intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Báo cáo nghiên cứu khoa học " “Tam ngôn” của Trang Tử và sự hạn chế của ngôn từ "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST
Báo xấu
90
lượt xem 9
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trang Tử là một nhà t- t-ởng (bản thân Nam Hoa kinh là một tác phẩm triết học đậm giá trị văn học), làm thế nào ông có thể diễn đạt đ-ợc những khái niệm triết học trừu t-ợng trong tr-ớc tác của mình? Trang Tử vô cùng hiểu rõ vấn đề này, ông đã sáng tạo ra ba thủ pháp nghệ thuật, đồng thời cũng là ba hình thức diễn đạt cho sáng tác của mình, là ngụ ngôn( ), trọng ngôn( ) và chi ngôn( ), gọi chung là ... ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " “Tam ngôn” của Trang Tử và sự hạn chế của ngôn từ "

  1. “Tam ng«n” cña Trang Tö… D−¬ng TuÊn Anh NCS TiÕn sÜ §¹i häc S− ph¹m B¾c Kinh ¤ng chñ tr−¬ng “ng«n bÊt tËn ý” ( ), 1. Trang Tö v “tam ng«n” 意尽不言 cho r»ng “ng«n” (lêi nãi) chØ lµ c«ng cô ®Ó Trong qu¸ tr×nh s¸ng t¸c, nhµ v¨n diÔn ®¹t ý. Ng«n ng÷ lµ mét lo¹i phï hiÖu. th−êng gÆp ph¶i sù gß bã h¹n chÕ cña ng«n Trong qu¸ tr×nh sö dông, mçi tõ, mçi c¸ch tõ. Ng«n ng÷ vµ kh¶ n¨ng diÔn ®¹t cña nã diÔn ®¹t ®Òu hµm chøa ý nghÜa rÊt phong hÊp dÉn ng−êi s¸ng t¸c, råi dÇn thÊm s©u phó. Nh−ng sù h÷u h¹n cña ng«n tõ kh«ng vµo tiÒm thøc cña ng−êi nghÖ sÜ. Nhµ v¨n thÓ ph¶n ¸nh ®−îc sù v« h¹n cña thÕ giíi. sau ®ã g¾ng hÕt søc tËn dông kh¶ n¨ng cña Huèng hå, trong bèi c¶nh x· héi mµ Trang ng«n ng÷, tõ ®ã lµm phong phó thªm kh¶ sèng, thêi kú tr¨m nhµ ®ua tiÕng (b¸ch gia n¨ng diÔn ®¹t cña ng«n ng÷, nh»m khiÕn tranh minh), “gièng víi m×nh th× h−ëng cho ng«n ng÷ cã ®ñ kh¶ n¨ng diÔn ®¹t øng, kh¸c víi m×nh th× ph¶n ®èi; gièng víi nh÷ng néi dung t− t−ëng mµ nhµ v¨n m×nh th× cho lµ ph¶i, kh¸c víi m×nh th× cho muèn thÓ hiÖn. §iÒu nµy cho thÊy sù h¹n lµ tr¸i” ( 为己于同；反则同己与不，应则同己与 chÕ vÒ kh¶ n¨ng diÔn ®¹t cña ng«n ng÷, ®ßi ), mµ nguyªn nh©n lµ do 之非为己于异，之是 suy nghÜ chñ quan cña mçi con ng−êi, tõ ®ã hái ng−êi nghÖ sÜ trong qu¸ tr×nh s¸ng t¸c sinh ra tranh luËn, ai còng kh− kh− cho ph¶i kh¾c phôc ®−îc, míi cã thÓ diÔn ®¹t m×nh lµ ®óng. C¸i kho¶ng c¸ch gi÷a ý vµ ®−îc tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu b¶n th©n muèn nãi. lêi nãi tõ ®ã biÕn thµnh sù tån t¹i m©u Trang Tö trong qu¸ tr×nh s¸ng t¸c Nam thuÉn. Hoa kinh còng kh«ng ph¶i lµ ngo¹i lÖ. Trang Tö v« cïng hiÓu râ vÊn ®Ò nµy, Trang Tö lµ mét nhµ t− t−ëng (b¶n th©n «ng ®· s¸ng t¹o ra ba thñ ph¸p nghÖ thuËt, Nam Hoa kinh lµ mét t¸c phÈm triÕt häc ®ång thêi còng lµ ba h×nh thøc diÔn ®¹t cho ®Ëm gi¸ trÞ v¨n häc), lµm thÕ nµo «ng cã s¸ng t¸c cña m×nh, lµ ngô ng«n( ), träng thÓ diÔn ®¹t ®−îc nh÷ng kh¸i niÖm triÕt 言寓 ) vµ chi ng«n( ), gäi chung lµ ng«n( häc trõu t−îng trong tr−íc t¸c cña m×nh? 言重 言卮 Nghiªn cøu Trung Quèc sè 6(94) - 2009 73
  2. d−¬ng tuÊn anh ), chñ ®éng kh¾c phôc sù h¹n kinh chÝnh lµ c¸ch mµ Trang m−în danh tam ng«n( 言三 chÕ cña ng«n tõ. Tõ Phøc Quan trong cuèn c¸c nh©n vËt thuéc c¸c häc ph¸i kh¸c ®Ó Tinh thÇn nghÖ thuËt Trung Quèc, khi bµn tuyªn truyÒn t− t−ëng cña m×nh (cÇn chó ý, vÒ ®ãng gãp s¸ng t¹o nghÖ thuËt cña Trang kh¸i niÖm ngô ng«n cña Trang kh¸c c¸ch dïng cña chóng ta ngµy nay)(3). ThÕ nªn Tö ®· nãi: “C¸c t¸c phÈm cña b¸ch gia ch− tö tr−íc thêi nhµ TÇn, tuy ®Òu cã gi¸ trÞ Trang Tö míi so s¸nh c¸ch nãi nµy víi viÖc v¨n häc, tÝnh nghÖ thuËt cña nã, nh−ng ®èi ng−êi cha kh«ng lµm mai mèi cho con, víi tÝnh nghÖ thuËt trong t¸c phÈm v¨n muèn m−în miÖng ng−êi ngoµi nãi cho ch−¬ng cña b¶n th©n, mµ cã sù tù gi¸c thÓ “kh¸ch quan”. hiÖn trong t¸c phÈm vµ tù m×nh l¹i c¶m Träng ng«n lµ lêi cña bËc k× ng¶i (nh÷ng thô, e r»ng duy chØ cã mét ng−êi lµ Trang ng−êi cao tuæi, hiÓu biÕt, ®øc cao väng Chu th«i.”(1) träng). Lêi c¸c nh©n vËt nh− Hoµng §Õ, Trang Tö trong thiªn Ngô ng«n viÕt: Qu¶ng Thµnh Tö, B¾c M«n Thµnh, L·o “Ngô ng«n m−êi chÝn, lµ lêi cña ng−êi §am… chÝnh thuéc träng ng«n. Nh÷ng ngoµi bµn luËn. Cha ®Î kh«ng lµm mai mèi ng−êi nµy, ®· lµ “k× ng¶i” ®øc cao väng cho con m×nh. Ng−êi cha ®Î t¸n d−¬ng con träng th× lêi cña hä d−¬ng nhiªn cã søc m×nh, ch¼ng b»ng ng−êi kh«ng ph¶i lµ cha thuyÕt phôc, gi¶m thiÓu sù tranh c·i. t¸n d−¬ng. (NÕu cã t¸n d−¬ng qu¸ sù thùc) Chi ng«n lµ lêi nãi trong cuéc r−îu, do th× ch¼ng ph¶i lçi cña m×nh, mµ lµ lçi cña ch÷ chi vèn cã nghÜa lµ c¸i cèc uèng r−îu. ng−êi kh¸c. Gièng víi m×nh th× h−ëng øng, §Æc ®iÓm t¶n m¹n, hµi h−íc cña chi ng«n kh¸c víi m×nh th× ph¶n ®èi; gièng víi m×nh ®· cho thÊy nã chÝnh lµ ng«n ng÷ trong lóc th× cho lµ ph¶i, kh¸c víi m×nh th× cho lµ biÓu diÔn cña vai hÒ trong cuéc r−îu, nªn tr¸i. Träng ng«n m−êi b¶y, v× muèn ng¨n còng gäi lµ −u ng÷ (lêi nãi cña anh hÒ). Lêi nh÷ng lêi tranh biÖn nªn dïng lêi cña c¸c nãi chi ng«n, do vËy, nh− lêi ®ïa cît, lóc bËc k× ng¶i. Chi ng«n th× ngµy ngµy nãi ra, thËt lóc h−, nhiÒu khi nh− ng« nghª mµ l¹i hßa cïng vãi §¹o, nh©n ®ã mµ nãi m·i, cho hµm chøa nhiÒu ý vÞ s©u xa. V× thÕ, chi tíi hÕt cuéc ®êi. Kh«ng nãi lµ hîp víi §¹o, ng«n míi cã thÓ “ngµy ngµy nãi ra, hßa §¹o vµ lêi nãi kh«ng ngang nhau, lêi nãi vµ cïng vãi §¹o, nh©n ®ã mµ nãi m·i, cho tíi §¹o còng kh«ng ngang nhau vËy. Cho nªn hÕt cuéc ®êi.” Nguyªn v¨n, Trang Tö kh«ng míi nãi r»ng nãi mµ kh«ng nãi. Nãi mµ dïng ch÷ “§¹o” mµ dïng ch÷ Thiªn nghª, kh«ng nãi nghÜa lµ suèt ®êi nãi mµ ch−a lµ ch©n trêi, lµ n¬i trêi ®Êt kh«ng ph©n ra, tõng nãi, suèt ®êi kh«ng nãi mµ ch−a tõng t−îng tr−ng cho c¸i kh«ng thÓ chia t¸ch, kh«ng nãi. Ch¼ng ph¶i chi ng«n ngµy ngµy c¸i mµ trong ®ã mäi thø t−ëng nh− ®èi lËp nãi ra, hßa cïng víi §¹o, lµm sao cã thÓ dµi nhau nh− trêi vµ ®Êt vÉn cã thÓ hßa lµm l©u nh− vËy ®−îc!”(2). mét, ®ã lµ §¹o, c¸i §¹o mµ Trang Tö vµ c¸c Ngô ng«n lµ lêi cña ng−êi ngoµi, “ng−êi häc gi¶ cña §¹o gia h»ng t«n sïng. §· lµ ngo¹i ®¹o” bµn luËn. Ng−êi ngoµi ë ®©y lµ lêi b«ng ®ïa hµi h−íc trong cuéc r−îu th× ng−êi kh«ng cïng theo häc thuËt nh− cã ai l¹i ®i tranh c·i bao giê. §ïa ®Êy, mµ Trang, häc thuËt §¹o gia, chÝnh lµ m−în l¹i thËt ®Êy, tïy ng−êi nghe dïng con tim danh nh÷ng ng−êi thuéc c¸c nhµ Nho, MÆc, vµ khèi ãc cña b¶n th©n mµ soi xÐt, anh hÒ Danh… ®Ó tuyªn truyÒn häc thuyÕt §¹o kh«ng b¾t Ðp ai ph¶i nghÜ ph¶i nãi theo ý gia cña Trang. Lêi c¸c nh©n vËt Khæng Tö, m×nh, mµ c©u chuyÖn anh hÒ kÓ l¹i trë nªn Tö Cèng, C«ng T«n Long… trong Nam Hoa lêi Ýt ý nhiÒu, hµm ý s©u xa, khiÕn ng−êi Nghiªn cøu Trung Quèc sè 6(94) - 2009 74
  3. “Tam ng«n” cña Trang Tö… nghe cã thÓ ngÉm ®−îc nh÷ng ®iÒu kh«ng gi÷a t− duy vµ ng«n ng÷ cã thÓ t¹m quy vÒ nãi ra, hoÆc kh«ng thÓ diÔn ®¹t. mèi quan hÖ gi÷a néi dung vµ h×nh thøc. Cã kh«ng Ýt nh÷ng thø mµ kh«ng thÓ trùc Trong thiªn Thiªn h¹, Trang Tö còng tiÕp nãi th¼ng ra, hoÆc rÊt khã cã thÓ t×m mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh: “Cho thiªn h¹ lµ ®−îc tõ ng÷ tháa ®¸ng ®Ó diÔn ®¹t nã. V× vÈn ®ôc, kh«ng thÓ nãi chuyÖn cïng Trang, thÕ, khi muèn diÔn ®¹t mét néi dung nµo cho nªn lÊy chi ng«n ®Ó r«ng dµi, lÊy träng ®ã, ng−êi nãi (viÕt) th−êng ph¶i t×m mét ng«n ®Ó x¸c thùc, lÊy ngô ng«n ®Ó më h×nh thøc diÔn ®¹t phï hîp nhÊt, ®Ó cã thÓ réng.”(4) Kh«ng khã ®Ó nhËn ra r»ng, lêi truyÒn t¶i mét c¸ch giµu søc thuyÕt phôc anh hÒ cã thÓ r«ng dµi, lêi bËc “k× ng¶i” th× nhÊt tíi ng−êi nghe (®äc). ®¸ng tin cËy, cßn lêi cña “ng−êi ngo¹i ®¹o” H·y xem hiÖu qu¶ cña chi ng«n trong th× cã thÓ cho thÊy c¸ch nh×n vÊn ®Ò tõ ®o¹n v¨n sau ®Ó thÊy Trang Tö ®· kh¾c nhiÒu chiÒu h−íng quan ®iÓm kh¸c nhau. phôc sù h¹n chÕ cña ng«n tõ, ®Ó thuyÕt Do ®ã, Trang Tö viÕt c¶ mét cuèn s¸ch phôc ng−êi ®äc nh− thÕ nµo. Trong thiªn khiÕn mu«n ®êi hËu thÕ trÇm trå mµ vÉn lµ TÒ vËt luËn, Trang Tö kÓ mét c©u chuyÖn: “kh«ng nãi”. Ba c¸ch diÔn ®¹t ®· gióp “X−a, Trang Chu m¬ thÊy m×nh hãa thµnh Trang Tö diÔn ®¹t v« cïng hiÖu qu¶ nh÷ng b−ím, vç ®«i c¸nh mµ bay lªn, c¶m thÊy v« t− t−ëng mµ «ng muèn chuyÓn t¶i tíi mäi cïng thÝch chÝ, kh«ng biÕt m×nh lµ Trang ng−êi. Chu n÷a. Bçng nhiªn tØnh dËy, ng¹c nhiªn Kh«ng cã g× ph¶i nghi ngê, “tam ng«n” thÊy m×nh lµ Trang Chu, kh«ng râ m×nh lµ chÝnh lµ mét s¸ng t¹o nghÖ thuËt hoµn Trang Chu ®ang n»m méng hãa thµnh toµn tù gi¸c cña Trang Tö. ¤ng hoµn toµn b−ím, hay b−ím ®ang n»m méng hãa chñ ®éng vµ hiÓu râ lµm thÕ nµo ®Ó chuyÓn thµnh Trang Chu. Trang Chu vµ b−ím th× t¶i nh÷ng t− t−ëng cña m×nh tíi ng−êi ®äc. ph¶i ph©n biÖt ra råi. §ã gäi lµ “vËt hãa” vËy.”(5) C©u chuyÖn kÓ vÒ sù thÓ nghiÖm 2. “Tam ng«n” gi¶i quyÕt m©u thuÉn tån “vËt hãa” cña b¶n th©n chñ thÓ, còng hµm t¹i gi÷a “ý” ( ) v “lêi” ( ) 意 意 言 言 意 意 言 言 chøa c¶m xóc vui vÎ tù t¹i cña thó tiªu dao, “ý” th× v« h¹n, “lêi” th× h÷u h¹n, ®ã lµ hãa gi¶i sù ph©n ®Þnh “ta – vËt” trong mét ®iÒu hiÓn nhiªn, kh«ng ph¶i bµn c·i. Con c¶m nhËn “mäi vËt ®Òu ngang nhau” (tÒ ng−êi trong qu¸ tr×nh giao tiÕp th−êng cã vËt), thËm chÝ cã thÓ lÜnh héi ë ®ã c¶ sù h− mét kho¶ng c¸ch nhÊt ®Þnh nµo ®ã, ch¼ng v« khi ph©n ®Þnh “ta – vËt”… Bao nhiªu ý h¹n kho¶ng c¸ch vÒ ®Þa vÞ x· héi, v¨n hãa, nghÜa hµm chøa trong mét c©u chuyÖn nhá, tri thøc, quan ®iÓm…, dÉn tíi m©u thuÉn nÕu kh«ng cã mét c¸ch diÔn ®¹t hîp lÝ, khi “c¸i h÷u h¹n” kh«ng ®ñ truyÒn t¶i hÕt kh«ng chØ khã mµ diÔn ®¹t næi, mµ cßn “c¸i v« h¹n”, nhÊt lµ khi nhËn thøc cña kh«ng thÓ thuyÕt phôc ng−êi ®äc vÒ c¸i néi ng−êi nãi vµ ng−êi nghe kh«ng t−¬ng ®ång, dung mµ nã truyÒn t¶i. ng−êi nghe chØ c¶m nhËn ®−îc mét phÇn ý C¸i “ý” quan träng nhÊt mµ Trang Tö cña ng−êi nãi trong ph¹m vi giíi h¹n cña muèn truyÒn t¶i trong t¸c phÈm cña m×nh ng«n tõ vµ b¶n th©n sù giíi h¹n trong chÝnh lµ §¹o. Thiªn TrÝ b¾c du cã ®o¹n viÕt nhËn thøc cña ng−êi nghe. Huèng hå, vÒ §¹o nh− sau: “§¹o kh«ng thÓ nghe thÊy Trang Tö lµ mét nhµ t− t−ëng, nhµ triÕt ®−îc, c¸i nghe thÊy ®−îc kh«ng ph¶i lµ häc víi nh÷ng ý t−ëng th©m thóy, cao siªu, §¹o; §¹o kh«ng thÓ nh×n thÊy ®−îc, c¸i nªn kho¶ng c¸ch gi÷a «ng vµ ng−êi ®äc nh×n thÊy ®−îc kh«ng ph¶i lµ §¹o; §¹o b×nh th−êng lµ kh«ng hÒ nhá. Quan hÖ Nghiªn cøu Trung Quèc sè 6(94) - 2009 75
  4. d−¬ng tuÊn anh kh«ng thÓ nãi ra ®−îc, c¸i nãi ra ®−îc “Ng−êi ta ®Òu cã thÊt khiÕu(7), chØ cã Hçn kh«ng ph¶i lµ §¹o. ”(6) §¹o lµ b¶n thÓ cña §én lµ kh«ng cã, h·y thö ®ôc lç cho anh vò trô, lµ khëi nguån cña v¹n vËt, cã ë ta.” Mçi ngµy ®ôc mét lç, qua b¶y ngµy th× kh¾p n¬i mµ kh«ng ai cã thÓ nh×n thÊy, Hçn §én chÕt”(8) (thiªn øng ®Õ v−¬ng). nghe thÊy, sê thÊy nã. §¹o tuyÖt ®èi, lµ Nh÷ng h×nh t−îng mu«n mµu mu«n vÎ lµ vÜnh h»ng, lµ siªu viÖt nh− vËy, lµm sao cã ®Æc ®iÓm næi bËt trong ng«n ng÷ cña chi thÓ dïng lêi mµ diÔn ®¹t ®−îc nã? Trang ng«n, khiÕn ng−êi nghe cã thÓ h×nh dung Tö cho r»ng, lêi nãi kh«ng thÓ diÔn ®¹t hÕt vÊn ®Ò mét c¸ch rÊt cô thÓ, trùc gi¸c. Qua ®−îc ý (ng«n bÊt tËn ý), ý cña bËc th¸nh chi ng«n, nh÷ng kh¸i niÖm trõu t−îng nh©n th× cµng ch¼ng cã c¸ch nµo ®Ó nãi ra bçng hãa thµnh nh÷ng nh©n vËt cã h×nh hÕt ®−îc, chØ cã thÓ lÜnh héi mµ kh«ng thÓ hµi, sè phËn, nh÷ng sù vËt, sù viÖc Ên truyÒn ®¹t ®−îc. Cho nªn, chØ c¨n cø vµo t−îng, ®Çy søc l«i cuèn, tho¹t tiªn nh− mét c©u ch÷ trong s¸ch cña th¸nh nh©n th× c©u chuyÖn vui cña anh hÒ gãp trong cuéc kh«ng thÓ hiÓu hÕt ®−îc ý cña hä. M©u r−îu, sau ®ã lµ nh÷ng suy ngÉm cña ng−êi thuÉn nµy v× thÕ kh«ng thÓ dïng c¸ch diÔn ®¹t th«ng th−êng mµ cã thÓ gi¶i quyÕt nghe vÒ néi dung mµ c©u chuyÖn truyÒn t¶i. ®−îc. Nªn dï lµ mét tr−íc t¸c triÕt häc th©m Ng«n ng÷ lµ ®Ó diÔn ®¹t t− t−ëng, cã thóy, Nam Hoa kinh vÉn ®ång thêi lµ mét kiÕn gi¶i ph¶i tr¸i ®óng sai. Trang Tö kiÖt t¸c v¨n ch−¬ng, cã ¶nh h−ëng to lín muèn ®em ®¹o lÝ cao diÖu mµ b¶n th©n lÜnh ®Õn nhiÒu c©y bót hËu thÕ. héi ®−îc truyÒn ®¹t cho mäi ng−êi th× còng Tam ng«n cã t¸c dông kh¸ch quan hãa ph¶i suy tÝnh tíi t©m lÝ, tr×nh ®é nhËn thøc quan ®iÓm cña ng−êi nãi. ë ®iÓm nµy, tam cña ng−êi tiÕp nhËn. ¤ng cho r»ng, t©m lý ng«n còng thÓ hiÖn −u thÕ. NÕu ngô ng«n ng−êi ®−¬ng thêi lµ “gièng víi m×nh th× dïng “ng−êi ngo¹i ®¹o”, träng ng«n dïng h−ëng øng, kh¸c víi m×nh th× ph¶n ®èi; bËc “k× ng¶i” ®Ó nãi thay quan ®iÓm cña gièng víi m×nh th× cho lµ ph¶i, kh¸c víi ng−êi nãi, th× chi ng«n kh«ng trùc tiÕp nªu m×nh th× cho lµ tr¸i”. Cho nªn, Trang Tö ra quan ®iÓm cña ng−êi nãi, buéc ng−êi ®· dïng “tam ng«n” ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng tiÕp nhËn ph¶i tù suy xÐt, c¶m nhËn, ®¸nh m©u thuÉn, h¹n chÕ nµy. gi¸ theo quan ®iÓm cña m×nh. Do ®ã, Trang Tam ng«n cã t¸c dông cô thÓ hãa nh÷ng Tö cã thÓ ph¸t biÓu quan ®iÓm cña m×nh néi dung trõu t−îng. Ch¼ng h¹n, ®Ó ®iÔn b»ng c¶ mét cuèn s¸ch lín mµ vÉn lµ t¶ quan niÖm “§¹o ph¸p t− nhiªn” (§¹o noi “kh«ng nãi”, vµ “kh«ng nãi mµ kh«ng g× lµ theo tù nhiªn), ®i ng−îc l¹i quy luËt tù kh«ng nãi”. nhiªn lµ sÏ ph¶i g¸nh chÞu hËu qu¶ nghiªm Kh¶ n¨ng kh¸ch quan hãa cña tam träng, mét t− t−ëng triÕt häc hÕt søc trõu ng«n khiÕn cho ng«n ng÷ cña Trang Tö t−îng, Trang Tö ®· dïng mét c©u chuyÖn thuËn víi tù nhiªn, kh«ng chñ quan g−îng ®Çy h×nh ¶nh ®Ó truyÒn t¶i t− t−ëng cña Ðp, nh÷ng t− t−ëng cña Trang Tö còng trë m×nh: “Vua Nam H¶i lµ Thóc, vua B¾c H¶i nªn hîp víi tù nhiªn, kh«ng thµnh kiÕn. lµ Hèt, vua Trung ¦¬ng lµ Hçn §én. Thóc Trang Tö l¹i cã quan ®iÓm “mäi vËt ngang vµ Hèt th−êng gÆp gì ë ®Êt cña Hçn §én, nhau” (tÒ vËt), v−ît lªn trªn nh÷ng ph¶i Hçn §én tiÕp ®·i rÊt tö tÕ. Thóc vµ Hèt tr¸i ®óng sai. Tõ ®ã, Trang Tö míi cã thÓ bÌn bµn nhau b¸o ®¸p Hçn §én, nãi r»ng: Nghiªn cøu Trung Quèc sè 6(94) - 2009 76
  5. “Tam ng«n” cña Trang Tö… thuyÕt vÒ §¹o (c¸i §¹o thuËn theo, noi khái ¶nh h−ëng cña nh÷ng kh¸i niÖm vµ sù theo tù nhiªn) mµ kh«ng ph¶n l¹i chÝnh c¸i ph©n tÝch, ®ång thêi ®−a ng−êi ®äc vµo sù §¹o mµ b¶n th©n Trang Tö cæ sóy. M©u c¶m nhËn trùc gi¸c, tõ ®ã quÐt s¹ch mäi thuÉn gi÷a “ý” vµ “lêi” tõ ®ã còng ®−îc gi¶i ch−íng ng¹i cña ng«n tõ, ®em l¹i tinh thÇn quyÕt. siªu viÖt cho mçi c¸ thÓ. Cã thÓ nãi, logic cña Trang Tö lµ phi 3. “Tam ng«n” cã kh¶ n¨ng diÔn d¹t “c¸i logic, nh−ng phi logic mµ vÉn logic. Cho kh«ng thÓ nãi th nh lêi” nªn, ng−êi muèn lÜnh héi ®iÒu Trang Tö Trang Tö kh¼ng ®Þnh §¹o lµ “c¸i kh«ng nãi cÇn ph¶i cã t− duy trùc gi¸c. Häc gi¶ thÓ nãi thµnh lêi”. Cã ®iÒu, Trang Tö ®em Tr−¬ng Hång H−ng trong cuèn Bµn vÒ t− kh¸i niÖm §¹o cña L·o Tö “néi hãa” nã vµo duy ®Æc tr−ng t− duy trùc gi¸c cña tam trong thÕ giíi tinh thÇn cña con ng−êi, biÕn ng«n trong s¸ch “Trang Tö” ®· kh¼ng ®Þnh: nã trë thµnh c¶nh giíi cña tù do tinh thÇn “Trang Tö th«ng qua c¸c ph−¬ng ph¸p t− tuyÖt ®èi. Tõ ®©y, kh¸i niÖm §¹o mang duy trùc gi¸c nh− c¸ch lÊy mét bao qu¸t ®Ëm dÊu Ên riªng cña Trang Tö. Trang Tö v¹n (c¸ch “thèng”), lÊy cã biÓu ®¹t kh«ng t×m kiÕm sù tù do tù t¹i, ®i t×m “tiªu dao”. (c¸ch “ngé”), dïng vËt ®Ó xem xÐt vËt (c¸ch §· lµ tù do th× kh«ng c©u nÖ, Ðp buéc, “thuËn”), lÊy c¸i bªn ngoµi ®Ó ®ùng c¸i bªn khiªn c−ìng. Khi ph¸t biÓu t− t−ëng cña trong (c¸ch “sÊn”), nh×n vÊn ®Ò tõ c¶ hai m×nh, Trang Tö còng ph¸t huy tèi ®a tinh phÝa (c¸ch “nghÞch”)… ®Ó x©y dùng nªn thÇn nµy. “Trong thiªn s¸ch tho¾t lµ kÓ “tam ng«n”, ®ång thêi dïng “tam ng«n” mµ chuyÖn, tho¾t lµ dÉn chøng, tho¾t lµ vÝ dô, lµm ra v¨n ch−¬ng cña m×nh.”(10) tho¾t lµ nghÞ luËn, cho lµ ®øt qu·ng mµ Nãi ®Õn t− duy trùc gi¸c, kh«ng thÓ ch¼ng ®øt qu·ng, cho lµ liÒn m¹ch mµ kh«ng nãi ®Õn nh÷ng ®Æc tr−ng cña nã. ch¼ng liÒn m¹ch, cho lµ trïng lÆp mµ T− duy trùc gi¸c cã tÝnh trùc tiÕp, kh«ng ch¼ng trïng lÆp, chØ thÊy h¬i m©y mï mÞt. dùa vµo mét qu¸ tr×nh chøng minh trùc LËt ®i lËt l¹i trang s¸ch, trong kho¶nh tiÕp nµo, mµ lÊy viÖc n¾m b¾t tæng thÓ toµn kh¾c, chît c¶m thÊy rÊt ®çi kinh ng¹c.” (9) bé vÊn ®Ò lµ tiÒn ®Ò, dïng c¸ch thøc trùc Tam ng«n cã nhiÖm vô ph¶i diÔn ®¹t tiÕp ®Ò giµnh ®−îc c¸ch gi¶i ®¸p vÊn ®Ò ®−îc c¸i §¹o Êy. trong qu¸ tr×nh t− duy. §iÒu nµy ®· ®−îc B¶n chÊt cña tam ng«n chÝnh lµ Èn dô. ®Ò cËp ®Õn trong thiªn Ngo¹i vËt trong M−în lèi Èn dô, Trang Tö muèn nãi víi s¸ch cña Trang Tö: “L−íi lµ ®Ó dïng b¾t ng−êi ®äc r»ng, nh÷ng ®iÒu «ng ph¸t biÓu thá, ®−îc thá th× bá l−íi ®i. Lêi nãi lµ ®Ó kh«ng thÓ nh×n vµo bÒ mÆt ng«n tõ, ch÷ diÔn ý, ®−îc ý th× bá lêi nãi ®i.” ChÝnh viÖc nghÜa mµ hiÓu ®−îc, bëi v× b¶n th©n nh÷ng “®−îc ý th× bá lêi nãi ®i” ®· khiÕn ng−êi nãi ch÷ Êy chØ lµ h− cÊu. Cho nªn mÆt “kh«ng vµ ng−êi nghe cïng cã ®−îc sù tù do tinh ch÷” cña tam ng«n míi lµ ch©n thùc, nãi thÇn, tù do trong lêi nãi, tõ ®ã t¹o ®iÒu c¸ch kh¸c, hµm ý néi t¹i bªn trong cña tam kiÖn ph¸t huy søc t−ëng t−îng cña b¶n ng«n míi lµ ch©n thùc. Khi sö dông Èn dô, th©n. Trang Tö kh«ng nh»m tuyªn truyÒn mét T− duy trùc gi¸c cã tÝnh thÞ gi¸c. T− duy ch©n lÝ mang tÝnh ¸p ®Æt nµo, mµ chñ yÕu trùc gi¸c th−êng dïng c¸ch thÞ gi¸c hãa ®Ó t¸i hiÖn vµ gi¶i thÝch sù viÖc, sù vËt. Do ®ã, nh»m ph¸ vì nh÷ng thµnh kiÕn cña nhËn trong s¸ch cña Trang Tö, c¸c h×nh t−îng thøc, tõ ®ã nç lùc gióp ng−êi ®äc tho¸t li Nghiªn cøu Trung Quèc sè 6(94) - 2009 77
  6. d−¬ng tuÊn anh xuÊt hiÖn v« cïng phong phó, ®a d¹ng, víi 齐与言，齐不言与齐，齐则言不。年穷以所，衍 søc t−ëng t−îng phi phµm. Nam Hoa kinh ；言尝未，言身终，言无言。言无言曰故，也齐不 tuy lµ mét t¸c phÈm triÕt häc, nh−ng ng«n ，倪天以和，出日言卮非。言不尝未，言不身终 ！久其得孰 ” ng÷ cña nã ®Ëm chÊt v¨n häc nghÖ thuËt. (3) “Ngô ng«n” hiÓu mét c¸ch kh¸i qu¸t RÊt nhiÒu kh¸i niÖm trõu t−îng ®−îc diÔn nghÜa lµ “c¸ch diÔn ®¹t kiÓu m−în t¹m mét ®¹t b»ng nh÷ng h×nh t−îng rÊt cô thÓ. ng«i nhµ ®Ó n¸u m×nh”, tøc lµ c¸ch diÔn ®¹t T− duy trùc gi¸c còng cã tÝnh néi Èn. kh«ng trùc tiÕp, mµ m−în mét c¸i kh¸c (lêi Thao t¸c trÝ tuÖ cña t− duy trùc gi¸c lµ cã nãi, sù viÖc hoÆc h×nh t−îng) ®Ó diÔn t¶ c¸i muèn nãi. §· lµ m−în t¹m ®Ó göi g¾m ý tø tÝnh néi Èn, qu¸ tr×nh t− duy cña nã ng−êi th× c¸i ng«n tõ, h×nh ¶nh ®−îc thÓ hiÖn ra chØ ta kh«ng thÓ diÔn t¶ b»ng lêi ®−îc, bëi v× lµ c¸i mang tÝnh thø nhÊt, néi dung ®»ng sau nã kh«ng dùa vµo qu¸ tr×nh ph©n tÝch nµo nã míi lµ c¸i thø hai, c¸i t¸c gi¶ muèn nãi. mµ vÉn cã thÓ n¾m râ ý nghÜa cña vÊn ®Ò, §©y còng chÝnh lµ ®iÓm gÇn gòi gi÷a Trang t×m ra ®−îc kÕt qu¶. Cã thÓ nãi, nã nh− Tö vµ quan niÖm ngµy nay vÒ “ngô ng«n”. mét kiÓu n¾m b¾t vÊn ®Ò mét c¸ch v« thøc. 庄与可不，浊沉为下天以 (4) Nguyên văn: “ ë ®©y, tam ng«n trë thµnh c¸ch biÓu ®¹t 。广为言寓以，真为言重以，衍曼为言卮以，语 ” ng«n ng÷ phï hîp nhÊt, víi lèi diÔn ®¹t 然栩栩 蝶蝴为梦周庄者昔 (5) Nguyên văn: “ , ®Ëm chÊt Èn dô. T− duy trùc gi¸c víi tÝnh 然蘧蘧则 觉然俄。也周知不 与志适喻自 也蝶蝴 , , , néi Èn cña nã sÏ lËp tøc ®−a ng−êi ®äc c¶m 周 与周为梦之蝶蝴 与蝶蝴为梦之周知不。也然 ?? nhËn c¸i Èn chøa ®»ng sau nh÷ng ng«n tõ ” TruyÖn 。 也化 物谓 之 此。也 分有 必 则 蝶 蝴与 , kia, c¸i ng«n tõ mµ Trang Tö ®· kh¼ng nµy, theo quan niÖm ngµy nay ®−îc xÕp vµo ®Þnh r»ng “®−îc ý th× bá lêi nãi ®i”. lo¹i ngô ng«n, nh−ng theo “tam ng«n” cña Cã thÓ nãi, tam ng«n lµ mét s¸ng t¹o Trang Tö th× l¹i thuéc chi ng«n. nghÖ thuËt tù gi¸c thµnh c«ng cña Trang 不道 也非而闻 闻可不道 :năv nêyugN )6( “ , ; Tö, kh«ng chØ gióp «ng ®Ó l¹i mét kiÖt t¸c 不之形形知。也非而言 言可不道 也非而见 见可 , ; , chuyÓn t¶i nh÷ng t− t−ëng cña «ng, mµ 名当不道 乎形 ? ”. ®ång thêi cßn t¹o ra mét mÉu mùc ®Ó hËu (7) B¶y lç ë trªn ®Çu: hai con m¾t, hai lç thÕ kÕ thõa, ph¸t huy. tai, hai lç mòi, mét c¸i miÖng. 帝之海北，倏为帝之海南 :năv nêyugN )8( “ 之沌浑于遇相时忽与倏。沌浑为帝之央中，忽为 chó thÝch: ：曰，德之沌浑报谋忽与倏。善甚之待沌浑，地 。之凿试尝，有无独此，息食听视以窍七有皆人 死沌浑而日七，窍一凿日 ” 学大范师东华 》神精术艺国中《 观复徐 (1) . , 刻年三熙康清 》游遥逍 因子庄《 铭云林 (9) . · . 版年 ，社版出 秦先但 2001 ,trang 70. Nguyên văn: “ 。本 忽，证引而忽，事叙而忽中篇 Nguyên văn: “ 其有都，值价的学文其有都虽，作著的家百子诸 非而续为以，断非而断为以，论议而忽，喻譬而 的著显有，性术艺的章文己自对，是可，性术艺 ，上纸反往，濛空气云见只，复非而复为以，续 。人一周庄有惟怕恐，的赏欣以加我自而觉自 ” 。观异成顿，间之刻顷 ” 言卮，七十言重，九十言寓 (2) Nguyên văn: “ 特维思觉直的 言三 》子庄《论 兴洪张 (10) . “ ” 不父亲。之论外藉，九十言寓。倪天以和，出日 年 ， 版 学 科 会社 报 学 学 大 范 师江 浙 征 [J]. ( ) 2007 罪吾非；也者父其非若不，之誉父亲。媒子其为 期 、 式 统 万统一以过通子庄 05 . Nguyên văn: “ (“ ” ) 同；反则同己与不，应则同己与。也罪之人，也 内托外以、 式 顺 物观物以、 式 悟 无显有以 (“ ” ) (“ ” ) 已以所，七十言重。之非为己于异，之是为己于 构来法方维思觉直等 式 逆 见互反正、 式 衬 (“ ” ) (“ ” ) 曼以因，倪天以和，出日言卮。艾耆为是，也言 。章文其营经来 言三 以并 言三 其筑 “ ”, “ ” ” Nghiªn cøu Trung Quèc sè 6(94) - 2009 78
  7. “Tam ng«n” cña Trang Tö… Nghiªn cøu Trung Quèc sè 6(94) - 2009 79
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

TL.01: Bộ Tiểu Luận Triết Học
207 tài liệu
1468 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2