intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Quan hệ liên nhân giữa các vai giao tiếp biểu hiện qua hành động “khuyên”"

Chia sẻ: Nguyễn Phương Hà Linh Linh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST
Báo xấu
69
lượt xem 9
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tuyển tập các báo cáo nghiên cứu khoa học hay nhất của trường đại học vinh năm 2009 tác giả: 10. Lê Thị Nguyệt, Quan hệ liên nhân giữa các vai giao tiếp biểu hiện qua hành động “khuyên”.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Quan hệ liên nhân giữa các vai giao tiếp biểu hiện qua hành động “khuyên”"

  1. tr−êng §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVIIi, sè 4b-2009 Quan hÖ liªn nh©n gi÷a c¸c vai giao tiÕp biÓu hiÖn qua hµnh ®éng khuyªn Lª ThÞ NguyÖt (a) Tãm t¾t. Trong héi tho¹i, nh©n vËt vµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c nh©n vËt héi tho¹i cã vai trß hÕt søc quan träng khi thùc hiÖn c¸c hµnh ®éng ng«n ng÷. Hµnh ®éng khuyªn lµ mét trong nh÷ng hµnh ®éng ng«n ng÷ ®−îc sö dông qua lêi tho¹i nh©n vËt thÓ hiÖn phong phó nhiÒu mèi quan hÖ liªn nh©n. Trong bµi viÕt cña chóng t«i ®i vµo t×m hiÓu quan hÖ liªn nh©n gi÷a c¸c vai giao tiÕp khi thùc hiÖn hµnh ®éng khuyªn nµy. hµnh ®éng nµo ®ã trong t−¬ng lai sÏ cã 1. Kh¸i niÖm hµnh ®éng khuyªn lîi cho ng−êi nghe. Theo Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt, khuyªn Hµnh ®éng khuyªn lµ hµnh ®éng ®−îc gi¶i nghÜa lµ: “Nãi víi th¸i ®é ©n ®−îc tiÕn hµnh dùa trªn sù hiÓu biÕt vÒ cÇn cho ng−êi kh¸c biÕt ®iÒu m×nh cho nhau ë c¸c mÆt: tÝnh c¸ch, së thÝch, lµ ng−êi ®ã nªn lµm” [7, tr. 663]. c«ng viÖc,... Hµnh ®éng khuyªn th−êng Tõ gãc ®é lý thuyÕt hµnh ®éng ng«n Ýt dùa trªn nguyªn t¾c chung mµ c¨n cø ng÷, hµnh ®éng khuyªn ®−îc J.Searle vµo ý kiÕn chñ quan, vµo nhËn thøc cña xÕp vµo nhãm hµnh ®éng ®iÒu khiÓn. chñ thÓ ph¸t ng«n vµ th−êng kh«ng Theo «ng, nhãm nµy gåm c¸c hµnh mang tÝnh ¸p ®Æt, kh«ng b¾t buéc ng−êi ®éng: hái, ra lÖnh, yªu cÇu, khuyªn... ®èi tho¹i thùc hiÖn hoÆc kh«ng thùc Hµnh ®éng khuyªn ®−îc xÐt trªn bèn hiÖn sù t×nh. Hµnh ®éng khuyªn gióp ®Æc ®iÓm: §Ých ë lêi, h−íng khíp ghÐp, cho ng−êi nghe nhËn thÊy tÝnh cÇn tr¹ng th¸i t©m lÝ vµ néi dung mÖnh ®Ò. ¸p dông c¶ bèn ®Æc tr−ng trªn vµo ®éng thiÕt, c©n nh¾c møc ®é thiÖt h¬n khi thùc hiÖn mét sù t×nh vµ kÕt qu¶ lµ tõ khuyªn, chóng ta cã: mang l¹i lîi Ých cho ng−êi nghe. - §Ých ë lêi (the point of the illocution): ®Æt ng−êi nghe vµo tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn 2. §iÒu kiÖn sö dông hµnh ®éng mét hµnh ®éng t−¬ng lai; khuyªn - H−íng khíp ghÐp lêi víi hiÖn thùc J. Searle ®· ®−a ra 4 ®iÒu kiÖn c¬ mµ lêi ®Ò cËp ®Õn (direction of fit): hiÖn b¶n ®Ó tiÕn hµnh mét hµnh ®éng ng«n thùc x¶y ra trong t−¬ng lai; ng÷. Nh÷ng ®iÒu kiÖn nµy cã thÓ ¸p - Tr¹ng th¸i t©m lÝ (expressed dông vµo hµnh ®éng khuyªn nh− sau: psychologycal states): sù mong muèn 1- §iÒu kiÖn néi dung mÖnh ®Ò: Khi cña ng−êi nãi; khuyªn ng−êi nãi ph¶i nªu ra c¸i ®−îc - Néi dung mÖnh ®Ò (propositional nãi ra. C¸i ®−îc nãi ra nµy thÓ hiÖn content): lµ néi dung mÖnh ®Ò do ng−êi hµnh ®éng X trong t−¬ng lai mµ ng−êi nãi nãi ra trong mét hoµn c¶nh giao tiÕp nãi (Sp1) mong muèn ng−êi nghe (Sp2) cô thÓ [1, tr. 125]. thùc hiÖn. Nh− vËy, hµnh ®éng khuyªn lµ 2- §iÒu kiÖn chuÈn bÞ: Ngoµi yÕu tè hµnh ®éng mµ ng−êi nãi nªu lªn ý kiÕn vÒ kh¶ n¨ng ng«n ng÷ th× Sp2 ®ang ë cña m×nh cho r»ng ng−êi nghe (trong trong t×nh thÕ bÊt lîi Y hoÆc cã ý muèn mét quan hÖ nµo ®ã) nªn thùc hiÖn mét . NhËn bµi ngµy 09/11/2009. Söa ch÷a xong 02/12/2009. 73
  2. Quan hÖ liªn nh©n gi÷a c¸c vai giao tiÕp biÓu ..., tr. 73-83 L. T. NguyÖt ®õng, kh«ng nªn,… Tuy nhiªn, cã khi thùc hiÖn hµnh ®éng X. Sp2 muèn tho¸t khái t×nh thÕ bÊt lîi ®ã. ng−êi nãi kh«ng dïng nh÷ng ®éng tõ 3- §iÒu kiÖn ch©n thµnh: Hµnh trªn mµ cã thÓ dïng: tèt nhÊt lµ..., ... lµ ®éng khuyªn ®−îc thùc hiÖn khi Sp1 tin tèt h¬n hÕt, anh cè g¾ng lµm... r»ng nÕu X ®−îc thùc hiÖn sÏ cã lîi cho 3. C¸c quan hÖ liªn nh©n gi÷a Sp2 vµ còng tin r»ng Sp2 ®ang mong c¸c vai giao tiÕp khi thùc hiÖn muèn Sp1 khuyªn. hµnh ®éng khuyªn 4- §iÒu kiÖn c¨n b¶n: Sp1 nãi biÓu thøc ng÷ vi khuyªn thÓ hiÖn sù quan Quan hÖ liªn c¸ nh©n gi÷a c¸c vai t©m ®èi víi Sp2, Sp1 cã tr¸ch nhiÖm víi giao tiÕp th−êng ®−îc xÐt trong t−¬ng viÖc lµm cña Sp2 nh−ng kh«ng Ðp buéc quan x· héi, sù hiÓu biÕt, mèi quan hÖ Sp2 ph¶i thùc hiÖn. vÒ t×nh c¶m gi÷a hä. Chóng ®−îc thÓ Mét sè t¸c gi¶ kh¸c còng ®· ®−a ra hiÖn trªn 2 trôc: trôc hoµnh (trôc nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn hµnh ngang) vµ trôc tung (trôc däc). Trôc ®éng khuyªn nh− [2, tr. 37 vµ 4, tr. ngang lµ trôc cña quan hÖ kho¶ng c¸ch, 108]. Theo chóng t«i, ®èi víi hµnh ®éng hay quan hÖ th©n - s¬. Trôc däc lµ trôc khuyªn, cÇn cã 6 ®iÒu kiÖn sau: cña quan hÖ vÒ vÞ thÕ (xÐt trong x· héi), (1) Hµnh ®éng khuyªn ph¶i ®−îc hay trôc quyÒn uy. Sau ®©y, chóng t«i thùc hiÖn trong mét cuéc ®èi tho¹i cã sÏ ®i vµo t×m hiÓu biÓu hiÖn c¸c quan hÖ Sp1 vµ Sp2. liªn nh©n gi÷a c¸c vai giao tiÕp khi thùc (2) Khi thùc hiÖn hµnh ®éng khuyªn hiÖn hµnh ®éng khuyªn trªn hai trôc cã thÓ cã hai t×nh huèng x¶y ra: a) Mét nµy. lµ, Sp1 chñ ®éng khuyªn Sp2 (hµnh vi X ch−a x¶y ra), b) Hai lµ, Sp1 chØ thùc 3.1. Quan hÖ th©n - s¬ hiÖn khuyªn khi cã lêi ®Ò nghÞ, yªu cÇu Quan hÖ th©n - s¬ ®−îc ®Æc tr−ng hay phµn nµn cña Sp2. V× lóc Êy cã thÓ bëi yÕu tè “kho¶ng c¸ch”, c¸c nh©n vËt Sp2 ®ang ë trong t×nh thÕ khã kh¨n cã thÓ gÇn gòi hoÆc xa c¸ch nhau. Quan hoÆc ®· lµm mét viÖc g× ®ã bÊt lîi, cã hÖ nµy cã thÓ thay ®æi trong khi c¸c nh÷ng hËu qu¶ xÊu x¶y ra víi Sp2, Sp2 nh©n vËt tiÕn hµnh cuéc tho¹i tõ c¸ch mong muèn ®−îc Sp1 khuyªn (hµnh vi xa ®Õn th©n mËt, hoÆc ng−îc l¹i. Th«ng X ®· x¶y ra). th−êng, møc ®é th©n cËn tØ lÖ thuËn víi (3) Hµnh ®éng khuyªn kh«ng cã møc ®é hiÓu biÕt vÒ nhau cña nh÷ng tÝnh chÊt c−ìng bøc. ViÖc thùc hiÖn X ng−êi tham gia giao tiÕp. Mµ nh− chóng hay kh«ng lµ hoµn toµn tuú thuéc vµo t«i ®· tr×nh bµy ë trªn, hµnh ®éng sù c©n nh¾c vµ quyÕt ®Þnh cña Sp2. khuyªn lµ hµnh ®éng ®−îc thùc hiÖn (4) VÒ th¸i ®é: Khi khuyªn Sp1 dùa trªn sù hiÓu biÕt vÒ nhau ë nhiÒu th−êng bµy tá th¸i ®é ©n cÇn, ch©n t×nh mÆt: tÝnh c¸ch, c«ng viÖc, nguyÖn väng, ®èi víi Sp2. mong muèn,... cho nªn, hÇu hÕt c¸c (5) Quan hÖ cña Sp1 vµ Sp2 khi nh©n vËt tham gia thùc hiÖn hµnh ®éng thùc hiÖn hµnh ®éng khuyªn th−êng lµ khuyªn ®Òu cã quan hÖ th©n cËn. D−íi ng−êi trªn ®èi víi ng−êi d−íi, hoÆc b¹n ®©y lµ b¶ng thèng kª cô thÓ sè l−îng bÌ vµ còng cã tr−êng hîp ng−êi d−íi ®èi víi ng−êi trªn. ph¸t ng«n trong mét sè mèi quan hÖ c¬ (6) DÊu hiÖu cña biÓu thøc ng÷ vi b¶n gi÷a c¸c nh©n vËt khi thùc hiÖn khuyªn lµ c¸c tõ: nªn, cÇn, h·y, ph¶i, hµnh ®éng khuyªn. 74
  3. tr−êng §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVIIi, sè 4b-2009 B¶ng thèng kª c¸c mèi quan hÖ th©n cËn TT Quan hÖ Ph¸t ng«n TØ lÖ (%) 1 HuyÕt thèng 82 27,3 2 C¬ quan, ®oµn thÓ, tæ chøc 41 13,7 3 Vî chång 35 11,7 4 B¹n bÌ 32 10,6 5 Hµng xãm 31 10,3 6 B¸c sÜ - bÖnh nh©n, ng−êi nhµ bÖnh nh©n 18 6,0 7 Ng−êi yªu 12 4,0 8 Chñ - kh¸ch hµng 9 3,0 9 L¸i xe - hµnh kh¸ch 6 2,0 10 C¸n bé hoµ gi¶i - ng−êi ®−îc hoµ gi¶i 5 1,7 11 N¹n nh©n - c«ng an 5 1,7 12 N¹n nh©n - ©n nh©n 5 1,7 13 C«ng an, luËt s− - tï nh©n 5 1,7 14 B¹n bè mÑ - con 5 1,7 15 Chñ nhµ - ng−êi ë trä, ë thuª 4 1,3 16 Bè mÑ - b¹n con 3 1,0 17 Nhµ s− - t¨ng ®å 1 0,3 18 §Êu thñ 1 0,3 Tæng 300 100 Qua kÕt qu¶ thèng kª trªn, ta dÔ ®×nh gi÷a bè mÑ vµ con c¸i. Hä lµ nh÷ng dµng nhËn thÊy sè l−îng còng nh− tØ lÖ ng−êi gÇn gòi, g¾n bã m¸u thÞt víi nhau gi÷a c¸c ph¸t ng«n khuyªn ë tõng mèi nªn hiÓu nhau s©u s¾c vÒ nhiÒu mÆt: tõ quan hÖ. Nh÷ng ng−êi cã quan hÖ huyÕt c«ng viÖc, häc tËp, ®Õn t©m lÝ, tÝnh c¸ch, thèng cã sè l−îng ph¸t ng«n khuyªn së thÝch, nguyÖn väng... Cho nªn, t×nh nhiÒu nhÊt; thø hai lµ quan hÖ gi÷a c¶m to¸t lªn tõ nh÷ng lêi khuyªn rÊt ©n nh÷ng ng−êi cïng c¬ quan, tæ chøc, cÇn vµ th¾m thiÕt. Víi hä, con c¸i nh− ®oµn thÓ; thø ba lµ quan hÖ vî chång; lµ nh÷ng mÇm non ®ang lín nªn cÇn thø t− lµ b¹n bÌ; thø n¨m lµ hµng xãm; ph¶i ®−îc uèn n¾n kÜ cµng. MÆt kh¸c, tiÕp ®Õn lµ mét sè quan hÖ kh¸c gi¶m c¸c con nh− lµ mét phÇn m¸u thÞt cña dÇn theo møc ®é gÇn gòi nh−: nh÷ng m×nh nªn ®−îc ch¨m sãc, ®−îc nu«i ng−êi yªu nhau, l¸i xe - kh¸ch hµng, nÊng, ®−îc d¹y dç chóng lµ mét niÒm b¸c sÜ - bÖnh nh©n vµ ng−êi nhµ bÖnh vui s−íng, niÒm h¹nh phóc lín lao v« bê nh©n, c«ng an - tï nh©n, c¸n bé hoµ gi¶i bÕn cña hä. Cho nªn, hä khuyªn d¹y con - ng−êi ®−îc hoµ gi¶i, chñ nhµ trä - nhiÒu ®iÒu. ng−êi ë trä, ë thuª... Sau ®©y, chóng t«i Muèn cho con m×nh biÕt yªu ®i s©u ph©n tÝch mét sè nhãm lín. th−¬ng, nh−êng nhÞn, biÕt ®ång c¶m vµ 3.1.1. Quan hÖ huyÕt thèng chia sÎ nh÷ng nçi ®au cña ng−êi kh¸c a. Quan hÖ gi÷a cha mÑ vµ con c¸i vµ biÕt sèng vÞ tha, chõng mùc, ®óng lÏ Trong mèi quan hÖ huyÕt thèng, ph¶i, cã ®¹o ®øc, nh©n phÈm, trung ®¸ng quan t©m nhÊt lµ quan hÖ gia thùc víi con ng−êi vµ cuéc ®êi ®Ó cã thÓ 75
  4. Quan hÖ liªn nh©n gi÷a c¸c vai giao tiÕp biÓu ..., tr. 73-83 L. T. NguyÖt (5) Em vÒ Hµ Néi, xa chÞ cµng ph¶i ngÈng cao ®Çu, hiªn ngang gi÷a bao bÒ gi÷ g×n nÕp sèng, ch¨m chØ häc hµnh h¬n. bén, phøc t¹p cña cuéc sèng nµy, cha mÑ khuyªn con c¸i: §õng nghe kÎ xÊu rñ rª ®ua ®ßi. Còng (1) Sèng ë ®êi ph¶i biÕt vÞ tha, con ®õng ®Ó häc hµnh sa sót thua anh kÐm ¹! [TruyÖn ng¾n 4 c©y bót n÷, tr. 182]. chÞ [20 truyÖn ng¾n ®Æc s¾c, tr. 321]. (2) Th× m×nh cø tèt, cø nh©n ®¹o, Ng−îc l¹i, em còng khuyªn anh chÞ ®Õn lóc nµo ®Êy hä sÏ nhËn ra [21 truyÖn nhiÒu ®iÒu. Ch¼ng h¹n, khi anh ®Þnh ng¾n NguyÔn ThÞ Thu HuÖ, tr. 299]. ph¸ nhµ cò ®Ó x©y nhµ míi: Muèn cho con cè g¾ng phÊn ®Êu (6) Anh µ, em thÊy c¸i nhµ ®ang ®Ñp trong häc hµnh, tÝch luü kiÕn thøc ®Ó thÕ nµy, ph¸ ®i th× tiÕc qu¸. Em ë trong mai nµy gióp Ých cho b¶n th©n, gia ®×nh nghÒ, em khuyªn anh nªn c¶i t¹o th«i. vµ x· héi cha mÑ ®· ©n cÇn: ChØ cÇn gia c«ng söa l¹i vµ lµm thªm (3) Bít th× giê ra mµ häc thªm lÊy Ýt néi thÊt, tr«ng sÏ kh¸c ngay... [TruyÖn ch÷, con ¹, Ýt ch÷ sau nµy khæ l¾m ng¾n NguyÔn §ç Phó, tr. 120]. [TruyÖn ng¾n 3 t¸c gi¶ n÷, tr. 179]. HoÆc khi cËu em ph¶i tr¶ gi¸ qu¸ Trong khi khuyªn con, bè mÑ hay sö ®¾t cho nh÷ng hµnh ®éng cña m×nh lµ dông c¸c tõ t×nh th¸i: µ, ¹, nhØ, nhÐ,... ph¶i ®i tï, ®· khuyªn anh m×nh lóc anh ®Ó thÓ hiÖn t×nh c¶m yªu th−¬ng cña ®Õn th¨m vµ cho tiÒn: m×nh víi con. Nh÷ng c¸ch kÕt hîp tõ: (7) Anh gi÷ lÊy mµ lµm ¨n l−¬ng con ¹, con nhÐ, nµy con,... ®· rót ng¾n thiÖn, ®õng bao giê ¨n c¾p. Nhôc l¾m! ®−îc kho¶ng c¸ch gi÷a bè mÑ vµ con c¸i. [TruyÖn ng¾n ViÖt Nam thÕ kØ XX, tr. 142]. Gi÷a hä võa cã sù ©n cÇn, quan t©m d¹y c. Quan hÖ gi÷a nh÷ng ng−êi th©n dç cña ng−êi trªn, võa cã t×nh c¶m th©n trong dßng hä th−¬ng, tù nhiªn, gÇn gòi cña mét ng−êi Ngoµi nh÷ng quan hÖ trªn, «ng bµ b¹n t©m t×nh ®Ó con biÓu hiÖn, gi·i bµy vµ c« chó còng rÊt hay khuyªn ch¸u. Hä nh÷ng t©m t−, nguyÖn väng. Tõ ®ã, con còng mong muèn nh÷ng ng−êi ch¸u yªu c¸i dÔ tiÕp thu, ®ång t×nh vµ lµm theo quý cña m×nh sèng sao cho tèt ®Ñp, lùa nh÷ng ®iÒu bè mÑ ®· khuyªn nhñ. chän ®−îc nh÷ng c«ng viÖc tèt nhÊt. V× Cã khi ng−îc l¹i, c¸c con còng vËy, hä ®· ®−a ra nh÷ng lêi khuyªn chÝ khuyªn bè mÑ. Ch¼ng h¹n, con g¸i, con lý, chÝ t×nh. Ch¼ng h¹n, bµ khuyªn ch¸u d©u khuyªn bè ch¨m sãc søc khoÎ: nh©n viÖc lµm thÞt mét con vÞt: (4) Ba ph¶i quan t©m ®Õn søc khoÎ (8) Ch¸u kh«ng ®−îc ®æ c¬m thõa ra cña ba nhiÒu h¬n míi ®−îc [TuyÓn tËp cèng. KiÕp sau sÏ thµnh vÞt, suèt ®êi mß truyÖn ng¾n ViÖt Nam 1945-2005, tr. 194]. c¬m r¬i c¬m v·i mµ ¨n. Cã vay, cã tr¶, b. Quan hÖ gi÷a anh vµ em ®õng ¸c ®éc trêi th−¬ng ch¸u ¹ [21 truyÖn Trong gia ®×nh, anh em còng rÊt ng¾n NguyÔn ThÞ Thu HuÖ, tr. 15]. hay khuyªn nhau. Muèn cho em sau CËu khuyªn ch¸u khi biÕt ®−îc nµy cã cuéc sèng Êm no, cã c«ng ¨n viÖc th»ng ch¸u h− háng cña m×nh ®Þnh giÕt lµm æn ®Þnh, chÞ d©u kh«ng nh÷ng ®· m×nh c−íp xe lÊy tiÒn tiªu xµi: tÇn t¶o lµm lông lÊy tiÒn nu«i em thay (9) §õng lµm ®iÒu ¸c víi ai. Th−¬ng bè mÑ, mµ cßn lu«n lu«n quan t©m dÆn lÊy mÑ ch¸u [TruyÖn ng¾n hay 1980 - dß, khuyªn nhñ em: 2000, tr. 245]. 76
  5. tr−êng §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVIIi, sè 4b-2009 (11) Mai lµ mång mét TÕt. Thñ Víi «ng bµ, c« chó, c¸c ch¸u còng tr−ëng binh ®oµn ch¾c sÏ vµo. Anh nªn thÓ hiÖn ch÷ hiÕu cña m×nh b»ng nh÷ng vÒ trùc tr¹m... [KiÒu V−îng, tr. 256]. lêi khuyªn hîp lÝ, hîp lÏ: Khuyªn nªn ch¨m lo häc tËp: (10) Mî thÞt con Lu cña cËu råi. (12) CËu nªn ®i häc mµ ra qu©n... ChuyÖn ®· qua, cËu còng ®õng tr¸ch Sau nµy ®Êt n−íc thèng nhÊt sÏ cÇn mî [21 truyÖn ng¾n NguyÔn ThÞ Thu nhiÒu c¸n bé nh− cËu... [Tõ Nguyªn HuÖ, tr. 69]. TÜnh, tr. 427]. Tãm l¹i, phÇn lín nh÷ng ph¸t ng«n Nh−ng hä còng cã thÓ khuyªn nhiÒu khuyªn trong quan hÖ huyÕt thèng ®Òu vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ®êi sèng riªng vµ lµ cña ng−êi trªn khuyªn ng−êi d−íi. ®êi sèng tinh thÇn, ch¼ng h¹n, c« gi¸m Khi khuyªn, hä th−êng sö dông c¸c cÆp ®èc khuyªn anh phã gi¸m ®èc: tõ x−ng h« ®Çy t×nh c¶m: bè mÑ - con, (13) ChuyÖn häc hµnh vµ c«ng viÖc «ng bµ - ch¸u/con, anh chÞ - em,… Ýt cña anh thÕ lµ t¹m æn. Anh nªn lo m¸i khi gäi anh, chÞ, x−ng t«i vµ h−íng ®Õn Êm gia ®×nh [Phan Cao To¹i, tr. 121]. nhiÒu vÊn ®Ò trong cuéc sèng, song tËp HoÆc c« t¹p vô khuyªn gi¸m ®èc: trung vµo nh÷ng néi dung chñ yÕu sau: (14) Ch¸u ®¸nh riªng cho chó c¸i mét lµ, khuyªn vÒ ®¹o ®øc, lèi sèng; hai ch×a kho¸. Lóc nµo chó vµo t¾m còng lµ, khuyªn vÒ c«ng viÖc, c¸ch thøc tiÕn ®−îc. Vµo tuæi chó ngµy nµo còng ph¶i hµnh c«ng viÖc; ba lµ, khuyªn vÒ viÖc t¾m n−íc nãng th× míi khoÎ ®−îc chó ¬i ch¨m sãc søc khoÎ. [Ma V¨n Kh¸ng, tËp 2, tr. 191]. 3.1.2. Quan hÖ gi÷a nh÷ng ng−êi Nh×n chung, ë mèi quan hÖ nµy, tuy cïng c¬ quan, ®oµn thÓ, tæ chøc c¸ch thÓ hiÖn lêi khuyªn cña c¸c nh©n ChiÕm sè l−îng ph¸t ng«n nhiÒu vËt giao tiÕp kh«ng giµu t×nh c¶m nh− ë thø hai sau quan hÖ huyÕt thèng lµ mèi quan hÖ huyÕt thèng, nh−ng vÉn quan hÖ gi÷a nh÷ng ng−êi cïng c¬ ®¶m b¶o ®óng b¶n chÊt cña mét hµnh quan, ®oµn thÓ, tæ chøc. V× ngoµi mèi ®éng khuyªn, th¸i ®é ng−êi nãi vÉn rÊt quan hÖ gia ®×nh, con ng−êi cßn sèng ch©n thµnh vµ tha thiÕt. trong nhiÒu mèi quan hÖ kh¸c. Dï lµ 3.1.3. Mèi quan hÖ gi÷a vî vµ chång nh÷ng ng−êi xa l¹, lµ kÎ B¾c ng−êi Quan hÖ vî - chång tõ x−a ®Õn nay Nam, lµ l−¬ng hay gi¸o th× khi cïng ®−îc xem lµ mét mèi quan hÖ tèt ®Ñp sèng trong mét tæ chøc, mét c¬ quan, lµm nÒn t¶ng cho mét gia ®×nh h¹nh cïng phÊn ®Êu theo mét môc ®Ých nhÊt phóc, mét x· héi Êm no, t−¬i ®Ñp. Quan ®Þnh, hä ®Òu hÕt lßng phÊn ®Êu, hÕt hÖ nµy hiÖn lªn th«ng qua hµnh ®éng lßng gióp ®ì nhau ®Ó cïng v−¬n lªn vµ khuyªn còng rÊt râ nÐt vµ cã nhiÒu hoµn thµnh tr¸ch nhiÖm. V× vËy, gi÷a ®iÓm ®Æc s¾c. C¨n cø vµo t− liÖu, chóng hä ®· n¶y sinh t×nh c¶m quý mÕn rÊt t«i nhËn thÊy quan hÖ vî - chång cã tÇn ®¸ng tr©n träng. Mét trong nh÷ng hµnh sè xuÊt hiÖn trong lêi tho¹i cña c¸c ®éng thÓ hiÖn sù quan t©m cña ng−êi nh©n vËt trong truyÖn ng¾n kh¸ cao vµ nãi ®èi víi ng−êi nghe lµ ®−a ra nh÷ng ë c¶ hai giíi nam vµ n÷. Tuy nhiªn, sè l−îng ph¸t ng«n khuyªn cña n÷ chiÕm tØ lêi khuyªn chÝ t×nh ®èi víi ®ång nghiÖp, lÖ lín h¬n so víi nam (71%/29%). Qua ®ång chÝ. Ch¼ng h¹n, hä cã thÓ khuyªn néi dung khuyªn, chóng t«i nhËn thÊy vÒ c«ng viÖc cña c¬ quan: 77
  6. Quan hÖ liªn nh©n gi÷a c¸c vai giao tiÕp biÓu ..., tr. 73-83 L. T. NguyÖt tóng ta lÇn håi, tiÖn ai ng−êi nÊy xoay khi khuyªn, vî vµ chång th−êng h−íng xë [TruyÖn ng¾n hiÖn thùc, tr. 524]. vÒ chñ ®Ò t×nh c¶m lµ chÝnh. Tr−íc hÕt lµ t×nh c¶m cña vî dµnh Ngay c¶ khi ph¶i rêi bá gia ®×nh, cho chång. To¸t lªn tõ nh÷ng ph¸t ng«n chång con lÆn léi n¬i xø ng−êi ®Ó kiÕm khuyªn lµ h×nh ¶nh mét ng−êi vî tÇn tiÒn nu«i con, lo cho gia ®×nh, ®Õn khi vÒ n−íc, kinh tÕ ®· kh¸ gi¶ nh−ng t¶o, ®¶m ®ang, hÕt lßng quan t©m, lo l¾ng cho chång. Ch¼ng h¹n, khi nghÜ chång l¹i cã bå, dï rÊt ®au khæ, nh−ng r»ng, ngµy mai m×nh ®i häc xa, thiÕu khi nhËn thÊy sù bèi rèi, lóng tóng cña v¾ng bµn tay ch¨m sãc cña m×nh, chång chång lóc chu«ng ®iÖn tho¹i reo, c« ®· khuyªn anh: sÏ vÊt v¶, bµn tay ch¾c còng sÏ vông vÒ (18) Hoan ®õng lµm nh− vËy. khi lµm nh÷ng c«ng viÖc vÆt nªn vî ®· khuyªn vµ c¨n dÆn chång rÊt kÜ cµng, cô Kh«ng nªn ®Ó c« Êy ph¶i chê [TruyÖn ng¾n hay, tr. 61]. thÓ tr−íc khi ®i xa: (15) Anh ®õng ra b¶n uèng r−îu B»ng sù nh¹y c¶m, tinh tÕ cña tr¸i n÷a nhÐ. Uèng r−îu say mµ ra giã lµ dÔ tim ng−êi phô n÷, c« ®· nhËn ra mét sù bÞ c¶m l¾m… thùc ®au lßng lµ h¹nh phóc ®ang bÞ ®e (16) QuÇn ¸o thay ra th× nªn giÆt do¹ nghiªm träng bëi ng−êi thø ba. ngay. Anh cø ®Ó l¹i mét ®èng chuét nã §iÒu ®ã cã thÓ lµm cho tinh thÇn, søc c¾n n¸t th× lÊy g× mµ v¸ [TruyÖn ng¾n khoÎ c« suy sôp tét cïng. Nh−ng v× cã hay thêi chiÕn tranh, tr. 528]. mét tr¸i tim vÞ tha cao c¶, cã sù bao dung, ®é l−îng v« cïng nªn c« kh«ng nì Ng−êi vî quan t©m, lo l¾ng cho tr¸ch mãc chång, mµ cßn khuyªn anh chång tõ nh÷ng viÖc nhá nhÆt - nh÷ng viÖc mµ lÏ ra vî ph¶i lµm, nh−ng v× ®iÒu ®Õn víi ng−êi ®µn bµ kia ®Ó hä kh«ng ph¶i chê ®îi nhau, ®Ó chång khái ph¶i kiÖn hoµn c¶nh riªng mµ vî ph¶i ®Ó cho chång lµm, cho nªn lêi khuyªn cña vî khã xö. Ng−îc l¹i, qua kh¶o s¸t t− liÖu, ta nÆng t×nh th−¬ng. §ång thêi, lêi cßn thÊy t×nh c¶m mµ chång dµnh cho khuyªn cña vî cßn thÓ hiÖn s©u s¾c ë sù vî còng kh«ng Ýt vµ kh«ng kÐm phÇn da vÞ tha, th«ng c¶m, chia sÎ cho chång khi chång buån phiÒn. Ng−êi chång vèn diÕt. Nh− chóng ta ®· biÕt, b¶n chÊt cña ng−êi cña ng−êi ®µn «ng lµ cøng ®−îc coi lµ trô cét cña gia ®×nh c¶ vÒ r¾n, kh« khan Ýt thÓ hiÖn t×nh c¶m b»ng kinh tÕ lÉn tinh thÇn, khi kh«ng lµm lêi. Nh−ng ®iÒu nµy, kh«ng cã nghÜa lµ trßn ®−îc tr¸ch nhiÖm Êy, anh c¶m thÊy day døt, d»n vÆt. Lµ mét ng−êi vî nh¹y hä kh«ng biÕt yªu th−¬ng vî, yªu th−¬ng mét nöa tr¸i tim, mét nöa cuéc c¶m, hiÓu ®−îc t©m tr¹ng ®au khæ, dµy sèng cña m×nh. Hä nãi Ýt, nh−ng tõng vß cña chång nªn c« kh«ng o¸n tr¸ch, hên giËn mµ ®· khuyªn, ®· ®éng viªn lêi, tõng c©u, tõng ch÷ ®Òu chan chøa t×nh yªu th−¬ng vµ sù quan t©m s©u chång b»ng nh÷ng lêi lÏ dÞu dµng, ©n s¾c. cÇn vµ kh«n khÐo ®Ó ®éng viªn chång: (19) §õng hµ tiÖn qu¸, èm ®au th× (17) Th«i m×nh ¹, c¶nh ngé eo hÑp b¾t buéc m×nh ph¶i thÕ, m×nh còng khæ [TriÖu B«n, tr. 292]. ®õng phiÒn muén lµm g×. MiÔn t«i bu«n Lêi nãi cña chång tuy kh«ng v¨n b¸n vÊt v¶ nh−ng ch¼ng nh− ai bÞ hoa, m−ît mµ nh−ng Èn s©u trong ®ã lµ chång hµnh h¹, mÑ chång vïi dËp, chÞ mét tÊm lßng cao ®Ñp biÕt th−¬ng yªu, em chång ®ay nghiÕn lµ ®−îc råi. NghÌo chia sÎ víi ng−êi vî yªu quý. 78
  7. tr−êng §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVIIi, sè 4b-2009 chø kh«ng cã nh÷ng lêi khuyªn ®a d¹ng, Bªn c¹nh sù khuyªn r¨n, chia sÎ vÒ phong phó vÒ néi dung nh− nh÷ng t×nh c¶m, chång cßn cã vai trß lµ ng−êi ng−êi cã mèi quan hÖ th©n thiÕt trªn. trung hoµ mèi quan hÖ mÑ chång - nµng Song, sù ch©n thµnh vµ lßng mong d©u vµ nh÷ng mèi quan hÖ kh¸c nªn muèn thùc sù cña ng−êi nãi ®èi víi còng khuyªn d¹y vî rÊt nhiÒu ®iÒu vÒ ng−êi nghe vÉn trµn ®Çy vµ s©u s¾c ®¹o lÝ, nh©n phÈm, tÝnh c¸ch mong sao ®óng víi b¶n chÊt cña hµnh ®éng ng−êi vî cña m×nh lu«n lµ “d©u hiÒn”, khuyªn. Qua lêi khuyªn cña m×nh, “g¸i ®¶m”. ThÊy vî tá vÎ khã chÞu, bùc ng−êi nãi muèn göi g¾m nh÷ng ®iÒu tèt béi khi cã chÞ g¸i ®Õn ë, chång ®· ®Ñp ®Õn cho ng−êi nghe. Ng−êi nghe dï khuyªn: thùc hiÖn hay kh«ng thùc hiÖn còng (20) MÑ Thuý ®õng giËn qu¸ ho¸ c¶m thÊy Êm lßng, bëi m×nh ®−îc sèng mÊt kh«n [Ma V¨n Kh¸ng, tËp 1, tr. 410]. trong t×nh yªu th−¬ng, trong sù quan Vî khóc m¾c víi mÑ chång, chång t©m, chia sÎ cña mäi ng−êi. §iÒu nµy, sÏ khuyªn nhñ, ®éng viªn: phÇn nµo gióp cho quan hÖ gi÷a hä (21) Th«i ng−êi giµ vÉn hay tr¸i ngµy mét tèt ®Ñp h¬n tÝnh, mî nªn biÕt nÝn nhÞn [TruyÖn 3.2. Quan hÖ vÞ thÕ ng¾n hiÖn thùc, tr. 476]. Tõ nh÷ng ®iÒu ph©n tÝch trªn, ta cã Quan hÖ vÞ thÕ cã thÓ xÐt trªn nhiÒu thÓ kh¼ng ®Þnh mét ®iÒu r»ng, trong ph−¬ng diÖn nh−ng ë ®©y, chóng t«i chØ hµnh ®éng khuyªn, quan hÖ vî-chång xÐt trªn mét sè ph−¬ng diÖn sau: th−êng diÔn ra theo chiÒu tèt ®Ñp, ®¸ng 3.2.1. Quan hÖ vÒ giíi tr©n träng vµ ®¸ng ®Ó mäi ng−êi häc Qua kh¶o s¸t, chóng t«i thèng kª tËp. Nh÷ng ng−êi vî, ng−êi chång dï ®−îc 133 ph¸t ng«n khuyªn cña n÷ giíi trong bÊt cø hoµn c¶nh nµo: h¹nh phóc vµ 167 ph¸t ng«n khuyªn cña nam giíi hay bÊt h¹nh, vui vÎ, chan hoµ hay giËn víi tØ lÖ 43,3%/56,7%. Nh− vËy, trong sè dçi,… ®Òu thÓ hiÖn sù quan t©m, yªu phiÕu t− liÖu mµ chóng t«i kh¶o s¸t, th−¬ng nhau s©u s¾c. Hä th−êng h« gäi nam giíi nãi nhiÒu h¬n n÷. Th«ng nhau b»ng nh÷ng cÆp tõ x−ng h« ®Çy th−êng víi ng−êi ViÖt, n÷ giíi ®−îc xem t×nh c¶m: anh - em, anh/ em - m×nh, lµ nh÷ng ng−êi “nhiÒu lêi”, “l¾m ®iÒu”. VËy mµ, víi hµnh ®éng khuyªn sè l−îng hoÆc gäi nhau mét c¸ch tr×u mÕn theo tªn con, mµ Ýt x−ng t«i gäi c«/ anh. ph¸t ng«n cña nam giíi l¹i chiÕm −u thÕ. §iÒu nµy cã g× m©u thuÉn hay cã g× Ngoµi nh÷ng mèi quan hÖ c¬ b¶n ®Æc biÖt? Trªn thùc tÕ, sè l−îng l−ît lêi trªn, quan hÖ b¹n bÌ, hµng xãm, nh÷ng vµ sè l−îng ph¸t ng«n trong giao tiÕp ®«i yªu nhau… còng ®−îc hiÖn lªn râ nÐt th«ng qua hµnh ®éng khuyªn. Qua h»ng ngµy cña n÷ giíi víi ®ång nghiÖp, ng−êi cïng c¬ quan th× n÷ giíi nhiÒu hµnh ®éng ng«n ng÷ nµy, c¸c mèi quan h¬n nam, nh−ng n÷ chØ hay t¸n gÉu víi hÖ hiÖn lªn rÊt sinh ®éng vµ ®Ñp ®Ï. Nh÷ng ng−êi b¹n, ng−êi hµng xãm… cã nh÷ng c©u chuyÖn “con cµ con kª”, thÓ khuyªn nhau nhiÒu ®iÒu trong cuéc “chuyÖn c¬m ¸o g¹o tiÒn” chø Ýt khi thËt sèng. ThËm chÝ, c¶ nh÷ng ng−êi Ýt th©n tÜnh t©m ®Ó nãi chuyÖn nghiªm tóc, quen nhau vÉn cã thÓ khuyªn nhau. thùc hiÖn hµnh ®éng khuyªn nhñ nh− Tuy nhiªn, lêi khuyªn, néi dung khuyªn nam giíi. V× thÕ, víi hµnh ®éng khuyªn, chØ giíi h¹n ë mét hoÆc mét vµi lÜnh vùc nam giíi nãi nhiÒu h¬n n÷ còng lµ ®iÒu tri thøc nµo ®ã mµ ng−êi nãi am hiÓu, dÔ hiÓu. Ta cã thÓ lÊy dÉn chøng vÒ sù 79
  8. Quan hÖ liªn nh©n gi÷a c¸c vai giao tiÕp biÓu ..., tr. 73-83 L. T. NguyÖt (23) §õng hµ tiÖn qu¸, èm ®au th× chªnh lÖch nµy b»ng lêi tho¹i cña c¸c khæ [TriÖu B«n, tr. 292]. nh©n vËt trong truyÖn ng¾n NguyÔn (24) VÒ ®i. §õng bao giê ra chç l¹ Huy ThiÖp. Theo kÕt qu¶ thèng kª cña mÆc c¸i ¸o ®Ô bÞ bËt cóc nh− thÕ nµy. t¸c gi¶ NguyÔn ThÞ Ðn trong luËn v¨n Nã sÏ kÝch thÝch ®µn «ng, lóc Êy em bÞ “§Æc ®iÓm lêi tho¹i nh©n vËt n÷ trong v¹ l©y ®Êy [TruyÖn ng¾n 4 c©y bót n÷, truyÖn ng¾n NguyÔn Huy ThiÖp” [3] th× tr. 228]. sè l−îng c¸c hµnh ®éng ng«n ng÷ cña Trong khi ®ã, n÷ giíi lµ nh÷ng n÷ lµ 1360, trong khi ®ã cña nam lµ ng−êi cã thiªn bÈm giµu t×nh c¶m, dÞu 1981, víi tØ lÖ chªnh lÖch 40,7%/ 59,3% dµng, tÕ nhÞ nªn lêi ¨n tiÕng nãi cña hä [3, tr. 25]. còng béc lé râ ®iÒu ®ã. Hä th−êng dïng Nam - n÷ lµ hai giíi cã ®Æc ®iÓm nh÷ng tõ t×nh th¸i ë ®Çu hoÆc cuèi ph¸t t©m - sinh lÝ kh¸c nhau, cho nªn, lêi ng«n ®Ó thÓ hiÖn sù quan t©m, dÞu dµng tho¹i cña hä còng mang nh÷ng ®Æc vµ tha thiÕt, ®Æc biÖt lµ khi nãi víi ®iÓm riªng biÖt, Ýt khi lÉn lén. Khi thùc chång, con: hiÖn hµnh ®éng khuyªn, mçi giíi còng (25) Th«i anh ¹, c¶nh ngé eo hÑp b¾t cã nh÷ng c¸ch lùa chän ng«n ng÷ vµ buéc, m×nh còng ®õng phiÒn muén lµm c¸ch cÊu t¹o ph¸t ng«n kh¸c nhau, thÓ g× [TruyÖn ng¾n hiÖn thùc, tr. 524]. hiÖn nÐt riªng cña hä. Nh×n chung, ë néi Qua nh÷ng ph¸t ng«n trªn, ta thÊy dung khuyªn, tøc lµ néi dung mÖnh ®Ò tÊm lßng cña ng−êi vî thËt vÞ tha vµ th× kh«ng cã sù kh¸c nhau ë hai giíi, yªu chång hÕt mùc. Trong lêi khuyªn nh−ng c¸ch thøc diÔn ®¹t cña hä l¹i cña hä võa cã tr¸ch nhiÖm cña mét kh¸c nhau. Nam giíi th−êng lµ nh÷ng ng−êi vî ®¶m ®ang ch¨m lo cho chång, ng−êi häc réng, hiÓu nhiÒu, hay ®−îc ®i võa cã t×nh yªu chan chøa cña mét tr¸i ®©y ®i ®ã vµ tham gia nhiÒu tæ chøc x· tim nh¹y c¶m, biÕt yªu th−¬ng, chia sÎ héi nªn lêi khuyªn cña hä kh¸ phong víi nh÷ng nçi khæ t©m cña ng−êi chång. phó, ®a d¹ng, h−íng ®Õn nhiÒu ®èi Víi c¶ nh÷ng ng−êi hµng xãm, t−îng kh¸c nhau. Hä cã thÓ trong vai ng−êi cïng c¬ quan phô n÷ vÉn lu«n mét c¸n bé toµ ¸n khuyªn tï nh©n, mét nhá nhÑ, ©n cÇn: b¸c sÜ khuyªn bÖnh nh©n, mét anh (26) C« ®õng giËn chÞ míi d¸m nãi. chiÕn sÜ khuyªn ®ång ®éi cña m×nh, mét ë hoµn c¶nh cña c«, c« ph¶i l−îng søc l¸i xe khuyªn hµnh kh¸ch, hay ®¬n gi¶n m×nh... L©u nay chÞ vÉn cã ý dß xem, ai chØ lµ mét ng−êi chång, ng−êi cha, ng−êi ta nhì nhµng hoÆc go¸ bôa... ng−êi anh khuyªn vî, con vµ em ót trong gia ®×nh. Khi ph¸t ng«n, ta thÊy [TriÖu B«n, tr. 111]. nh÷ng lêi khuyªn cña nam giíi cã phÇn Tãm l¹i, qua nh÷ng lêi khuyªn cña cøng r¾n h¬n. Hä lu«n ®i th¼ng vµo vÊn m×nh, dï lµ víi ®èi t−îng nµo th× ng−êi ®Ò, Ýt dïng tõ ®−a ®Èy, tõ t×nh th¸i: phô n÷ vÉn to¸t lªn nh÷ng nÐt ®Ñp (22) T«i khuyªn b¸c ®õng qu¸ lo trong phÈm chÊt cña giíi m×nh: nhÑ nghÜ mµ tæn h¹i ®Õn th©n thÓ [TriÖu nhµng, t×nh c¶m, biÕt quan t©m, ch¨m B«n, tr. 155]. sãc ng−êi kh¸c, biÕt sèng vÞ tha, bao Ngay ®Õn c¶ nh÷ng vÊn ®Ò t×nh dung, ®é l−îng vµ rÊt tÕ nhÞ, khÐo lÐo c¶m, tÕ nhÞ cña vî chång, ng−êi yªu cã trong c¸ch sö dông ng«n ng÷ nãi chung vµ thÓ hiÖn hµnh ®éng khuyªn nãi khi hä còng nãi ng¾n cñn, céc lèc, l¹nh lïng, nhiÒu khi thiÕu c¶ tõ x−ng h«: riªng. 80
  9. tr−êng §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVIIi, sè 4b-2009 3.2.2. Quan hÖ vÒ ®Þa vÞ, thø bËc, tõ x−ng h«. Nh−ng ®iÒu ®¸ng l−u ý lµ tuæi t¸c nh÷ng ph¸t ng«n nµy phÇn lín chØ rót Tuæi t¸c, ®Þa vÞ, thø bËc còng lµ mét gän chñ ng÷ nhê ng÷ c¶nh. VÝ dô, «ng biÓu hiÖn cña quan hÖ vÞ thÕ. Còng nh− tr−ëng phßng th−¬ng binh x· héi ®Õn th¨m bµ mÑ liÖt sÜ ®· khuyªn bµ: quan hÖ th©n - s¬, chóng ta còng nhËn biÕt ®−îc thø bËc gi÷a c¸c nh©n vËt (27) Cô tr«ng d¹o nµy kh«ng ®−îc th«ng qua tõ ng÷ cã trong ph¸t ng«n. khoÎ l¾m ®©u. Cô giµ råi, cÇn gi÷ søc Qua kh¶o s¸t c¸c ph¸t ng«n chøa cho tèt. §õng cã tiÕt kiÖm kham khæ, ¨n hµnh ®éng khuyªn, chóng t«i thu ®−îc ch¼ng d¸m ¨n, mÆc ch¼ng d¸m mÆc, råi kÕt qu¶ sau: quþ xuèng lµ khæ. Cø ¨n tiªu ®i. TiÒn Quan hÖ vÞ thÕ Sè l−îng TØ lÖ (%) tuÊt cña anh c¶ ®Êy, cô ®õng xÎn xo Cao - thÊp 185 61,7 lµm g×. Giê cô lµ ng−êi cña ChÝnh phñ ThÊp - cao 73 24,3 råi. èm ®au cã thuèc cña Nhµ n−íc cÊp. Ngang hµng 42 14,0 Vµo viÖn, viÖn phÝ Nhµ n−íc ®µi thä. Cô Tæng 300 100 ®õng theo c¸c cô kh¸c: vÉn cßn sèng mµ ®· lo s½n cç ¸o. Nãi d¹i, nÕu cô cã mÖnh B¶ng thèng kª sè l−îng vµ tØ lÖ c¸c ph¸t hÖ nµo th× ®· cã Nhµ n−íc lo. Cô thÓ lµ ng«n khuyªn cña nh©n vËt trong quan cç v¸n nµy, v¶i liÖm nµy, h−¬ng hoa nµy hÖ vÞ thÕ. [Ma V¨n Kh¸ng, tËp 1, tr. 154]. Qua b¶ng, phÇn lín ph¸t ng«n Trong ph¸t ng«n trªn cã chñ ng÷ lµ khuyªn lµ cña ng−êi trªn, ng−êi nhiÒu cô nhê vµo ng÷ c¶nh c©u ®i tr−íc. HoÆc tuæi khuyªn ng−êi d−íi; tiÕp ®Õn lµ cña trong lêi mét chÞ hµng xãm khuyªn em, ng−êi d−íi, ng−êi Ýt tuæi khuyªn ng−êi ta còng kh«i phôc l¹i chñ ng÷ nhê c©u trªn; cuèi cïng lµ nh÷ng ng−êi cã vÞ thÕ ®i tr−íc lµ em: ngang hµng. (28) Th«i viÖc ®· qua, em ph¶i cho B¶n chÊt cña hµnh ®éng khuyªn lµ qua. §õng cã ®øng nói nµy tr«ng nói nä vËn dông sù hiÓu biÕt cña m×nh nãi cho mµ khæ c¶ mét ®êi [BÝch ThuËn, tr. 74]. ng−êi kh¸c biÕt ®iÒu g× nªn lµm. V× thÕ, §ång thêi, trong khi ph¸t ng«n, ng−êi nhiÒu tuæi, ng−êi cã ®Þa vÞ, thø ng−êi nãi mong muèn ng−êi nghe l¾ng bËc cao th−êng xuyªn khuyªn ng−êi cã nghe vµ lµm theo lêi khuyªn cña m×nh ®Þa vÞ thÊp, Ýt tuæi h¬n lµ mét ®iÒu dÔ nªn hä th−êng sö dông c¸ch nãi dÞu hiÓu vµ hîp lÝ. DÊu Ên cña quan hÖ nµy dµng, t×nh c¶m, dÔ nghe b»ng c¸ch ®−îc in ®Ëm trªn ph¸t ng«n. Tr−íc hÕt dïng c¸c côm tõ: con ¹, ch¸u ¹, nghe lµ ë líp tõ x−ng h«, c¸ch h« gäi. Th«ng con,… c¸c tõ: µ, nghe, nghen,… vµ ¸p th−êng, trong giao tiÕp, ng−êi cã vÞ thÕ dông nÐt ®Ñp trong v¨n ho¸ øng xö cña cao, nhiÒu tuæi cã thÓ nãi trèng kh«ng, nh−ng khuyªn lµ mét hµnh ®éng ng«n ng−êi ViÖt “x−ng khiªm h« t«n” ®Ó gäi ng−êi nghe cã vÞ thÕ d−íi m×nh: cô, anh, ng÷ ®e do¹ ®Õn thÓ diÖn ng−êi nghe, chÞ… §iÒu nµy, gióp cho hä rót ng¾n nÕu nãi kh«ng khÐo sÏ dÔ lµm mÊt lßng, thËm chÝ cßn lµm cho ng−êi nghe c¶m ®−îc kho¶ng c¸ch vÒ quyÒn uy, tr¸nh thÊy bÞ xóc ph¹m, khinh th−êng. V× thÕ, th¸i ®é trÞch th−îng, ¸p ®Æt, lµm cho khi thùc hiÖn hµnh ®éng khuyªn, ng−êi ng−êi nghe phËt lßng v× m×nh ®· qu¸ nãi dï ë vÞ thÕ cao h¬n nh−ng còng Ýt lªn mÆt d¹y ®êi. §Æc biÖt, nh÷ng ng−êi nãi trèng kh«ng. Trong tæng sè 185 ph¸t cã vÞ thÕ thÊp vµ Ýt tuæi muèn khuyªn ng«n th× chØ cã 42 ph¸t ng«n kh«ng cã ng−êi trªn th× cµng ph¶i thËn träng 81
  10. Quan hÖ liªn nh©n gi÷a c¸c vai giao tiÕp biÓu ..., tr. 73-83 L. T. NguyÖt anh, cô, bµ,… Song ë mçi ph¸t ng«n trong c¸ch ¨n nãi, c¸ch sö dông tõ ng÷ kÎo bÞ mang tiÕng lµ d¹y kh«n, “trøng ®Òu to¸t lªn sù b×nh ®¼ng, ngang hµng gi÷a nh÷ng ng−êi tham gia giao tiÕp. kh«n h¬n vÞt”. V× vËy, trong ph¸t ng«n, Dï lµ lêi khuyªn, lêi gãp ý nh−ng vÉn ta hiÕm thÊy tr−êng hîp thiÕu tõ x−ng h«, néi dung khuyªn còng lµ nh÷ng ®iÒu rÊt hµi h−íc, t−¬i trÎ. (30) CËu ph¶i båi d−ìng kh¬ khí th«ng th−êng, dÔ hiÓu, dÔ chÊp nhËn vµ vµo míi phôc vô nh©n d©n ra trß ®−îc. cã c¬ së khoa häc hîp lÝ, râ rµng. Ch¼ng Cã ph¶i kh«ng nµo? [TruyÖn ng¾n hay h¹n, mét ng−êi anh hä h¬n em 10 tuæi, 1980-2005, tr. 303]. ®Þnh x©y nhµ, nhê em xem b¶n thiÕt kÕ, em ®Õn th¨m nhµ vµ nãi: 4. KÕt luËn (29) Anh ¹, em thÊy c¸i nhµ nµy - Qua ph©n tÝch trªn, ta thÊy mçi ®ang ®Ñp thÕ nµy, ph¸ ®i th× tiÕc qu¸. ph¸t ng«n khuyªn ®Òu in ®Ëm dÊu Ên c¸ Em ë trong nghÒ, em khuyªn anh nªn nh©n vµ liªn c¸ nh©n cña c¸c nh©n vËt. c¶i t¹o th«i. ChØ cÇn gia c«ng söa sang Trong ph¸t ng«n, ®Æc tr−ng riªng cña råi lµm thªm néi thÊt, tr«ng sÏ kh¸c tõng nhãm nh©n vËt ®−îc thÓ hiÖn râ vÒ ngay [TruyÖn ng¾n 3 t¸c gi¶ n÷ §ång giíi tÝnh, c−¬ng vÞ x· héi, tuæi t¸c… Vµ, B»ng S«ng Cöu Long, tr. 120]. dï lµ giíi tÝnh nµo, c−¬ng vÞ nµo th× khi ë vÝ dô trªn, ng−êi em ®· rÊt kh«n thùc hiÖn hµnh ®éng khuyªn, ng−êi nãi khÐo trong c¸ch ¨n nãi b»ng c¸ch dïng th−êng tá th¸i ®é ©n cÇn, tha thiÕt thÓ tõ t×nh th¸i ë ®Çu c©u t¹o sù th©n t×nh, hiÖn sù quan t©m, th©n quý ®èi víi t«n träng (anh ¹), tiÕp ®Õn lµ nªu sù ng−êi nghe. §iÒu nµy, kh¸c h¼n víi th¸i c¶m nhËn cña riªng m×nh (em thÊy) vÒ ®é ®Ò cao tÝnh quyÒn uy cña ng−êi ra thùc tÕ kh¸ch quan (nhµ ®ang ®Ñp) vµ lÖnh hoÆc th¸i ®é nghiªm kh¾c, døt kh¼ng ®Þnh chuyªn m«n cña m×nh (em ë kho¸t cña ng−êi thùc hiÖn hµnh vi cÊm trong nghÒ), cuèi cïng míi ®−a ra lêi ®o¸n. khuyªn hîp lÝ (anh nªn c¶i t¹o th«i). - §èi víi hµnh ®éng khuyªn, c¸c vai Víi nh÷ng ng−êi cã quan hÖ ngang giao tiÕp th−êng thÓ hiÖn c¸c quan hÖ b»ng th× hÇu hÕt ®Òu lµ b¹n bÌ, ®ång liªn nh©n: a) Trªn trôc ngang, ta ®éi, ®ång chÝ. Cho nªn, lêi lÏ trong ph¸t th−êng gÆp: quan hÖ huyÕt thèng, quan ng«n cã phÇn suång s·, Ýt c©u nÖ, tù hÖ gi÷a nh÷ng ng−êi cïng c¬ quan, nhiªn vµ tho¶i m¸i h¬n, cã thÓ cã tõ ®oµn thÓ, tæ chøc vµ quan hÖ vî - chång; x−ng h« nh−ng còng cã thÓ kh«ng. C¸c b) Trªn trôc däc, ta th−êng gÆp nam tõ x−ng h« th−êng ®−îc sö dông lµ: giíi cã sè l−îng ph¸t ng«n nhiÒu h¬n n÷ mµy, tí, cËu, t«i, m×nh,… hoÆc gäi b»ng giíi, ng−êi cã vÞ thÕ cao hay khuyªn tªn riªng hay cã thÓ gäi yªu b»ng: bµ, ng−êi cã vÞ thÕ thÊp. Nh÷ng biÓu hiÖn bµ giµ, «ng,… ë nh÷ng ng−êi trÎ tuæi, cña quan hÖ liªn nh©n nµy chi phèi trùc cßn nh÷ng ng−êi nhiÒu tuæi, hä th−êng tiÕp tíi viÖc thùc hiÖn hµnh ®éng cÈn thËn h¬n nªn hay gäi nhau b»ng: khuyªn. . T i liÖu tham kh¶o [1] §ç H÷u Ch©u, §¹i c−¬ng ng«n ng÷ häc, tËp 2, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi, 2003. [2] NguyÔn §øc D©n, Ng÷ dông häc, tËp 1, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi, 2000. 82
  11. tr−êng §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVIIi, sè 4b-2009 [3] NguyÔn ThÞ Ðn, §Æc ®iÓm lêi tho¹i nh©n vËt n÷ trong truyÖn ng¾n NguyÔn Huy ThiÖp, LuËn v¨n th¹c sü Ng÷ v¨n, 2007. [4] §ç ThÞ Kim Liªn, Ng÷ nghÜa lêi héi tho¹i, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi, 1995. [5] §ç ThÞ Kim Liªn, Gi¸o tr×nh ng÷ dông häc, NXB §¹i häc Quèc gia Hµ Néi, Hµ Néi, 2005. [6] J. Lyons, Ng÷ nghÜa häc dÉn luËn (NguyÔn V¨n HiÖp dÞch), NXB Gi¸o dôc, 2006. [7] Hoµng Phª (chñ biªn), Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt, NXB §µ N½ng, §µ N½ng, 2009. [8] NguyÔn Nh− ý (chñ biªn), Tõ ®iÓn gi¶i thÝch thuËt ng÷ ng«n ng÷ häc, NXB Gi¸o dôc, 1996. Summary The interpersonal relationships between conversation roles expressed in speech act “advice” In conversations, characters and their relations play important roles when carrying out speech acts. Advice is one of speech acts used in characters conversations which express the numerous interpersonal relationships. In this article, we studied the interpersonal relationships of the conversational roles when carrying out speech act of advice. (a) Cao Häc 15, chuyªn ng nh lý luËn Ng«n ng÷, tr−êng §¹i Häc Vinh. 83
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

LV.26: Bộ 320 Luận Văn Thạc Sĩ Y Học
320 tài liệu
1247 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2