Báo cáo nghiên cứu khoa học " NGHI THỨC VÀ VĂN CÚNG ĐÁM TANG Ở NAM BỘ "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:17

Thêm vào BST

Báo xấu

101
lượt xem 25
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Vì đa số người dân Nam Bộ theo đạo Phật và đạo Khổng nên nghi thức đám tang ở vùng đất này phần nhiều cũng mang sắc thái pha trộn của hai tôn giáo trên, đại khái tiến hành gần giống nhau cho cả người Việt lẫn người Hoa. Ngày nay nghi thức và văn cúng có phần mất đi nét truyền thống nên chúng tôi xin cố gắng trình bày đôi nét phổ cập về tang lễ tại Nam Bộ trước kia và kính mong được bạn đọc gần xa góp ý bổ sung và sửa chữa. Tại...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " NGHI THỨC VÀ VĂN CÚNG ĐÁM TANG Ở NAM BỘ "

9 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 NGHI THÖÙC VAØ VAÊN CUÙNG ÑAÙM TANG ÔÛ NAM BOÄ Lý Việt Dũng* Vì ña soá ngöôøi daân Nam Boä theo ñaïo Phaät vaø ñaïo Khoång neân nghi thöùc ñaùm tang ôû vuøng ñaát naøy phaàn nhieàu cuõng mang saéc thaùi pha troän cuûa hai toân giaùo treân, ñaïi khaùi tieán haønh gaàn gioáng nhau cho caû ngöôøi Vieät laãn ngöôøi Hoa. Ngaøy nay nghi thöùc vaø vaên cuùng coù phaàn maát ñi neùt truyeàn thoáng neân chuùng toâi xin coá gaéng trình baøy ñoâi neùt phoå caäp veà tang leã taïi Nam Boä tröôùc kia vaø kính mong ñöôïc baïn ñoïc gaàn xa goùp yù boå sung vaø söûa chöõa. Taïi Nam Boä tröôùc ñaây phoå bieán laø thoå taùng, ngöôøi ta ñem choân ngöôøi cheát ôû baõi tha ma coâng coäng hay choân taïi ñaát nhaø neáu nhaø naøo coù vöôøn roäng. Nay choân ñaát nhaø bò caám, coøn baõi tha ma thì ñaõ heát ñaát, laïi bò daân laán chieám laøm nhaø neân xu höôùng ñem thieâu taïi loø hoûa taùng ñöôïc nhieàu ngöôøi choïn löïa. Veà nghi thöùc ma chay thì thieåu soá ngöôøi theo ñaïo Tin Laønh hay Thieân Chuùa toå chöùc ñaùm ma theo nghi thöùc ñaïo naøy, coøn ñaïi ña soá ngöôøi daân duø laø theo ñaïo Cao Ñaøi hay Hoøa Haûo ñi nöõa nhöng vaãn toå chöùc ñaùm ma theo Phaät giaùo boå sung nghi thöùc tuïng kinh cuûa Cao Ñaøi, Hoøa Haûo. Thoâng thöôøng moät ngöôøi do bònh naëng laâu ngaøy hay giaø yeáu thì khi haáp hoái ñöôïc gia ñình môøi nhaø sö ñeán tuïng kinh caàu an. Coù theå rieâng sö tuïng moät mình, hay tuïng chung vôùi ban Gia ñình Phaät töû chuøa ñòa phöông. Khi moät ngöôøi vöøa taét thôû thì vieäc ñaàu tieân laø thoâng baùo cuøng baø con quyeán thuoäc, tieáp ñoù laø baùo chính quyeàn voâ khaùm nghieäm ñeå laøm thuû tuïc khai töû. Tieáp theo laø gôõ heát cöûa caùi ra vaø leân chuøa nhôø sö coi giôø khaâm lieäm vaø ngaøy ñem choân. Trong khi chôø ñem quan taøi veà, thaây ngöôøi cheát ñöôïc taém röûa thay quaàn aùo roài ñaët treân giöôøng ñaép meàn laïi, treân buïng daèn moät naûi chuoái xanh vì sôï con linh mieâu nhaûy ngang thì thaây cheát seõ thaønh quyû nhaäp traøng, maët ñaäy mieáng vaûi ñoû. Neáu laø ngöôøi Hoa thì thaây ñöôïc ñaët döôùi ñaát naèm treân chieác chieáu môùi cho ñeán luùc lieäm, coøn ngöôøi Vieät chæ ñaët töôïng tröng vaøi phuùt thoâi roài ñaët leân giöôøng. Luùc naøy vöøa hay tin laø caû laøng, caû xoùm, caû phöôøng chôï ñeán tieáp ñôõ, naøo laø che raïp, mang troáng ñeán ñaùnh baùo tin, caùc baø thì ñöa baøn maùy may tôùi hoäi laïi may ñoà tang, caùc coâ gaùi thì giuùp vieäc naáu nöôùc pha traø, hay naáu côm ñaõi khaùch. Nay thì raïp che vaø ñoà tang ñöôïc traïi hoøm cung caáp. Quan taøi ñem veà ñöôïc ñaët giöõa nhaø hay neùp qua moät beân chaùi tuøy vai veá vaø tuoåi taùc cuûa ngöôøi cheát. ÔÛ moät soá nhaø coøn naëng oùc dò ñoan thì neáu ngöôøi cheát do tai naïn thaûm khoác goïi laø hung chung thì phaûi ñeå rieâng beân chaùi nhaø, nhìn chung laø ñaët quan taøi giöõa nhaø. Tröôùc ñaàu quan taøi phaûi ñaët moät caùi baøn nhoû cuùng ñieän. Treân maët baøn naøy chính giöõa ñaët di aûnh cuûa ngöôøi cheát, hai beân phaûi traùi cuûa böùc aûnh ñaët bình hoa vaø quaû ñöïng traùi caây Tænh Ñoàng Nai. *
10 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 theo nguyeân taéc “ñoâng bình taây quaû”û. Chính giöõa tröôùc böùc aûnh ñaët moät lö höông to ñeå khaùch ñeán phuùng ñieáu caém nhang, hai beân lö höông ñaët 2 chaân ñeøn ñoàng to coù caém caëp ñeøn caày. Tröôùc baøn ñieän coù phuû taám vaûi traéng che tôùi ñaát, treân ñaàu haøng ngang vieát 4 chöõ Haùn “Tang trí kyø ai” (喪致其哀) nghóa laø cöû haønh leã tang phaûi heát söùc bi ai. Chính giöõa taám vaûi phuû vieát moät chöõ “ñieän” (奠) nghóa laø cuùng teá thaät to, naèm trong moät voøng troøn, hai beân meùp rìa taám vaûi laø caëp caâu ñoái chöõ Haùn thöôøng laø 7 chöõ nguï yù veà ñaùm tang. Hai caâu ñoái naøy ñöôïc vieát nhieàu loái, nhöng phoå bieán nhaát vaãn laø moät trong 3 caëp sau ñaây: 木欲静而風不息子要養但父 (母) 莫存 Moäc duïc tònh nhi phong baát töùc Töû yeáu döôõng ñaõn phuï (maãu) maïc toàn (Caây muoán laëng maø gioù chaúng döøng Con muoán nuoâi maø cha (meï) chaúng coøn) 人生自鳥同林宿大事到期各自飛 Nhaân sinh töï ñieåu ñoàng laâm tuùc Ñaïi haïn ñaùo kyø caùc töï phi (Ñôøi ngöôøi chim choùc ôû chung röøng Ñaïi haïn ñeán roài ai naáy bay) 三寸氣存千班用一旦無常萬事休 Tam thoán khí toàn thieân ban duïng Nhaát ñaùn voâ thöôøng vaïn söï höu (Ba taác hôi coøn ngaøn ban duïng Moät sôùm voâ thöôøng muoân söï ngöng) Caùch quan taøi vaøi meùt veà phía beân phaûi hay traùi tuøy vò theá thuaän lôïi ñaët moät baøn nhoû coù treo hình Phaät, chuû yeáu laø ngaøi Ñòa Taïng Vöông Boà taùt duøng laøm choã ñeå leã Phaät vaø cuõng laø choã sö ngoài tuïng kinh. Phaàn lôùn laø coù röôùc daøn nhaïc ñaùm ma, coøn goïi laø nhaïc leã ngoài treân boä vaùn beân ngoaøi cöûa sao cho nhìn thaáy quan taøi ñeå quan saùt ngöôøi ñeán cuùng maø troãi nhaïc, ñaùnh troáng, thoåi keøn, chaäp choõa. Ñaïi khaùi cuoäc leã tang tuøy theo yù cuûa moãi nhaø maø coù vaøi chi tieát khaùc nhau, nhöng thoâng thöôøng traûi qua caùc nghi thöùc sau ñaây. 1. Leã nhaäp quan: Töùc laø leã khaâm lieäm thaây vaøo hoøm. Tröôùc khi nhaäp quan, caïy mieäng ngöôøi cheát boû voâ 2 phaân vaøng mieáng. Nhaø giaøu duøng tô luïa nhieãu voùc, nhaø ngheøo duøng vaûi traéng may ñaïi lieäm goàm 1 maûnh doïc vaø 5 maûnh ngang; may tieåu lieäm goàm 1 maûnh doïc vaø 3 maûnh ngang ñeå khaâm lieäm roài cho vaøo quan taøi. Ngaøy nay, ngöôøi ta boïc bao ni loâng daøy giöõ hôi raát toát, khoâng nhö xöa trong quaùch ngoaøi quan, toaøn boä boïc keõm haøn chì maø hoøm ñeå laâu vaãn xì hôi! 2. Leã phaùt tang: Coøn goïi laø leã thaønh phuïc, töùc phaân phaùt aùo tang cho thaân nhaân ngöôøi cheát. Tang phuïc tuøy nôi hình thaùi khoâng gioáng nhau,
11 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 nhöng chuû yeáu tang phuïc ñöôïc may baèng vaûi soâ gai maøu traéng, con trai vaø chaùu ñích toân treân ñaàu coù ñoäi bích caân thaét baèng daây boá boïc vaûi traéng, coøn con gaùi, con daâu ñoäi khaên soâ nhoïn truøm ñaàu, reå vaø caùc chaùu chæ vaán vaønh khaên traéng treân ñaàu. Leã naøy ñöôïc sö tuïng kinh vaø ñoïc baøi vaên teá Thaønh phuïc nhö sau(*) Phieân aâm: THAØNH PHUÏC VAÊN OÂ hoâ ! Thung thuï (Huyeân thaát) söông xaâm. Hoã sôn (Dó sôn) vaân eâ. Thieân daõ maïc chi vi nhi vi maïng daõ, ñòa daõ maïc chi trí nhi trí ñöôøng thöôïng. Thaûi y vò vuõ, tröôøng ta töû ñaïo chi do khuy. Toøa tieàn thoâi ñieät nhaãn trieàn, uoång thaùn haïo thieân chi phaát hueä. Thích thích thoâi cöûu khuùc saàu tröôøng. Ba ba saùi song haøng ai leä. Tö nhaân kyù lieät phuïc thoâi thöùc tuaân thöôøng leã. Kieàn cung phæ baïc chi nghi, thöù bieåu di luaân chi nghóa. Phuïc duy thöôïng höôûng. Dòch nghóa: BAØI VAÊN TEÁ LUÙC MAËC ÑOÀ TANG OÂ hoâ! Caây Thung (neáu meï thì xöng nhaø Huyeân) bò söông xaâm phaïm, nuùi Hoã (neáu meï thì xöng nuùi Dó) bò maây che muø. Khoâng phaûi trôøi laøm maø laø maïng vaäy, chaúng do ñaát khieán laïi leân baøn thôø. AÙo ñuû maøu chöa muùa(**) than daøi ñaïo con coøn thieáu soùt. Tröôùc quan taøi aùo soâ gai raøng buoäc, thôû vaén trôøi cao nhöõng khoâng ban ôn. Thuùt thít keâu chín khuùc ruoät buoàn, raøn ruïa nhoû hai haøng leä thaûm. Nay nhaân boû y phuïc thöôøng, maëc soâ gai toân leã thöôøng, thaønh kính daâng leã moïn sô saøi haàu bieåu thò nghóa di luaân. Kính mong thöôïng höôûng. 3. Leã trieâu tòch: Töùc laø leã cöû haønh cuùng côm ngaøy hai böõa saùng toái trong thôøi gian coøn quaøn hoøm taïi nhaø. ÔÛ moãi böõa cuùng côm, thaân nhaân trong gia ñình phaûi ñeán quyø tröôùc quan taøi ñeå sö laøm leã tuïng kinh vaø ñoïc baøi vaên teá Trieâu tòch nhö sau: Phieân aâm: TRIEÂU TÒCH VAÊN OÂ hoâ! Thoáng vi phuï thaân (maãu thaân) yeâm khí traàn theá. Ñònh tænh ta nan mòch (mích) aâm dung bi haøo, thaùn myõ cung cam chæ lieâu duïng phæ nghi thöùc chieâu thöôøng leã. Phuïc duy thöôïng höôûng. Dòch nghóa: BAØI VAÊN TEÁ CUÙNG CÔM SÔÙM TOÁI Than oâi ! Ñau loøng cha ta (hoaëc “meï ta”) laëng boû traàn theá. Ñaïo sôùm vieáng toái thaêm, than thôû khoù thaáy tieáng noùi, boùng hình neân gaøo khoùc; ngaäm nguøi chöa hieán daâng moùn ngon vaät laï neân taïm duøng nghi thöùc sô saøi chieáu theo leõ thöôøng. Kính mong thöôïng thöôûng. * Do soá trang taïp chí coù haïn, chuùng toâi khoâng theå ñaêng taûi phaàn nguyeân vaên chöõ Haùn vaø chöõ Noâm cuûa caùc baøi vaên cuùng. Baïn ñoïc coù nhu caàu tham khaûo, xin lieân heä theo ñòa chæ toaø soaïn taïp chí. BBT. AÙo ñuû maøu nhaéc tích Laõo Lai Töû ñaõ 70 tuoåi maø maëc aùo ñuû maøu nhö treû con haùt muùa giaû ** boä teù khoùc hoe hoe cho cha meïcöôøi vui. LVD.
12 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 Trong nhöõng ngaøy quan taøi ñöôïc quaøn taïi nhaø, sôùm toái ñeàu coù khaùch ñeán phuùng ñieáu. Coù hai caùch phuùng ñieáu: caù nhaân vaø ñoaøn theå. Caù nhaân töùc rieâng moät ngöôøi böôùc vaøo chieáu ñaët bao thö phuùng ñieáu voâ chieác ñóa xong, gia chuû phaûi ñoát 2 caây nhang trao cho khaùch. Tröôùc heát, khaùch ñeán baøn thôø leã Phaät 3 laïy (coù theå chæ xaù 3 xaù cuõng ñöôïc) roài caém 1 caây nhang vaøo lö höông treân baøn thôø Phaät. Sau ñoù, khaùch quay laïi tröôùc linh saøng, hai tay caàm caây nhang ñöa leân khaán laâm raâm ñoaïn caém vaøo lö höông roài quyø xuoáng laïy linh saøng. Luùc naøy, gia chuû phaûi coù moät ngöôøi quyø ñoái dieän laïy ñaùp leã khaùch. Veà pheùp laïy naøy thì moãi nôi moãi khaùc, coù nôi thì laïy kieåu oâm goái, moãi laïy ñeàu phaûi ñöùng daäy ñaûo thaân. Trong khi khaùch laïy thì nhaïc leã ñaùnh troáng, thoåi keøn, ñaùnh chaäp choõa roä leân. Veà 4 chöõ Haùn hay chöõ Quoác ngöõ vieát treân taám maøn ñöa hay taám vaõn thì cuõng thieân hình vaïn traïng neân chæ xin ghi laïi ít caâu phoå thoâng thöôøng thaáy: - Taây thieân nhaät laïc (西天日落) = Maët trôøi laën veà Taây. - Taây thieân cöïc laïc (西天極樂) = Coõi Taây thieân cöïc vui. - Laõo thaønh ñieâu taï (老成凋謝) = Giaø nua taøn heùo. - AÂm dung nhö taïi (音容如在) = Tieáng noùi, veû maët nhö coøn ñoù. - Nhaát sanh yù phaïm (一生懿 )= Moät ñôøi khuoân pheùp neát na (khen phuï nöõ). Neáu cheát vì nöôùc thì: - Tinh trung baùo quoác (精忠報国) = Tinh trung ñeàn ôn nöôùc. - Vò quoác quyeân khu (謂国捐軀) = Vì nöôùc hieán mình. Nhöng coù leõ ñoái vôùi ngöôøi cha maát con thì 4 chöõ sau ñaây laø buoàn da dieát thaám thía noãi ñau nhaát : Leä duaãn taùng minh (淚筍喪明) = Tre (cha) khoùc maêng (con) ñeán muø maét. Thöôøng tröôùc 2 caây coät nhaø ñaùm ma coù daùn caëp lieãn ñöôïc vieát treân giaáy maøu vaøng nhaït hay xanh laù caây, maø phoå bieán nhaát duøng cho cha hay meï, choàng hay vôï ñeàu ñöôïc caû laø: 父子 (母子) 情深如今永別夫妻義重從此長離 Phuï töû (hay maãu töû) tình thaâm nhö kim vónh bieät Phu theâ nghóa troïng tuøng thöû tröôøng ly (Cha (meï) con tình saâu nay vónh bieät Vôï choàng nghóa naëng giôø tröôøng ly) Laïi coøn coù hình thöùc teá trang troïng hôn laïy, thöôøng do sui gia cuûa chuû nhaø hay ban hoài höông teá maâm traùi caây thònh soaïn. Trong tröôøng hôïp naøy, nhaïc leã phaûi cöû nhaïc lieân tuïc cho tôùi ngöôøi cuoái cuøng cuûa ban laïy xong. Töôûng cuõng neân nhaéc laø khi sö cuùng teá nhaïc leã cuõng phaûi troãi nhaïc ñöa hôi. Tieàn phuùng ñieáu nhieàu ít tuøy theo quan heä cuûa khaùch vôùi tang chuû, nhöng trung bình vaøo thôøi ñieåm 2008 laø 50.000 ñoàng. Tang chuû phaûi môû cuoán soå ghi teân moãi ngöôøi ñeán phuùng ñieáu caû soá tieàn ñeå sau naøy ñaùp laïi cho töông xöùng. Theo leä thì tang gia troïn ñeâm khoâng ñöôïc nguû, caû khaùch thaân cuõng
13 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 vaäy. Muoán thöùc nhö vaäy thì phaûi baøy ra ñaùnh côø, ñôøn ca, ñaùnh caùt-teâ, ñaùnh xaäp-xaùm chôi khoâng ñaët naëng taùnh aên thua vaø khoâng theå ñaùnh giaù ñaây laø côø baïc ñöôïc. Ñeán khuya, tang gia phaûi doïn chaùo lao ñaõi khaùch, coøn röôïu vaø thöùc nhaém chua thì thöôøng xuyeân. Nhieàu nôi coù leä laø moãi hoäi hoài höông ñeàu ñem ñeán caùi troáng vaø pheøn la treo choã raïp, ñaùm tang naøo coù nhieàu troáng vaø pheøn la laø ñieàu vinh haïnh vì trong gia ñình coù nhieàu ngöôøi chôi nhieàu hoài khaùc nhau. Khi tôùi hoài mình cöû haønh leã teá thì 2 ngöôøi trong hoài ñaïi dieän ñaùnh troáng doùng chieâng lieân tuïc, aâu cuõng laø moät myõ tuïc caàn duy trì. 4. Leã ñeà phan: Laø leã sö bieân teân tuoåi, queâ quaùn, ñöùc haïnh ngöôøi cheát leân laù phan, coøn goïi laø laù trieäu. Nghi thöùc ñeà phan sau ñaây chuû yeáu do Thöôïng toïa Thích Leä Trang truï trì chuøa Ñònh Thaønh soaïn, chuùng toâi chæ baám goïn laïi vaø daäm vaù raùp noái cho trôn beùn vaø ngaén goïn nhaát. Trong khi haønh leã, sö trieån khai nghi ñeà phan nhö sau. Phieân aâm: Ñeà phan nghi: Tang moân hieáu quyeán phuû phuïc bi tình Hieáu chuû töïu vì, leã tam baùi, bình thaân giai quyø Thaàn, taêng chaáp buùt Phaät tieàn khaáu thuû, tröôïng phaùp chieâu vong. Nguyeän thaäp phöông tam theá giaùc hoaøng, khaûi nhaát ñaïo haøo quang tieáp daãn Nam Moâ A Di Ñaø Phaät (Ñieäu xuaân nöõ) Thu dieäp phong tieàn laïc Xuaân hoa vuõ haäu tieàu Boùng phuø du thaáp thoaùng coù laïi khoâng Hoàn hoà ñieäp mô maøng meâ laïi tænh Dieân tieàn trieäu thænh, trieäu thænh vong hoàn, aù vong hoàn ôi ! Haø xöù vong hoàn, tieàn loä minh minh voâ tích töôïng. Kim thaàn phaùp hoäi, chaân linh tòch tòch höõu vaên tri. Caûnh thaêng traàm hieäp hieäp ly ly. Taâm moäng aûo sanh sanh dieät dieät. AÙ vong hoàn ôi ! Bieån khoå vöôït qua nhôø beø baùu Kieáp traàn löôùt khoûi caäy phan thaàn Raøy phaùp sö ñeà tröôïng phan thaàn, laáy phaùp löïc ñoä hoàn veà cöïc laïc Phuïc dó thoán thaønh khaån khaån cung nhieân nguõ phaàn chi danh höông. Nhaát nieäm quyeàn quyeàn ngöôõng khaáu thaäp phöông chi ñaïi giaùc. Tröôïng baèng töø löïc tieáp daãn chaân hoàn. (Tang chuû taán thaân ñaøi tieàn kheå thuû). Phuø, buùt giaû thoû haøo keát töïu, phuïng quaûn vieân thaønh. Vaên laâm cöï teå, phaùp haûi danh höông. Bí kim khaåu huyeàn thoâng chi taïng. Tieát ngoïc aâm vi dieäu chi thanh. AÙn tieàn trôï ngaõ, phan thöôïng ñeà danh. Vaïn ñöùc töø toân khai giaùc loä, tam ñoà vong giaû xuaát meâ cuoäc. Quang trung tieáp daãn chaân hoàn khöù. Tröïc vaõng lieân hoa thaát böûu thaønh. Nhaát tròch buùt giaùng chö Phaät chöùng minh Nhò tròch buùt giaùng vong giaû sieâu sanh Tam tròch buùt giaùng tang chuû thoï khang ninh Caùc xöôùng thieân thu vaïn tueá, vaïn vaïn tueá Saéc thaàn buùt linh linh thö taû tính danh. Tinh hoàn yeåu yeåu, haïo phaùch minh minh. Phieân phieân phoù caûm. Caáp caáp quy ñình. Noäi ma töùc dieät, ngoaïi ma toác haønh. Lai laâm ñaøn sôû, y phuï phan hình, quy vu Tònh ñoä, chöùng ngoä voâ sanh.
14 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 Ñeà phan vaên: AÙi haø thieân xích laõng Maây saàu giaêng nuùi Hoã Khoå haûi vaïn truøng ba Traêng laïnh phuû moà coâ Duïc thoaùt luaân hoài khoå Moät böôùc ñi thieân coå Caáp caáp nieäm Di Ñaø Möôøi daëm ñöôøng oâ hoâ! A Di Ñaø Phaät Cöû taùn: Thaát xích hoàng la thö tính töï AÂm döông löôõng loä loä ñieàu ñieàu Nhaát ñoâi hoaøng thoå caùi vaên chöông Sanh töû nguyeân tuøng nghieäp sôû chieâu Khoå haûi thao thao nghieäp töï chieâu Tröôïng ngaõ töø toân ai nhieáp thoï Meâ nhaân baát tænh baùn phaân haøo Vong hoàn khoaùi laïc höïu tieâu dieâu OÂ hoâ! Haøng ma keä: Tam thoán khí toàn thieân ban duïng Thaïch hoûa ñieän quang naêng kyû haø Nhaát ñaùn voâ thöôøng vaïn söï höu Khaû laân aân aùi thoï boân ba Chieàu xuoáng treân coâ thoân Bì can thöôïng luyeán tö taøi quaûng Ngöôøi ñi teâ taùi hoàn Hoaøng saáu do tham töûu saéc ña Boùng traêng soi lôø lôït Ti haøo toäi phöôùc tuøng ñaàu soá Tieáng deá khoùc hoaøng hoân Vaên baïc phaân minh ñònh baát ta Thaûm vuõ mang mang thieân ñòa thaûm Sai toáng thieát traøng ñoàng truï nguïc Saàu phong phaát phaát quyû thaàn saàu Ngoân thanh ai caùo khoå ngaâm nga Moät chuyeán ñi khoâng veà Ngaõ kim hoái haän tu haønh vaõn Loøng ñau maõi uû eâ Mieãn töû hoaøn vi töôïng maõ loa Töø nay ñem leã baïc Luïy theá nghieäp duyeân nhaân töï vaõn Ñöa höông linh veà queâ Vò naêng thaønh Phaät khôûi do tha Duïc taù gia ñöôøng an quoác laõo Nhaân nhaân höõu caù chaân nhö tính Ta hoà töø phuï (maãu) maïng taûo vong Sanh töû thuøy nhaân khaúng luyeän ma! Dòch nghóa: Nghi thöùc ñeà phan: Gia ñình tang chuû cuøng hieáu quyeán quyø moïp ñau thöông Hieáu chuû töïu vò laïy ba laïy roài quyø Beà toâi cuûa Phaät laø baàn taêng ñaây caàm buùt, tröôùc Phaät cuùi ñaàu, nöông phaùp vôøi vong. Nguyeän Giaùc Hoaøng ba ñôøi taïi möôøi phöông phoùng moät ñaïi haøo quang maø tieáp daãn. Nam Moâ A Di Ñaø Phaät (Ngaâm ñieäu xuaân nöõ) Laù thu tröôùc gioù rôi ruïng Hoa xuaân sau möa heùo xeøo Boùng phuø du thaáp thoaùng coù laïi khoâng Hoàn hoà ñieäp mô maøng meâ laïi tænh Tröôùc tieäc vôøi goïi, vôøi goïi vong hoàn AÙ vong hoàn ôi! Vong hoàn hieän ôû nôi naøo? Ñöôøng phía tröôùc mòt môø khoâng daáu tích Taïi phaùp hoäi saùng nay chaân linh tòch tòch coù nghe bieát chaêng? Caûnh thaêng traàm hieäp hieäp tan tan Loøng moäng aûo sanh sanh dieät dieät AÙ vong hoàn ôi! Bieån khoå vöôït qua nhôø beø baùu Kieáp traàn löôùt khoûi caäy phan thaàn Raøy phaùp sö ñeà tröôïng phan thaàn, laáy phaùp löïc ñoä hoàn veà cöïc laïc Laïi laáy taác loøng thaønh kính caûm ñoát höông danh tieáng nguõ phaàn, moät nieäm chaêm chaêm cuùi ñaàu laïy ñaáng Ñaïi Giaùc möôøi phöông, nöông nhôø söùc töø bi tieáp daãn chaân hoàn. (Tang chuû böôùc ñeán tröôùc leã ñaøi cuùi ñaàu)
15 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 Naøy, caây buùt laø do loâng thoû keát laïi, cuøng oáng truùc phöôïng vieân thaønh. Choán vaên chöông, quan to ñaàu trieàu, bieån phaùp, laøng danh. Ngaäm mieäng vaøng huyeàn thoâng, tuoân tieáng ngoïc vi dieäu. Tröôùc baøn höông aùn giuùp toâi ñeà teân treân laù phan. Vaïn ñöùc töø toân môû ñöôøng giaùo Ba ñöôøng keû cheát khoûi cuoäc meâ AÙnh saùng tieáp daãn chaân hoàn ñi Ñeán thaúng baûo thaønh baûy hoa sen Haï buùt laàn nhaát giaùng chö Phaät chöùng Haï buùt laàn nhì giaùng ngöôøi cheát sieâu sanh Haï buùt laàn ba giaùng tang chuû thoï khang ninh Moïi ngöôøi ñoàng hoâ: “Ngaøn naêm thoï, vaïn vaïn naêm” Saéc ban buùt thaàn linh linh vieát teân hoï. Hoàn tinh anh laëng lôø, phaùch trong saùng, môø mòt. Vuøn vuït phoù caûm, gaáp gaùp quy ñình. Ma trong töùc tieâu dieät, quyû ngoaøi mau boû ñi. Haõy ñeán ñaøn traøng nöông theo hình laù phan maø veà nôi Tònh ñoä chöùng ngoä voâ sanh. Vaên ñeà phan: Soâng yeâu ngaøn thöôùc soùng Beå khoå muoân lôùp moøi Muoán thoaùt khoå luaân hoài Mau mau nieäm Di Ñaø A Di Ñaø Phaät Baûy böôùc laø hoàng ñeà teân hoï Moät ñoáng ñaát vaøng laáp vaên chöông Bieån khoå chaäp chuøng nghieäp töï röôùc Keû meâ chaúng tænh tí ti naøo Than oâi! Ba taác hôi coøn ngaøn ban duïng Moät sôùm voâ thöôøng muoân chuyeän ngöng Chieàu xuoáng treân coâ thoân Ngöôøi ñi teâ taùi hoàn Boùng traêng soi lôø lôït Tieáng deá khoùc hoaøng hoân Möa thaûm giaêng giaêng trôøi ñaát thaûm Gioù saàu phaàn phaät quyû thaàn saàu Moät chuyeán ñi khoâng veà Loøng ñau maõi uû eâ Töø nay ñem leã baïc Ñöa höông linh veà queâ Nhöõng möôïn gia ñöôøng an quoác laõo Naøo hay töø phuï sôùm maïng vong Maây saàu giaêng nuùi Hoã Traêng laïnh phuû moà coâ Moät böôùc ñi thieân coå Möôøi daëm ñöôøng oâ hoâ! (Cöû taùn tuïng) AÂm döông hai neûo, neûo xa xa Sanh töû voán do nghieäp chieâu maø Caäy ñaáng Töø Toân thöông nhieáp thoï Vong hoàn vui veû laïi tha ñaø (Keä haøng ma)
16 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 Ñaù neït ñieän nhaùng coù laø bao Thöông thay aân aùi choän roän naøo! Da khoâ coøn tieác tieàn cuûa laém Vaøng eûo vaãn tham saéc doài daøo Sôùm sanh chieàu cheát thoâi ngöng nheù Taâm hoàn truy khöù gaëp Dieâm La Toäi phöôùc coûn con tuøy ñaàu tính Moûng daøy raønh roõ chaúng reân la Giöôøng saét truï ñoàng nôi ñòa nguïc Lôøi leõ ñau thöông khoå ngaâm nga Ta nay hoái haän tu haønh muoän Khoûi cheát phaûi laøm voi, ngöïa, la Bao thuôû nghieäp duyeân do töï muoäi Chaúng thaønh ñöôïc Phaät chæ do ta Ngöôøi ngöôøi ñeàu coù chaân nhö tính Soáng cheát ai ngöôøi chòu luyeän maøi. Nhaân ñaây xin noùi theâm veà nghi leã ñeà phan. Trong nghi leã trai ñaøn baït ñoä vong linh, taát caû saùch ghi cheùp chuù giaûi khoa nghi ñeàu khoâng thaáy noùi ñeán 2 cuïm töø laø “Thuyeát minh sanh” vaø “Thieát minh sanh”. Caùc töø ñieån lôùn cuûa Trung Hoa veà Phaät hoïc cuõng nhö ñôøi thöôøng ñeàu khoâng thaáy ghi cheùp 2 cuïm töø naøy. Trong nghi leã baït ñoä, coù moät khoa goïi laø “Nghinh thaàn chuù”, noäi dung haøm yù khaûi baïch Boà taùt Ñòa Taïng Vöông, Ñaïi Phaïm Thieân Vöông, Thoå Ñòa chaùnh thaàn, tieáp trieäu vong linh ñeán phaùp hoäi. Theo nghi leã, sau khi daâng höông leân baûo aùn xong, tieáp ñeán laø phaàn “Ñeà chuû”, coøn goïi laø “Ñeà phan” (題旛). Sau naøy, caùc leã sö thöôøng laø ôû mieàn Nam, ruùt nghi leã “Ñeà phan” naøy thöïc haønh cho caû tang leã. Theo nghi naøy, leã sö caàm buùt, mieäng ñoïc tay vieát teân tuoåi, queâ quaùn, ngaøy sanh, ngaøy maát, ñaïo ñöùc vaø caû chöùc töôùc cuûa ngöôøi quaù coá vaøo laù phan maø ta quen goïi laø taám trieäu. Keá ñoù, keå leå coâng ñöùc luùc sanh tieàn cuûa ngöôøi cheát, ñoàng thôøi tuyeân döông Phaät lyù trích töø kinh ñeå nhaán maïnh leõ voâ thöôøng taán toác, höõu sanh höõu dieät ñeå thöùc tænh vong linh. Thöôøng leã sö tuyeân ñoïc vôùi gioïng ngaâm truyeàn caûm. Sau naøy ñeå giaûn tieän hoùa, leã sö khoâng vieát treân taám phan maø vieát treân laù minh tinh vaø goïi laø “Ñeà minh tinh” (題銘旌) hay “Thieát minh tinh” (設銘旌). Minh tinh laø taám luïa traéng daøi ghi teân tuoåi, ngaøy sanh, thaùng maát, queâ quaùn, chöùc töôùc cuûa ngöôøi cheát ñeå röôùc trong ñaùm tang. Baøi thô ñieáu cuï Phan Thanh Giaûn cuûa oâng Ñoà Chieåu coù caâu: Minh tinh chín chöõ loøng son taïc Trôøi ñaát töø ñaây maëc gioù thaâu Hoaëc trong truyeän Nhò ñoä mai cuõng coù caâu: Chöõ vaøng ñeà tröôùc minh tinh Ñoàng tieàn Thaùi Baûo chính danh roõ raøng Khoa Du Giaø Dieäm Khaåu trong vaên thænh thaäp loaïi coù caâu: Luïa hoàng baûy thöôùc ñeà teân Ñaát vaøng moät cuïm laáp neàn vaên chöông Theo Ngoâ hoïc luïc thì minh tinh laø laù côø neâu. Ñoù laø moät taám vaûi hay luïa ñoû ñöôïc ngöôøi ta duøng phaán traéng hoøa vôùi nöôùc laøm möïc vieát nguyeân quaùn,
17 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 chöùc töôùc, teân hoï, naêm sanh, thaùng maát, caû thuïy hieäu (neáu coù) cuûa ngöôøi cheát roài treo vaøo moät caùi giaù, hay moät caây truùc, daãn ñi tröôùc linh cöûu trong luùc ñöa ma. Khi haï huyeät xong thì ñem taám luïa aáy phuû treân naép hoøm, daân gian quan nieäm nhö moät taám giaáy “laùt-xeâ” (laissez-passer) ñeå caàm ñi ñöôøng ñeán trình dieän aâm ty vaäy. Thöïc ra, töø “Thieát minh tinh” naøy trong khoa giaùo chaùnh ñoä khoâng coù, chæ do caùc vò leã sö uyeån chuyeån goïi leân cho thích hôïp vôùi söï vieäc maø thoâi. Roài veà sau nöõa, coù leõ do moät soá leã sö khoâng raønh chöõ Haùn, ñoïc laàm chöõ “tinh” (旌) thaønh “sanh” (生) vì thaáy trong “tinh” coù chöõ “sanh” (u), bieán cuïm töø thaønh “Thieát minh sanh” (設明生). Veà sau nöõa, moät soá leã sö ñoïc traïi theâm thaønh “Thuyeát minh sanh” (說明生) vôùi lyù giaûi “thuyeát minh” (說明) laø keå leå roõ tieåu söû ngöôøi cheát luùc “sanh tieàn” (生前), maø queân baüng nghóa ban ñaàu cuûa “Thieát minh tinh” laø thieát laäp côø minh, töùc taám côø neâu nhö ñaõ noùi treân. Tuy nhieân, vì ñaây laø moät vaán ñeà chöa coù chöùng tích chính xaùc qua ñieån tòch, neân cuùi xin caùc baäc ñaïi ngaïn töø bi chæ giaùo cho choã sai soùt. Muoân vaøn caûm taï! Tieáp theo laø noùi cuï theå veà laù trieäu. Laù trieäu laø moät trong caùc quy ñònh caàn coù cuûa leã tang, nguyeân ñöôïc goïi laø “minh tinh” (銘旌), cuõng coøn vieát laø (明旌). Töø “laù trieäu” coù leõ do ngöôøi Vieät mình goïi, ñuùng hôn laø do caùc thaày chuû trì tang leã duøng. Sôû dó goïi “laù trieäu” laø do trong taám minh tinh vieát theo nghi thöùc Phaät giaùo coù 2 chöõ “tieáp trieäu” coù nghóa laø “tieáp daãn trieäu goïi” linh hoàn ngöôøi cheát veà Taây phöông cöïc laïc hay veà trình dieän U Minh Giaùo chuû Ñòa Taïng Vöông Boà taùt. Ngoaøi ra, chöõ “giaù trieäu” coù nghóa laø taám trieäu ñöôïc gaén treân caùi khung baèng caây tre ñaët leân moät caùi giaù 4 chaân coù choã cho chaùu ñích toân ngöôøi cheát ngoài leân ñoù vaø ñöôïc ngöôøi ta khieâng ñi phía tröôùc xe tang trong ngaøy di quan ra phaàn moä. Ngöôïc laïi vôùi giaù trieäu laø taám trieäu ñöôïc moùc leân moät caây cong ñaàu. Khoâng ai bieát taám trieäu xuaát hieän töø ñôøi naøo, nhöng xuaát xöù xa xöa coù leõ ôû Trung Quoác roài ngöôøi Vieät Nam mình moâ phoûng theo. Ngay saùch Thoï Mai gia leã cuõng khoâng noùi roõ lai lòch laù trieäu. Tuy nhieân theo thaày Thích Leä Trang, truï trì chuøa Vieân Giaùc (Taân Bình) cho bieát thì trong baøi Vaên teá thaäp loaïi dieãn Noâm cuûa Hoøa thöôïng Bích Lieân coù 2 caâu thô: Luïa hoàng baûy thöôùc ñeà teân Caùt vaøng moät cuïm laáp neàn vaên chöông Hai caâu luïc baùt naøy Hoøa thöôïng Bích Lieân ñaõ trích dòch töø baøi vaên teá moät thi nhaân qua ñôøi cuûa Toâ Ñoâng Pha: 七尺紅羅書姓字一堆黃土蓋文章 Thaát xích hoàng la thö tính töï Nhaát ñoâi hoaøng thoå caùi vaên chöông Qua 2 caâu naøy, chuùng ta thaáy taám trieäu xuaát hieän ôû Trung Quoác muoän nhaát cuõng laø töø ñôøi Toáng, coøn tröôùc nöõa thì chöa theå naém baét ñöôïc, vaø 2 caâu
18 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 thô cuûa Toâ Ñoâng Pha xaùc ñònh taám trieäu duøng ñeà teân hoï ngöôøi cheát vaø chieàu daøi cuûa noù laø 7 thöôùc Taøu töùc 0,33m x 7 = 2,31m. Tuy nhieân, ngaøy nay ngöôøi ta khoâng tuaân thuû kích thöôùc naøy maø laøm daøi hôn. Theo tín ngöôõng daân gian Trung Quoác pha troän Ñaïo laõo vaø Phaät giaùo maø ngöôøi Vieät ta cuõng tin theo thì taám trieäu chính laø caùi “giaáy thoâng haønh” cuûa ngöôøi cheát ñeå treân ñöôøng di quan töø nhaø ñeán huyeät, ñaïo loä aâm binh nhìn thaáy lyù lòch ngöôøi cheát ghi roõ treân laù trieäu maø khoâng ngaên chaën xeùt hoûi cho ñi qua vaø sau khi haï huyeät 7 ngaøy linh hoàn ngöôøi cheát caàm taám trieäu naøy trình cho quyû toát giöõ caàu Naïi Haø ñeå chuùng tieáp nhaän, daãn vaøo trình dieän Dieâm Vöông. Do ñoù phaàn ñoâng ngöôøi ta traûi daøi taám trieäu treân naép hoøm ñaõ haï huyeät roài môùi laáp ñaát, cuõng coù nôi ngöôøi ta ñem taám trieäu ñoát ñi. Laïi cuõng coù choã khoâng choân, khoâng ñoát maø ñem treo choã cao raùo sau chuøa. Treân laù trieäu coù theâu (hay daùn) hình baùt tieân vì hoàn ngöôøi cheát ñöôïc cho laø hoaëc tieâu dieâu mieàn cöïc laïc (Phaät giaùo), hay chu du caûnh tieân (Laõo giaùo) neân coù theâu hay daùn hình baùt tieân töôïng tröng cho 8 moái sung söôùng nôi non Boàng nöôùc Nhöôïc. Taùm oâng tieân ñoù laø: 1- Lyù Thieát Quaøy (hay Thieát Quaøy Lyù), 2- Tröông Quaû Laõo, 3- Löõ Ñoäng Taân, 4- Haø Tieân Coâ, 5- Haøn Töông Töû, 6- Haùn Chung Ly, 7- Taøo Quoác Cöïu, 8- Lam Thaùi Hoøa. Treân laù trieäu coøn daùn hình con thoû vaø con quaï nguï yù “Thoû laën aùc (quaï) taø” töùc laø heát ñôøi. Treân laù trieäu, ngöôøi ta vieát theo thöù töï moät haøng töø treân xuoáng döôùi lyù lòch vaén taét cuûa ngöôøi cheát nhö queâ quaùn goàm teân nöôùc maø hieän nay neáu ngöôøi Vieät thì laø “Coäng hoøa xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam”, coøn neáu ngöôøi Vieät goác Hoa thì ñeå nguyeân tòch Trung Quoác. Keá ñeán laø tænh hay thaønh phoá nhö “Haäu Giang tænh” hay “Hoà Chí Minh thò” chaúng haïn. Roài teân quaän hay huyeän nhö “Bình Thaïnh quaän”, tieáp theo laø phöôøng nhö “Ñeä nguõ phöôøng”. Coù ngöôøi kyõ löôõng coøn ghi caû teân ñöôøng vaø soá nhaø, nhöng ñieàu naøy hieám thaáy. Keá teân hoï, chöùc vuï, thöù maáy trong nhaø, höôûng thoï hay höôûng döông (neáu maát döôùi 60 tuoåi) vaø cuoái cuøng laø caâu “thuaàn löông chi linh cöûu” coù nghóa laø “linh cöûu ngöôøi thuaàn haäu löông thieän.” Xin ñôn cöû moät caâu ñaïi khaùi: “Coäng hoøa xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam, Hoà Chí Minh thò, Phuù Nhuaän quaän, Ñeä nguõ phöôøng cö laõo oâng tính Nguyeãn Vaên X, coá kyõ sö, ñeä luïc haøng, höôûng thoï baùt thaäp baùt tueá thuaàn löông chi linh cöûu.” Ñaây laø laù trieäu cuûa ngöôøi ñôøi thöôøng, coøn neáu laø Phaät töû thì phaûi vieát theo nghi thöùc Phaät giaùo nhö “U Minh giaùo chuû (hay Taây Phöông giaùo chuû) tieáp trieäu, phuïc vò vong Leâ Vaên X, nguyeân sanh (Vieät Nam, Baïc Lieâu tænh), phaùp danh (Ngoä Tính) höôûng thoï (83 tueá) ñeä tam haøng chi linh cöûu.” Neân chuù yù moät ñieàu laø khi vieát taám trieäu, ngöôøi ta phaûi ñeám soá chöõ trong laù trieäu thöù töï töø ñaàu tôùi cuoái theo 4 tieáng “Quyû khoác linh thính” sao cho chöõ choùt cuûa ngöôøi nam ñuùng chöõ “linh” vaø chöõ choùt cuûa ngöôøi nöõ ñuùng chöõ “thính”. Tuyeät ñoái khoâng ñöôïc nhaàm laãn nam nöõ vaø ñöøng ñeå chöõ choùt rôi vaøo tieáng “quyû” hay “khoác”, maø ñieàu naøy cuõng deã thoâi vì noäi dung laù trieäu coù theå theâm thaét neân mình coù quyeàn theâm hay bôùt chöõ ñeå nam ñuùng “linh”, nöõ ñuùng “thính”, traùnh “quyû” vaø “khoác.”
19 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 5. Leã caùo töø ñöôøng: Töùc laø leã dieãn ra trong ñeâm quaøn cuoái cuøng taïi nhaø. Neáu nhaø naøo giaøu sang coù phuû thôø rieâng maø ñuû ñieàu kieän thì di quan ñeán nhaø thôø ñeå ngöôøi cheát chaøo laïy oâng baø laàn cuoái ñeå ngaøy mai ra naèm ôû huyeät moä. Neáu khoâng ñuû ñieàu kieän thì chæ xoay chuyeån töôïng tröng quan taøi moät voøng maø thoâi. Tuy nhieân ngaøy nay phoå bieán nhaát laø ngöôøi ta chæ ñem laù phan vaø taám baøi vò qua nhaø töø ñöôøng thay cho quan taøi ñeå ngöôøi cheát caùo töø ñöôøng maø thoâi. Nghi thöùc vaø vaên caùo töø ñöôøng nhö sau. Phieân aâm: Phuïng minh tinh nghi tieát Töï laäp. Cöû ai. Quïy. Phaàn höông. Thöôïng höông. Phuû phuïc. Höng bình thaân. Cuùc cung baùi (phaøm nhò). Höng bình thaân. Quî. Chaâm töûu. Ñieän töûu. Phuû phuïc. Höng bình thaân. Cuùc cung baùi (phaøm nhò). Höng bình thaân. Ngheä chuùc caùo vò. Giai quî. Chuùc caùo töø. Phuû phuïc. Höng bình thaân. Cuùc cung baùi (phaøm nhò). Höng bình thaân. Quî. Chaâm töûu. Ñieän töûu. Phuû phuïc. Höng bình thaân. Cuùc cung baùi (phaøm nhò). Höng bình thaân. Phuïng minh tinh xuaát vu linh toøa. Phuïng minh tinh ngheä töø ñöôøng. Chuû nhaân dó haï khoác tuøng. Töïu vò. Phaàn höông. Cuùc cung baùi (phaøm töù). Höng bình thaân. Quî. Chaâm töûu. Phuû phuïc. Höng bình thaân. Cuùc cung baùi (phaøm nhò). Höng bình thaân. Giai quî. Chuùc caùo töø. Phuû phuïc. Höng bình thaân. Cuùc cung baùi (phaøm nhò). Höng bình thaân. Quî. Chaâm töûu. Phuû phuïc. Höng bình thaân. Cuùc cung baùi (phaøm nhò). Höng bình thaân. Phuïng minh tinh nhaäp töø ñöôøng. Cuùc cung baùi (phaøm töù). Höng bình thaân. Phuïng minh tinh hoaøn cöõu sôû. An minh tinh vu linh toøa. Phuïc vò. Ñieåm traø. Cuùc cung baùi (phaøm nhò). Höng bình thaân. Leã taát. Caùo phuïng minh tinh Caùo vieát: Töông hoaøn u traïch, ngheä yeát töø ñöôøng. Caån caùo. Caùo vieát: Töï toân… ñaúng vi dó phuï thaân (maãu thaân) quyeân quaùn töông hoaøn u traïch. Thænh yeát töø ñöôøng. Caån caùo. 6. Leã thieát minh sanh: Leã naøy dieãn ra vaøo khuya ñeâm choùt hoøm coøn quaøn taïi nhaø. Neáu dieãn ñuû leã thì phaûi coù döïng caàu Naïi Haø tröôùc quan taøi. Leã naøy sö vöøa caàm laù phan vöøa daãn tang quyeán ñi voøng quanh quan taøi vöøa tuïng kinh nhieàu laàn, cuoái cuøng traûi laù phan treân caàu Naïi Haø teá ngöôøi cheát. Teá vaên keå leå coâng lao khoå nhoïc cuûa ngöôøi cheát ñoái vôùi gia ñình nhaát laø con caùi. ÔÛ xaõ An Hoøa, Ñoàng Nai, teá thieát minh sanh thì Thöôïng toïa Thích Hueä Taâm truï trì chuøa Böûu An laø hay nhaát. Gioïng sö traàm boång bi ai cuoán huùt, xoaùy saâu vaøo taän ñaùy loøng khoâng rieâng tang quyeán maø caû khaùch ñeán chia buoàn. AÂu cuõng laø moät daät söï cuûa ñòa phöông vaäy. 7. Leã khieån ñieän: Laø leã doïn deïp baøn cuùng ñieän ñeå ban ñaïo tì vaøo ñoäng quan khieâng hoøm ra xe tang. Nghi thöùc vaø vaên khieån ñieän nhö sau. Phieân aâm: Khieån ñieän nghi tieát Töï laäp. Cöû ai. Quaùn taåy. Quî. Phaàn höông. Thöôïng höông. Phuû phuïc. Höng bình thaân. Cuùc cung baùi (phaøm nhò). Höng bình thaân. Quî. Chaâm töûu. Ñieän töûu. Phuû phuïc. Höng bình thaân. Cuùc cung baùi (phaøm nhò). Höng bình thaân. Ngheä chuùc caùo vò. Giai quî. Chuùc caùo töø. Phuû phuïc. Höng bình thaân. Cuùc cung baùi (phaøm nhò). Höng bình thaân. Quî. Chaâm töûu. Ñieän töûu. Phuû phuïc. Höng bình thaân. Cuùc cung baùi. Höng bình thaân. Ñieåm traø. Cuùc cung baùi (phaøm nhò). Höng bình thaân. Phuïng minh tinh tieàn ñaïo. Phuïng thaàn chuû thaêng xa. Chuû nhaân dó haï giai xuaát. Dòch giaû nhaäp. Trieät toå ñaïo. Dòch giaû cöû cöõu. Chuû nhaân dó haï khoác tuøng.
20 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 Caùo khieån ñieän Caùo vieát : Kim thieân cöõu töïu döï, thænh phuïng minh tinh thaêng xa ngoân hoaøn toå ñaïo. Caån caùo. 8. Leã ñoäng quan: Laø leã ñöa quan taøi ra khoûi nhaø ñeå ñem ra huyeät choân. Neáu ñaùm ma quaøn laâu thì vò sö phaûi laøm leã phaù quaøn tröôùc khi giao cho ban ñaïo tì ñöa quan taøi ra coång. Leã naøy ngaøy xöa nhieàu vò sö laøm raát ra troø, muùa voõ, ñi quyeàn, hay ñaùnh baøi tích tröôïng roài duøng caây gaäy phaùp ñaäp vôõ caùi noài ñaát ñaët döôùi quan taøi, sau ñoù goïi to: “Caû tieáng keâu bôù gaõ ñaïo hoø, haõy ñem quan taøi (oâng, baø…) taùng an phaàn moä a”. Luùc baáy giôø, oâng döng quan töùc tröôûng ban ñaïo tì ñaàu chít khaên ñoû, hai tay caàm caëp ñeøn caày hoaëc 2 caây goõ hieäu lònh baèng goã, maët veõ vaèn veän töôïng tröng keû cöôùp hung tôïn muùa voõ löôïn quanh quan taøi roài ñieàu ñoäng anh em ñaïo tì maëc ñoàng phuïc saép thaønh 2 haøng tieán tôùi, thoaùi lui theo nhòp goõ hoaëc hieäu lònh caëp ñeøn caày. Cuoái cuøng heø leân moät tieáng keâ quan taøi leân vai khieâng ra tröôùc coång ñeå teá ñaïo loä (neáu caàn). Ban ñaïo tì ñòa phöông laøm coâng vieäc naøy höõu nghò khoâng nhaän thuø lao, thöôøng laø do ban hoài höông phuï traùch. Veà vaán ñeà ban ñaïo tì tröôùc khi ñöa quan taøi ra khoûi nhaø thì toaøn boä ñaõ phaûi maëc voõ phuïc, nhöng khoâng phaûi maëc quaân phuïc cuûa lính maø laø ñoàng phuïc cuûa boïn laâu la, coøn oâng döng quan phaûi veõ maët raèn ri hung tôïn, cöû chæ bieåu thò chuùa ñaûng cöôùp daãn laâu la ñeán phaù nhaø cöôùp quan taøi laø do söï tích sau ñaây. Coù chaøng thö sinh noï thi Höông tröôït maõi neân töùc khí leân nuùi laøm thaûo khaáu tuï taäp laâu la ñaùnh cöôùp nhaø giaøu chia cho nhaø ngheøo, quan quaân khoâng ñòch noåi. Khi baø meï qua ñôøi, vì sôï quan quaân baét toäi neân anh em duøng voõ löïc khoâng cho chuùa cöôùp xuoáng nuùi vaøo nhaø thoï tang meï. Uaát öùc chuùa cöôùp tuï taäp laâu la noùi (theo ñieäu loái cuûa haùt boäi): Baáy nay sôn laâm aån tích Boïn ta chính thò cöôøng sôn Meï giaø khuaát nuùi, ruoät thaét töøng côn Huynh ñeä tuyeät tình ngaên ta traû hieáu Huynh ñeä ñaõ baát nhaân Ta ñaây ñaønh voâ phaùp Vaäy caû tieáng keâu bôù luõ laâu la Haõy cuøng ta ñaây haï sôn tieán böôùc Phaù tan nhaø cöûa anh em baát nghóa Cöôùp quan taøi veà sôn traïi an taùng… a! Theá laø ñang ñeâm, chuùa cöôùp daãn laâu la ñoát ñuoác taán coâng phaù tan nhaø anh chò, cöôùp quan taøi baø meï ñöa leân sôn traïi an taùng. Do ñoù maø ngaøy nay ban ñaïo tì tieán voâ di quan, ñaàu phaûi bòt khaên tang, tay phaûi caàm ñeøn caày thay cho ñuoác, mieäng ngaäm nhang töôïng tröng cho ngaäm theû khi xöa. 9. Caùo ñaïo loä: Leã naøy sau khi ñaïo tì ñöa quan taøi ra khoûi nhaø tôùi coång ngoaøi thì döøng laïi ñaët quan taøi taïi tröôùc coång treân 2 con ngöïa goã ñeå caùo baùo xin pheùp cuøng ñaïo loä aâm binh cho pheùp ñöa aùo quan leân ñöôøng ñi choân (neáu con cheát tröôùc cha meï thì khi hoøm ra coång, cha caàm roi ñaùnh döù ñaàu hoøm 3 caùi, yù phaït boû cha meï ñi sôùm khoâng phuïng döôõng).
21 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 10. Leã phaùt daãn: Laø leã ñöa xe tang leân ñöôøng. Do khi xöa, tröôùc xe tang ngöôøi ta duøng daây vaûi thaét nuùt hoa coät vaøo xe thoøng xuoáng ñaát, thaân nhaân hay baïn beø ngöôøi cheát naém ñaàu daây vaûi keùo xe ñi goïi laø phaùt daãn. Neáu cha maát thì con trai caàm gaäy tre, neáu meï maát thì caàm gaäy voâng böôùc lui vòn vaøo ñaàu roàng xe tang caûn hôø (coù nôi caùc con trai naèm laên ra ñöôøng tröôùc xe tang) goïi laø caûn loä linh xa. Neáu con trai cheát tröôùc cha meï thì con trai ngöôøi maát aáy phaûi caàm gaäy caûn loä linh xa thay cha. Leã naøy do sö chuû ñaïo vaø coù ñoïc baøi vaên teá Phaùt daãn nhö sau. Phieân aâm: Phaùt daãn vaên Ai ai ngaõ phuï (maãu) cuùc duïc thaâm aân. Ngu ñaúng baát hieáu voâ dó ngu thaân ña vi ñònh tænh, phuï taät thaàn hoân ö kyø nan laõo, vónh höôûng di linh. Hoà nhieân nhaát taät, cöï nhó quy minh. OÂ hoâ thoáng tai! Saàu khoâ khaùo thuûy voïng ñoaïn phi vaân. Kim ñöông phaùt daãn khoác ñieän vu ñình. Phuï (maãu) heà lai quy giaùm thöû ai thaàm! Phuïc duy thöôïng höôûng. Baøi vaên chuyeån xe tang Thöông thay cha (meï) ta, coâng ôn nuoâi daïy thaät laø thaâm saâu. Boïn baát hieáu chuùng con khoâng coù gì laøm vui hai ñaáng thaân, chæ chaêm chaêm lo sôùm thaêm toái vieáng, chaêm soùc bònh taät luùc tuoåi giaø khoù khaên mong meï cha maõi ñöôïc an höôûng tuoåi thoï. Naøo hay chæ moät côn bònh, lieàn voäi veà coõi aâm. Than oâi ñau ñôùn thay! Saàu khoâ nöôùc caïn, troâng döùt maây bay. Nay ñeán luùc phaûi chuyeån xe tang, khoùc baøn thôø cuùng ñaët taïi saân. Cha (meï) ôi xin haõy veà ñaây maø chöùng giaùm taám loøng ñau xoùt naøy! Cuùi mong thöôïng höôûng. 11. Nghi tröôïng ñi ñöôøng: Tröôùc heát coù 2 ngöôøi caàm hình noäm thaàn Phöông baäc Phöông töôùng laøm baèng giaáy coù 4 maét, hình dung döõ tôïn, tay caàm giaùo maùc ñi tröôùc daãn ñöôøng. Keá ñoù coù 2 ngöôøi caàm caùn taám hoaønh baèng vaûi traéng ñeà 4 chöõ, neáu cha laø “Hoã sôn vaân aùm” (岵山雲暗), neáu meï laø “Dó lónh vaân meâ” (屺嶺雲迷). Thöù ñeán laø minh tinh töùc laù trieäu maéc vaøo moät caønh tre caàm ñi hay gaén vaøo taám giaù döôùi coù choã cho chaùu ñích toân ngoài ñeå ngöôøi ta khieâng ñi. Keá ñeán höông aùn roài thöïc aùn baøy tam sinh, roài ñeán linh xa röôùc hoàn baïch, ñeán nöõa laø haøng daøi taám vaõn, maøn ñöa, sau keá coù daøn nhaïc leã vaø nay coù caû nhaïc Taây. Cuoái cuøng laø ñaïi dö (töùc xe tang) chôû linh cöõu. Con chaùu toáng taùng linh cöõu phaûi khoùc than thaät thaûm thieát, thaân baèng ñi ñöa sau choùt. Ñaây laø nghi tröôïng ñaày ñuû cuûa ñaùm ma nhaø cöï phuù, ngöôøi bình daân thì giaûn dò hôn nhieàu; khi ñi ñöôøng phaûi raûi vaøng maõ lo loùt cho ñaïo loä aâm binh, luoân ñaùnh 3 tieáng troáng keá laø 3 tieáng chieâng. Neáu ñi ñöôøng thuûy tôùi ngaõ ba hay ngaõ tö soâng thì phaûi ñaùnh thuùc moät hoài chieâng troáng vaø raûi vaøng maõ thaät nhieàu. 12. Leã haï huyeät: Leã naøy cöû haønh phaûi ñuùng giôø quy ñònh tröôùc, ai tuoåi kî thì phaûi traùnh ñi choã khaùc. Tröôùc heát phaûi ñoå xuoáng ñaùy huyeät 5 thöù ñaäu chan ra cho phuû khaép roài laáy tay veõ treân lôùp ñaäu ñoù moät chöõ “phöôùc” ( 福). Sau khi quan taøi ñaët yeân döôùi huyeät roài, ngöôøi ta gôõ taám trieäu ra traûi doïc theo naép quan taøi. Luùc naøy, caùc thaân nhaân moãi ngöôøi boác moät naém ñaát neùm xuoáng huyeät, xong heát löôït thì anh em ñaïo tì xuùc ñaát laáp huyeät. Neáu
22 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 ñem hoûa taùng thì nghi thöùc coù khaùc chuùt, ñoù laø thay vì khi sö tuïng kinh xong haï xuoáng huyeät thì ñaây laïi ñaåy voâ loø hoûa thieâu. Xong ñaâu ñaáy, sö tuïng kinh röôùc vong veà nhaø, thaân nhaân cuõng veà theo chæ vaøi ngöôøi ôû laïi troâng coi vieäc ñaép moä hay chôø laáy coát veà. 13. Leã an saøng: Töùc leã sô ngu laø an vò ban ñaàu cho linh hoàn ngöôøi cheát ñöôïc yeân, coøn goïi laø “quaûi chaân dung” töùc treo aûnh ngöôøi cheát leân baøn thôø, tieán haønh sau khi choân caát trôû veà nhaø. Chöõ “an saøng” cuõng coù yù laø an baøy ngöôøi cheát leân giöôøng naèm (ñaây laø baøn thôø). Trong leã an baøy naøy phaûi treo 2 taám maøn vaûi thöa tröôùc baøn thôø, phuû xuoáng taän döôùi ñaát. Ngaøy cuùng ñaàu goïi laø sô ngu, ngaøy thöù hai goïi laø taùi ngu, ngaøy thöù ba laø tam ngu. Trong ngaøy sô ngu, sö laøm leã vaø ñoïc baøi vaên teá sô ngu nhö sau. Phieân aâm: Sô ngu vaên OÂ hoâ ! Tinh di Nam Cöïc (Baûo Vuï), vaân aùm dieâu trì. Ta hoùa cô chi maïc traéc, hoaøi töû ñaïo dó taêng bi. Cuø lao chi ñöùc, coá phuïc chi aân, cao haäu ngöôõng ñoàng ö thieân ñòa. Cam chæ chi cung, thaàn hoân chi leã, tri thuø vò baùo ö phaùt ti. Baát vò aâm dung saï caùch., phieân giaùo Nam Baéc phaân kyø. Thieát tö thaàn theå giaù ngoân toà, taøng lieãm kyù ninh u traïch. Thoáng nieäm höông hoàn haø xöù taïi, baøng hoaøng vò ñònh sôû quy. Yeåu yeåu voâ tuøng caáu chæ. Ai ai uoång töï xuyeát kyø tö, taéc töù duïng phæ nghi. Ñöùc maïc thuø. Haûi khoaùt sôn cao ta haø caäp hó! Thaønh lieâu nguï giaûn traïch hoaøng thuûy, teá dó an chi. Phuïc duy thöôïng höôûng. Dòch nghóa: Baøi vaên teá luùc môùi yeân vò Than oâi! Sao dôøi (neáu cha duøng Nam Cöïc, neáu meï duøng Baûo Vuï), maây che dieâu trì. Than hoùa cô khoù löôøng, nghó ñeán ñaïo con maø theâm bi thöông. Ñöùc cuø lao, ôn coá phuïc, cao daøy saùnh ñoàng trôøi ñaát. Cung caáp ngoït buøi, leã vieáng sôùm toái, chöa baùo maûy may tô toùc. Khoâng cho laø tieáng noùi boùng hình chôït xa caùch, maø laïi thaønh nam baéc chia ñoâi. Thieát nghó thaàn theå bay cao, lôøi leõ taét luïn, thaâu giaáu yeân nôi nhaø toái. Ñau ñôùn nghó höông hoàn giôø ôû taïi nôi nao, ruïng rôøi chöa bieát phaûi veà ñaâu. Mòt môø khoâng choã nöông theo gaëp gôõ, nguøi thöông voâ ích meáu maùo luùc naøy, cho neân baøy ra nghi thöùc moïn, ñöùc chaúng theå baùo ñeàn. Bieån roäng nuùi cao than laøm sao kòp ñöôïc! Thaønh kính xin taïm nguï nhaø khe suoái vaøng, cuùng teá maø an vaäy. Kính mong thöôïng höôûng. Sau leã an saøng, tang chuû doïn tieäc ñaõi ñaèng ngöôøi ñöa ma, goïi laø tieäc an saøng. Nay taïi nhieàu ñòa phöông do nhaàm laãn maø goïi aên tieäc naøy laø “aên saøng”, ñeà nghò neân goïi laïi cho ñuùng laø “döï tieäc an saøng”. 14. Leã khai moä: Leã khai moä, noùi noâm na laø leã môû cöûa maû. Leã naøy nguyeân laø cuûa ñaïo Laõo ôû Trung Hoa du nhaäp vaøo nöôùc ta khoâng bieát töø thôøi naøo. Veà sau Phaät giaùo cuõng vaän duïng leã naøy thaønh moät nghi thöùc chính thöùc. Veà nghi thöùc thì leã naøy ôû ñaâu cuõng gioáng nhau, cöû haønh vaøo ngaøy thöù ba sau khi choân caát. Thöùc cuùng goàm naêm thöù ñaäu (coù nôi duøng caû meø), moät caây thang laøm baèng beï chuoái hay caây saäy, ba oáng ñöïng gaïo, muoái vaø nöôùc, moät caây mía lau chín loùng. Caùc thöù ñoù ñöôïc ñaët tröôùc ñaàu moä cuøng vôùi nhang ñeøn. Nhaø sö ñi ñaàu daãn theo thaân nhaân ngöôøi cheát caàm caây mía lau coù coät moät con gaø gioø con ñi ba voøng ngoâi moä môùi. Coù nôi coøn ñoå röôïu cho con
23 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 gaø uoáng khieán noù say röôïu maët maøy khôø caêm neân môùi coù caâu: “Lôø ñôø nhö con gaø môû cöûa maû.” Sau khi cuùng xong, ngöôøi ta boû con gaø laïi taïi maû, böng khay röôùc vong veà nhaø thôø. Tuy veà yù nghóa thì coù nhieàu quan ñieåm khaùc nhau, nhöng chung quy khoâng ngoaøi hai caùch nghó sau ñaây: - Phaàn lôùn ngöôøi ta cho raèng sau khi choân 3 ngaøy, ngöôøi thaân phaûi laøm leã môû cöûa maû ñeå vong hoàn ngöôøi cheát ñöôïc sieâu thaêng nôi Tònh ñoä. Caây thang nam 7 naác, nöõ 9 naác laø ñeå ngöôøi cheát leo ra khoûi huyeät moä. Naêm thöù ñaäu vaø gaïo muoái cuøng nöôùc duøng ñeå hoàn ngöôøi cheát aên uoáng cho no daï. Coøn caây mía lau chín ñoát laø töôïng tröng cho chín chöõ cuø lao, vì lau vaø lao ñoàng aâm. Coøn con gaø con ñeå töôïng tröng caùc con nay coâi cuùt nhö gaø con lìa meï. Gaø con coøn ñöôïc hieåu laø gaø linh, khi bò ñaùnh noù keâu leân laøm vong hoàn ngöôøi cheát ñang meâ muoäi chöa bieát mình ñaõ cheát, tænh ra. - Maët khaùc, nhieàu ngöôøi cho raèng leã môû cöûa maû xuaát phaùt töø söï tích sau ñaây: Quaùch Phaùc, ngöôøi Vaên Hyû, töï Caûnh Thuaàn, danh só ñôøi Taán, raát gioûi khoa boùi toaùn vaø ñòa lyù phong thuûy. Phaùc choïn ñöôïc ngoâi ñaát cöïc kyø quyù, ai choân vaøo ñaáy thì con ñöôïc laøm vua vì ñaây laø ngoâi ñaát coù con phuïng ñang aáp tröùng döôùi ñoù. Tuy nhieân ngöôøi cheát phaûi ñöôïc quaøn laïi moät traêm ngaøy môùi ñem choân xuoáng ngoâi ñaát ñoù vì luùc aáy phuïng hoaøng con môùi nôû. Daën doø xong, Phaùc uoáng thuoác ñoäc töï töû. Vôï Phaùc quaøn quan taøi choàng ñöôïc 99 ngaøy thì con Phaùc ôû nöôùc ngoaøi veà keâu khoùc baûo vì tin phuù quyù maø phaûi quaøn quan taøi cha nhö vaäy laø baát hieáu, vaû cuõng ñaõ ñöôïc 99 ngaøy roài coøn gì. Nghe con noùi cuõng phaûi, vôï Phaùc cho ñem quan taøi ñi choân. Do chæ thieáu coù moät ngaøy maø moïi vieäc hö heát, vì con phuïng maùi aáp chöa xong ñaõ hoaûng sôï bay maát leân trôøi. Phaùc tính cöùu vôùt baèng böôùc thöù hai, baùo moäng cho vôï ñem 5 thöù ñaäu raûi treân moà ñeå nhöû con phöôïng maùi xuoáng aên, laïi coät gaø con vaøo goác caây lau saäy ñeå nhöû con phuïng töôûng con hoaøng maø ñaùp xuoáng, coøn gaïo muoái laø ñeå Phaùc naèm döôùi moà aên daàn nhaèm tu luyeän ñeå möu giaønh ngoâi vua treân trôøi vôùi Ngoïc hoaøng Thöôïng ñeá, cho neân môùi coù caây thang baûy naác ñeå Phaùc leo leân baûy töøng trôøi. Chuùng toâi thaáy caû hai truyeàn thuyeát ñoù ñeàu coù nhöõng ñieåm khoâng oån. Bôûi ngöôøi cheát coù theå laø cha meï, maø cuõng coù theå laø vôï choàng, hoaëc con caùi neân baûo con gaø con töôïng tröng cho söï coâi cuùt thì khoâng ñuùng. Coøn truyeàn thuyeát Quaùch Phaùc coù choã khoâng oån vì ñaây laø con ngöôøi coù thaät trong lòch söû Trung Hoa. Vaøo ñôøi Taán Minh Ñeá, Vöông Ñoân muoán laøm phaûn neân baûo Quaùch Phaùc boùi thöû. Quaùch Phaùc boùi ñöôïc queû raát xaáu neân can ngaên Vöông Ñoân. Ñoân giaän cho cheùm Quaùch Phaùc. Veà nghi thöùc trong leã khai moä thì ñeàu ñöôïc nhaø sö chuû teá ñoïc baèng aâm Haùn Vieät, döôùi ñaây chuùng toâi chæ dòch nghóa, vì khuoân khoå baøi baùo coù haïn. Thaät ra, caùc chi tieát cuûa khoa nghi tuy coù chuùt khaùc bieät nhöng noäi dung thì cuõng töông töï nhau. a. Nghi khai moä thöù nhaát Tang chuû vaøo choã cuùng, ñoát nhang, laïy ba laïy, ñeàu quyø xuoáng.
24 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 Höông hoa thænh, höông hao ñeøn trieäu thænh, moät loøng phuïng thænh Thoå ñòa, Chaùnh thaàn taïi ñöông sôn, boån xöù. Thaàn moä traïch naêm phöông cuøng ñeán ñaây chöùng tri, thoï cuùng döôøng naøy, thöông xoùt maø gia hoä. Duy nguyeän: Treân tuaân saéc chæ cuûa Phaät, döôùi thöông phaøm tình, môû cöûa maû daãn vong, y theo goïi maø öùng thænh. Höông hoa thænh, höông hao ñeøn trieäu thænh, moät loøng phuïng thænh treân döôùi ba söù giaû truy hoàn, Ñoâng Taây hai thaàn thuû maïng, tieáp trieäu vong ngöôøi maát... ñeán moä phaàn, nhaän tieàn, höôûng thöùc aên. Duy nguyeän: Ba neûo ñöôøng xa Tieáp trieäu ñeán ñaây Nghe phaùp, nghe kinh Sieâu sanh phöông Taây (Nieäm teân cuûa Phaät vaø caùc Boà taùt) Chaâm traø, laïy hai laïy, cuøng quyø Sö raûi ñaäu noùi: Thöù nhaát raûi ñaäu höông linh sieâu Tònh ñoä Thöù nhì raûi ñaäu höông linh veà Taây phöông Thöù ba raûi ñaäu tang quyeán ñöôïc an ninh Ñoïc Vaõng sanh quyeát ñònh chaân ngoân: Nam moâ A di ña baø daï... (3 laàn) Roùt traø, laïy boán laïy. Nguyeän sanh veà Taây phöông Tònh ñoä, cuøng thaønh Phaät ñaïo. Nam moâ tieâu tai öông, giaùng ñieàu laønh Boà taùt Ma ha taùt. b. Nghi khai moä thöù hai Tang gia, hieáu quyeán quyø moïp ñau buoàn, hieáu chuû loøng thaønh thaät kính voïng nghinh laïy ba laïy. Ñoïc baøi taùn Döông chi vaø tuïng baøi chuù Ñaïi bi Moät loøng phuïng thænh: Ñeá Xanh Chuùa Ngung Ñaïi Thaàn ôû höôùng ñoâng Ñeá Ñoû Chuùa Ngung Ñaïi Thaàn ôû höôùng taây Ñeá Traéng Chuùa Ngung Ñaïi Thaàn ôû höôùng nam Ñeá Ñen Chuùa Ngung Ñaïi Thaàn ôû höôùng baéc Ñeá Vaøng Chuùa Ngung Ñaïi Thaàn ôû chính giöõa Cuøng vôùi caùc thaàn giöõ quan, giöõ quaùch vaø giöõ phaàn moä xin tieáp ñoä vong linh sieâu sanh nöôùc Phaät. Tieâu tröø heát moïi thöù nghieäp chöôùng, caên baûn ñöôïc sanh Tònh ñoä Ñaø ra ni. Tuïng chuù Vaõng sanh. Coät gaø vaøo caây mía lau ñi quanh moä ba laàn, sau ñoù baét gaø leân voã nheï vaøo con gaø noùi: Moät ñaùnh gaø thaàn, giaùc chöù chaúng meâ Hai ñaùnh gaø thaàn, ngöôøi cheát ñöôïc sieâu sanh Tònh ñoä Ba ñaùnh gaø thaàn, tang chuû cuøng thoï phöôùc Thaû gaø ra boû laïi vaø caém caây mía nôi moä. Tang chuû böng khay thænh voïng ñi theo sö, noùi ba laàn: “Taây phöông tieáp ñoä vong hoàn. Nam moâ A Di Ñaø Phaät”. Veà ñeán nhaø böôùc vaøo cöûa ñoïc 3 laàn: Nam moâ A Di Ñaø Phaät. Ñeå khay xuoáng baøn thôø vong, ñoïc: Nam moâ Linh Töï Taïi Boà taùt (3 laàn). Vong linh ñaõ an vò, leã xong laïy boán laïy. Sau ñoù tang chuû xeáp ñaët côm cuùng vong. Baét ñaàu tuïng nieäm theo nghi leã an saøng. c. Nghi khai moä thöù ba Tang chuû töïu vò laïy ba laïy Bình thaân ñeàu quyø Ñoïc baøi taùn Döông chi. Tuïng chuù Ñaïi bi
25 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 Moät loøng phuïng thænh: Thaàn phuø giöõ moä Giaùp AÁt Moäc ôû phöông ñoâng Thaàn phuø giöõ moä Bính Ñinh Hoûa ôû phöông nam Thaàn phuø giöõ moä Canh Taân Kim ôû phöông taây Thaàn phuø giöõ moä Nhaâm Quyù Thuûy ôû phöông baéc Thaàn phuø giöõ moä Maäu Kyû Thoå ôû chính giöõa Cuøng vôùi caùc thaàn giöõ quan, giöõ quaùch vaø giöõ moà, tieáp daãn phuïc vì vong chaùnh... hieån linh taùnh... nhaát vò... hoàn. Duy nguyeän linh hoàn cuøng phaùch ñeán ñaây ñeå maø nhaän tieàn, höôûng thöùc aên. Tuïng: Nam moâ taùt phaï baùt tha nga ña phaï loà chæ ñeá AÙn tam baït ra, tam baït ra hoàng (ba laàn) Nam moâ toá roâ baø daï ñaùt tha nga ña daï, ñaùt ñieät tha AÙn toâ roâ, toâ roâ, baùt ra toâ roâ, baùt ra toâ roâ, ta baø ha (ba laàn) AÙn nga nga naüng, tam baø phaï phieät nhöït ra hoàng (ba laàn) Tuïng ba bieán Vaõng sanh roài daãn gaø ñi ba voøng quanh moä ñoïc: Gaø vaøng sôùm toái thaûy ñeàu keâu Naêm ñaäu raûi ra aáy môû moà Keû cheát tuøng cao ñaêng bôø beán Myõ höông, naêm ñeá giöõ taân moä. Tuïng ba bieán Thaàn chuù Tieâu tai caùt töôøng ñoaïn raûi naêm thöù ñaäu. Nguyeän tieâu ba chöôùng, tröø phieàn naõo Laïi nguyeän: Nhaát thaønh thöôïng ñaït, muoân toäi tieâu tan. Nguyeän vong hoàn leân thaúng cao sieâu, tang quyeán taêng theâm phöôùc thoï. Phoå nguyeän: AÂm sieâu döông thôùi, phaùp giôùi chuùng sanh cuøng thaønh Phaät ñaïo. LVD TOÙM TAÉT Baøi vieát trình baøy moät caùch toång quaùt veà nghi thöùc ma chay ôû Nam Boä tröôùc ñaây, ñaëc bieät laø caùc baøi vaên cuùng gaén lieàn vôùi caùc cuoäc leã chính do caùc nhaø sö tieán haønh. Baøi vieát giuùp ngöôøi ñoïc hieåu bieát theâm veà caùch thöùc toå chöùc tang leã cuûa ngöôøi Vieät noùi chung, ngöôøi daân ôû Nam Boä noùi rieâng, ñeå töø ñoù coù caùch öùng xöû phuø hôïp vôùi truyeàn thoáng vaên hoùa cuûa daân toäc Vieät Nam. ABSTRACT SOUTHERNERS’ CEREMONIOUS RITES AND RITUAL TEXTS FOR A FUNERAL In this writing the author gives a general description of the former funeral ritual of the South, particularly the ritual texts closely attached to the main ceremonies performed by Buddhist monks. His article helps readers know more about the Southeners’ funeral procedure and that of the Vietnamese in general. This, in a way, may help one realize a proper behaviourism in accordance to the traditional culture of Vietnam.