c cña «ng so víi trµo l−u v¨n häc thèng. Sau nµy khi häc xong ®¹i häc vµ Trung Quèc lóc bÊy giê ®ang s«i trµo víi nh÷ng biÕn ®éng lÞch sö lín lao sau “§¹i b−íc vµo sù nghiÖp s¸ng t¸c, t×nh c¶m c¸ch m¹ng v¨n hãa”. ¤ng d−êng nh− s©u ®Ëm vÒ cè h−¬ng, còng nh− tri thøc kh«ng chÞu t¸c ®éng vµ ¶nh h−ëng cña hiÓu biÕt s©u s¾c cña «ng vÒ vïng ®Êt cæ dßng “v¨n häc vÕt th−¬ng” ®ang ngù trÞ ®Çy bÝ Èn ®ã ®· trë thµnh ®Ò tµi vµ chÊt trªn v¨n ®µn lóc Êy. Hai cuèn tiÓu liÖu quý b¸u gióp «ng viÕt nªn nh÷ng t¸c thuyÕt cña «ng viÕt thêi kú nµy lµ phÈm võa hiÖn ®¹i giµu søc kh¸i qu¸t, Th−¬ng Ch©u s¬ lôc (Ghi chÐp vÒ vïng võa mang ®Ëm s¾c th¸i d©n téc, ®−îc ®éc ®Êt Th−¬ng Ch©u) vµ Phï t¸o (Nãng véi) gi¶ trong ngoµi n−íc thÝch thó, hoan nghªnh. * Gi¶ng viªn v¨n häc Trung Quèc, Khoa V¨n S¸ng t¸c cña Gi¶ B×nh Ao thµnh c«ng häc, Tr−êng §¹i häc KHXH & NV Hµ Néi) tõ rÊt sím. N¨m 1978, khi míi 25 tuæi, cïng víi nhiÒu truyÖn ng¾n, truyÖn võa truyÖn ng¾n M·n nguyÖt nhi cña «ng ®· kh¸c ®· khiÕn «ng ®−îc d− luËn quan ®−îc trao gi¶i “TruyÖn ng¾n −u tó toµn t©m chó ý, ®ång thêi dù b¸o sù xuÊt hiÖn quèc lÇn thø nhÊt”. Tõ ®ã trë ®i, «ng võa cña mét nhµ v¨n ®éc ®¸o sau nµy; tuy s¸ng t¸c truyÖn ng¾n, võa s¸ng t¸c tiÓu nhiªn, s¸ng t¸c cña «ng lóc ®ã vÉn thuyÕt vµ th¶ hån trong nh÷ng thiªn t¶n ch−a ®ñ ®Ó ®−a v¨n nghiÖp cña «ng hßa
67 Gi¶ B×nh Ao… vµo dßng ch¶y cña v¨n häc Trung Quèc Quèc ®Õn víi b¹n ®äc c¸c n−íc nh− Anh, thêi kú míi. Ph¶i ®Õn ®Çu nh÷ng n¨m Ph¸p, §øc, Nga, NhËt B¶n, Hµn Quèc. 90, sau mÊy n¨m vËt v· thai nghÐn, n¨m Mét sè l−îng kh«ng nhá t¶n v¨n vµ 1993, «ng cho ra ®êi tiÓu thuyÕt PhÕ ®«, truyÖn ng¾n, truyÖn võa, cïng c¸c tiÓu khi Êy «ng míi chÝnh thøc b−íc lªn v¨n thuyÕt nh− Phï t¸o, Hoµi niÖm sãi, PhÕ ®µn réng lín cña Trung Quèc vµ hßa ®«, Cuéc t×nh v.v ®−îc dÞch vµ giíi thiÖu ë ViÖt Nam. nhËp víi dßng ch¶y cña v¨n häc hiÖn ®¹i thÕ giíi. T¸c phÈm cña «ng trë thµnh Gi¶ B×nh Ao ®· cã nh÷ng ®ãng gãp hiÖn t−îng v¨n häc g©y nhiÒu tranh c·i, quan träng cho v¨n ®µn Trung Quèc ®ång thêi còng trë thµnh hiÖn t−îng ®−¬ng ®¹i, ®Æc biÖt trªn ph−¬ng diÖn ®æi hiÕm cã trong in Ên, ph¸t hµnh (víi sè míi thÓ lo¹i tù sù vµ c¸ch t©n thi ph¸p l−îng t¹p chÝ in lÇn ®Çu h¬n 10 v¹n v¨n xu«i. T¶n v¨n, truyÖn ng¾n vµ tiÓu cuèn, sau in thµnh s¸ch tíi h¬n 48 v¹n thuyÕt cña Gi¶ B×nh Ao ®Òu lµ ®iÓm quyÓn, nÕu kÓ c¶ sè s¸ch in lËu sè l−îng nãng trong ®êi sèng v¨n häc, trë thµnh lªn tíi 1 triÖu b¶n, nhuËn bót ®¹t con sè ®èi t−îng thu hót sù quan t©m chó ý cña 1 triÖu Nh©n d©n tÖ). giíi nghiªn cøu vµ phª b×nh. Trong bµi Sau PhÕ ®«, Gi¶ B×nh Ao cßn viÕt mét viÕt nµy, chóng t«i xin ®i vµo t×m hiÓu tiÓu thuyÕt kh¸c vÒ ®« thÞ lµ B¹ch d¹ vµi nÐt vÒ thÓ lo¹i truyÖn ng¾n cïng tiÓu (§ªm tr¾ng) vµ n¨m 1996 l¹i cho ra ®êi thuyÕt PhÕ ®« cña «ng. Cßn vÒ t¶n v¨n, tiÓu thuyÕt Thæ m«n (Cöa ®Êt). Tuy víi nh÷ng t− t−ëng, t×nh c¶m vµ triÕt lý nhiªn, hai cuèn nµy kh«ng g©y ån µo d− mang ®Ëm s¾c th¸i chñ quan cña t¸c gi¶, luËn nh− cuèn PhÕ ®«. Ngoµi tiÓu víi nh÷ng nÐt míi mÎ vÒ h×nh thøc thÓ thuyÕt, ë thêi kú nµy, Gi¶ B×nh Ao cßn lo¹i, víi chÊt t¶n v¨n thÈm thÊu c¶ sang viÕt t¶n v¨n vµ nhiÒu truyÖn ng¾n mang thÓ lo¹i tiÓu thuyÕt, khiÕn thÓ lo¹i nµy ®Ëm triÕt lý ThiÒn häc Trung Hoa; trong trë thµnh lo¹i “tiÓu thuyÕt thÓ t¶n v¨n” ®ã c¸c cuèn DÊu vÕt t×nh yªu (tËp t¶n v.v, chóng t«i nghÜ, cÇn ph¶i tiÕn hµnh v¨n), M·n nguyÖt nhi (tËp truyÖn ng¾n), kh¶o s¸t riªng vÒ t¶n v¨n, ®ång thêi m« Th¸ng Ch¹p th¸ng Giªng (truyÖn võa) t¶ nã trong mèi liªn hÖ víi c¸c thÓ lo¹i ®o¹t gi¶i −u tó quèc gia; truyÖn võa Quª kh¸c cña Gi¶ B×nh Ao. cò ®o¹t gi¶i v¨n häc cña t¹p chÝ Th¸ng * M−êi n¨m 1988; tiÓu thuyÕt Phï t¸o TruyÖn ng¾n (®o¶n thiªn tiÓu thuyÕt) ®o¹t gi¶i th−ëng “Phi m·” (Ngùa bay) cña Gi¶ B×nh Ao rÊt ®Æc s¾c víi nh÷ng cña Mü n¨m 1988, tiÓu thuyÕt PhÕ ®« t¸c phÈm mang ®Ëm chÊt huyÒn tho¹i, ®o¹t gi¶i th−ëng v¨n häc Femina cña ch¼ng h¹n nh− Bè chång, Hoa mai, Thî Ph¸p n¨m 1997. Gi¶ B×nh Ao lµ nhµ v¨n s¨n, Trang s¸ch nhäc nh»n, C¸i Êm s¾c ®a tµi, s¸ng t¸c nhiÒu thÓ lo¹i kh¸c nhau thuèc v.v. ChÊt huyÒn tho¹i ®ã kh«ng chØ nh− t¶n v¨n, truyÖn ng¾n, truyÖn võa, thÓ hiÖn ë viÖc m« t¶ nh©n vËt, hÖ thèng tiÓu thuyÕt, th¬. ¤ng ®· cho in tíi hai t×nh tiÕt, mµ cßn thÈm thÊu trong c¶ kÕt m−¬i tËp truyÖn, s¸u tËp th¬, mét tËp cÊu t¸c phÈm. v¨n, mét tËp luËn v¨n. T¸c phÈm cña Gi¶ B×nh Ao ®· v−ît biªn giíi Trung
nghiªn cøu trung quèc sè 3(61) - 2005 68 C¸c nh©n vËt trong nh÷ng truyÖn thùc, phi logÝc: ®ã lµ cuéc gÆp gì vµ ©n ¸i ng¾n cña Gi¶ B×nh Ao mang ®Ëm tÝnh tr−íc nay ch−a tõng thÊy gi÷a ng−êi ®µn chÊt “kú”, tr−íc hÕt lµ vÒ t−íng m¹o; bµ vµ nh©n ng− trong Bè chång, kÕt qu¶ ch¼ng h¹n, «ng bè chång trong truyÖn cña nh÷ng lÇn gÆp gì h− thùc ®ã lµ ng¾n Bè chång cã c¸i m«i søt, Ng« L·o ng−êi ®µn bµ gãa chång ®· sinh ra Gi¸c trong Hoa mai th× bÞ mï. H¬n thÕ nh÷ng ®øa con søt m«i gièng hÖt «ng bè n÷a, c¸c nh©n vËt cßn ®−îc m« t¶ b»ng chång; nh©n vËt Th¹ch T−êng trong thñ ph¸p “biÕn h×nh”: «ng bè chång khi truyÖn Khãi l¹i gÆp gì víi “chÝnh b¶n chÕt hãa thµnh nh©n ng−, ng−êi thî s¨n th©n m×nh” ë kiÕp tr−íc, kiÕp sau; cßn trong t¸c phÈm Thî s¨n m¶i mª s¨n ®uæi nh©n vËt ng−êi ®µo s©m trong truyÖn sãi ®Õn møc kh«ng biÕt sãi hãa kiÕp ng¾n cïng tªn l¹i cã cuéc gÆp gì kú l¹ ë thµnh m×nh hay m×nh biÕn thµnh sãi. trong g−¬ng víi nh÷ng tªn trém lµ kú C¸c nh©n vËt còng “kú” c¶ vÒ th¸i ®é phïng ®Þch thñ cña m×nh v.v. øng xö, lÉn cö chØ hµnh ®éng; ch¼ng h¹n C¸ch gi¶i quyÕt m©u thuÉn vµ xung nh©n vËt Th¹ch Phu trong Trang s¸ch ®ét trong truyÖn còng rÊt bÊt ngê, g©y nhäc nh»n bÞ èm, ®au ®ín kh«ng chÞu næi, thuèc thang ®Òu v« hiÖu, nh−ng khi nhiÒu høng thó cho ®éc gi¶: ng−êi thî nhËn ®−îc b¶n th¶o Quª h−¬ng t«i ®· s¨n trong t¸c phÈm cïng tªn tõng cã ngåi dËy ®−îc, ®äc xong bçng thÊy t©m cuéc giao tranh ¸c liÖt víi sãi, ng−êi ®äc hån yªn æn, thÇn s¾c t−¬i lªn, cÇm bót ®ang håi hép theo dâi xem ai th¾ng ai, ký hai ch÷ “Th¹ch Phu” råi míi chÞu t¾t th× xuÊt hiÖn x¸c chÕt cña ng−êi ®µn «ng thë, s¾p chÕt mµ vÉn ®au ®¸u vÒ ®øa con d−íi vùc s©u, ng−êi ®µn «ng ®ã kh«ng tinh thÇn cña m×nh; ng−êi thî s¨n trong ph¶i thî s¨n, vËy ng−êi thî s¨n s¨n sãi t¸c phÈm cïng tªn th× nh¨n nhë mÆt hay s¨n ng−êi, cuéc giao tranh diÔn ra mµy, chäc cho sãi tøc giËn, råi míi vung víi ng−êi hay víi sãi, suy ngÉm cña t¸c c«n vôt vµo ch©n, nh©n lóc sãi ch−a chÕt gi¶ thÊm ®Ém triÕt lý “nh©n qu¶” cña h¼n, lét da nã trong tiÕng hó gµo; ng−êi ®¹o PhËt “s¨n ®uæi c¸i g× th× ¾t sÏ biÕn ®µn bµ gãa chång trong truyÖn Bè chång thµnh c¸i Êy”; nh©n vËt ng−êi ®µo s©m tù tay ch«n sèng nh÷ng ®øa con søt m«i còng cã c¸i chÕt thËt bÝ Èn: “Ba ngµy v× “kh«ng lý gi¶i næi” nguyªn do ra ®êi sau, d−íi nói cã ng−êi cÊp b¸o tin d÷ víi cña nh÷ng sinh linh ®ã... Nh÷ng nh©n chÞ ta r»ng, ng−êi ®µo s©m ®· b¸n hÕt vËt trong truyÖn ng¾n cña Gi¶ B×nh Ao s©m, ng−êi kháe m¹nh, kh«ng lµm sao h− h− thùc thùc, mang ®Ëm s¾c th¸i c¶. ThÕ mµ ®ïng mét c¸i, chÕt trong huyÒn ¶o, tuy nhiªn l¹i tá ra ch©n thùc gi−êng nhµ trä ë trong thµnh, l−ng cßn khi gióp t¸c gi¶ kh¸i qu¸t t− t−ëng vµ lËn mét xÊp tiÒn dµy cép”; ng−êi ®µn bµ triÕt lý. gãa trong Bè chång n« giìn d−íi n−íc, HÖ thèng sù kiÖn vµ t×nh tiÕt trong cuèi cïng l¹i “trë vÒ” víi n−íc v.v. Ng−êi truyÖn ng¾n Gi¶ B×nh Ao còng “kú” ®äc chóng ta ®µnh ph¶i qua m« tÝp c¸i kh«ng kÐm c¸c nh©n vËt. §iÒu ®ã tr−íc chÕt ®Çy bÝ Èn cña mét lo¹t sè phËn nµy hÕt thÓ hiÖn ë nh÷ng cuéc gÆp gì phi mµ nhËn ra mÉu sè chung, tøc b¶n chÊt
69 Gi¶ B×nh Ao… cña nã, tõ ®ã hiÓu ®−îc th©m ý mµ t¸c TruyÖn ng¾n cña Gi¶ B×nh Ao chó gi¶ göi g¾m trong nh÷ng c©u chuyÖn träng gi·i bµy t×nh c¶m chñ quan, kh¸ huyÒn bÝ ®ã. tiªu biÓu cho lo¹i tù sù “ph¶n truyÒn thèng” trong v¨n häc Trung Quèc ®−¬ng Nh÷ng nh©n vËt, t×nh tiÕt kú l¹ kÓ ®¹i thêi gian gÇn ®©y (thËp kû 80, ®Æc trªn l¹i ®−îc m« t¶ trong nh÷ng c¶nh biÖt lµ tõ thËp kû 90 trë ®i). Cïng víi t−îng l¹ kú: ®ã lµ nh÷ng kh«ng gian qu¸ tr×nh t¨ng c−êng tÝnh chñ thÓ trong méng ¶o, biÓu hiÖn cña thÕ giíi t©m linh, v¨n häc lµ qu¸ tr×nh chñ quan hãa thÕ giíi cña méng mÞ vµ ¶o gi¸c, ch¼ng ph−¬ng thøc tù sù. Thay v× chØ trÇn h¹n kh«ng gian TÇn LÜnh vµ kh«ng gian thuËt tõ ng«i thø ba, c¸c thÓ lo¹i tù sù thµnh cæ trong Hoa mai d−êng nh− ®−îc th−êng trÇn thuËt tõ ng«i thø nhÊt, hîp nhÊt hãa, kh«ng gian méng vµ thùc, nh−êng “quyÒn tù chñ” vÒ ph¸t ng«n cho nói rõng vµ vùc th¼m trong Thî s¨n nh− c¸c nh©n vËt. §©y qu¶ thùc ®−îc coi lµ hßa trén lÉn nhau, trong truyÖn Khãi l¹i qu¸ tr×nh chèi bá nh÷ng nguyªn t¾c cøng thÊy sù x©u chuçi, liªn kÕt kiÕp tr−íc, nh¾c, gi¶n ®¬n cña chñ nghÜa hiÖn thùc kiÕp sau vµ hiÖn t¹i cña nh©n vËt Th¹ch tõng tån t¹i nhiÒu n¨m trong v¨n häc T−êng; l¹i n÷a, hµnh tr×nh s¨n sãi cña ®−¬ng ®¹i Trung Quèc tr−íc kia, s¸ng ng−êi thî s¨n l¹i d−êng nh− ®−îc diÔn ra t¹o nªn nh÷ng nguyªn t¾c míi mÎ ®¸p trong c¶nh giíi siªu thêi gian, ng−êi ®äc øng nh÷ng yªu cÇu ®ßi hái cña t×nh h×nh kh«ng sao n¾m b¾t ®−îc cô thÓ ®ã lµ thêi míi trong viÖc c¶m nhËn vµ suy ngÉm vÒ gian cña mét ngµy, mét n¨m, hay lµ thêi hiÖn thùc. §©y lµ khuynh h−íng míi gian cña c¶ mét ®êi ng−êi. §ã ph¶i trong v¨n häc Trung Quèc ®−¬ng ®¹i ch¨ng lµ thêi gian ®−îc xãa nhßa, hßa xuÊt hiÖn sau khi cã sù giao l−u réng r·i trén trong hµnh tr×nh nhËn thøc cña con víi c¸c nÒn v¨n häc trªn thÕ giíi, ®Æc ng−êi? biÖt lµ v¨n häc ¢u Mü. ChÝnh s¾c th¸i KÕt cÊu truyÖn ng¾n theo kiÓu “dßng chñ quan thÓ hiÖn ë viÖc kh¾c häa nh÷ng ý thøc” qua t©m lý nh©n vËt, cïng víi hÖ nh©n vËt nhiÖt ¸i cè h−¬ng, nhiÖt t×nh thèng biÓu t−îng, c¸c m« tÝp giÊc méng, víi lý t−ëng sù nghiÖp (s¸ng t¸c thêi kú c¸i chÕt hay c¸ch kÕt thóc bá ngá v.v ®Çu), buån b· th©m trÇm, suy t− triÕt lý còng lµ nh÷ng yÕu tè ®¸ng kÓ t¹o nªn (s¸ng t¸c thêi kú sau), ®· khiÕn tù sù tÝnh thèng nhÊt, ®a thanh ®a nghÜa cña cña Gi¶ B×nh Ao mang ®Ëm s¾c th¸i t¶n truyÖn ng¾n Gi¶ B×nh Ao. TruyÖn ng¾n v¨n. TÊt nhiªn, tù sù cña Gi¶ B×nh Ao cña «ng cùc kú ng¾n gän vµ sóc tÝch, sö ®−îc coi lµ thuéc kiÓu lo¹i t¶n v¨n kh«ng dông vµ xö lý chÊt liÖu huyÒn tho¹i vµ chØ thÓ hiÖn ë ®ã, mµ cßn thÓ hiÖn ë mét chÊt liÖu ®êi sèng tinh tÕ, nhuÇn sè yÕu tè kh¸c; ch¼ng h¹n nh− kÕt cÊu nhuyÔn, t¹o nªn bøc tranh giµu s¾c th¸i ch−¬ng ph¸p kiÓu t¶n v¨n (cèt chuyÖn bÞ biÓu hiÖn, Èn chøa nh÷ng suy ngÉm vµ ph¸ vì, t×nh tiÕt kh«ng hoµn chØnh, triÕt lý th©m trÇm, s©u s¾c vµ giµu tÝnh th−êng béc lé mét d¹ng t×nh c¶m, suy kh¸i qu¸t. ngÉm nµo ®ã, còng cã khi qua con m¾t
nghiªn cøu trung quèc sè 3(61) - 2005 70 ®iÓm c¬ b¶n nhÊt cña thÓ lo¹i tù sù lín cña “kÎ quan s¸t chøng kiÕn” ®Ó x©u nµy. chuçi nh÷ng “m¶nh vì” cña hiÖn thùc vµ d−êng nh− ®−îc ghi chÐp theo c¸ch thøc Thø nhÊt lµ do sù t¨ng c−êng tÝnh “thÊy g× ghi nÊy” cã c¶m gi¸c kh¸ tù do chñ thÓ trong v¨n häc, t−¬ng øng víi nã tho¶i m¸i cña t¶n v¨n); hay con m¾t lµ qu¸ tr×nh chñ quan hãa trong tù sù, mÉn nhuÖ quan s¸t lý gi¶i cuéc sèng ®êi ®· khiÕn PhÕ ®« kh«ng cßn chó t©m m« t¶ chi tiÕt qu¸ tr×nh biÕn ®æi cña t©m lý, th−êng, phong c¸ch tù sù gi¶n dÞ chÊt hµnh ®éng vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ph¸c v.v. tÝnh c¸ch n÷a. Nguyªn t¾c “qu¸ tr×nh * hãa” mµ chñ nghÜa hiÖn thùc truyÒn TiÓu thuyÕt (tr−êng thiªn tiÓu thuyÕt) thèng yªu cÇu nghiªm ngÆt ®· ®−îc t¸c cña Gi¶ B×nh Ao ra ®êi vµo nh÷ng n¨m gi¶ “nh−êng l¹i” cho ®éc gi¶ ®Ó hä cïng cuèi ë chÆng ®Çu cña qu¸ tr×nh s¸ng t¸c, hßa nhËp vµo c«ng viÖc s¸ng t¹o nghÖ ch¼ng h¹n tiÓu thuyÕt Phï t¸o; tuy thuËt vµ chñ ®éng cïng nhµ v¨n tham nhiªn ph¶i ®Õn n¨m 1993, khi PhÕ ®« gia vµo nhiÒu “cuéc phiªu l−u” kh¸c xuÊt hiÖn, th× tiÓu thuyÕt cña Gi¶ B×nh trong t¸c phÈm. Gi¶ B×nh Ao ®óng lµ ®· Ao míi thùc sù g©y ®−îc tiÕng vang trªn thùc hiÖn viÖc “ph¶n qu¸ tr×nh hãa” v¨n ®µn. PhÕ ®« ®· trë thµnh hiÖn t−îng trong mét lo¹t kh©u cña qu¸ tr×nh s¸ng v¨n häc, g©y tranh c·i kÞch liÖt trong giíi t¸c. Ch¼ng h¹n, «ng kh«ng cßn bËn rén phª b×nh, ng−êi khen kÎ chª quan ®iÓm nhiÒu víi viÖc m« t¶ chi tiÕt diÔn biÕn tr¸i ng−îc h¼n nhau. Ph¶i kh¼ng ®Þnh t©m t− t×nh c¶m cïng nguyªn nh©n vµ r»ng, PhÕ ®« ®èi víi v¨n ®µn Trung Quèc ®éng c¬ bªn trong chi phèi mét lo¹t lóc bÊy giê tuy kh«ng ph¶i lµ cña ®éc, nh÷ng hµnh ®éng cña nh©n vËt §−êng hoµn toµn míi mÎ, nh−ng nã thùc sù ®· UyÓn Nhi khi c« ta bá chång con theo g©y dÞ øng vµ “ph¶n c¶m” cho mét bé Chu MÉn ch¹y lªn T©y Kinh. Thay vµo phËn c¸c nhµ phª b×nh vµ ®éc gi¶ vèn ®ã, mét mÆt «ng lÇn l−ît m« t¶ nh©n vËt tr−íc nay chØ quen ®äc nh÷ng t¸c phÈm §−êng UyÓn Nhi qua ®iÓm nh×n trÇn “lêi hay ý ®Ñp”, víi nh÷ng h×nh t−îng thuËt cña c¸c nh©n vËt kh¸c, tõ Chu nh©n vËt ®−îc ph©n tuyÕn râ rµng thµnh MÉn ng−êi “ph¸t hiÖn” ra c« ta, sau ®ã chÝnh diÖn - ph¶n diÖn, ng−êi tèt - kÎ xÊu, t×m c¸ch kÐo c« ta ra khái cuéc sèng tï víi c¶m høng chñ ®¹o t−¬ng øng lµ tóng, biÕn c« ta thµnh ng−êi vî hê, ®Õn kh¼ng ®Þnh - ngîi ca vµ phª ph¸n - tè c¸o, Trang Chi §iÖp, ng−êi “t¸i sinh” ra c« ta, víi chÊt liÖu ®êi sèng ®−îc “lùa chän kü kh¬i gîi b¶n n¨ng ham sèng cña c« ta, cµng theo nguyªn t¾c ch©n thiÖn mü”, nh−ng cuèi cïng còng ®µnh bÊt lùc ngåi chÞu sù chÕ −íc cña hiÖn thùc vµ tÝnh nh×n c« ta bÞ chång cò b¾t cãc, bÞ ®¸nh kh¸ch quan, ®−îc m« t¶ hîp t×nh hîp lý ®Ëp cùc h×nh, bÞ sØ nhôc vµ bÞ dµy vß t×nh theo mét quy luËt hay qu¸ tr×nh kh¸ch dôc v.v; mÆt kh¸c vµ chñ yÕu, «ng ®Ó cho quan nµo ®ã v.v. PhÕ ®« ®· lµm c«ng viÖc nh©n vËt tù béc lé m×nh, trong ph¹m vi ng−îc l¹i, nã gÇn nh− ph¸ bá vµ thËm chÝ nhÊt ®Þnh cè ý ®Ó cho nh©n vËt thæ lé lµ “giÔu nh¹i” m« thøc tù sù truyÒn suy nghÜ, thËm chÝ thµnh ng−êi ph¸t thèng. §iÒu ®ã ®−îc biÓu hiÖn trªn mét sè ng«n cho m×nh. Víi nh÷ng c¸ch thøc
71 Gi¶ B×nh Ao… mang ®Ëm tÝnh chñ quan nh− thÕ, nÕu ®¾ng ch¸t cña cuéc sèng, sù bÊp bªnh vµ ®äc qua l¨ng kÝnh cña chñ nghÜa hiÖn kh«ng toµn vÑn cña nh©n c¸ch vµ sè thùc truyÒn thèng, sÏ c¶m thÊy Gi¶ B×nh phËn con ng−êi, sù bÊt lùc cña con ng−êi Ao m« t¶ t×nh tiÕt mét c¸ch tïy tiÖn, tïy tr−íc nh÷ng ®iÒu “phi lý” ngang nhiªn ý, qua quýt, cÈu th¶ vµ gß Ðp mét c¸ch tån t¹i, hiÓn nhiªn chi phèi cuéc sèng sèng s−îng t− t−ëng t×nh c¶m cña m×nh con ng−êi. C¸c nh©n vËt ®−îc “nh¹t hãa” cho nh©n vËt. vµ ®êi th−êng hãa vÒ tÝnh c¸ch, song l¹i ®−îc t« ®Ëm vÒ s¾c th¸i chñ quan, v× vËy Qu¸ tr×nh chñ quan hãa còng ®−îc ®· t¹o ra ®−îc mét diÔn ®µn d©n chñ thÓ hiÖn trong viÖc lùa chän vµ tæ chøc trªn c¬ së ®èi tho¹i gi÷a c¸c nh©n vËt. hÖ thèng nh©n vËt cña t¸c phÈm. Mét Hä phèi hîp cïng nhau lµm thµnh mét lo¹t c¸c nh©n vËt, tõ nh©n vËt trung t©m dµn nh¹c tÊu lªn mäi cung bËc “hØ né ai lµ nhµ v¨n Trang Chi §iÖp, ®Õn c¸c l¹c” cña cuéc sèng n¬i trÇn thÕ. nh©n vËt chÝnh kh¸c nh− Chu MÉn, §−êng UyÓn Nhi, LiÔu NguyÖt, A X¸n, Qu¸ tr×nh chñ quan hãa còng ®−îc nghiªn cøu viªn M¹nh V©n Phßng, s− thÓ hiÖn trong viÖc sö dông mét c¸ch cã thÇy TuÖ Minh v.v, ®Òu thuéc kiÓu lo¹i ý thøc chÊt liÖu huyÒn tho¹i, ch¼ng h¹n nh©n vËt thÓ nghiÖm cuéc sèng. Hä ®−îc nh÷ng “kú nh©n dÞ sù”, nh÷ng yÕu tè kú Gi¶ B×nh Ao t¸i t¹o rÊt sèng ®éng vµ cã ¶o, nh÷ng truyÒn thuyÕt hoang ®−êng, chiÒu s©u, ®iÒu ®ã kh«ng chØ ®−îc thÓ råi ca vÌ h− h− thùc thùc, sÊm truyÒn hiÖn ë quan niÖm vµ th¸i ®é d¸m ®èi linh øng, quÎ bãi tiªn tri, “kú ng«n” øng mÆt víi cuéc sèng, mµ cßn thÓ hiÖn ë nghiÖm v.v. Gi¶ B×nh Ao d−êng nh− ®· nh÷ng cuéc phiªu l−u h·i hïng vµ ®Çy lµm mét cuéc “tæng ®éng viªn”, «ng võa m¹o hiÓm cña hä vµo nh÷ng vïng cÊm kÞ vËn dông vèn tri thøc vÒ “kú thÇn qu¸i cña ®êi sèng, hoÆc vµo nh÷ng miÒn s©u sù” cña m×nh, võa th«ng qua “t©m thøc kÝn nhÊt trong ®êi sèng t©m linh. Trong céng ®ång” mµ t¸i t¹o, nhµo nÆn thø nh÷ng cuéc vËt lén m−u sinh vµ nh÷ng chÊt liÖu ®éc ®¸o ®ã, qua ®Êy dùng nªn lÇn gi·y giôa cè g¾ng tho¸t khái nh÷ng mét hiÖn thùc t©m linh ®a d¹ng phong bÕ t¾c cuéc sèng, hä thùc sù trë thµnh phó, m«ng lung h− thùc, tõ ®ã kh¬i gîi nh÷ng kÎ th¸m hiÓm liÒu lÜnh. Nhµ v¨n trÝ t−ëng t−îng cña ®éc gi¶, “mêi” hä gia Gi¶ B×nh Ao ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho hä cã nhËp vµo qu¸ tr×nh kh¸m ph¸ b¶n chÊt c¬ héi thÓ nghiÖm “cuéc phiªu l−u” do cña ®êi sèng vµ t− t−ëng triÕt lý cña nhµ chÝnh «ng s¾p ®Æt, bëi «ng biÕt xung ®ét v¨n. gi÷a c¸c sè phËn vµ xung ®ét víi thùc tÕ tù nã sÏ nãi lªn tÊt c¶. Cã biÕt bao nhiªu Thø hai lµ vÒ mÆt kÕt cÊu, PhÕ ®« thÓ ®iÒu chóng ta c¶m nhËn ®−îc vÒ cuéc hiÖn râ kiÓu kÕt cÊu cña t¶n v¨n, ®ã lµ sèng hiÖn thùc xung quanh sè phËn cña lo¹i kÕt cÊu m¶ng, ®−îc x©u chuçi b»ng c¸c nh©n vËt trong t¸c phÈm. PhÕ ®« tuy chñ quan nhµ v¨n hoÆc nh©n vËt mang kh«ng theo nguyªn t¾c ®iÓn h×nh hãa ®Ëm dÊu Ên chñ quan cña nhµ v¨n. Nh×n cña chñ nghÜa hiÖn thùc, song tõ nh÷ng vÒ h×nh thøc, toµn bé t¸c phÈm PhÕ ®« m¶nh ®êi, m¶ng ®êi t−ëng nh− vôn vÆt ®å sé nh− thÕ, nh−ng kh«ng thÊy t¸c gi¶ Êy, chóng ta vÉn c¶m nhËn thÊy hÕt vÞ ph©n ch−¬ng ph©n môc râ rµng rµnh
nghiªn cøu trung quèc sè 3(61) - 2005 72 m¹ch, mµ m¶nh ®êi nä cø thÕ nèi tiÕp vông trém, nh÷ng c¬n c¸u giËn v« cí, m¶ng ®êi kia. T¸c gi¶ ®· dïng kiÓu lo¹i nh÷ng niÒm tin mï qu¸ng vµo bãi to¸n nh©n vËt th−êng thÊy trong t¶n v¨n v.v), nh»m t¹o nªn sù ®èi lËp gay g¾t víi “ng−êi quan s¸t” cuéc sèng - nhµ v¨n c¸i hiÖn thùc ®−îc t¹o ra bëi sè ®«ng vµ Trang Chi §iÖp - lµm sîi chØ ®á x©u nh÷ng gãc nh×n hêi hît tõ bªn ngoµi. chuçi c¸c m¶ng hiÖn thùc kh¸ ®a d¹ng Mét c©u hái tù nhiªn xuÊt hiÖn trong ph©n t¸n r¶i r¸c trong t¸c phÈm. suy nghÜ cña ng−êi ®äc: “nh÷ng ®¹i danh mü tù, nh÷ng vÇng hµo quang rùc rì, XÐt vÒ ph−¬ng diÖn kÕt cÊu h×nh hay bÇu kh«ng khÝ sïng b¸i mµ sè ®«ng t−îng, chóng ta dÔ nhËn ra, Trang Chi t¹o ra xung quanh c¸c nh©n vËt lµ thùc §iÖp lµ nh©n vËt trung t©m cña t¸c hay h−?” Gi¶ B×nh Ao ®· dÇn tõng b−íc phÈm. §iÒu nµy chñ yÕu ®−îc thÓ hiÖn ë ®iÒm ®¹m tr¶ lêi cho c©u hái Êy. ¤ng lÇn viÖc nh©n vËt nµy tham gia vµ cã liªn l−ît g¹t bá líp phÊn son mµu mÌ bao quan trùc tiÕp ®Õn c¸c biÕn cè, sù kiÖn phñ lªn ng−êi c¸c nh©n vËt, ph¬i bµy hä vµ t×nh tiÕt trong t¸c phÈm, h¬n n÷a tr−íc cuéc sèng thùc, thËm chÝ víi mét còng lµ nh©n vËt tËp trung biÓu hiÖn suy t©m th¸i “ph¶n truyÒn thèng” cã phÇn ngÉm vµ triÕt lý t− t−ëng cña nhµ v¨n. h¬i cùc ®oan, «ng ®· kÐo tuét nh©n vËt Theo dâi c¸ch “bµy binh bè trËn” cho sù cña m×nh xuèng tËn ®¸y cuéc thö th¸ch xuÊt hiÖn cña nh©n vËt Trang Chi §iÖp, vËt lén cña con ng−êi víi phÇn ma quû, chóng ta sÏ thÊy, Gi¶ B×nh Ao ®· cè ý tèi t¨m tån t¹i xung quanh con ng−êi, t¹o nªn mµn kÞch thó vÞ kiÓu “tam cè bªn trong con ng−êi, lu«n r×nh rËp ®Ó ®Ì th¶o l−” trong Tam quèc diÔn nghÜa, bÑp con ng−êi, khiÕn con ng−êi bÞ tha nh−ng thùc ra ®ã chØ lµ thao t¸c chøa hãa, bÞ ®¾m ch×m trong vòng lÇy téi lçi, ®Çy dông ý cña t¸c gi¶ nh»m ph¶n ¸nh tù trãi buéc m×nh bëi nh÷ng nçi lo toan mét “gãc nh×n” cña d− luËn, gãc nh×n cña vÆt v·nh th−êng nhËt, nh÷ng c«ng viÖc nh÷ng con m¾t trßn xoe −a dâi theo v« bæ, nh÷ng nç lùc m−u sinh ®Çy bÕ t¾c nh÷ng n¬i rùc rì ®Ìn mµu vµ nh÷ng chç vµ cã phÇn hÌn kÐm, nh÷ng toan tÝnh lç tai thÝch dáng lªn nghe ngãng nh÷ng nhá nhÆt, nh÷ng ghen tu«ng v« lý, thãi ©m thanh rén r·; bëi ngay sau nh÷ng lêi Ých kû v« lèi vµ nh÷ng bÖnh ho¹n tÝnh ån µo ®ån thæi vÒ h− danh ®ã, «ng lËp tøc dôc bét ph¸t kh«ng sao k×m gi÷ næi v.v. sö dông mét lo¹t sù kiÖn vµ t×nh tiÕt Ng−êi ®äc bÊt ngê khi ph¸t hiÖn ra, trÇn tôc hãa (ch¼ng h¹n T¸c phÈm chän ng−êi ®−îc coi lµ “tø ®¹i danh nh©n” läc mµ anh ta tÆng cho mét vÞ ®¸ng kÝnh thµnh T©y Kinh - nhµ v¨n Trang Chi hiÖn ®· bÞ nÐm ra ngoµi cöa hµng s¸ch §iÖp - l¹i chÝnh lµ ng−êi nh− vËy. Ba cò, hoÆc vô kiÖn tông l«i th«i v« nghÜa lý nh©n vËt cßn l¹i tiªu biÓu cho danh nh©n ®eo b¸m dai d¼ng anh ta tõ ®Çu ®Õn cuèi thµnh T©y Kinh, tuy kh«ng ®−îc m« t¶ t¸c phÈm v.v), còng nh− chÊt liÖu vµ thñ kü nh− nh©n vËt Trang Chi §iÖp, song ph¸p nghÖ thuËt “ph¶n huyÒn tho¹i” rèt cuéc còng cã sè phËn vµ kÕt côc (ch¼ng h¹n nh÷ng c©u nãi tôc, nh÷ng t−¬ng tù nh− anh ta. Chän nh©n vËt hµnh vi tÝnh dôc bét ph¸t bõa b·i bÖnh trung t©m lµ nhµ v¨n, Gi¶ B×nh Ao ho¹n, nh÷ng lÇn chuyÖn phiÕm nh¹t muèn qua kiÓu lo¹i nh©n vËt “ng−êi nhÏo v« bæ, nh÷ng cuéc phiªu l−u t×nh ¸i
73 Gi¶ B×nh Ao… quan s¸t” nµy ®Ó x©u chuçi hiÖn thùc héi häa, Cung TÞnh Nguyªn thuéc lÜnh mu«n mµu mu«n vÎ cña cuéc sèng ®a vùc th− ph¸p, NguyÔn Tri Phi thuéc lÜnh d¹ng phøc t¹p ngµy h«m nay, ®ång thêi vùc nghÖ thuËt biÓu diÔn ca móa nh¹c còng qua lo¹i nh©n vËt “thÓ nghiÖm vµ cña thµnh T©y Kinh; cã c¶ Chñ tÞch tr¶i nghiÖm” nµy, thùc hiÖn cuéc du thµnh phè T©y Kinh, ThÞ tr−ëng thµnh ngo¹n cã tÝnh c¸ nh©n vµo cuéc sèng phè T©y Kinh, Chñ nhiÖm V¨n phßng hä nh»m chiªm nghiÖm vµ suy ngÉm vÒ V−¬ng, Gi¸m ®èc C«ng ty Hoµng chuyªn cuéc ®êi; trong ®ã tÊt nhiªn cã c¶ c©u s¶n xuÊt thuèc trõ s©u “kh«ng giÕt h¹i chuyÖn vÒ “hiÖn tr¹ng cña lµng v¨n ®−îc s©u nh−ng l¹i ®Çu ®éc chÕt ng−êi vî nghÖ” cña b¶n th©n «ng vµ nh÷ng ng−êi cò”; råi c¶ Tæng Biªn tËp b¸o Chung Duy trong giíi v¨n häc nghÖ thuËt cña «ng. HiÒn, nh÷ng nh©n viªn trong tßa so¹n b¸o cña thµnh phè; nh÷ng ng−êi phô n÷ Nh− vËy, t¸c gi¶ ®· khai th¸c mét liªn quan trùc tiÕp ®Õn cuéc ®êi nh©n vËt c¸ch tµi t×nh kh¶ n¨ng to lín cña thÓ lo¹i Trang Chi §iÖp nh− vî anh ta lµ Ng−u tù sù cã quy m« ®å sé nµy. Hµnh tr×nh ®i NguyÖt Thanh, c« g¸i gióp viÖc tªn lµ tíi bÕn bê nghÖ thuËt cña nã kh«ng ph¶i LiÔu NguyÖt sau trë thµnh vî anh chµng chØ cã mét con ®−êng duy nhÊt lµ nh÷ng thät ch©n con trai vÞ Chñ tÞch thµnh phè, lèi mßn quen thuéc, mµ nã lu«n cè g¾ng nh÷ng ng−êi t×nh cò cña anh ta nh− v−ît lªn nh÷ng ng−êi ®i tr−íc b»ng C¶nh TuyÕt Êm vµ vî danh nh©n U«ng nhiÒu ng¶ ®−êng kh¸c nhau, cã nh÷ng Hy Miªn, nh÷ng ng−êi t×nh míi nh− con ®−êng ®· cã b−íc ch©n ng−êi l¹i qua, §−êng UyÓn Nhi, A X¸n, nh÷ng ng−êi nh−ng còng cã nh÷ng con ®−êng ph¶i tù b¹n v¨n nh− M¹nh V©n Phßng, Chu MÉn khai ph¸ v−ît qua nh÷ng b·i hoang, v.v. Mçi nh©n vËt lµ mét m¶ng ®êi, mét sè phËn, song tÊt c¶ d−êng nh− ®Òu xuyªn qua rõng rËm ®Ó t×m ra vµ v−¬n kh«ng toµn vÑn, ®Òu bÞ tha hãa, hoÆc bÞ tíi ch©n trêi ¸nh s¸ng. PhÕ ®« cña Gi¶ nhu cÇu m−u sinh ngÆt nghÌo cña cuéc B×nh Ao ®· nç lùc kh¸m ph¸ vµ khai ph¸ sèng cuèn ph¨ng vµo dßng th¸c hèi h¶ nh÷ng ng¶ ®−êng míi trong nghÖ thuËt cña nã, kh«ng mét ai tr¸nh ®−îc “g¸nh tiÓu thuyÕt, d¸m ®i ng−îc nh÷ng nguyªn nÆng” cña cuéc sèng hiÖn t¹i, còng ch¼ng t¾c tån t¹i l©u dµi t−ëng nh− bÊt di bÊt mét ai tho¸t khái nh÷ng “hËu qu¶” mµ dÞch trong v¨n häc truyÒn thèng cña thùc tÕ tµn nhÉn ®ã gi¸ng xuèng sè phËn, Trung Quèc, v× vËy kh«ng cã g× lµ khã ®Æc biÖt lµ nh÷ng nh©n vËt n÷. Hä hiÖn hiÓu khi nã bÞ ph¶n ®èi vµ lªn ¸n d÷ déi th©n cho c¸i ®Ñp vµ kh¸t väng v−¬n tíi tõ nhiÒu phÝa. T¸c phÈm cña «ng vµo cuéc sèng tèt ®Ñp, nh−ng cuéc sèng ®· thêi ®iÓm míi ra ®êi d−êng nh− ®· v−ît phò phµng chèi tõ nh÷ng −íc m¬ chÝnh ng−ìng, vuét khái tÇm ®ãn nhËn th«ng ®¸ng cña hä. §−êng UyÓn Nhi rèt cuéc th−êng cña mét sè ®éc gi¶. kh«ng tho¸t khái cuéc sèng ª chÒ nhôc nh· n¬i quª h−¬ng b¶n qu¸n tï tóng l¹c Xoay quanh nh©n vËt Trang Chi §iÖp hËu, LiÔu NguyÖt ®µnh chÊp nhËn lÊy lµ c¸c nh©n vËt thuéc ®ñ mäi giai tÇng ng−êi chång mµ c« kh«ng yªu, Ng−u trong x· héi; trong ®ã cã c¸c “®¹i danh NguyÖt Thanh vì méng bá ®i, mÊt tÊt c¶ nh©n” nh− U«ng Hy Miªn thuéc lÜnh vùc
nghiªn cøu trung quèc sè 3(61) - 2005 74 h¹nh phóc mµ c« tõng cã v.v. Nh÷ng vÊn ®µng sau nh÷ng cuéc ®êi vµ sè phËn Êy ®Ò mµ nhµ v¨n ®Æt ra còng nh− nh÷ng lµ biÕt bao c©u hái day døt t©m trÝ cña thÓ nghiÖm vµ c¶m nhËn vÒ cuéc sèng mçi ng−êi ®äc chóng ta. Nhµ v¨n kh«ng theo c¸ch ®ã, vÒ tÝnh chÊt lµ kh¸c víi tù ®−a ra lêi gi¶i, còng ch¼ng nãi râ ®¸p ¸n, sù truyÒn thèng. Nh©n vËt ®êi th−êng «ng nh−êng “quyÒn chñ ®éng” ®ã cho ®éc trÇn trôi tr−íc nh÷ng lo toan m−u sinh, gi¶. Quy tr×nh d©n chñ hãa trong quan con ng−êi vËt lén gian nan víi nh÷ng tha hÖ nhµ v¨n vµ ®éc gi¶ ®Õn ®©y kÕt thóc, hãa vÒ nh©n c¸ch, ®au khæ xãt xa víi song l¹i më ra con ®−êng thªnh thang nh÷ng phi lý trong cuéc sèng th−êng nhËt cho v¨n b¶n t¸c phÈm ®Õn víi b¹n ®äc, v.v, râ rµng lµ kh¸c c¬ b¶n víi lo¹i nh©n t¹o ra mét sù hoµn nguyªn ®Çy hiÖu qu¶ vËt anh hïng hay nh©n vËt chÝnh diÖn cña t¸c phÈm khi nã trë l¹i víi cuéc sèng hiÖn thùc. ®−îc x©y dùng theo nguyªn t¾c ®iÓn h×nh hãa vµ mang tÝnh gi¸o dôc cña chñ nghÜa PhÕ ®« cßn thÓ hiÖn sù kh¸m ph¸ vµ hiÖn thùc trong v¨n häc truyÒn thèng. s¸ng t¹o cña nhµ v¨n Gi¶ B×nh Ao ë mét Trong t¸c phÈm kh«ng cã trËn tuyÕn ®Þch sè ph−¬ng diÖn kh¸c nh− sö dông - ta, còng nh− ranh giíi tèt - xÊu râ rµng, ph−¬ng thøc ®èi tho¹i ®a d¹ng vµ sö mµ nã lµ nh÷ng m¶ng ®êi sèng trÇn trôi dông tØ lÖ ®èi tho¹i chiÕm phÇn lín v¨n ph¬i bµy tr−íc m¾t ng−êi ®äc, khiÕn tr¸i b¶n tù sù, hay cè ý sö dông yÕu tè tôc vµ tim chóng ta ph¶i ngÉm nghÜ day døt vµ tÝnh dôc ph©n bè trªn ph¹m vi réng cña thÊm thÝa nçi ®au khæ cña cuéc ®êi. Gi¶ t¸c phÈm v.v; tuy nhiªn, víi mét t¸c B×nh Ao tù ®Æt b¶n th©n m×nh vµo nh÷ng phÈm lín nh− PhÕ ®«, nh÷ng vÊn ®Ò ®ã nçi ®au ®ã víi mét tr¸i tim nghÖ sÜ giµu cÇn ph¶i cã nh÷ng kh¶o s¸t ®óng møc t×nh c¶m vµ nh¹y c¶m, dÔ xóc ®éng, dÔ bÞ cho xøng tÇm víi nh÷ng s¸ng t¹o kh«ng kÝch ®éng vµ dÔ bÞ tæn th−¬ng. ¤ng lµ biÕt mÖt mái cña nhµ v¨n Gi¶ B×nh Ao. ng−êi ph¶i chÞu ®ín ®au nhÊt khi phiªu Tíi ®©y, chóng t«i mong sÏ cã dÞp trë l¹i l−u vµo nh÷ng sè phËn trí trªu cña con víi nh÷ng vÊn ®Ò nµy. ng−êi. Vµ nÕu thÕ th× lÏ nµo ®ã l¹i ch¼ng ph¶i lµ thiªn chøc thiªng liªng cña ng−êi Tãm l¹i, con ®−êng nghÖ thuËt cña nghÖ sÜ? Gi¶ B×nh Ao tuy vÉn ch−a kÕt thóc, song nh÷ng s¸ng t¹o kh«ng ngõng cña «ng VÒ kÕt cÊu v¨n b¶n tù sù, PhÕ ®« trªn v¨n ®µn cho chóng ta thÊy, «ng lµ kh«ng tæ chøc v¨n b¶n mét c¸ch líp lang nhµ tiÓu thuyÕt ®Çy triÓn väng, høa hÑn víi ®Çy ®ñ c¸c ch−¬ng môc, c¸ch thøc nh÷ng thµnh c«ng lín trong t−¬ng lai. kÕt thóc bá ngá còng lµ ®Æc ®iÓm “ph¶n TruyÖn ng¾n, truyÖn võa, tiÓu thuyÕt vµ truyÒn thèng” trong kÕt cÊu v¨n b¶n tù sù cña Gi¶ B×nh Ao. Sau c¸i chÕt cña c¶ t¶n v¨n cña «ng kh«ng chØ thÓ hiÖn nh©n vËt trung t©m, c©u chuyÖn kÕt nh÷ng ®ãng gãp to lín cña «ng vÒ mÆt thóc; tuy nhiªn c¸i chÕt ®Çy bÊt ngê v¨n häc, mµ cßn cho thÊy «ng lµ nhµ v¨n còng nh− hµng lo¹t c¸c sù kiÖn bÊt dòng c¶m, d¸m bøt ph¸ vµ ®−¬ng ®Çu th−êng x¶y ra ®èi víi c¸c nh©n vËt chÝnh víi nh÷ng thö th¸ch vµ ®ßi hái ngµy mét ®· khiÕn c©u chuyÖn vÒ cuéc ®êi vµ sè cao cña nghÖ thuËt. ¤ng xøng ®¸ng ®−îc phËn nh©n vËt cßn dang dë; h¬n thÕ n÷a,
75 Gi¶ B×nh Ao… 5. Hå SÜ HiÖp (biªn so¹n): Mét sè vÊn ®Ò b¹n ®äc ng−ìng mé vµ cã vÞ trÝ quan v¨n häc Trung Quèc thêi kú míi, Nxb §¹i träng trong lÞch sö v¨n häc ®−¬ng ®¹i häc Quèc gia TP. Hå ChÝ Minh, 2003. cña Trung Quèc, mét nÒn v¨n häc giµu 6. TrÇn Minh S¬n (giíi thiÖu, tuyÓn chän søc sèng ®ang tõng b−íc kh¼ng ®Þnh vµ dÞch): Phª b×nh v¨n häc Trung Quèc tr−íc thÕ giíi. ®−¬ng ®¹i, Nxb Khoa häc X· héi, H.2004. 7. Gi¶ B×nh Ao: Quû thµnh (Lª BÇu tuyÓn { chän, dÞch vµ giíi thiÖu). Nxb Phô n÷, 2003. 8. Gi¶ B×nh Ao: TruyÖn ng¾n (Vò C«ng Hoan dÞch). Nxb V¨n häc, 2003. Chó thÝch: 9. Gi¶ B×nh Ao: PhÕ ®« (Vò C«ng Hoan dÞch). Nxb V¨n häc, 2003. 1. Trung Quèc v¨n häc ®¹i tõ ®iÓn, môc 10. Gi¶ B×nh Ao: T¶n v¨n (Vò C«ng Hoan Gi¶ B×nh Ao, quyÓn h¹, Th−îng H¶i Tõ th− dÞch). Nxb V¨n häc, 2003. XuÊt b¶n x·, 2000, tr. 1737. VÒ n¨m sinh cña Gi¶ B×nh Ao, mét sè cuèn s¸ch dÞch t¸c 11. Gi¶ B×nh Ao: NiÒm vui trong nçi khæ phÈm cña «ng xuÊt b¶n t¹i ViÖt Nam ®Òu ghi (Ph¹m Hång H¶i dÞch). Nxb V¨n nghÖ TP. r»ng, «ng sinh n¨m 1952, thËm chÝ cßn ghi Hå ChÝ Minh, 2002. râ «ng sinh ngµy 21-2-1952 (n¨m Nh©m 12. Gi¶ B×nh Ao: Hoµi niÖm sãi (Vò C«ng th×n) t¹i th«n §Ö Hoa, huyÖn §an Ph−îng, Hoan dÞch). Nxb V¨n häc, 2003. tØnh ThiÓm T©y, Trung Quèc; vµo häc khoa 13. Gi¶ B×nh Ao: Cuéc t×nh (La Gia Tïng Trung v¨n t¹i §¹i häc T©y B¾c n¨m 1972 vµ dÞch). Nxb Héi nhµ v¨n, 2004. b¾t ®Çu sù nghiÖp s¸ng t¸c n¨m 1973. 14. §µm Së L−¬ng: Trung Quèc hiÖn ®¹i Chóng t«i ®Ó tån nghi vÊn ®Ò nµy. ph¸i v¨n häc sö luËn (tiÕng Trung), Häc L©m xuÊt b¶n x·, 1996. 15. Tµo V¨n Hiªn: NhÞ thËp thÕ kû m¹t T− liÖu tham kh¶o Trung Quèc v¨n häc hiÖn t−îng nghiªn cøu (tiÕng Trung), T¸c gia xuÊt b¶n x·, 2003. 1. TrÇn §×nh Sö (chñ biªn): Tù sù häc - 16. TrÇn T− Hßa (chñ biªn): Trung Quèc Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ lÞch sö. Nxb §¹i häc ®−¬ng ®¹i v¨n häc sö gi¸o tr×nh (tiÕng S− ph¹m, 2004. Trung), Nxb §¹i häc Phóc §¸n 1999. 2. §ç Lai Thóy (biªn so¹n vµ giíi thiÖu): 17. Chu LËp Nguyªn, Tr−¬ng §øc H−ng: Sù ®áng ®¶nh cña ph−¬ng ph¸p. Nxb V¨n HiÖn ®¹i T©y ph−¬ng mü häc l−u ph¸i b×nh hãa Th«ng tin vµ T¹p chÝ V¨n hãa NghÖ thuËt (tiÕng Trung), Nxb Nh©n d©n Th−îng thuËt, 2004. H¶i 1988. 3. Tr−¬ng §¨ng Dung: T¸c phÈm v¨n häc 18. Hång Tö Thµnh: Trung Quèc ®−¬ng nh− lµ qu¸ tr×nh. Nxb Khoa häc X· héi, ®¹i v¨n häc sö (tiÕng Trung), Nxb §¹i häc 2004. B¾c Kinh, 1999. 4. E.M.Meletinsky: Thi ph¸p cña huyÒn tho¹i (TrÇn Nho Th×n vµ Song Méc dÞch). Nxb §¹i häc Quèc gia Hµ Néi, 2004.