Báo cáo nghiên cứu khoa học " LUÂN LÝ NHO GIÁO TRONG KINH THẾ ĐẠO CAO ĐÀI "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST

Báo xấu

50
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Thế đạo là gì? Thế ?: Cuộc đời, đời người (life, lifetime); thế gian, cõi đời (the world). Thế đạo ??: Đạo ở đời, con đường mà phận làm người phải noi theo để sống đúng đạo lý hay lẽ phải. Vậy Thế đạo cũng là Nhân đạo ?? (Đạo làm Người, Đạo Người). Hội Thánh Cao Đài Tây Ninh in Kinh Thế đạo kèm theo Kinh Thiên đạo thành một quyển duy nhất, gọi là Kinh Thiên đạo và Thế đạo. Việc ghép chung này có thể gợi ý cho tín đồ hiểu rằng đạo Trời và...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " LUÂN LÝ NHO GIÁO TRONG KINH THẾ ĐẠO CAO ĐÀI "

31 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009 LUAÂN LYÙ NHO GIAÙO TRONG KINH THEÁ ÑAÏO CAO ÑAØI Huệ Khải* 1. Theá ñaïo laø gì? Theá 世: Cuoäc ñôøi, ñôøi ngöôøi (life, lifetime); theá gian, coõi ñôøi (the world). Theá ñaïo 世道: Ñaïo ôû ñôøi, con ñöôøng maø phaän laøm ngöôøi phaûi noi theo ñeå soáng ñuùng ñaïo lyù hay leõ phaûi. Vaäy Theá ñaïo cuõng laø Nhaân ñaïo 人道 (Ñaïo laøm Ngöôøi, Ñaïo Ngöôøi). Hoäi Thaùnh Cao Ñaøi Taây Ninh in Kinh Theá ñaïo keøm theo Kinh Thieân ñaïo thaønh moät quyeån duy nhaát, goïi laø Kinh Thieân ñaïo vaø Theá ñaïo. Vieäc gheùp chung naøy coù theå gôïi yù cho tín ñoà hieåu raèng ñaïo Trôøi vaø ñaïo Ngöôøi khoâng hai. Muoán theo ñaïo Trôøi thì ñöøng queân ñaïo Ngöôøi, vaø soáng ñuùng ñaïo Ngöôøi chính laø doïn mình, laø ñaép neàn vöõng chaéc ñeå böôùc vaøo ñaïo Trôøi.(1) Xaùc ñònh raèng Theá ñaïo cuõng laø Nhaân ñaïo thì coù leõ khoâng theå vöôït ra ngoaøi Nho giaùo hay Khoång giaùo. Noùi khaùc ñi, Kinh Theá ñaïo phaûn aùnh luaân lyù ñaïo Nho, neân ñaõ hieåu luaân lyù Khoång giaùo roài thì caøng deã caûm thuï yù nghóa luaân lyù cuûa Kinh Theá ñaïo theo Nho giaùo. 2. Noäi dung Kinh Theá ñaïo Kinh Theá ñaïo theo thöù töï saép ñaët cuûa Hoäi Thaùnh Cao Ñaøi Taây Ninh goàm hai möôi baøi nhö sau: 1. Kinh Thuyeát phaùp; 2. Kinh Nhaäp hoäi; 3. Kinh Xuaát hoäi; 4. Kinh Ñi ra ñöôøng; 5. Kinh Khi veà; 6. Kinh Khi ñi nguû; 7. Kinh Khi thöùc daäy; 8. Kinh Vaøo hoïc; 9. Kinh Vaøo aên côm; 10. Kinh Khi aên côm roài; 11. Kinh Hoân phoái; 12. Kinh Tuïng khi vua thaêng haø; 13. Kinh Tuïng khi thaày quy vò; 14. Kinh Caàu toå phuï ñaõ quy lieãu; 15. Kinh Cöùu khoå; 16. Kinh Tuïng cha meï ñaõ quy lieãu; 17. Kinh Caàu baø con thaân baèng coá höõu ñaõ quy lieãu; 18. Kinh Tuïng huynh ñeä maõn phaàn; 19. Kinh Tuïng khi choàng quy vò; 20. Kinh Tuïng khi vôï quy lieãu. Ngoaïi tröø Kinh Cöùu khoå (baøi 15), möôøi chín baøi coøn laïi ñeàu laø kinh rieâng cuûa Cao Ñaøi, duøng chöõ quoác ngöõ, laøm theo theå thô song thaát luïc baùt thuaàn tuùy cuûa ngöôøi Vieät. Möôøi chín baøi kinh naøy ñeàu coù quy ñònh laø ñoïc theo gioïng Nam Xuaân, aâm ñieäu töôi vui (töø baøi 1 ñeán 11) hay gioïng Nam Ai, ñöôïm veû buoàn thöông (töø baøi 12 ñeán 14, vaø töø baøi 16 ñeán 20). Traùi laïi baøi Kinh Cöùu khoå laø vaên xuoâi, töùc laø khoâng gieo vaàn nhö thô Vieät Nam, neân khoâng quy ñònh ñoïc theo gioïng Nam Xuaân hay Nam Ai. Kinh Cöùu khoå khoâng cuøng theå loaïi vôùi 19 baøi khaùc bôûi leõ baøi kinh naøy khoâng phaûi kinh rieâng cuûa Cao Ñaøi. Ñaây laø kinh chöõ Haùn cuûa Phaät giaùo Trung Quoác, * Töùc Duõ Lan Leâ Anh Duõng, Thaønh phoá Hoà Chí Minh.
32 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009 cuõng ñöôïc duøng trong ñaïo Minh Sö. Coù leõ sau khi moät soá khoâng ít chöùc saéc vaø tu só Minh Sö quy hieäp Cao Ñaøi vaøo naêm 1926 thì Cao Ñaøi thöøa keá luoân baøi kinh naøy, ñoïc theo aâm Haùn-Vieät, vaø theâm caâu chuù “Nam moâ Cao Ñaøi Tieân OÂng Ñaïi Boà Taùt Ma Ha Taùt” ôû cuoái baøi kinh. Hueä Khaûi ñaõ khaûo cöùu rieâng veà Kinh Cöùu khoå trong ñaïo Cao Ñaøi (Haø Noäi, Nxb Toân giaùo, 2009, 40 trang). Do ñoù, trong khaûo luaän naøy seõ khoâng noùi tôùi Kinh Cöùu khoå. 3. Taùc giaû Kinh Theá ñaïo Theo chuù thích cuûa Hoäi Thaùnh Cao Ñaøi Taây Ninh (baûn in 1990, trang 95), 10 baøi kinh ñaàu (töø baøi 1 ñeán 10) ñeàu do tieàn boái Phaïm Hoä Phaùp (1890- 1959) ñaët ra, sau ñoù Ñöùc Chöôûng Ñaïo Nguyeät Taâm Chôn Nhôn giaùng cô “chænh vaên laïi”. Döôùi moãi baøi kinh naøy khoâng ghi teân taùc giaû. Baøi 11 (Kinh Hoân phoái) do Ñöùc Nguyeät Taâm Chôn Nhôn giaùng cô ban cho, coù in hoàng danh Ngaøi cuoái baøi kinh, sau caâu chuù “Nam moâ Cao Ñaøi Tieân OÂng Ñaïi Boà Taùt Ma Ha Taùt”. Ñöùc Nguyeät Taâm Chôn Nhôn tieàn kieáp laø vaên haøo Phaùp Victor Hugo (1802-1885).(2) Sau cuøng laø 8 baøi kinh duøng trong tang leã (töø baøi 12 ñeán 20, khoâng keå baøi 15). Taát caû do Ñöùc Ñoaøn Thò Ñieåm giaùng cô ban cho, coù in teân Ngaøi cuoái moãi baøi kinh, sau caâu chuù “Nam moâ Cao Ñaøi Tieân OÂng Ñaïi Boà Taùt Ma Ha Taùt”. Ñöùc Ñoaøn Thò Ñieåm tieàn kieáp laø danh Nho Vieät Nam, buùt danh Hoàng Haø Nöõ Só (1705-1748). Hoäi Thaùnh Tam Quan coù boä Kinh Tam thöøa chôn giaùo. Trong quyeån 1 (phaåm Tieåu thöøa), baøi thöù baûy laø Tam tuøng töù ñöùc, do Ñöùc Ñoaøn Thò Ñieåm giaùng cô daïy ñaïo ngaøy 19/8 Canh Tyù (9/10/1960). Ñoïc baøi thô thaát ngoân baùt cuù khoaùn thuû xöng danh thì bieát quaû vò cuûa Ngaøi trong Tam Kyø Phoå Ñoä laø Giaùc Minh Thaùnh Ñöùc.(3) 4. Luaân lyù laø gì? Lyù 理 laø nguyeân taéc, quy luaät (principle). Luaân 倫 laø caùc moái quan heä giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi (human relations), vieát theo chöõ Nho thì goàm coù boä nhaân 亻laø ngöôøi vaø chöõ luaân 侖 laø saép xeáp, saép ñaët (to arrange). Khi nhaán maïnh ñeán phöông dieän ñaïo ñöùc cuûa caùc moái quan heä ngöôøi vaø ngöôøi thì goïi laø nhaân luaân人倫 (human ethical relations). Khi nhaán maïnh ñeán yù nghóa nguyeân taéc soáng giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi thì goïi laø luaân lyù 倫理 (ethical principles). Nho giaùo chia caùc moái quan heä ñaïo ñöùc cuûa con ngöôøi soáng trong xaõ hoäi thaønh naêm nhoùm, goïi chung laø Nguõ luaân 五倫. Theo Nho giaùo, naêm moái quan heä ñaïo ñöùc naøy laø chính yeáu, chuû yeáu, coát yeáu (cardinal) cuûa ñôøi ngöôøi. Hieåu nhö theá neân phöông Taây thöôøng dòch Nguõ luaân laø the Five Cardinal Relationships.
33 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009 Nguõ luaân goàm coù: Quaân thaàn, phuï töû, phu theâ, huynh ñeä, baèng höõu (君臣, 父子, 夫妻, 兄弟, 朋友). Ñieàu naøy coù cheùp trong saùch Trung dung (chöông 20, ñoaïn 2).(4) Quaân thaàn hieåu theo maët chöõ laø vua toâi, ngaøy nay neân hieåu khaùi quaùt laø nhaø nöôùc vaø nhaân daân, hay chính quyeàn vaø coâng daân. Phuï töû hieåu theo maët chöõ laø cha con, ngaøy nay neân hieåu khaùi quaùt laø oâng baø, cha meï vaø con caùi. Phu theâ laø choàng vôï. Huynh ñeä hieåu theo maët chöõ laø anh vaø em trai, ngaøy nay neân hieåu khaùi quaùt laø anh chò vaø caùc em (trai laãn gaùi). Baèng höõu laø baïn beø, ngaøy nay Cao Ñaøi hieåu khaùi quaùt laø bao goàm luoân baø con thaân toäc. Khi khaùi quaùt hoùa caùc moái quan heä xaõ hoäi thaønh Nguõ luaân nhö theá, nhaø Nho boû soùt moät thaønh phaàn quan troïng, ñoù laø ngöôøi thaày. Vì theá, ñeå boå tuùc, Nho giaùo ñöa ra moät traät töï boä ba laø quaân sö phuï 君師父 trong ñoù ngöôøi thaày (sö) ñöùng giöõa. Töø choã boå tuùc naøy, sau ñaây khi baøn tôùi Nguõ luaân trong Kinh Theá ñaïo, coù theå hieåu ngaàm ñöùng trung gian giöõa quaân thaàn vaø phuï töû laø sö ñeä (thaày troø). 5. Ñoái chieáu Kinh Theá ñaïo theo Nguõ luaân Vôùi moái quan heä sö ñeä boå tuùc cho Nguõ luaân nhö vöøa noùi treân, coù theå ñoái chieáu Nguõ luaân töông öùng vôùi caùc baøi trong Kinh Theá ñaïo nhö sau: 12. Kinh Tuïng khi vua thaêng haø Quaân thaàn 13. Kinh Tuïng khi thaày quy vò [Sö ñeä] 14. Kinh Caàu toå phuï ñaõ quy lieãu Phuï töû 16. Kinh Tuïng cha meï ñaõ quy lieãu 11. Kinh Hoân phoái Phu theâ 19. Kinh Tuïng khi choàng quy vò 20. Kinh Tuïng khi vôï quy lieãu 18. Kinh Tuïng huynh ñeä maõn phaàn Huynh ñeä 17. Kinh Caàu baø con thaân baèng coá höõu ñaõ quy lieãu Baèng höõu Baûng ñoái chieáu treân ñaây khoâng bao goàm möôøi baøi coøn laïi cuûa Kinh Theá ñaïo. Möôøi baøi naøy coù theå xeáp loaïi nhö sau: 4. Kinh Ñi ra ñöôøng / 5. Kinh Khi veà Sinh hoaït caù nhaân 6. Kinh Khi ñi nguû / 7. Kinh Khi thöùc daäy 9. Kinh Vaøo aên côm / 10. Kinh Khi aên côm roài 1. Kinh Thuyeát phaùp / 8. Kinh Vaøo hoïc Sinh hoaït taäp theå 2. Kinh Nhaäp hoäi / 3. Kinh Xuaát hoäi 9. Kinh Vaøo aên côm / 10. Kinh Khi aên côm roài (Khi aên côm taäp theå)
34 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009 6. Noäi dung Nguõ luaân trong Kinh Theá ñaïo a. Veà moái quan heä quaân thaàn (nhaø nöôùc vaø coâng daân) Baøi Kinh Tuïng khi vua thaêng haø daøi 20 caâu, môû ñaàu nhö sau: Ôn taác ñaát ngoïn rau neân naëng, Ñaïo quaân vöông chöõ daën nôi loøng… (Caâu 1-2) Baøi kinh nhaéc ñeán boån phaän con daân ñoái vôùi ñaát nöôùc. Ba chöõ ñaïo quaân vöông neân hieåu khaùi quaùt theo yù nghóa ñoù. Hai caâu môû ñaàu naøy gôïi nhôù ñeán caâu kinh cuùng Töù thôøi, baøi Nho giaùo: Thoï quoác maïch, taát tieân ö trí chuùa chi trung. 壽國脉, 必先於致主之忠 (Giöõ laâu beàn maïch nöôùc, aét tröôùc tieân laø heát loøng trung vôùi nöôùc.) Ngöôøi Vieät töø xöa ñaõ coù truyeàn thoáng tín ngöôõng Thaàn ñaïo. Theo tín ngöôõng naøy, caùc baäc anh huøng haøo kieät, danh nhaân hieàn taøi cuûa daân toäc luùc coøn soáng thì giuùp nöôùc giuùp daân, khi coåi boû xaùc phaøm thì hieån haùch thaønh caùc ñaáng thieâng lieâng tieáp tuïc aâm phoø maëc trôï, phuø hoä cho daân cho nöôùc. Tuïc thôø Thaønh hoaøng, vieäc laäp ñeàn thôø caùc danh thaàn nhö Phan Thanh Giaûn, caùc danh töôùng nhö Traàn Höng Ñaïo, Leâ Vaên Duyeät v.v… ñaõ xuaát hieän raát sôùm trong ñôøi soáng taâm linh cuûa daân toäc Vieät Nam. Ñoù chính laø Thaàn ñaïo Vieät Nam. Qua Tam Kyø Phoå Ñoä, Thaàn ñaïo laø moät nhaùnh cuûa Nguõ chi (Nhaân ñaïo, Thaàn ñaïo, Thaùnh ñaïo, Tieân ñaïo, Phaät ñaïo). Treân Thieân Baøn cuûa ñaïo Cao Ñaøi, Thaàn ñaïo ñöôïc töôïng tröng baèng aûnh töôïng hay linh vò thôø Ñöùc Khöông Thaùi Coâng. Trong thaùnh giaùo Cao Ñaøi, Thaàn ñaïo ñöôïc theå hieän qua raát nhieàu ñaøn cô daïy ñaïo cuûa caùc danh nhaân nöôùc Vieät. Truyeàn thoáng tín ngöôõng Thaàn ñaïo cuûa ngöôøi Vieät coøn ñöôïc phaûn aùnh trong baøi Kinh Tuïng khi vua thaêng haø, qua nhöõng caâu nhö sau: Nay gaàn ñaëng Ngoïc Hoaøng Thöôïng Ñeá, Tìm chí linh(5) trò theá cöùu ñôøi. Thieân Taøo thaùnh(6) ngöï an ngoâi, Caàu cho daân chuùng khoûi hoài can qua. (Caâu 9-12) Truï taâm naâng ñôõ quoác hoàn, Giöõ beàn ñaûnh nghieäp vónh toàn haäu lai. (Caâu 15-16) Soáng thì ñònh baù ñoà vöông, Quy thieân döïng laïi mieáu ñöôøng thuôû xöa. (Caâu 19-20) Nhö theá, ngöôøi Cao Ñaøi tin raèng nhöõng ñaáng minh quaân, nhöõng vò laõnh ñaïo taøi ñöùc thöông nöôùc thöông daân sau khi cheát roài vaãn chöa xong heát
35 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009 boån phaän vôùi daân toäc. ÔÛ coõi hö linh, ñöôïc gaàn Ñöùc Chí Toân thì caùc ngaøi laïi coù theâm pheùp löïc huyeàn vi ñeå aâm phoø maëc trôï cho nöôùc non, daân toäc. Ñöùc tin naøy hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi truyeàn thoáng Thaàn ñaïo cuûa ngöôøi Vieät. Thaät vaäy, nhieàu vò minh quaân cuûa Vieät Nam trong lòch söû khoâng phaûi chæ ñöôïc thôø phuïng trong Thaùi mieáu cuûa trieàu ñình maø coøn ñöôïc daân chuùng laäp ñeàn thôø taïi queâ höông nhau ruùn cuûa caùc ngaøi. Khi hieåu nhö theá, ngöôøi tín ñoà seõ giaûi toûa ñöôïc moät thaéc maéc veà söï ra ñôøi cuûa baøi Kinh Tuïng khi vua thaêng haø. Ai cuõng bieát ñaïo Cao Ñaøi hình thaønh vaø phaùt trieån khi neàn quaân chuû khoâng coøn. Vua khoâng coøn thì baøi kinh naøy hoùa ra seõ khoâng coù cô hoäi ñöôïc tuïng ñoïc ö? Giôø ñaây caâu traû lôøi coù leõ ñaõ roõ. Noùi cho goïn, tín ñoà neân ñoïc vaø hieåu baøi kinh naøy theo Thaàn ñaïo Vieät Nam, moät truyeàn thoáng maø ñaïo Cao Ñaøi ñang keá thöøa vaø baûo toàn. b. Veà moái quan heä thaày troø Toân sö troïng ñaïo laø truyeàn thoáng laâu ñôøi cuûa ngöôøi Vieät. Cuï Phan Thanh Giaûn ngaøy xöa ñang laøm quan ñaïi thaàn, khi trôû veà laøng gheù thaêm thaày giaùo cuõ ñaõ côûi boû heát aùo maõo, deïp voõng loïng ngöïa xe, vaø khoâng cho lính theo haàu. Cuï maëc y phuïc boâ vaûi daân daõ vaø moät mình cuoác boä kính caån ñeán chaøo thaày y heät nhö moät hoïc troø ngheøo thuôû chöa thaønh ñaït. Söû saùch Vieät Nam vaãn coøn cheùp nhieàu taám göông toân sö troïng ñaïo nhö vaäy. Baøi Kinh Tuïng khi thaày quy vò daøi 16 caâu chính laø moät aùng thô myõ mieàu toân vinh ñaïo thaày troø. Tröôùc heát, baøi kinh xaùc ñònh quan heä thaày troø laø Nghóa. Nghóa laø ñöùc thöù hai trong Nguõ thöôøng (Nhaân, Nghóa, Leã, Trí, Tín). Ñöôøng coâng danh caøng nhìn quaûng ñaïi, Nghóa thaày troø nghó laïi khoù queân, Vaùi cuøng sö phuï linh thieâng, Chöùng loøng ñeä töû ñaùp ñeàn ôn xöa. (Caâu 1-4) Baøi kinh naøy xaùc ñònh raèng ôn thaày giaùo hoùa ngang baèng ôn cha meï sinh döôõng. Cha meï sinh cho mình caùi thaân maïng, nhôø thaày daïy doã maø mình coù hieåu bieát, coù tri thöùc, coù trí coù taøi, coù haïnh ñöùc. Ôn cha sanh hoùa ra thaân, Ôn thaày giaùo huaán cuõng gaàn nhö nhau. (Caâu 7-8) Toå tieân ngöôøi Vieät truyeàn laïi caâu naøy: Khoâng thaày ñoá maøy laøm neân! Baøi Kinh Tuïng khi thaày quy vò nhaéc laïi caâu tuïc ngöõ aáy nhö sau: Khoa voõ moân daàu nhaøo qua khoûi, Tröông vi roàng hoïc hoûi nôi ai?(7) Ñeïp mình vôùi veû caân ñai, Coâng thaày toâ ñieåm töø ngaøy aáu xuaân. (Caâu 9-12) Baøi Kinh Tuïng khi thaày quy vò xeùt gaàn laø toân vinh ôn nghóa ngöôøi thaày trong xaõ hoäi, baûo toàn truyeàn thoáng toân sö troïng ñaïo cuûa daân Vieät. Nhöng xeùt
36 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009 saâu xa hôn, baøi kinh coøn nhaén nhuû tôùi söù meänh giaùo duïc ñeå giöõ gìn vaø phaùt trieån ñaát nöôùc. Söù meänh thieâng lieâng aáy vaøo thôøi Xuaân Thu (theá kyû thöù 7 tröôùc Coâng nguyeân) ñaõ ñöôïc Quaûn Troïng phaùt bieåu nhö sau: “Nhaát nieân chi keá, maïc nhö thuï coác. Thaäp nieân chi keá, maïc nhö thuï moäc. Baùch nieân chi keá, maïc nhö thuï nhaân.” (Keá hoaïch moät naêm chaúng gì baèng troàng luùa. Keá hoaïch möôøi naêm chaúng gì baèng troàng caây. Keá hoaïch traêm naêm chaúng gì baèng troàng ngöôøi.)(8) c. Veà moái quan heä toå tieân, cha meï vaø con caùi Baøi Kinh Tuïng cha meï ñaõ quy lieãu daøi 32 caâu. Môû ñaàu baøi kinh lieàn nhaéc ñeán coâng ôn cha meï nhoïc nhaèn, khoå cöïc nuoâi naáng con caùi. Cha meï maát ñi laø moät maát maùt lôùn cuûa keû laøm con vì khoâng coøn ñöôïc baùo hieáu. Ôn cuùc duïc cuø lao(9) mang naëng, Lôõ thaân coâi möa naéng khoân ngöøa, AÂm döông caùch boùng sôùm tröa, Thon von phaän baïc khoâng vöøa hieáu thaân.(10) (Caâu 1-4) Nhaø Nho cho raèng hieáu laø duy trì ñöôïc noøi gioáng huyeát toäc cuûa toå tieân truyeàn laïi. Ngoaøi ra, con chaùu phaûi bieát soáng ôû ñôøi ñuùng theo ñaïo nghóa ñeå giöõ thôm danh tieáng cuûa gia toäc, töùc laø khoâng laøm nhöõng ñieàu xaáu xa, toäi loãi ñeå gia toäc khoûi phaûi hoå theïn, nhuïc nhaõ. Baøi Kinh Tuïng cha meï ñaõ quy lieãu phaûn aùnh luaân lyù Nho gia veà chöõ hieáu nhö sau: Noái höông löûa nhôn luaân ñaïo troïng, Con gìn caâu cheát soáng troïn nghì.(11) (Caâu 21-22) Theo Cao Ñaøi, caùch baùo hieáu ñuùng nhaát laø con chaùu neân bieát tu haønh, bieát laäp coâng boài ñöùc ñeå hoài höôùng veà toå tieân, cha meï. Vì theá giaùo lyù Cao Ñaøi daïy raèng tu laø cöùu cöûu huyeàn thaát toå, tu laø giuùp cho chôn linh caùc vò ñaõ quaù vaõng ñöôïc sieâu thaêng vaø laäp ñöôïc ngoâi vò ôû coõi treân. Baøi Kinh Tuïng cha meï ñaõ quy lieãu coù boán caâu vöøa ñeå nhaéc nhôû chôn linh cha (hay meï) haõy tu hoïc ôû coõi voâ hình, vöøa ñeå con caùi höùa nguyeän vôùi ngöôøi ñaõ khuaát laø phaän laøm con cuõng raùng lo tu ngoõ haàu baùo hieáu ñeå cha (hay meï) phuïc hoài ñöôïc ngoâi vò cuõ ôû coõi trôøi. Thí duï, ngöôøi maát cha seõ khaán nguyeän: Xin phuï thaân(12) ñònh thaàn ñònh taùnh, Noi khuoân linh neûo thaùnh ñöa chôn, Thong dong coõi thoï nöông hoàn, Chôø con laäp ñöùc giuùp huôøn ngoâi xöa. (Caâu 25-28) d. Veà moái quan heä vôï choàng Baøi Kinh Hoân phoái daøi 16 caâu, nhaéc nhôû ñoâi vôï choàng nhôù raèng cuoäc hoân nhaân cuûa hoï laø duyeân soá Trôøi ñònh chöù khoâng phaûi cuoäc vui qua ñöôøng trong phuùt choác ngaãu höùng, vì vaäy vôï choàng phaûi bieát soáng coù tình nghóa, chung thuûy:
37 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009 ÔÛ tröôùc maét Hoàng Quaân(13) ñònh phaän, Ñaïo vôï choàng ñaõ xöùng nôï duyeân, Traêm naêm khaù nhôù höông nguyeàn,(14) Choàng hay troïn nghóa, vôï hieàn troïn trinh. (Caâu 5-8) Kinh Hoân phoái nhaéc nhôû boån phaän cuûa hai vôï choàng môùi cöôùi laø nuoâi döôõng tình caûm maën noàng ñeå löu truyeàn noøi gioáng toå tieân, ñuùng theo chuû tröông cuûa Nho gia veà ñaïo hieáu: Ñöôøng toå nghieäp nöõ nam höông löûa, Ñoát cho noàng töø böõa ba sanh, Giöõa ñeàn(15)ñeå moät taác thaønh(16) Ñoàng sanh ñoàng tòch(17)ñaõ ñaønh nöông nhau. (Caâu 13-16) Baøi Kinh Tuïng khi choàng quy vò daøi 28 caâu, daït daøo tình caûm tieác thöông cuûa ngöôøi vôï maát choàng. Ngaøy xöa ngöôøi goùa choàng töï xöng mình laø vò vong nhaân 未亡人 töùc laø keû chöa cheát. Nguï yù saâu xa raèng choàng cheát roài thì vôï khoâng coøn vui thuù gì nöõa, soáng chæ laø soáng noát quaõng ñôøi coøn laïi ñeå lo xong boån phaän gia ñình tröôùc khi sum hieäp vôùi choàng ôû beân kia theá giôùi. AÅn yù cuûa ba chöõ vò vong nhaân ñöôïc Ñöùc Ñoaøn Thò Ñieåm chuyeån ngoïn linh cô vieát ra boán caâu kinh raát ñeïp: Daàu soáng soùt cuõng ñaønh goïi thaùc, Vui chi coøn man maùc tô duyeân, Thieät thoøi cam phaän thieàn quyeân, Chöùa chan gioït leä cöûu tuyeàn(18) cuoän troâi. (Caâu 9-12) Khi choàng coøn soáng thì vôï choàng nöông nhau cuøng soùng böôùc treân neûo ñöôøng ñôøi. Choàng cheát roài thì vôï tha thieát caàu xin choàng hieån linh phuø hoä cho keû ôû laïi ñöôïc chaân cöùng ñaù meàm, beàn loøng son saét ñeå thay choàng laøm noát boån phaän vôùi cha meï vaø caùc con. Ñöùc Ñoaøn Thò Ñieåm dieãn taû noãi loøng ngöôøi vôï baèng möôøi hai caâu kinh vöøa myõ mieàu vöøa theâ thieát nhö sau: Chaøng ñaõ ñaëng phuûi roài nôï theá, Xin hieån linh giuùp keû goùa thaân. Chôû che khoûi kieáp phong traàn, Gìn göông lieät nöõ hoàng quaàn ñeå soi. Chaøng daàu ñaëng thaûnh thôi caûnh trí, Hoä daâu con giöõ kyõ nhôn luaân, Chaøng daàu vinh hieån caûnh thaàn, Gôûi trong giaác moäng ñaëng gaàn cuøng nhau. Chaøng daàu höôûng Thieân Taøo quyeàn pheùp, Ñôõ ñöôøng traàn chaät heïp thaân coâi, Chaøng daàu cung ngoïc an ngoâi, Xin thöông thaân thieáp nôï ñôøi coøn mang. (Caâu 13-24) Baøi Kinh Tuïng khi vôï quy lieãu daøi 32 caâu cuõng trìu tróu noãi theâ löông ñau ñôùn cuûa ngöôøi goùa vôï.
38 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009 Ngöôøi vôï maát roài, nhöõng di vaät coøn laïi trong nhaø ñeàu gôïi nhôù hình aûnh thaân thöông ngaøy tröôùc. Ngöôøi choàng than thôû: Khi ñeå böôùc phoøng ñaøo laïnh ngaét, Maûnh taøn y döôøng nhaéc nghi dung, Thaáy côn töû bieät naõo nuøng, Höông theà taét ngoïn, laïnh luøng tô duyeân. (Caâu 5-8) Ngöôøi choàng coù nghóa coù tình vôùi vôï khoâng theå queân nhöõng nhoïc nhaèn khoå cöïc cuûa ngöôøi phuï nöõ ñaõ giuùp mình giöõ troøn ñaïo hieáu veà phöông dieän noái doõi toâng ñöôøng theo quan nieäm Nho gia: Noái toâng toå bieát bao nghóa troïng, Cô nghieäp coøn löu moäng tang du, Maäp môø nhaén nguyeät ñeâm thu, Keû coøn ngöôøi maát, ai saàu hôn ai? (Caâu 13-16) Ñoaïn keát baøi kinh laø cheùn röôïu vónh ly cuûa keû ôû roùt môøi ngöôøi ñi: Daâng maûnh taâm goïi laø cuûa leã, Cheùn ly tình laø leä aùi aân, Daàu chi cuõng nghóa chí thaân, Khoái tình coøn coù moät laàn ñaáy thoâi. (Caâu 29-32) e. Veà moái quan heä anh chò em Baøi Kinh Tuïng huynh ñeä maõn phaàn daøi 24 caâu, coù hai ñoaïn nhaéc ñeán tình anh chò em gaén boù nhö tay chaân (thuû tuùc), chia ngoït seû buøi vôùi nhau keå töø taám beù ñeán luùc lôùn khoân: Nieàm thuû tuùc ñaõ ñaønh vónh bieät, Caøng nhôù nhau caøng tieác tình noàng, Thaân nhau töø buoåi loït loøng, Cheùn côm mieáng caù cuõng ñoàng chia nhau. (Caâu 1-4) Thöông nhöõng thuôû huyeân ñöôøng(19) oâm aáp, Thöông nhöõng khi co ñaép chung meàn, Thöông hoài thô beù tuoåi teân, Thöông côn khoân lôùn giöõ beàn nghóa nhau. (Caâu 9-12) Hai caâu keát baøi kinh coù leõ khieán cho khoâng ít ngöôøi thaéc maéc. Baøi kinh naøy tuïng khi anh, chò, hay em maõn phaàn, theá maø laïi baûo: Roùt chung ly bieät löng vôi, Maûnh loøng tha thieát ñöa ngöôøi baïn xöa. (Caâu 23-24) Taïi sao goïi anh, chò, hay em mình laø baïn xöa? ÔÛ ñaây coù theå lyù giaûi raèng moät chôn linh taùi sinh vaøo gia ñình ñeå laøm anh, chò, hay em trong nhaø mình hoaøn toaøn khoâng phaûi ngaãu nhieân. Taát caû ñeàu do moái duyeân coù saün töø kieáp
39 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009 tröôùc. ÔÛ ñaây, anh chò em luùc soáng thöông yeâu, ñuøm boïc nhau, aáy laø thieän duyeân. Suy ra coù theå tieàn kieáp ñaõ töøng laø baïn thaân thieát cuûa nhau, neân baây giôø khi chia tay keû ôû ngöôøi ñi, thì goïi ngöôøi ñaõ maát laø baïn xöa. Neáu hieåu ñöôïc nhö vaäy, hieåu raèng khoâng phaûi voâ côù maø kieáp naøy sanh vaøo cuøng moät nhaø, cuøng coù chung cha meï, thì trong luùc ñang soáng beân nhau, anh chò em trong nhaø phaûi bieát hoøa thuaän, thöông yeâu nhau, nhaãn nhòn nhau, keàm cheá nhöõng lôøi noùi vaø vieäc laøm ñaùng tieác ñeå khoûi ñoå vôõ tình anh chò em ruoät thòt. Noùi ñeán toå tieân, cha meï, vôï choàng, anh chò em laø noùi ñeán gia ñình. Gia ñình laø moät phaàn töû caáu thaønh xaõ hoäi, neân coù aûnh höôûng tröïc tieáp tôùi xaõ hoäi. Taùc duïng cuûa gia ñình trong xaõ hoäi raát lôùn. Gia ñình laø teá baøo cuûa xaõ hoäi, teá baøo aáy khoûe maïnh thì xaõ hoäi laønh maïnh. Caùc nhaø xaõ hoäi hoïc, toäi phaïm hoïc cuõng nhö giôùi truyeàn thoâng baùo chí xöa nay ñeàu ñoàng yù vôùi nhau raèng haàu heát caùc toäi aùc xaûy ra trong xaõ hoäi ñeàu coù nguyeân nhaân saâu xa laø nhöõng keû toäi phaïm ñaõ troùt lôùn leân trong caùc gia ñình ñoå vôõ, tan naùt. Saùch Ñaïi hoïc cuûa ñaïo Nho töø xöa coù noùi “gia teà nhi haäu quoác trò 家齊而后國治”, nghóa laø muoán ñaát nöôùc thònh trò thì gia ñình phaûi oån ñònh. Kinh Theá ñaïo vôùi saùu baøi lieân quan ñeán caùc moái quan heä phuï töû, phu theâ, huynh ñeä nhö theá coøn coù yù nghóa giaùo duïc con ngöôøi veà phöông dieän cuûng coá moät gia ñình haïnh phuùc vaø beàn vöõng ñeå goùp phaàn tích cöïc vaøo vieäc oån ñònh vaø phaùt trieån ñaát nöôùc. f. Veà moái quan heä baïn beø, baø con thaân thích Hai chöõ baèng höõu trong Nguõ luaân ñöôïc hieåu laø baïn beø. Trong Kinh Theá ñaïo, phaïm vi quan heä baèng höõu aáy ñöôïc môû roäng, khoâng chæ laø baïn beø maø coøn bao goàm caû baø con thaân thích. Baøi Kinh Caàu baø con thaân baèng coá höõu ñaõ quy lieãu daøi 28 caâu. Ñaïi yù baøi kinh laø nhaén nhuû ngöôøi baïn hay baø con raèng ngaøy nay ñaõ maõn nghieäp traàn, may ñöôïc ôn Trôøi aân xaù thì chôn linh neân gaéng coâng tu hoïc ôû coõi hö voâ: Cöûa cöïc laïc ñon ñöôøng thaúng tôùi, Taàm khoâng moân ñaëng ñôïi Nhö Lai. Haøo quang chieáu dieäu Cao Ñaøi, May duyeân nay ñaõ gaëp ngaøy sieâu sanh. (Caâu 13-16) Nôi cung ngoïc hoïc thoâng ñaïo caû, Choán hö voâ Taïo Hoùa tìm cô, Treân ñöôøng thaùnh ñöùc laàn doø, Tröôøng sanh maàu nhieäm nôi loø Hoùa Coâng. (Caâu 21-24)
40 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009 7. Suy gaãm Ñaïo Cao Ñaøi ra ñôøi vôùi tieâu ngöõ Nho toâng chuyeån theá, töùc laø chuû tröông ñem tinh tuùy ñaïo Nho ñeå bieán caûi cuoäc ñôøi hay theá gian cho toát ñeïp hôn. ÔÛ phaïm vi nhoû laø daân toäc Vieät, ñaát nöôùc Vieät; ôû phaïm vi roäng lôùn laø caû theá giôùi. Veà maët nghi leã, Kinh Theá ñaïo duøng ñeå phuïc vuï nhu caàu cuûa tín ñoà trong sinh hoaït caù nhaân vaø taäp theå, bao goàm caùc maët hoäi hoïp, hoïc taäp, thuyeát ñaïo, tang hoân v.v… Khoâng chæ döøng laïi ôû ñoù, Kinh Theá ñaïo coøn chuyeân chôû luaân lyù Nho giaùo. Nhö vaäy Kinh Theá ñaïo coøn laø moät phöông tieän thöïc haønh tieâu ngöõ Nho toâng chuyeån theá cuûa Cao Ñaøi. Thoâng thöôøng phaàn ñoâng tín ñoà hieåu hai chöõ Theá ñaïo laø ñöôøng ñôøi, hoaëc ñaïo lyù ôû ñôøi. Hieåu nhö vaäy khoâng sai, nhöng voâ tình khoâng xaùc ñònh roõ phaïm vi cuûa Theá ñaïo môû roäng tôùi ñaâu. Hieän nay treân Internet coù moät töø ñieån Haùn-Anh cuûa ngöôøi nöôùc ngoaøi, ra ñôøi töø naêm 2005. Töø ñieån naøy giaûi thích Theá ñaïo laø “luaân lyù (hay ñaïo ñöùc) cuûa moät daân toäc hay cuûa theá gian-the morals of a nation or the world” (http://www.chinese-tools.com). Khi aùp duïng ñònh nghóa naøy vaøo Kinh Theá ñaïo Cao Ñaøi, lieân töôûng ñeán muïc tieâu phoå ñoä cuûa Cao Ñaøi laø roäng khaép naêm chaâu, ngöôøi tín ñoà Cao Ñaøi caøng theâm cuûng coá ñöùc tin vaø hoaøi baõo raèng seõ ñeán luùc neàn luaân lyù do ñaïo Cao Ñaøi truyeàn giaûng seõ vöôït ra ngoaøi cöông vöïc quoác gia maø trôû thaønh luaân lyù chung cho theá gian, ñuùng nhö thaùnh giaùo Ñöùc Chí Toân ñaõ daïy töø khi vöøa môû Ñaïo: Moät nöôùc nhoû nhen trong vaïn quoác, Ngaøy sau laøm chuû môùi laø kyø. (Thaùnh ngoân hieäp tuyeån) Hai chöõ “laøm chuû” ñoù xöa nay luoân ñöôïc hieåu laø laøm chuû veà phöông dieän ñaïo ñöùc, daãn ñaàu veà maët luaân lyù. Phuù Nhuaän, 7/6/2009 HK CHUÙ THÍCH (1) Veà moái töông lieân giöõa Thieân ñaïo 天道vaø Nhaân ñaïo 人道, coù ngöôøi baûo raèng Nhaân ñaïo (Ñaïo laøm Ngöôøi) coát yeáu laø thöïc haønh ñöùc Nhaân 仁(tình ngöôøi). Chöõ nhaân 仁 goàm nhò 二 (hai) vaø nhaân 人(ngöôøi). Nguï yù laø luoân luoân coù hai beân töông öùng: chuû theå (chính mình) vaø tha nhaân (ngöôøi khaùc). Khi con ngöôøi soáng ñuùng tình ngöôøi, coù ñöôïc ñöùc Nhaân 仁 thì chöõ nhò 二 ñöôïc ñöa leân treân ñaàu chöõ nhaân 人 vaø trôû thaønh chöõ Thieân 天, ñoù laø ngöôøi hoïc laøm Trôøi (con ngöôøi böôùc vaøo Thieân ñaïo). Neáu ñaùnh maát tình ngöôøi, ñöùc Nhaân khoâng coù thì hai neùt song song cuûa chöõ nhò bò nghieâng leäch treân ñaàu chöõ nhaân, hoùa thaønh chöõ yeâu 夭 (yeâu taø, yeâu quaùi), töùc laø con ngöôøi xa Thieân ñaïo maø ñi vaøo taø ñaïo. (2) Cuoái thaùng 7/1927 (cuoái thaùng 6 Ñinh Maõo) Ñöùc Chí Toân ban ôn laäp Hoäi Thaùnh Ngoaïi Giaùo taïi thaùnh thaát Kim Bieân ôû thuû ñoâ Phnom Penh nöôùc Cam Boát, thì Ñöùc Nguyeät Taâm
41 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009 Chôn Nhôn laø Chöôûng Ñaïo cuûa Hoäi Thaùnh Ngoaïi Giaùo. Ngöôøi Vieät goïi Phnom Penh laø Nam Vang, cuõng hay goïi theo chöõ Nho laø Kim Bieân 金邊 (bieân giôùi vaøng). GIAÙC theá töø xöa ñaõ maáy laàn, / MINH haønh môùi roõ lyù cao taân. / THAÙNH taâm ñem laïi ñôøi (3) Nghieâu Thuaán, / ÑÖÙC haïnh neâu leân ñaïo töû thaàn. / ÑOAØN theå hieäp hoøa khai quoác tuùy, / THÒ thaønh an laïc tröôûng hoàn chaân. / ÑIEÅM thoâng cô hoùa Trôøi ban saün, / Giaùng ñònh traàn gian moät ít vaàn. Thay vì huynh ñeä, trong saùch Trung dung vieát coân ñeä. Chöõ coân 昆coù nghóa laø anh (huynh). (4) Chí linh: Pheùp raát maàu nhieäm. (5) Thaùnh: Vua, thaùnh thöôïng, thaùnh hoaøng. (6) (7) Caù cheùp nhaûy qua khoûi voõ moân thì hoùa roàng. Nguï yù keû hoïc troø thi ñaäu, thaønh ñaït veû vang. 一年之計, 莫如數谷; 十年之計, 莫如樹木; 百年之計, 莫如樹人. Thay vì baùch nieân chi keá, coù (8) saùch vieát chung thaân chi keá 終身之計 (keá saùch troïn ñôøi). Cuùc duïc: Nuoâi naáng. Cuø lao: Vaát vaû, khoå nhoïc. (9) Thaân: Cha, meï. Hieáu thaân: Baùo hieáu cha, meï. (10) Troïn nghì: Troïn nghóa. (11) Ngöôøi maát meï thì ñoïc: Xin maãu thaân… Neáu maát caû cha vaø meï thì ñoïc: Xin song thaân… (12) Hoàng Quaân: Thöôïng Ñeá, Trôøi. (13) Höông nguyeàn: Höông theà, neùn nhang ñoát tröôùc baøn thôø khi khaán nguyeän, theà nguyeàn. (14) Ñeàn: Chaùnh ñieän, nôi thôø Thöôïng Ñeá. (15) Taác thaønh: Loøng thaønh. (16) Ñoàng sanh: Soáng chung beân nhau. Ñoàng tòch: Chung chieác chieáu. (17) Cöûu tuyeàn: Chín suoái, coõi cheát. (18) Huyeân ñöôøng: Meï. Xuaân ñöôøng: Cha. Xuaân huyeân: Cha meï. (19) TOÙM TAÉT Moät trong nhöõng tieâu ngöõ cuûa ñaïo Cao Ñaøi laø Nho toâng chuyeån theá, do ñoù thaùnh giaùo vaø kinh leã Cao Ñaøi haàu nhö luoân luoân chuyeån taûi luaân lyù Nho giaùo. Luaân lyù Nho giaùo chia caùc moái quan heä ñaïo ñöùc cuûa con ngöôøi soáng trong xaõ hoäi thaønh naêm nhoùm chuû yeáu, goïi laø Nguõ luaân. Theo Trung dung (chöông 20:2), Nguõ luaân goàm coù quaân thaàn, phuï töû, phu theâ, huynh ñeä, baèng höõu. Kinh Theá ñaïo cuûa Cao Ñaøi goàm möôøi chín baøi kinh caàu nguyeän vieát theo theå thô song thaát luïc baùt. Taùm baøi kinh trong soá ñoù ñeå tuïng khi coù ñaùm tang vaø moät baøi duøng vaøo leã cöôùi. Baøi vieát naøy cho thaáy chín baøi kinh aáy phaûn aùnh roõ neùt Nguõ luaân cuûa ñaïo Nho. ABSTRACT CONFUCIUS’S ETHICAL PRINCIPLES REFLECTED BY CAODAI SCRIPTURE ON THE WORLDLY WAY Nho toâng chuyeån theá (Applying Confucian principles for a better world) is one of Caodai mottoes; therefore, Caodai holy teachings and prayers mostly convey Confucian ethics. Confucian ethics classifies all human relationships into five main categories, namely Wulun or the Five Cardinal Relationships. According to Zhongyong or Doctrine of the Mean (chapter 20:2), these relationships are the ones between the state and citizens, parents and children, husband and wife, brothers and sisters, and between friends. Kinh Theá ñaïo (Scripture on the Worldly Way) of Caodaism consists of nineteen prayers written in verse (seven-seven-six- eight word meter). Besides one prayer used as part of a wedding ceremony, eight of them are recited in case of a funeral service. This article indicates that these nine mentioned prayers truly reflect the Five Cardinal Relationships taught by Confucius.