Báo cáo nghiên cứu khoa học " Quan hệ ASEAN – Trung Quốc 15 năm nhìn lại "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:14

Thêm vào BST

Báo xấu

135
lượt xem 26
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

ĐƯợc thiết lập vào tháng 7 năm 1991, quan hệ ASEAN – Trung Quốc đã phát triển khá nhanh, mặc dù mối quan hệ này là quan hệ phức tạp nhất trong số các cặp quan hệ giữa ASEAN và một đối tác đối thoại. Chỉ trong vòng 15 năm, quan hệ ASEAN - Trung Quốc đã 3 lần đ-ợc nâng cấp: từ quan hệ đối tác tham khảo vào năm 1993 lên quan hệ đối tác đối thoại vào năm 1996 và quan hệ đối tác chiến l-ợc vào năm 2003....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " Quan hệ ASEAN – Trung Quốc 15 năm nhìn lại "

nghiªn cøu trung quèc sè 6(70) - 2006 28 NguyÔn Thu Mü* Më ®Çu nghÖ, th× tíi n¨m 1997, hîp t¸c ®· ®−îc §−îc thiÕt lËp vµo th¸ng 7 n¨m 1991, më réng sang lÜnh vùc chÝnh trÞ. Víi viÖc quan hÖ ASEAN – Trung Quèc ®· ph¸t ký Tuyªn bè chung vÒ Quan hÖ §èi t¸c triÓn kh¸ nhanh, mÆc dï mèi quan hÖ chiÕn l−îc v× hoµ b×nh vµ thÞnh v−îng t¹i nµy lµ quan hÖ phøc t¹p nhÊt trong sè Héi nghÞ th−îng ®Ønh ASEAN – Trung c¸c cÆp quan hÖ gi÷a ASEAN vµ mét ®èi Quèc th¸ng 11 n¨m 2003 t¹i Bali, quan t¸c ®èi tho¹i. ChØ trong vßng 15 n¨m, hÖ ASEAN - Trung Quèc ®· trë thµnh quan hÖ ASEAN - Trung Quèc ®· 3 lÇn quan hÖ hîp t¸c toµn diÖn. ®−îc n©ng cÊp: tõ quan hÖ ®èi t¸c tham Trong c¸c lÜnh vùc hîp t¸c, hîp t¸c kh¶o vµo n¨m 1993 lªn quan hÖ ®èi t¸c chÝnh trÞ vµ kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh ®èi tho¹i vµo n¨m 1996 vµ quan hÖ ®èi nhÊt. MÆc dï Trung Quèc lµ mét trong t¸c chiÕn l−îc vµo n¨m 2003. Sù ph¸t nh÷ng n−íc lín thiÕt lËp quan hÖ víi triÓn nhanh chãng cña quan hÖ ASEAN - ASEAN muén nhÊt(1), nh−ng l¹i lµ n−íc Trung Quèc chøng tá r»ng bªn c¹nh lín ®Çu tiªn ký TAC víi ASEAN. HiÖn nh÷ng lîi Ých chung, sù gÇn gòi vÒ ®Þa lý, nay, Trung Quèc ®ang chuÈn bÞ ®Ó ký hoµn c¶nh lÞch sö, nh÷ng t−¬ng ®ång vÒ NghÞ ®Þnh th− vÒ HiÖp −íc khu vùc §«ng d©n téc vµ v¨n ho¸ lµ nh÷ng ®éng lùc rÊt Nam ¸ phi vò khÝ h¹t nh©n víi ASEAN. quan träng ®»ng sau sù ph¸t triÓn cña Trong lÜnh vùc kinh tÕ, quan hÖ c¸c mèi quan hÖ hîp t¸c gi÷a c¸c quèc ASEAN- Trung Quèc còng ph¸t triÓn rÊt gia, hoÆc gi÷a mét quèc gia víi tæ chøc nhanh. Trong khi ASEAN ph¶i chê tíi hîp t¸c khu vùc trong mét tæng thÓ ®Þa 25 n¨m, kÓ tõ khi thµnh lËp, míi quyÕt lý – v¨n ho¸ nhÊt ®Þnh . Cïng víi sù n©ng cÊp quan hÖ, c¸c * PGS. ViÖn Nghiªn cøu §«ng Nam ¸ lÜnh vùc hîp t¸c gi÷a ASEAN vµ Trung ®Þnh chuyÓn hîp t¸c kinh tÕ khu vùc Quèc còng ngµy cµng më réng. NÕu vµo thµnh héi nhËp kinh tÕ khu vùc, th× n¨m 1991, hai bªn míi hîp t¸c víi ASEAN vµ Trung Quèc chØ cÇn 11 n¨m ®Ó quyÕt ®Þnh héi nhËp kinh tÕ víi nhau vÒ kinh tÕ vµ khoa häc – c«ng nhau. Trung Quèc lµ ®èi t¸c ®èi tho¹i
29 15 n¨m quan hÖ ASEAN – Trung Quèc… ®Çu tiªn ký HiÖp ®Þnh khung hîp t¸c nhau, mµ cßn v× nhiÒu vÊn ®Ò do lÞch sö kinh tÕ toµn diÖn nh»m thiÕt lËp Khu ®Ó l¹i. Kh«ng nh÷ng thÕ, quan hÖ mËu dÞch tù do víi ASEAN. Trong héi ASEAN- Trung Quèc cßn lu«n bÞ c¶n trë nhËp kinh tÕ víi ASEAN, Trung Quèc ®· bëi nh÷ng thÕ lùc bªn ngoµi muèn chia rÏ ¸p dông c¸ch tiÕp cËn cã lîi cho héi hai bªn. Trong bèi c¶nh nh− vËy, nh÷ng nhËp khu vùc cña ASEAN. B»ng viÖc thµnh tùu mµ quan hÖ ASEAN- Trung thiÕt lËp khu mËu dÞch tù do víi c¶ khèi Quèc ®¹t ®−îc thËt sù lµ to lín vµ ®¸ng tù ASEAN, Trung Quèc ®· gãp phÇn kiÒm hµo. Theo chóng t«i, nh÷ng thµnh tùu chÕ xu h−íng li t©m vÒ kinh tÕ trong chÝnh cña quan hÖ ASEAN- Trung Quèc ASEAN hiÖn nay. sau 15 n¨m qua lµ : Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn quan hÖ, 1. Sù hiÓu biÕt v tin cËy lÉn nhau viÖc thÓ chÕ ho¸ hîp t¸c gi÷a hai bªn ®· ng y c ng t¨ng trong quan hÖ gi÷a ngµy cµng s©u s¾c. Ngoµi héi nghÞ ASEAN v Trung Quèc th−îng ®Ønh, héi nghÞ Bé tr−ëng ngo¹i §©y lµ mét trong nh÷ng thµnh tùu giao, Bé tr−ëng kinh tÕ, c¸c héi nghÞ cÊp lín nhÊt vÒ hîp t¸c chÝnh trÞ mµ hai bªn bé vÒ Y tÕ, Thanh niªn ... ®· ®−îc th−êng ®¹t ®−îc trong 15 n¨m qua. NÕu tr−íc kú ho¸. ViÖc thÓ chÕ ho¸ s©u s¾c c¸c lÜnh ®©y, phÇn lín c¸c n−íc ASEAN nh×n vùc hîp t¸c ®· gãp phÇn t¹o nªn sù s«i Trung Quèc nh− mét mèi ®e do¹ vµ do ®éng vµ réng kh¾p trong quan hÖ ®ã t×m mäi c¸ch ®Ó ®èi phã víi mèi ®e ASEAN - Trung Quèc trong nh÷ng n¨m do¹ ®ã b»ng c¸ch t¨ng c−êng søc ®Ò qua. Nh÷ng ho¹t ®éng ®ã ®· t¹o nªn nh÷ng thµnh tùu to lín, thùc chÊt ®ãng kh¸ng d©n téc, t¨ng c−êng søc ®Ò kh¸ng gãp vµo sù ph¸t triÓn cña mçi bªn nãi khu vùc kÕt hîp víi viÖc t×m chç dùa tõ riªng, vµo hoµ b×nh, æn ®Þnh vµ ph¸t mét c−êng quèc qu©n sù bªn ngoµi, th× triÓn ë §«ng ¸ nãi chung. nay hÇu hÕt c¸c nhµ l·nh ®¹o c¸c nhµ VËy nh÷ng thµnh tùu ®ã lµ g×? TriÓn n−íc thµnh viªn ASEAN ®· xem Trung väng cña quan hÖ ASEAN- Trung Quèc Quèc lµ mét n−íc lín cã tr¸ch nhiÖm, sù ra sao? §ã lµ nh÷ng néi dung mµ bµi trçi dËy vÒ kinh tÕ cña Trung Quèc “®em viÕt nµy sÏ ®Ò cËp tíi. l¹i c¬ héi khæng lå cho tÊt c¶”(2). Sù trçi dËy ®ã cã lîi cho §«ng Nam ¸ nãi chung I. nh÷ng thµnh tùu hîp t¸c gi÷a ASEAN- Trung Quèc sau 15 vµ tõng n−íc ë khu vùc nµy nãi riªng”. n¨m thiÕt lËp vµ ph¸t triÓn Kh«ng nh÷ng thÕ, hiÖn nay Trung Quèc quan hÖ cßn ®−îc xem” lµ mét h×nh mÉu ®Ó c¸c n−íc ch©u ¸ noi theo vµ do vËy khuyÕn Trong suèt qu¸ tr×nh thiÕt lËp vµ ph¸t khÝch sù thay ®æi ë ch©u ¸”(3) triÓn quan hÖ hîp t¸c víi nhau, ASEAN vµ Trung Quèc ®· gÆp ph¶i rÊt nhiÒu VÒ phÇn m×nh, Trung Quèc ®· hiÓu râ khã kh¨n. Khã kh¨n kh«ng chØ v×, nh×n thùc chÊt hîp t¸c khu vùc cña ASEAN vµ chung, c¸c n−íc ASEAN vµ Trung Quèc vai trß kh«ng thÓ thiÕu cña ASEAN trong cã chÕ ®é chÝnh trÞ vµ hÖ t− t−ëng kh¸c c¸c vÊn ®Ò khu vùc. ChÝnh nhËn thøc trªn nhau, cã c¸c nÒn kinh tÕ c¹nh tranh
nghiªn cøu trung quèc sè 6(70) - 2006 30 ®· khiÕn Trung Quèc kiªn tr× ñng hé vai bu«n b¸n hai chiÒu ASEAN – Trung trß l·nh ®¹o cña ASEAN trong ARF, Quèc ®· t¨ng lªn râ rÖt. Cho tíi th¸ng ASEAN + 3 vµ Hîp t¸c §«ng ¸. 7-2004, tæng gi¸ trÞ cña c¸c s¶n phÈm trao ®æi gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc Sù hiÓu biÕt lÉn nhau ngµy cµng t¨ng theo Ch−¬ng tr×nh thu ho¹ch sím ®· ®¹t ®· gãp phÇn x©y dùng lßng tin gi÷a hai 1,11 tû ®«la, t¨ng 42,3 % so víi cïng kú bªn. ASEAN vµ Trung Quèc sÏ kh«ng n¨m 2003, trong ®ã ASEAN xuÊt sang thÓ ký Tuyªn bè chung vÒ øng xö ë BiÓn Trung Quèc 0,8 tû USD, t¨ng 49,8 % §«ng, kh«ng thÓ hîp t¸c trong lÜnh vùc trong cïng thêi gian trªn(5). an ninh phi truyÒn thèng vµ ký “Tuyªn bè chung vÒ quan hÖ ®èi t¸c chiÕn l−îc Víi t− c¸ch mét khèi, trong n¨m ASEAN – Trung Quèc v× hoµ b×nh vµ 2004, tæng kim ng¹ch bu«n b¸n ASEAN thÞnh v−îng” nÕu kh«ng cã sù tin cËy lÉn - Trung Quèc lªn tíi 105,8 tû ®«la Mü. nhau. ViÖc ký tuyªn bè nµy võa lµ kÕt Trong 6 th¸ng ®Çu 2005, kim ng¹ch qu¶ cña 12 n¨m hîp t¸c ASEAN – Trung bu«n b¸n hai chiÒu ASEAN- Trung Quèc Quèc võa lµ môc tiªu hai bªn h−íng tíi ®¹t møc 59,76 tû ®«la t¨ng 25 % so víi cïng kú n¨m tr−íc(6). trong thÕ kû XXI. Theo ®¸nh gi¸ cña Tæng Th− ký ASEAN Ong Keng Yong, PhÇn cña Trung Quèc trong tæng bu«n ®©y lµ “mét hßn ®¸ t¶ng” trong quan hÖ b¸n cña ASEAN ®· t¨ng tõ 2,1 % n¨m ASEAN – Trung Quèc. “V¨n kiÖn chÝnh 1994 lªn 7 % n¨m 2003. Trung Quèc ®· thøc nµy ®· n©ng quan hÖ gi÷a hai bªn trë thµnh b¹n hµng lín thø 5 cña ASEAN lªn tÇm cao h¬n.”(4) Trung Quèc sÏ kh«ng sau EU (11,5 %), NhËt B¶n (3,7 %, Mü (14 ký TAC, nÕu kh«ng tin vµo mong muèn %)(7). ASEAN lµ còng trë ®èi t¸c kinh tÕ hoµ b×nh, hîp t¸c cña ASEAN. lín thø t− cña Trung Quèc. 1.2 Hîp t¸c kinh tÕ ASEAN- Trung Trong quan hÖ mËu dÞch, c¬ cÊu hµng Quèc thu ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ cô thÓ ho¸ xuÊt khÈu gi÷a hai bªn ®· cã sù biÕn vµ thùc chÊt ®æi theo chiÒu h−íng tÝch cùc. NÕu vµo §−îc thóc ®Èy bëi nhu cÇu ph¸t triÓn n¨m 1990, hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña kinh tÕ cña c¶ hai bªn vµ ý chÝ hîp t¸c In®«nªxia, Malaixia, Th¸i Lan, PhilÝppin cña c¸c nhµ l·nh ®¹o ASEAN vµ Trung sang Trung Quèc chñ yÕu lµ hµng s¬ chÕ, Quèc, hiÖn nay hîp t¸c kinh tÕ ASEAN th× tíi n¨m 2003, s¶n phÈm c«ng nghÖ vµ Trung Quèc ®· ®ù¬c ®−a lªn b×nh th«ng tin vµ liªn l¹c ®· chiÕm 2/5 tæng mÆt hµng xuÊt khÈu(8). MÆt hµng c«ng cô diÖn míi: héi nhËp kinh tÕ ASEAN vµ Trung Quèc. ViÖc x©y dùng ACFTA ®· chÝnh x¸c vµ m¸y mãc ®iÖn cña ASEAN më ®Çu cho tiÕn tr×nh ®ã. xuÊt sang Trung Quèc ®· t¨ng 6 lÇn tõ 1995 tíi 2003(9). D−íi t¸c ®éng cña viÖc c¾t gi¶m thuÕ Trong quan hÖ mËu dÞch víi Trung theo Ch−¬ng tr×nh thu ho¹ch sím vµ Quèc, mét sè n−íc ASEAN nh− Malaixia Ch−¬ng tr×nh c¾t gi¶m b×nh th−êng,
31 15 n¨m quan hÖ ASEAN – Trung Quèc… vµ PhilÝppin ®· cã thÆng d−. Th¸i Lan tr−êng vµ ®¶m b¶o nguån nguyªn liÖu vµ Xinhgapo vÉn bÞ th©m hôt, nh−ng cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp Trung Quèc, møc ®é th©m hôt ®· gi¶m tõ n¨m ®Çu t− vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp tËp 2003(10). Trong thêi gian tõ 2000- 2003, trung lao ®éng (ë nöa sau nh÷ng n¨m 90 xuÊt khÈu cña Th¸i Lan sang Trung thÕ kû XX) sang ®Çu t− x©y dùng nhµ Quèc ®· t¨ng 2 lÇn tõ 2,8 tû lªn 5,7 tû m¸y, c¬ së s¶n xuÊt ®Ó khai th¸c nh÷ng ®«la Mü. Møc th©m hôt mËu dÞch víi c¬ héi do ACFTA ®−a l¹i. Trung Quèc gi¶m tõ 20% nh÷ng n¨m §Çu t− cña c¸c c«ng ty ASEAN vµo tr−íc xuèng 6% vµo n¨m 2003. Trung Quèc còng ngµy cµng t¨ng. Tíi C¸c quan hÖ hîp t¸c ®Çu t− gi÷a cuèi n¨m 2003, tæng sè vèn ®¨ng ký cña ASEAN vµ Trung Quèc còng ph¸t ASEAN ë Trung Quèc lªn tíi 64,3 tû, triÓn. NÕu tr−íc ®©y Trung Quèc chØ lµ vèn thùc hiÖn 32,3 tû ®«la. Riªng n¨m n−íc tiÕp nhËn ®Çu t−, th× trong nh÷ng 2003, FDI cña ASEAN ®¨ng ký ë Trung n¨m gÇn ®©y, c¸c c«ng ty lín cña Trung Quèc lªn tíi 6,5 tû ®«la, trong ®ã vèn Quèc ®· b−íc ra thÞ tr−êng thÕ giíi, thùc hiÖn 2,9 tû(15). trong ®ã cã thÞ tr−êng ASEAN víi t− c¸ch lµ nhµ ®Çu t−. Vµo n¨m 1999, ®Çu §Çu t− hai chiÒu ASEAN – Trung t− cña Trung Quèc vµo Th¸i Lan míi chØ Quèc ®ang gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo sù cã 78 triÖu ®«la Mü, tíi n¨m 2001 FDI ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi bªn vµ ®ãng cña Trung Quèc ë n−íc nµy ®· t¨ng lªn gãp vµo sù ph©n c«ng lao ®éng míi trong 150 triÖu.(11) TÝnh tíi hÕt th¸ng 3-2003, khu vùc. Trung Quèc cã 235 doanh nghiÖp liªn doanh t¹i Th¸i Lan víi tæng sè vèn lµ 1.3. Thµnh tùu trong c¸c lÜnh 363 triÖu ®«la Mü, trong ®ã phÝa Trung vùc hîp t¸c kh¸c Quèc ®ãng gãp 234 triÖu(12). Trong lÜnh vùc dÞch vô, thµnh tùu næi HiÖn nay, ë Xinhgapo ®· cã 1.500 bËt trong c¸c lÜnh vùc nµy lµ sù bïng næ c«ng ty Trung Quèc ®ang ho¹t ®éng, 77 du lÞch hai chiÒu ASEAN – Trung Quèc. c«ng ty Trung Quèc niªm yÕt t¹i thÞ Vµo n¨m 2001, trong sè 10.577.052 kh¸ch tr−êng chøng kho¸n Xinhgapo(13). TÝnh tíi du lÞch tõ §«ng ¸ tíi th¨m ASEAN cã tíi cuèi n¨m 2001, ë Malaixia, Trung Quèc 2.433.558 kh¸ch tíi tõ Trung Quèc. Sè ®· cã 96 doanh nghiÖp liªn doanh víi c¸c kh¸ch Trung Quèc chiÕm trªn 1/2 tæng sè c«ng ty ®Þa ph−¬ng víi tæng sè vèn lªn tíi kh¸ch ®Õn ViÖt Nam vµ Lµo tõ c¸c n−íc 70,58 triÖu ®«la Mü, trong ®ã c¸c c«ng ty §«ng ¸ (xem B¶ng 1). Trung Quèc ®ãng gãp 34,7 triÖu ®«la Mü(14). Kh¸ch tõ ASEAN ®Õn Trung Quèc còng ngµy cµng t¨ng. NÕu vµo n¨m 1995 §iÓm ®¸ng l−u ý trong ®Çu t− trùc míi cã 8 v¹n kh¸ch du lÞch ASEAN tíi tiÕp cña Trung Quèc vµo c¸c nÒn kinh tÕ Trung Quèc th× tíi n¨m 2000, l−îng ASEAN lµ ë chç c¸c c«ng ty Trung Quèc kh¸ch du lÞch ®Õn Trung Quèc tõ ®· chuyÓn tõ viÖc ®Çu t− ®Ó më réng thÞ ASEAN ®· t¨ng h¬n 2 lÇn víi 1,9 triÖu
nghiªn cøu trung quèc sè 6(70) - 2006 32 ng−êi(16). Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, chØ riªng Xinhgapo, mçi n¨m ®· thu hót 8 v¹n kh¸ch du lÞch tõ Trung Quèc.(17) l−îng kh¸ch du lÞch hai chiÒu ASEAN – Trung Quèc cßn t¨ng h¬n n÷a. HiÖn nay, B¶ng 1: Kh¸ch du lÞch Trung Quèc vµo ASEAN n¨m 2001 Kh¸ch du lÞch tõ §«ng ¸ N−íc Kh¸ch du lÞch tõ Trung Quèc Brun©y 24.180 6.825 C¨m puchia 84.779 32.002 In®«nªxia 1.285.355 - Lo 62.703 40.644 Malaixia 1.325.421 453.246 Mianma 71.915 16.788 PhilÝppin 790.373 18.937 Xingapo 2.111.254 797.380 Th¸i Lan 3.664.584 694.886 ViÖt Nam 1.157.487 672.846 Tæng céng 10.577.052 2.433.558 Nguån: ASEAN Statistics cña c¸c n−íc ASEAN, ®Æc biÖt lµ c¸c Sù ph¸t triÓn du lÞch hai chiÒu kh«ng n−íc thµnh viªn míi ®· ®−îc h−ëng lîi . chØ gãp phÇn vµo viÖc t¨ng c−êng sù hiÓu biÕt lÉn nhau gi÷a nh©n d©n c¸c Mét thµnh tùu kh¸c cña quan hÖ n−íc ASEAN vµ nh©n d©n Trung Quèc ASEAN – Trung Quèc trong nh÷ng n¨m mµ cßn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn du lÞch, qua lµ mèi quan hÖ nµy ®ang l«i cuèn t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm vµ ph¸t triÓn ngµy cµng nhiÒu sù tham gia cña thÕ hÖ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp liªn quan tíi du trÎ. Th«ng qua c¬ chÕ häp Bé tr−ëng lÞch cña mçi bªn. thanh niªn ASEAN – Trung Quèc vµ nhiÒu ho¹t ®éng giao l−u, hîp t¸c, thanh Hîp t¸c ph¸t triÓn ASEAN – Trung niªn ASEAN vµ Trung Quèc ®· cã c¬ Quèc còng thu ®−îc nh÷ng thµnh tùu héi, gÆp gì, trao ®æi vÒ nh÷ng vÊn ®Ò ®¸ng ghi nhËn. Cho tíi nay ®· cã 40 dù cïng quan t©m. Qua ®ã, t×nh h÷u nghÞ ¸n vÒ hîp t¸c ph¸t triÓn ®−îc triÓn khai vµ hîp t¸c gi÷a thÕ hÖ trÎ hai bªn ®−îc víi sù tµi trî cña Quü ASEAN – Trung nu«i d−ìng vµ ngµy cµng ph¸t triÓn. §ã Quèc. Th«ng qua c¸c dù ¸n nµy, nh÷ng lµ mét trong nh÷ng ®¶m b¶o v÷ng ch¾c c− d©n b×nh th−êng ë vïng s©u vïng xa
33 15 n¨m quan hÖ ASEAN – Trung Quèc… Quan hÖ PhilÝppin- Trung Quèc còng cho sù ph¸t triÓn l©u bÒn quan hÖ gi÷a cã nh÷ng b−íc ph¸t triÓn míi. N¨m hai bªn . 2000, hai bªn ký HiÖp ®Þnh khung vÒ 1.4. Quan hÖ song ph−¬ng gi÷a hîp t¸c toµn diÖn Trung Quèc – c¸c n−íc ASEAN vµ Trung Quèc PhilÝppin trong thÕ kû XXI. Trong ph¸t triÓn h¬n bao giê hÕt chuyÕn ®i th¨m PhilÝppin cña Chñ tÞch Hå CÈm §µo, ngµy 27/4/2005, Trung Sù ph¸t triÓn toµn diÖn c¸c quan hÖ Quèc vµ PhilÝppin ®· quyÕt ®Þnh n©ng hîp t¸c gi÷a HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng quan hÖ song ph−¬ng lªn tÇm ®èi t¸c Nam ¸ víi Trung Quèc ®· t¹o xung lùc chiÕn l−îc. Hai bªn ®· ký 14 tho¶ thuËn cho sù ph¸t triÓn c¸c quan hÖ hîp t¸c hîp t¸c kinh tÕ, theo ®ã Trung Quèc sÏ song ph−ong gi÷a c¸c n−íc thµnh viªn ®Çu t− vµo dù ¸n s¶n xuÊt Niken vµ x©y cña nã víi CHND Trung Hoa. Cho tíi dùng h¹ tÇng víi sè vèn lªn tíi 1,1 tû nay, mét sè n−íc ASEAN ®· thiÕt lËp ®«la(20). quan hÖ ®èi t¸c chiÕn l−îc víi Trung Quan hÖ gi÷a Trung Quèc víi c¸c Quèc. Ngµy 25-4-2005, nh©n chuyÕn ®i n−íc ASEAN kh¸c ®Òu cã nh÷ng thay th¨m In®«nªxia cña Chñ tÞch n−íc Hå ®æi vÒ chÊt, t−¬ng xøng víi sù ph¸t triÓn CÈm §µo, In®«nªxia vµ Trung Quèc ®· cña quan hÖ ASEAN- Trung Quèc nh÷ng ký Tuyªn bè chung vÒ quan hÖ ®èi t¸c n¨m gÇn ®©y. N¨m 2000, Trung Quèc vµ chiÕn l−îc vµ 8 HiÖp ®Þnh hîp t¸c Xinhgapo ký HiÖp ®Þnh khung vÒ quan kh¸c(18). Hai bªn tho¶ thuËn më thªm hÖ song ph−¬ng. Xinhgapo lµ nhµ ®Çu t− l·nh sù t¹i Th−îng H¶i vµ Surabaya, ASEAN lín nhÊt t¹i Trung Quèc vµ lµ nhÊt trÝ x©y dùng c¸c quan hÖ kÕt nghÜa ®èi t¸c th−¬ng m¹i lín thø hai cña gi÷a c¸c thµnh phè, c¸c tæ chøc ®oµn thÓ Trung Quèc ë §«ng Nam ¸, sau cña hai bªn. Malaixia. Trung Quèc lµ nhµ ®Çu t− Trong dÞp nµy, Trung Quèc cam kÕt n−íc ngoµi lín nhÊt ë C¨m puchia. cho In®«nªxia vay 300 triÖu ®«la víi gi¸ Quan hÖ ViÖt Nam – Trung Quèc ®· −u ®·i ®Ó ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, ngoµi cã nh÷ng b−íc ph¸t triÓn v−ît bËc. C¸c kho¶n vay 400 triÖu nh− ®· cam kÕt tõ cuéc trao ®æi cÊp cao diÔn ra th−êng tr−íc. Ngoµi ra, Chñ tÞch Hå CÈm §µo xuyªn. N¨m 2004, Thñ t−íng ¤n Gia cßn cam kÕt t¨ng thªm 20 triÖu ®«la B¶o th¨m chÝnh thøc ViÖt Nam vµ dù viÖn trî cho n¹n nh©n sãng thÇn. Hai héi nghÞ ASEM-5. N¨m 2005, Chñ tÞch bªn nhÊt trÝ më réng th−¬ng m¹i hai n−íc ViÖt Nam TrÇn §øc L−¬ng th¨m chiÒu mçi n¨m 5 % ®Ó ®¹t møc 20 tû ®«la Trung Quèc. Th¸ng 8-2006, Tæng BÝ th− Mü vµo n¨m 2008(19). N«ng §øc M¹nh th¨m Trung Quèc. VÒ phÇn m×nh, trong chuyÕn ®i th¨m Nh÷ng cuéc tiÕp xóc cÊp cao th−êng Trung Quèc th¸ng 7/2005, Tæng thèng xuyªn nh− vËy ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c In®«nªxia Susilo ®· ký B¶n ghi nhí nhµ l·nh ®¹o hai n−íc cã c¬ héi gÆp gì, song ph−¬ng vÒ hîp t¸c quèc phßng, trao ®æi vÒ c¸c vÊn ®Ò cïng quan t©m vµ trong ®ã ph¸t triÓn c¸c lo¹i tªn löa. ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p nh»m thóc ®Èy
nghiªn cøu trung quèc sè 6(70) - 2006 34 h¬n n÷a sù ph¸t triÓn cña quan hÖ ViÖt 1.5. Nh÷ng th nh tùu hîp t¸c trong Nam – Trung Quèc vµ t¹o thuËn lîi cho c¸c tæ chøc khu vùc v quèc tÕ viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò do lÞch sö Cïng víi nh÷ng ph¸t triÓn m¹nh mÏ ®Ó l¹i trong quan hÖ gi÷a hai bªn(21). trong quan hÖ song ph−¬ng gi÷a ASEAN Cho tíi nay, ViÖt Nam vµ Trung Quèc vµ Trung Quèc, sù hîp t¸c gi÷a hai bªn ®· ký HiÖp ®Þnh biªn giíi trªn bé vµ trong c¸c tæ chøc hîp t¸c ®a ph−¬ng ph©n ®Þnh biªn giíi ë VÞnh B¾c Bé. Hµng ngµy cµng chÆt chÏ h¬n. lo¹t hiÖp ®Þnh hîp t¸c trong nhiÒu lÜnh Trong ARF, ASEAN vµ Trung Quèc vùc ®· ®−îc hai bªn ký kÕt trong mÊy cã lËp tr−êng gÇn gòi víi nhau vÒ n¨m gÇn ®©y. Ch¼ng h¹n, trong chuyÕn ph−¬ng h−íng vµ nhÞp ®é ph¸t triÓn cña th¨m chÝnh thøc ViÖt Nam vµ dù Héi DiÔn ®µn khu vùc ASEAN. Trung Quèc nghÞ cÊp cao ASEM tæ chøc t¹i Hµ Néi kiªn quyÕt ñng hé ASEAN n¾m vai trß cña Thñ t−íng ¤n Gia B¶o (th¸ng l·nh ®¹o trong tiÕn tr×nh nµy. 10/2004), hai bªn ®· ký kÕt 8 v¨n kiÖn Hîp t¸c ASEAN- Trung Quèc trong quan träng.(22) tiÕn tr×nh ASEM còng ®¹t ®−îc nh÷ng Tõ n¨m 2004, Trung Quèc ®· trë thµnh tùu râ rÖt. Trung Quèc víi t− c¸ch thµnh ®èi t¸c th−¬ng m¹i lín nhÊt cña lµ §iÒu phèi viªn ch©u ¸, thay mÆt c¸c ViÖt Nam. N¨m 2005, kim ng¹ch th−¬ng n−íc §«ng B¾c ¸ ®· hîp t¸c chÆt chÏ víi m¹i hai chiÒu ®¹t 8,3 tû ®«la. Riªng 6 ViÖt Nam, §iÒu phèi viªn ch©u ¸, thay th¸ng ®Çu n¨m 2006 ®¹t møc 6 tû ®«la. mÆt ASEAN ®· hoµn thµnh tèt nhiÖm vô ViÖt Nam vµ Trung Quèc ®ang phÊn ®Êu l·nh ®¹o tiÕn tr×nh ASEM trong nhiÖm n©ng kim ng¹ch bu«n b¸n hai chiÒu lªn kú 2000-2002. Nhê sù ñng hé cña Trung 10 tû ®«la tr−íc n¨m 2010.(23) Quèc vµ c¸c ®èi t¸c ch©u ¸ kh¸c, lËp Trung Quèc còng trë thµnh mét trong tr−êng cña ASEAN vÒ kÕt n¹p c¶ 3 n−íc nh÷ng nhµ ®Çu t− lín cña ViÖt Nam. thµnh viªn míi cña HiÖp héi bao gåm N¨m 2003, Trung Quèc cã 61 dù ¸n víi Lµo, C¨mpuchia, Mianma ®· ®−îc c¸c sè vèn h¬n 147 triÖu USD, ®øng thø 5 ®èi t¸c ch©u ¢u chÊp nhËn. §©y lµ mét trong sè c¸c n−íc vµ vïng l·nh thæ ®Çu trong nh÷ng thµnh c«ng næi bËt cña t− vµo ViÖt Nam trong n¨m ®ã.(24) TÝnh ASEM-5 . ®Õn th¸ng 10/2004, Trung Quèc cã 298 Víi viÖc thµnh lËp tiÕn tr×nh hîp t¸c dù ¸n ®Çu t− víi sè vèn gÇn 600 triÖu ASEAN + 3 vµ thÓ chÕ ho¸ häp th−îng USD, ®øng hµng thø 15 trong sè c¸c nhµ ®Ønh ASEAN – Trung Quèc tõ n¨m ®Çu t− thÕ giíi t¹i ViÖt Nam(25). 1997, quan hÖ ASEAN – Trung Quèc ®· Cïng víi PhilÝppin, cuèi th¸ng 3/2005, trë thµnh mét trong 3 tiÕn tr×nh ViÖt Nam vµ Trung Quèc ®· ký HiÖp ®Þnh ASEAN+ 1. C¸c tiÕn tr×nh ASEAN + 1 hîp t¸c th¨m dß dÇu khÝ ë khu vùc tranh nµy lµ mét trong 3 c¬ chÕ, th«ng qua ®ã chÊp trªn BiÓn §«ng. HiÖp ®Þnh nµy ®· hîp t¸c ASEAN + 3 sÏ ®−îc hiÖn thùc biÕn biÓn §«ng tõ mét ®iÓm nãng thµnh ho¸.(27) Nh− vËy, tõ n¨m 1997, tÝnh chÊt “khu vùc hîp t¸c, hoµ b×nh vµ ph¸t triÓn”, cña quan hÖ ASEAN – Trung Quèc ®· ®óng nh− nhËn ®Þnh cña Ngo¹i tr−ëng thay ®æi. Nã kh«ng chØ cßn lµ quan hÖ PhilÝppin Romulo Alberto.(26)
35 15 n¨m quan hÖ ASEAN – Trung Quèc… song ph−¬ng gi÷a ASEAN vµ Trung vïng chØ cã thÓ g©y khã kh¨n cho quan Quèc mµ ®· trë thµnh mét kªnh cña hÖ gi÷a hai bªn, chø kh«ng thÓ ®¶o khu«n khæ ASEAN + 3. Víi chøc n¨ng ng−îc l¹i chiÒu h−íng ph¸t triÓn hiÖn míi nµy, quan hÖ ASEAN- Trung Quèc nay cña mèi quan hÖ ®ã. Do vËy, ®Ó thóc ®· cã c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn h¬n n÷a kh«ng ®Èy quan hÖ ASEAN – Trung Quèc trong chØ v× lîi Ých cña hai bªn mµ cßn v× lîi Ých nh÷ng n¨m s¾p tíi, hai bªn cÇn lµm s©u chung cña Hîp t¸c ASEAN + 3 vµ Hîp s¾c h¬n sù tin cËy lÉn nhau vµ gi¶m t¸c §«ng ¸. thiÓu t¸c ®éng tiªu cùc tõ sù c¹nh tranh gay g¾t vÒ kinh tÕ cña hä . Trong nh÷ng n¨m qua, ASEAN vµ Trung Quèc ®· hîp t¸c chÆt chÏ víi 1. Mét sè biÖn ph¸p nh»m l m s©u nhau trong viÖc thóc ®Èy Hîp t¸c s¾c h¬n sù tin cËy lÉn nhau gi÷a ASEAN ASEAN + 3 nãi riªng vµ Hîp t¸c §«ng ¸ v Trung Quèc nãi chung. §Ó lµm s©u s¾c h¬n sù tin cËy gi÷a Víi sù ñng hé m¹nh mÏ cña Trung hai bªn, ngoµi c¸c biÖn ph¸p mµ ASEAN Quèc, ASEAN ®· duy tr× ®−îc vai trß vµ Trung Quèc ®· ®Ò ra trong Tuyªn bè l·nh ®¹o trong tiÕn tr×nh ASEAN + 3 vµ chung cña Héi nghÞ th−îng ®Ønh Viªn tiÕn tr×nh Th−îng ®Ønh §«ng ¸. Ch¨n th¸ng 11-2004, c¸c nhµ l·nh ®¹o Ngoµi ra, ASEAN vµ Trung Quèc cßn hai bªn cÇn l−u ý tíi nh÷ng ®Ò xuÊt míi hîp t¸c chÆt chÏ trong qu¸ tr×nh chuÈn ®©y cña Tæng Th− ký ASEAN Ong Keng bÞ vµ tæ chøc thµnh c«ng Héi nghÞ Yong t¹i lÔ kû niÖm 15 n¨m quan hÖ th−îng ®Ønh §«ng ¸ lÇn ®Çu tiªn tæ chøc ASEAN – Trung Quèc tæ chøc t¹i t¹i Kua la Lumpua th¸ng 12/ 2005. Jakarta ngµy 12 th¸ng 7 võa qua. §ã lµ: Nh×n l¹i nh÷ng thµnh tùu hîp t¸c - X· héi ho¸ quan hÖ ASEAN – Trung ASEAN – Trung Quèc trong 15 n¨m qua Quèc ®Ó cho mäi tÇng líp nh©n d©n cña cã thÓ thÊy mèi quan hÖ nµy ®· ®−a l¹i c¶ hai bªn cã thÓ ®−îc tham gia vµo mèi lîi Ých cho c¶ hai bªn. ChÝnh ®iÒu nµy quan hÖ ®ã ®ang khÝch lÖ ASEAN vµ Trung Quèc - T¹o thuËn lîi cho c¸c liªn doanh lµm s©u s¾c h¬n quan hÖ ®èi t¸c chiÕn kinh tÕ gi÷a doanh nghiÖp hai bªn, l−îc cña hä trong nh÷ng n¨m s¾p tíi . kh«ng ph©n biÖt doanh nghiÖp ®ã lµ cña nhµ n−íc hay t− nh©n II. Lµm g× ®Ó thóc ®Èy quan hÖ ASEAN vµ Trung Quèc ? - TÝch cùc truyÒn b¸ nh÷ng hiÓu biÕt vÒ ASEAN vµ Trung Quèc cho nh©n d©n Nh÷ng ph©n tÝch trªn cho thÊy trong cña c¶ hai bªn nh÷ng n¨m s¾p tíi quan hÖ ASEAN- - Khai th¸c tèt nhÊt di s¶n v¨n ho¸ Trung Quèc sÏ ph¶i ®èi diÖn víi nh÷ng cña ASEAN vµ Trung Quèc vµ biÕn th¸ch thøc lín. Tuy nhiªn, theo chóng chóng thµnh chÊt keo g¾n bã c¸c d©n téc t«i, th¸ch thøc lín nhÊt ®èi víi t−¬ng lai ASEAN vµ Trung Quèc(28). cña mèi quan hÖ nµy n»m trong chÝnh Ngoµi nh÷ng biÖn ph¸p trªn, nh©n kû mèi quan hÖ ®ã. Sù hiÖn diÖn vÒ qu©n sù niÖm 15 n¨m quan hÖ ASEAN -Trung cña Mü, c¹nh tranh Trung – NhËt trong
nghiªn cøu trung quèc sè 6(70) - 2006 36 Quèc, hai bªn nªn tæ chøc “TuÇn Trung Xinhgapo 10 %, Malaixia 28%; PhilÝppin Quèc ë ASEAN” vµ TuÇn ASEAN ë 33%, Th¸i Lan 57 %(29). Trung Quèc. C¸c cuéc triÓn l·m vÒ Nh− vËy, tuy cïng lµ nh÷ng n−íc thµnh tùu hîp t¸c ASEAN - Trung Quèc xuÊt khÈu s¶n phÈm ®iÖn vµ ®iÖn tö, còng nªn ®−îc tæ chøc t¹i c¸c n−íc nh−ng cã sù kh¸c nhau trong chñng lo¹i thµnh viªn ASEAN vµ Trung Quèc. mÆt hµng. T×nh tr¹ng t−¬ng tù còng Nh÷ng Tr¹i hÌ thiÕu niªn ASEAN - xuÊt hiÖn ë hµng dÖt may. Nh÷ng vÝ dô Trung Quèc còng nªn ®−îc më vµo dÞp trªn cho thÊy sù c¹nh tranh gi÷a hÌ mçi n¨m ®Ó t¹o c¬ héi cho thiÕu niªn ASEAN vµ Trung Quèc trong mét sè hai bªn giao l−u tiÕp xóc víi nhau. C¸c ngµnh hµng s¶n xuÊt kh«ng ph¶i lµ ho¹t ®éng nh− vËy sÏ lµ c¸c kªnh hiÖu tuyÖt ®èi. NÕu c¸c bªn biÕt tËn dông c¸c qu¶ nhÊt ®Ó truyÒn b¸ c¸c hiÓu biÕt vÒ lîi thÕ cña m×nh vµ tiÕn hµnh chuyªn nhau gi÷a c¸c thÕ hÖ, c¸c tÇng líp nh©n m«n ho¸ nh÷ng mÆt hµng mµ mçi bªn cã d©n gi÷a hai bªn vµ ®ãng gãp vµo viÖc lîi thÕ, th× c¬ héi bu«n b¸n víi nhau vµ lµm s©u s¾c h¬n quan hÖ ®èi t¸c chiÕn gi¶m bít c¹nh tranh ë thÞ tr−êng thø ba l−îc ASEAN -Trung Quèc. lµ rÊt lín. 2. C¸c biÖn ph¸p thóc ®Èy hîp t¸c 2.2. Khai th¸c vµ ph¸t huy kh¶ kinh tÕ ASEAN v Trung Quèc n¨ng bæ sung lÉn nhau trong mét sè ngµnh kinh tÕ cña hai bªn 2.1. TiÕn hµnh ph©n c«ng lao ®éng vµ thóc ®Èy chuyªn m«n ho¸ Cïng víi viÖc chuyªn m«n ho¸ c¸c s¶n nh÷ng mÆt hµng thuéc lîi thÕ cña phÈm mµ mçi bªn cã lîi thÕ, ASEAN vµ mçi bªn Trung Quèc còng cÇn chó ý khai th¸c Nh»m gi¶m bít t¸c ®éng tiªu cùc cña kh¶ n¨ng bæ sung lÉn nhau trong mét sè sù c¹nh tranh kinh tÕ gi÷a ASEAN vµ ngµnh kinh tÕ cña hä. TÝnh chÊt c¹nh Trung Quèc, hai bªn nªn tiÕn hµnh tranh lÉn nhau gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ ®iÒu hoµ vµ ph©n c«ng ngµnh nghÒ ®Ó ASEAN vµ Trung Quèc lµ mét thùc tÕ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò c¹nh tranh mËu dÞch kh«ng thÓ phñ nhËn. Tuy nhiªn, ngoµi vµ ®Çu t−. Theo hä, ASEAN cã −u thÕ sù c¹nh tranh, ASEAN vµ Trung Quèc trong xuÊt khÈu ®iÖn tö c«ng nghiÖp. cßn cã mét sè ngµnh kinh tÕ cã thÓ bæ S¶n phÈm ®iÖn tö c«ng nghiÖp cña sung cho nhau. Theo c¸c quan chøc Xinhgapo chiÕm 10% toµn bé s¶n phÈm ASEAN, dÞch vô lµ mét trong nh÷ng ®iÖn tö xuÊt khÈu; Malaixia 2%, Trung ngµnh nh− vËy. Sù t¨ng tr−ëng nhanh Quèc: 0%; linh kiÖn ®iÖn tö cña chãng vÒ kinh tÕ vµ thu nhËp cña Trung Xinhgapo lµ 89%; Malaixia 70%; Quèc sÏ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c PhilÝppin 66%; Th¸i Lan 43 % cßn Trung ngµnh dÞch vô vµ c¸c ngµnh kinh tÕ liªn Quèc chØ cã 15%. Trung Quèc cã −u thÕ quan tíi dÞch vô. Kh¸ch du lÞch sÏ ®Õn trong s¶n phÈm ®iÖn gia dông. S¶n Trung Quèc ngµy cµng nhiÒu. Nhu cÇu phÈm ®iÖn gia dông cña Trung Quèc vÒ nhµ hµng, kh¸ch s¹n, trao ®æi tiÒn tÖ chiÕm 85 % xuÊt khÈu s¶n phÈm ®iÖn tö; sÏ t¨ng lªn kh«ng ngõng. §©y lµ c¬ héi
37 15 n¨m quan hÖ ASEAN – Trung Quèc… liªn kÕt víi c¸c tr−êng ®¹i häc Anh, óc tèt cho sù hîp t¸c vÒ dÞch vô gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc. Bëi v×, ngµnh ®Ó cung cÊp c¸c ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o cho sinh viªn Trung Quèc víi chi phÝ thÊp . dÞch vô cña ASEAN ph¸t triÓn cao h¬n Trung Quèc. ASEAN cã thÓ ph¸t huy VÒ phÇn m×nh, Th¸i Lan võa ¸p nh÷ng lîi thÕ vÒ dÞch vô cña m×nh ®Ó hç dông c¸ch tiÕp cËn nh− Malaixia, võa nç trî Trung Quèc trong lÜnh vùc trªn. Hai lùc chuyªn m«n ho¸ c¸c s¶n phÈm xuÊt bªn còng cã thÓ hîp t¸c thiÕt kÕ nh÷ng khÈu ®Ó tr¸nh c¹nh tranh víi c¸c s¶n tua du lÞch chung, biÕn ASEAN vµ phÈm cïng lo¹i cña Trung Quèc vµ më Trung Quèc thµnh mét ®iÓm ®Õn cho réng thÞ phÇn ë thÞ tr−êng khæng lå nµy. kh¸ch du lÞch quèc tÕ. Mét trong vÝ dô vÒ ho¹t ®éng ®ã lµ c¸ch thøc Th¸i Lan ®ang thùc hiÖn ®Ó thu lîi 2.3. T×m kiÕm nh÷ng thÞ tr−êng tõ Ch−¬ng tr×nh thu ho¹ch sím. ViÖc ng¸ch trong thÞ tr−êng cña nhau vµ thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh trªn ®· gióp xuÊt ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh kinh tÕ ®¸p khÈu t¸o, lª vµ nho tõ Trung Quèc vµo øng nh÷ng thÞ tr−êng ng¸ch ®ã Th¸i Lan ®· t¨ng vät lªn 117%, 346% vµ 4.300%. §Ó ®−îc lîi tõ Ch−¬ng tr×nh thu MÆc dï kinh tÕ ASEAN vµ Trung ho¹ch sím, Th¸i Lan ®· ®Èy m¹nh xuÊt Quèc lµ nh÷ng nÒn kinh tÕ c¹nh tranh khÈu c¸c lo¹i qu¶ nhiÖt ®íi sang thÞ nhau, nh−ng trong c¸c nÒn kinh tÕ ®ã, tr−êng Trung Quèc. Sau mét n¨m thùc vÉn cßn nh÷ng kho¶ng trèng nhÊt ®Þnh. hiÖn, hoa qu¶ xuÊt khÈu cña Th¸i Lan Nh÷ng kho¶ng trèng nh− vËy t¹o nªn sang thÞ tr−êng Trung Quèc ®· t¨ng ®ét c¸c thÞ tr−êng ng¸ch. Ph¸t hiÖn ra biÕn: nh·n t−¬i t¨ng 986 %, sÇu riªng nh÷ng thÞ tr−êng nµy vµ t×m c¸ch khai t¨ng 21.850 %; m·ng cÇu t¨ng 1.911 %, th¸c nã lµ c¸ch mµ mét sè n−íc ASEAN soµi t¨ng 150 %. (30) ®ang lµm. Malaixia ®· cung cÊp mét vÝ Nh÷ng c¸ch thøc mµ Malaixia vµ dô vÒ ho¹t ®éng theo h−íng trªn. §Ó Th¸i Lan ®ang thÓ nghiÖm lµ nh÷ng bu«n b¸n ®−îc nhiÒu h¬n víi Trung kinh nghiÖm tèt. C¸c n−íc thµnh viªn Quèc, ChÝnh phñ Malaixia ®· quyÕt ®Þnh kh¸c cña ASEAN cã thÓ tham kh¶o ®Çu t− vµo nh÷ng thÞ tr−êng ng¸ch cao nh÷ng kinh nghiÖm ®ã trong qu¸ tr×nh cÊp nh− c«ng nghÖ Nano, c«ng nghÖ x©y dùng c¸c chiÕn l−îc x©m nhËp thÞ sinh häc, hÖ thèng vi c¬ ®iÖn tö vµ c¸c tr−êng Trung Quèc. Ng−îc l¹i, c¸c c«ng c«ng nghÖ liªn quan kh¸c. Ngoµi ra, ty Trung Quèc còng cã thÓ nghiªn cøu Malaixia cßn x¸c ®Þnh dÞch vô x©y dùng, kinh nghiÖm trªn ®Ó më réng h¬n n÷a ch¨m sãc søc khoÎ, gi¸o dôc lµ nh÷ng −u thÞ tr−êng cho s¶n phÈm cña m×nh trong tiªn hµng ®Çu nh»m vµo thÞ tr−êng khu vùc ASEAN. Trung Quèc. HiÖn nay, c¸c c«ng ty 2.4. Thóc ®Èy ®Çu t− hai chiÒu, Malaixia ®ang ®Êu thÇu c¸c c«ng tr×nh ®Æc biÖt lµ ®Çu t− cña Trung Quèc x©y dùng, qu¶n lý c¸c nhµ m¸y s¶n xuÊt vµo ASEAN n−íc th¶i, hÖ thèng cung cÊp n−íc sinh Nh− ®· nãi ë trªn, mét trong nh÷ng ho¹t vµ c¸c dù ¸n cung cÊp khÝ ga t¹i môc ®Ých cña ACFTA lµ thóc ®Èy ®Çu t− Trung Quèc. Malaixia còng cã kÕ ho¹ch
nghiªn cøu trung quèc sè 6(70) - 2006 38 vµo nÒn kinh tÕ cña nhau gi÷a ASEAN Trung Quèc sÏ ®−îc ph©n phèi c«ng vµ Trung Quèc. Trong nh÷ng n¨m qua, b»ng h¬n. C¸c n−íc ASEAN sÏ v÷ng tin mÆc dï ®Çu t− hai chiÒu ®· t¨ng lªn, h¬n khi më réng h¬n n÷a quan hÖ hîp nh−ng cßn ch−a t−¬ng xøng víi n¨ng lùc t¸c kinh tÕ víi Trung Quèc. §ã còng ®Çu t− cña c¶ hai bªn, ®Æc biÖt lµ Trung chÝnh lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p biÕn Quèc. ThËt vËy, tõ mét n−íc chØ thu hót sù trçi dËy hoµ b×nh cña Trung Quèc trë FDI lµ chÝnh, hiÖn nay Trung Quèc ®· thµnh c¬ héi ph¸t triÓn cña §«ng Nam ¸, nh− mét sè nhµ l·nh ®¹o c¸c quèc gia b¾t ®Çu ®Çu t− ra n−íc ngoµi. C¸c doanh nghiÖp Trung Quèc ®ang ®Çu t− m¹nh mÏ thµnh viªn ASEAN hy väng. ë ch©u Phi, ch©u Mü Latinh, thËm chÝ c¶ ch©u ¢u vµ B¾c Mü. Trong khi ®ã, FDI cña Trung Quèc ch¶y vµo khu vùc ASEAN cßn rÊt h¹n chÕ vµ “lµ thÊp so víi tÇm cì nÒn kinh tÕ” cña Trung Quèc.(31) chó thÝch: Trong quan hÖ kinh tÕ víi ASEAN, cã (1) Liªn minh ch©u ¢u thiÕt lËp quan vÎ nh− Trung Quèc chó träng nhiÒu h¬n hÖ víi ASEAN tõ 1972, NhËt B¶n lËp quan tíi ph¸t triÓn quan hÖ mËu dÞch. Trong hÖ víi ASEAN vµo n¨m 1973, Mü n¨m nh÷ng n¨m tr−íc ®©y, khi n¨ng lùc FDI 1975 cña Trung Quèc cßn h¹n chÕ, ASEAN ®· (2) TrÝch lêi ph¸t biÓu cña Thñ t−íng dÔ dµng chÊp nhËn ®iÒu nµy. Nh−ng Xinhgapo Lý HiÓn Long. Xem: “The future hiÖn nay, khi Trung Quèc ®· cã ®ñ n¨ng of East Asian Cooperation”. Speech by Prime Minister Lee Hsien Loong at the 11 lùc ®Çu t− ra n−íc ngoµi, viÖc tiÕp tôc the International conference on “The m« h×nh hîp t¸c kinh tÕ cña nh÷ng n¨m future of Asia”, 25 May, 2005, Tokyo, cuèi thËp kû 90 thÕ kû tr−íc kh«ng cßn Japan. (http:// www.asean sec.org ) thÝch hîp n÷a. Thay v× mua nhiÒu (3) Lêi Bé tr−ëng cao cÊp Xinhgapo Go nguyªn liÖu th« vµ c¸c s¶n phÈm s¬ chÕ Chok Tong. DÉn theo Tin tham kh¶o thÕ cña ASEAN(32), ®Æc biÖt lµ cña c¸c n−íc giíi 4/5/2005 cña Th«ng tÊn x· ViÖt Nam thµnh viªn míi, c¸c c«ng ty Trung Quèc tr.7 nªn cïng c¸c ®èi t¸c ASEAN thiÕt lËp (4) Xem: H.E. Ong Keng Yong. Secretary c¸c liªn doanh s¶n xuÊt t¹i chç ®Ó xuÊt General of ASEAN: Securing a win- win Partnership for ASEAN and China. khÈu sang thÞ tr−êng thø ba. Ngoµi ra, “viÖc lËp tæ hîp c«ng nghiÖp (clustering (5) Keynote Address at the ASEAN- China Forum 2004 Developing ASEAN- of industries) gi÷a ASEAN vµ Trung China Relations: Realities and Prospect, Quèc còng cÇn ®ù¬c xem xÐt, nh− Tæng Singpore 23 June 2004. (http:// www.asean Th− ký ASEAN Ong Keng Yong ®· sec.org ) khuyÕn nghÞ, khi gîi ý vÒ c¸c biÖn ph¸p (6) Vitikiotis Michael “China – ASEAN: nh»m thóc ®Èy quan hÖ ASEAN – Trung Who wins. The Jakarta Post 2, December Quèc trong nh÷ng n¨m s¾p tíi(33). 2004 Víi viÖc tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng trªn, (7) DÉn theo Tin kinh tÕ cña Th«ng tÊn x· ViÖt Nam sè ra ngµy 3/10/2005, tr.4 nh÷ng lîi Ých tõ hîp t¸c kinh tÕ ASEAN-
39 15 n¨m quan hÖ ASEAN – Trung Quèc… (8) Vitikiotis Michael “China – ASEAN: - HiÖp ®Þnh miÔn thÞ thùc nhËp c¶nh Who wins. The Jacarta Post 2, December cho nh÷ng ng−êi mang hé chiÕu c«ng vô 2004 vµ ngo¹i giao (9) DÉn theo: Thitapa Wattanaprutipasan: -HiÖp ®Þnh hîp t¸c biÓn Interdependence between ASEAN and -HiÖp ®Þnh khai th¸c tµi nguyªn thiªn China.Bangkok Post, Business Section, nhiªn vµ c¬ së h¹ tÇng Sartuday 9 July 2005 - HiÖp ®Þnh viÖn trî kinh tÕ vµ c«ng (10) Ibid. nghÖ (11) Trong thêi gian tõ XuÊt khÈu cña - HiÖp ®Þnh hîp t¸c tµi chÝnh Th¸i lan ®· t¨ng 2 lÇn tõ 2,8 tû lªn 5,7 tû - HiÖp ®Þnh hîp t¸c vÒ ®Þa lý vµ dù b¸o tõ 2000- 2003, th©m hôt gi¶m tõ 6 % vµo ®éng ®Êt, sãng thÇn n¨m 2003 so víi 20 % nh÷ng n¨m tr−íc - HiÖp ®Þnh gi÷a ng©n hµng xuÊt nhËp (12) Sè liÖu lÊy tõ bµi cña Tæng Th− ký khÈu Trung Quèc víi Bé tµi chÝnh A SEAN Ong Keng Yong: ®· ®Én In®«nªxia (Theo Tin tham kh¶o thÕ giíi (13) DÉn theo “Hîp t¸c kinh tÕ vµ giao ngµy 4/5/2005 cña Th«ng tÊn x· ViÖt Nam) th«ng vËn t¶i ASEAN – Trung Quèc.”. Tµi (20) DÉn theo: Tin tham kh¶o thÕ giíi liªu tham kh¶o ®Æc biÖt sè 5/ 2006. Th«ng ngµy 4/5/2005 cña Th«ng tÊn x· ViÖt Nam tÊn x· ViÖt Nam 2006. tr.10 (21) Tµi liÖu trªn (14) Sè liÖu lÊy tõ bµi “The future of East Asian Cooperation”. Speech by Prime (22) Trong cuéc héi ®µm víi Tæng BÝ Minister Lee Hsien Loong at the 11 th th− N«ng §øc M¹nh t¹i B¾c Kinh ngµy 23 internatinoal conference on “The future of th¸ng 8 võa qua, Chñ tÞch Hå CÈm §µo ®· Asia”, 25 May, Tokyo, Japan. http:// ®Ò xuÊt 5 kiÕn nghÞ nh»m thóc ®Èy quan www.asean sec.org ) hÖ Trung- ViÖt . (15) DÉn theo “Hîp t¸c kinh tÕ vµ giao - Duy tr× truyÒn thèng ®i th¨m lÉn th«ng vËn t¶i ASEAN – Trung Quèc.”. Tµi nhau gi÷a l·nh ®¹o hai nhµ n−íc vµ ChÝnh liÖu tham kh¶o ®Æc biÖt sè 5/ 2006. Th«ng phñ ®Ó trao ®æi nh÷ng vÊn ®Ò lín hai bªn tÊn x· ViÖt Nam 2006. tr.10 cïng quan t©m (16) Sè liÖu lÊy tõ bµi cña Tæng Th− ký - Hîp t¸c th−¬ng m¹i theo chiÒu s©u, A SEAN Ong Keng Yong: Securing a win- win Partnership for ASEAN and China. trªn tinh thÇn hç trî −u thÕ cña nhau, Keynote Address at the ASEAN- China cïng cã lîi Forum 2004 Developing ASEAN- China - T¨ng c−êng hîp t¸c giao l−u v¨n ho¸, Relations: Realities and Prospect, gi¸o dôc khoa häc, c«ng nghÖ, c«ng an, an Singpore 23 June 2004. Bµi lÊy tõ ®Þa chØ: ninh, tiÕp tôc tæ chøc tèt giao l−u gi÷a http://www.aseansec.org thanh niªn hai n−íc (17) Theo: Thitapha Wattanaprutipaisan: - Xö lû æn tho¶ vÊn ®Ò biªn giíi theo ASEAN- China FTA: Advantages, tinh thÇn t«n träng ®¹i côc, hiÖp th−¬ng Challenges ad Implications for the newer h÷u nghÞ, ®¶m b¶o hoµn thµnh c¾m mèc ASEAN member countries. Tµi liÖu khai biªn giíi gi÷a hai n−íc vµo n¨m 2008 th¸c tõ ®Þa chØ: http://www.aseansec.org - T¨ng c−êng hîp t¸c trong c«ng viÖc (18) DÉn theo: Tin tham kh¶o thÕ giíi quèc tÕ vµ khu vùc, cïng thóc ®Èy hoµ ngµy 4/5/2005 cña Th«ng tÊn x· ViÖt Nam b×nh, ph¸t triÓn trªn thÕ giíi vµ khu vùc (19) Nh÷ng hiÖp ®Þnh ®ã lµ : (Xem B¸o Nh©n d©n, Sè ra 24/8/2006. tr.4)
nghiªn cøu trung quèc sè 6(70) - 2006 40 tr−íc. Sau ®ã, c¸c FTA song ph−¬ng nµy sÏ (23) C¸c HiÖp ®Þnh ®−îc ký kÕt bao ®−îc kÕt nèi l¹i ®Ó trë thµnh AJ FTA gåm: HiÖp ®Þnh hîp t¸c kinh tÕ kü thuËt gi÷a ChÝnh phñ n−íc CHXHCN ViÖt Nam (29) Xem thªm: Speech of ASEAN vµ ChÝnh phñ n−íc CHND Trung Hoa; Secretary General Ong Keng Yong at the Biªn b¶n ghi nhí vÒ thµnh lËp Nhãm Opening ceremony of the Commemmoration chuyªn gia hîp t¸c kinh tÕ – th−¬ng m¹i of the 15 th Anniversary of ASEAN – ViÖt Nam – Trung Quèc ; Th− trao ®æi vÒ China dialogue Relations (Delivered by viÖc ViÖt Nam khong ¸p dông ba ®iÒu ASEAN Deputy Secetary General WilfridoVillacorta, Usmar ismail Hall, kho¶n bÊt lîi mµ Trung Quèc chÊp nhËn Jakarta 12, July 2006). Cã thÓ t¶i bµi nµy khi gia nhËp WTO; Tho¶ thuËn hîp t¸c vÒ tõ Website: http://www.aseansec.org. thanh tra kiÓm dÞch vµ gi¸m s¸t vÖ sinh s¶n phÈm thuû s¶n xuÊt khÈu; NghÞ ®Þnh (30) Sè liÖu trªn lÊy tõ cuèn: “Hîp t¸c th− kiÓm dÞch thùc vËt ®èi víi g¹o ViÖt khu vùc vµ qu¶n lý chung Trung Quèc – Nam xuÊt khÈu sang Trung Quèc; NghÞ ASEAN”. NXB Khoa häc x· héi Trung ®Þnh th− vÒ söa ®æi bæ sung “HiÖp ®Þnh Quèc. Tµi liÖu tham kh¶o chñ nhËt kiÓm dÞch y tÕ biªn giíi gi÷a ChÝnh phñ 26/3/2006, tr.24 CHXHCN ViÖt Nam vµ ChÝnh phñ CHND (31) DÉn theo Raul L. Cordenillo, Trung Hoa; B¶n ghi nhí vÒ viÖc hîp t¸c Studies Unit, Bureau for Economic x©y dùng nhµ m¸y s¶n xuÊt ph©n ®¹m tõ Integration ASEAN Secretariat: The than t¹i Ninh B×nh; Tho¶ thuËn vÒ hîp t¸c economic benefits to ASEAN of the x©y dùng tuyÕn ®−êng s¾t ®« thÞ thÝ ®iÓm ASEAN- China Free Trade Area Hµ Néi–Hµ §«ng. (ACFTA), 18 January 2005 Còng trong chuyÕn th¨m nµy, Thñ (32) TrÝch Lêi H.E. Ong Keng Yong. t−íng Trung Quèc th«ng b¸o chuyÓn tiÕp Secretary General of ASEAN: Securing a 50 triÖu nh©n d©n tÖ ®Ó x©y dùng Cung win- win Partnership for ASEAN and v¨n ho¸ h÷u nghÞ ViÖt–Trung. China. Tµi liÖu ®· dÉn (24) Sè liÖu vÒ kim ng¹ch mËu dÞch ViÖt (33) Trung Quèc nhËp khÈu 70 % xuÊt Nam – Trung Quèc dÉn theo bµi nãi khÈu dÇu th« cña ViÖt Nam vµ lµ n−íc chuyÖn víi TuÇn b¸o Quèc tÕ cña §¹i sø nhËp khÈu gç chÝnh cña Mianma Trung Quèc Hå Cµn V¨n. Xem tuÇn b¸o (34) §Ó thóc ®Èy quan hÖ hîp t¸c gi÷a Quèc tÕ, tuÇn tõ 24-30/8/2006. tr.6 hai bªn, Tæng th− ký ASEAN ®· ®Ò xuÊt 6 khuyÕn nghÞ. §ã lµ : (25) B¸o Nh©n d©n ngµy 7-10-2004. 1. T¨ng c−êng hîp t¸c trong lÜnh vùc (26) Vietnam Investmen Review-10- chÝnh trÞ vµ an ninh, b¾t ®Çu b»ng c¸c lÜnh 2004; Tr.64,86 vùc an ninh phi truyÒn thèng kÐm nh¹y (27) Tin tham kh¶o thÕ giíi 4/5/2005. c¶m, trong khi ®ã x©y dùng niÒm tin trong tr.7 nh÷ng lÜnh vùc nh¹y c¶m. (28) Khu mËu dÞch tù do ASEAN – 2. CÇn tiÕp tôc thóc ®Èy trao ®æi cÊp NhËt B¶n sÏ ®−îc x©y dùng th«ng qua viÖc cao vµ trao ®æi nh©n d©n víi nh©n d©n, thiÕt lËp c¸c khu mËu dÞch song ph−¬ng t¨ng c−êng phÇn mÒm cña hîp t¸c nh− nghÖ thuËt, v¨n ho¸ gi÷a NhËt B¶n vµ tõng n−íc ASEAN
41 15 n¨m quan hÖ ASEAN – Trung Quèc… 3. T¨ng c−êng quan hÖ ®èi t¸c kinh tÕ 7. Th«ng tÊn x· ViÖt Nam: Sù trçi dËy b»ng viÖc thùc hiÖn FTA ®óng lé tr×nh hoµ b×nh cña Trung Quèc: C¬ héi vµ th¸ch Trung Quèc cÇn ®Çu t− nhiÒu h¬n vµo thøc. Tµi liÖu tham kh¶o ®Æc biÖt. ASEAN 4. Lµm s©u s¾c h¬n hîp t¸c trong chèng TiÕng Anh téi ph¹m xuyªn quèc gia 8. John J. Tkacik .Jr: Strategic Risks 5. ASEAN- Trung Quèc t¨ng c−êng phèi for East Asia in Economic Integration with hîp ®Ó gióp héi nhËp ASEAN China. Heritage Foundation// http://www. heritage.org/research 6. Hîp t¸c ®Ó hiÖn thùc ho¸ Céng ®ång /asiaandthePacific/wm171.cfm §«ng ¸ ë tÇm dµi h¹n b»ng c¸ch tham gia 9. Ong Keng Yong, Secretary General of tÝch cùc vµo tiÕn tr×nh ASEAN + 3, thùc ASEAN: Securing a win- win Partnership for hiÖn 17 biÖn ph¸p ng¾n h¹n vµ t×m kiÕm ASEAN and China // http://www.aseansec.org ph−¬ng c¸ch thùc hiÖn 9 biÖn ph¸p trung Keynote Address at the ASEAN- China Forum vµ dµi h¹n. Xem thªm bµi: Securing a 2004 Developing ASEAN- China Relations: win- win Partnership for ASEAN and Realities and Prospect, Singpore 23 June 2004 China. Tµi liÖu ®· dÉn 10. Ong Keng Yong, ASEAN Secretary General Ong Keng Yong: Speech at the Opening ceremony of the Commemmoration of Tµi liÖu tham kh¶o the 15 th Anniversary of ASEAN – China dialogue Relations (Delivered by ASEAN Deputy TiÕng ViÖt Secetary General WilfridoVillacorta, Usmar Ismail Hall, Jakarta 12, July 2006) // 1. Cæ TiÓu Tïng: Trung Quèc: ChÝnh http://www.aseansec.org s¸ch ®èi ngo¹i hoµ b×nh, ®éc lËp, tù chñ, coi träng ph¸t triÓn quan hÖ l¸ng giÒng víi 11. Raul L. Cordenillo :The economic c¸c n−íc §«ng Nam ¸ // T¹p chÝ Nghiªn benefits to ASEAN of the ASEAN- China cøu Trung Quèc, sè 3/ 2003 Free Trade Area (ACFTA )// Websites: http://www.aseansec.org 2. §ç TiÕn S©m: B−íc ®Çu t×m hiÓu vÒ 12. Rodolf C.Severino, Secretary General Khu mËu dÞch tù do ASEAN- Trung Quèc// of ASEAN: ASEAN- China: Partners in T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc, sè 6 n¨m Competition. Remark at the ASEAN Forum 2006 sponsored by the ASEAN Consulates. 3. NguyÔn Xu©n Th¾ng, Bïi Tr−êng Guanzhou 9, June 2001 // http://www. Giang: Khu th−¬ng m¹i tù do ASEAN- Trung aseansec.org Quèc vµ triÓn väng hîp t¸c ASEAN- Trung 13. Thitapha Wattanaprutipaisan: Quèc// Nghiªn cøu Trung Quèc, sè 6/ 2004 ASEAN - China Economic relationships and 4. T.N: Malaixia h−ëng lîi tõ sù bïng Co-operation in Trade and Investment: næ kinh tÕ cña Trung Quèc// T¹p chÝ Kinh Partterns and Potential //http://www. tÕ ch©u ¸- Th¸i b×nh d−¬ng (VAPEC ).Sè aseansec.org 28. TuÇn tõ 10 ®Õn 16/7/ 2006 14. Thitapha Wattanaprutipaisan ASEAN - China FTA: Advantages, Challenges ad 5. Vâ §¹i L−îc: Mét sè ý kiÕn vÒ Khu Implications for the newer ASEAN member mËu dÞch tù do ASEAN- Trung Quèc// T¹p countries // http://www. aseansec.org chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc, sè 6-2006 15. Thitapha Wattanaprutipaisan: 6. Th«ng tÊn x· ViÖt Nam: Hîp t¸c kinh Interdependence between ASEAN and China // tÕ vµ giao th«ng vËn t¶i ASEAN- Trung Bangkok Post, Business Section, Sartuday 9 Quèc. Tµi liÖu tham kh¶o ®Æc biÖt, sè 5 - July 2005. 2006