Báo cáo nghiên cứu khoa học " THÀNH PHẦN LOÀI CÁ Ở HỆ THỐNG SÔNG Ô LÂU TỈNH THỪA THIÊN HUẾ "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Thêm vào BST

Báo xấu

64
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sông Ô Lâu bắt nguồn từ vùng đồi núi phía tây huyện Phong Điền, chảy qua Phò Trạch, Vân Trình và đổ vào phá Tam Giang ở cửa Lác. Sông Ô Lâu có diện tích lưu vực 900km2, chiều dài sông 66km, độ cao đầu nguồn 900m, độ dốc trung bình của lưu vực 13,1m/km, độ rộng bình quân của lưu vực 22,5km, mật độ lưới sông 0,81km/km2, hệ số uốn khúc 1,85 [6]. Những năm gần đây, sông Ô Lâu đang ở trong tình trạng bị khai thác quá mức, thiếu khoa học, và điều đó đã làm...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " THÀNH PHẦN LOÀI CÁ Ở HỆ THỐNG SÔNG Ô LÂU TỈNH THỪA THIÊN HUẾ "

86 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009 THAØNH PHAÀN LOAØI CAÙ ÔÛ HEÄ THOÁNG SOÂNG OÂ LAÂU TÆNH THÖØA THIEÂN HUEÁ Võ Văn Phú,* Nguyễn Duy Thuận** 1. Ñaët vaán ñeà Soâng OÂ Laâu baét nguoàn töø vuøng ñoài nuùi phía taây huyeän Phong Ñieàn, chaûy qua Phoø Traïch, Vaân Trình vaø ñoå vaøo phaù Tam Giang ôû cöûa Laùc. Soâng OÂ Laâu coù dieän tích löu vöïc 900km2, chieàu daøi soâng 66km, ñoä cao ñaàu nguoàn 900m, ñoä doác trung bình cuûa löu vöïc 13,1m/km, ñoä roäng bình quaân cuûa löu vöïc 22,5km, maät ñoä löôùi soâng 0,81km/km2, heä soá uoán khuùc 1,85 [6]. Nhöõng naêm gaàn ñaây, soâng OÂ Laâu ñang ôû trong tình traïng bò khai thaùc quaù möùc, thieáu khoa hoïc, vaø ñieàu ñoù ñaõ laøm suy thoaùi nguoàn lôïi caù cuûa soâng. Ñeå goùp phaàn ñaùnh giaù veà nhöõng giaù trò sinh hoïc cuûa khu vöïc nghieân cöùu, trong baøi baùo naøy chuùng toâi coâng boá danh luïc thaønh phaàn loaøi caù maø maãu vaät ñaõ ñöôïc thu thaäp töø thaùng 8/2008 ñeán thaùng 8/2009 treân toaøn boä heä thoáng soâng OÂ Laâu. 2. Phöông phaùp nghieân cöùu - Vieäc thu maãu ñöôïc tieán haønh baèng caùch ñaùnh baét tröïc tieáp cuøng vôùi ngö daân, mua maãu cuûa caùc ngö daân ôû ñòa ñieåm nghieân cöùu, ñaët caùc bình coù pha saün hoùa chaát ñònh hình ñeå nhôø caùc hoä ngö daân khai thaùc thuûy saûn treân soâng thu thaäp thöôøng xuyeân trong thôøi gian nghieân cöùu. Sau ñoù thu goùp maãu caù taïi ngö daân moãi thaùng 1 laàn. Mua vaø kieåm tra maãu caù ôû caùc chôï caù xung quanh khu vöïc nghieân cöùu. - Maãu ñöôïc ñònh hình trong dung dòch formol 10%, baûo quaûn trong dung dòch formol 4% vaø ñöôïc löu giöõ taïi phoøng thí nghieäm boä moân Taøi nguyeân - Moâi tröôøng, Khoa Sinh hoïc, Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc, Ñaïi hoïc Hueá. - Ñònh loaïi caùc loaøi caù baèng phöông phaùp so saùnh hình thaùi theo caùc khoùa phaân loaïi löôõng phaân vaø moâ taû cuûa Vöông Dó Khang (1958), Mai Ñình Yeân (1978, 1992), Nguyeãn Khaéc Höôøng (1991, 1993), Nguyeãn Nhaät Thi (1991, 1994, 2000), Traàn Thò Thu Höông vaø Tröông Thuû Khoa (1993), W. J. Rainboth (1996), Nguyeãn Vaên Haûo (2001, 2005)... Moãi loaøi caù ñöôïc neâu teân khoa hoïc vaø teân Vieät Nam. Trình töï caùc boä, hoï, gioáng, loaøi ñöôïc saép xeáp theo heä thoáng phaân loaïi cuûa T.S. Rass vaø G.U. Lindberg (1971), chuaån teân loaøi theo taøi lieäu cuûa FAO (1998). 3. Keát quaû 3.1. Danh luïc thaønh phaàn loaøi Döïa vaøo caùc taøi lieäu ñònh loaïi caù nöôùc ngoït Vieät Nam vaø caùc vuøng phuï caän, chuùng toâi ñaõ xaùc ñònh ñöôïc danh luïc thaønh phaàn loaøi caù ôû heä thoáng Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc Hueá. * Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Hueá. **
87 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009 soâng OÂ Laâu goàm 109 loaøi naèm trong 76 gioáng thuoäc 31 hoï cuûa 11 boä khaùc nhau (Baûng 1). Baûng 1. Danh luïc thaønh phaàn loaøi caù ôû heä thoáng soâng OÂ Laâu STT Teân Vieät Nam Teân khoa hoïc (1) (2) (3) I BOÄ CAÙ THAÙT LAÙT OSTEOGLOSSIFORMES (1) Hoï caù Thaùt laùt Notopteridae Notopterus notopterus (Pallas, 1769) 1 Caù Thaùt laùt II BOÄ CAÙ CHAÙO BIEÅN ELOPIFORMES (2) Hoï caù Chaùo lôùn Megalopidae Megalops cyprinoides (Broussnet, 1782) 2 Caù Chaùo lôùn III BOÄ CAÙ TRÍCH CLUPEIFORMES (3) Hoï caù Troûng Engraulidae Stolephorus commersonii Laceùpeøde, 1903 3 Caù Côm thöôøng S. tri (Bleeker, 1852) 4 Caù Côm soâng IV BOÄ CAÙ CHÌNH ANGUILLIFORMES (4) Hoï caù Chình Anguillidae Anguilla bicolor Mc Clelland, 1884 5 Caù Chình mun A. marmorata Quoy & Gaimard, 1824 6 Caù Chình hoa V BOÄ CAÙ CHEÙP CYPRINIFORMES (5) Hoï caù Cheùp Cyprinidae Aristichthys nobilis (Richardson, 1844) 7 Caù Meø hoa* Barbodes gonionotus (Blecker, 1850) 8 Caù Meø vinh* Capoeta semifasiolata (Gunther, 1868) 9 Caù Ñoøng ñong Carassius auratus (Linnaeus, 1758) 10 Caù Dieác maét ñoû Carassioides cantonensis (Heincke, 1892) 11 Caù Röng C. melanes Mai, 1978 12 Caù Cheûn Cirrhinus mrigan (Hamilton, 1822) 13 Caù Troâi aán ñoä* Ctenopharyngodon idellus (Cuvier & Valenciennes, 1844) 14 Caù Traém coû* Cyprinus carpio Linnaeus, 1758 15 Caù Cheùp C. centralus Nguyen & Mai, 1994 16 Caù Daày Danio leptos Fang & Kottelat, 1999 17 Caù Xaûm Elopichthys bambusa (Richardson, 1844) 18 Caù Maêng Garra fuliginosa Fowler, 1934 19 Caù Söùt muõi G. pingi (Tchang, 1929) 20 Caù Ño Hampala macrolepidota (Valenciennes, 1842) 21 Caù Ngöïa nam Hemiculter elongatus Haûo & Vaân nov.sp. 22 Caù Möông daøi H. leucisculus (Basilewsky, 1855) 23 Caù Möông xanh Hemibarbus macracanthus Lo,Yao & Chen, 1977 24 Caù Ñuïc chaám Hupophthalmichthys molitrix (Cuvier & Valenciennes, 1844) 25 Caù Meø traéng hoa nam* Microphysogobio vietnamica Mai, 1978 26 Caù Ñuïc moõm daøi Onychostoma fusiforme Kottelat, 1998 27 Caù Xanh O. gerlachi (Peter, 1880) 28 Caù Sænh O. microcorpus Haûo & Hoa, 1969 29 Caù Moïm Opsariichthys bidens Gunther, 1873 30 Caù Chaùo thöôøng Osteochilus salsburyi Nichols & Pope, 1927 31 Caù Daàm ñaát O. microcephalus (Valenciennes, 1842) 32 Caù Luùi soïc
88 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009 (1) (2) (3) Poropuntius aluoiensis (Döïc, 1997) 33 Caù Sao P. laoensis (Gunther, 1868) 34 Caù Chaùt laøo Puntius ocellatus Yen, 1978 35 Caù Ñong chaám Rasbora argyrotaenia (Bleeker, 1850) 36 Caù Loøng tong ñaù R. steineri (Nichols & Pope, 1927) 37 Caù Maïi soïc Rasborinus formosae Oshima, 1920 38 Caù Maïi baïc R. lineatus (Pellegrin, 1907) 39 Caù Maïi baàu Rhodeus ocellatus (Kner, 1867) 40 Caù Böôùm chaám R. spinalis Oshima, 1926 41 Caù Böôùm gai Spinibarbus caldwelli (Nichols, 1925) 42 Caù Chaøy ñaát S. denticulatus (Oshima, 1926) 43 Caù Boãng (6) Hoï caù Chaïch Cobitidae Cobitis sinensis Sauvage & Dabry, 1874 44 Caù Chaïch hoa C. taenia Linnaeus, 1758 45 Caù Chaïch ñoám troøn Misgurnus anguillicaudatus Cantor, 1842 46 Caù Chaïch buøn (7) Hoï caù Vaây baèng Balitoridae Annamia normani (Hora, 1931) 47 Caù Vaây baèng Micronemacheilus pulcher (Nichols & Pope, 1927) 48 Caù Chaïch Schistura fasciolata (Nichols & Pope, 1927) 49 Caù Chaïch suoái S. pellegrini (Rendahl, 1944) 50 Caù Chaïch suoái Sewellia brevis Haûo & Döïc nov.sp. 51 Caù Ñeùp ngaén S. elongata Roberts, 1998 52 Caù Baùm ñaù S. lineolata Valenciennes, 1846 53 Caù Ñeùp thöôøng VI BOÄ CAÙ HOÀNG NHUNG CHARACIFORMES (8) Hoï caù Hoàng nhung Characidae Colossoma branchypomum (Cuvier, 1818) 54 Caù Chim traéng nöôùc ngoït* VII BOÄ CAÙ NHEO SILURIFORMES (9) Hoï caù Laêng Bagridae Hemibagrus centralus Mai, 1978 55 Caù Laêng quaûng bình Leiocassis virgatus (Oshima, 1926) 56 Caù Mòt Pseudobagrus kyphus Mai, 1978 57 Caù Mòt troøn (10) Hoï caù Ngaïnh Cranoglanididae Cranoglanis bouderius (Richardson, 1846) 58 Caù Ngaïnh (11) Hoï caù Nheo Siluridae Pterocryptis cochinchinensis (Valenciennes, 1839) 59 Caù Theøo Silurus asotus Linnaeus, 1758 60 Caù Nheo Wallago attu (Bloch & Schneider, 1801) 61 Caù Leo (12) Hoï caù Chieân Sisoridae Bagarius rutilus Ng & Kottelat, 2001 62 Caù Chieân (13) Hoï caù Treâ Clariidae Clarias batrachus (Linnaeus, 1758) 63 Caù Treâ traéng C. fuscus (Lacepede, 1803) 64 Caù Treâ ñen VIII BOÄ CAÙ NHAÙI BELONIFORMES (14) Hoï caù Lìm kìm Hemiramphidae Hyporhamphus quoyi (Valenciennes, 1846) 65 Caù Kìm thaân troøn H. unifasciatus (Ranzant, 1842) 66 Caù Kìm soâng IX BOÄ LÖÔN SYNBRANCHIFORMES Synbranchidae (15) Hoï Löôn Macrotrema caligans (Cantor, 1849) 67 Caù Lòch soâng
89 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009 (1) (2) (3) Ophisternon bengalensis Mc Clelland, 1844 68 Caù Lòch ñoàng Monopterus albus (Zuiew, 1793) 69 Löôn ñoàng X BOÄ CAÙ CHAÏCH SOÂNG MASTACEMBELIFORMES (16) Hoï caù Chaïch soâng Mastacembelidae Mastacembelus armatus (Laceùpeøde, 1800) 70 Caù Chaïch soâng M. favus (Hora, 1924) 71 Caù Chaïch boâng lôùn XI BOÄ CAÙ VÖÔÏC PERCIFORMES (17) Hoï caù Cheõm Centropomidae Later calcarifer (Bloch, 1790) 72 Caù Cheõm (18) Hoï caù Sôn Ambassidae Ambassis gymnocephalus (Laceùpeøde, 1802) 73 Caù Sôn xöông A. kopsi Bleeker, 1858 74 Caù Sôn koâpsoâ (19) Hoï caù Caêng Teraponidae Pelates quadrilineatus ( Bloch, 1790) 75 Caù Caêng boán soïc Terapon oxyrhynchus Temminck & Schlegel, 1846 76 Caù Caêng moõm nhoïn (20) Hoï caù Ñuïc Sillaginidae Sillago maculata Quoy & Gaimard, 1824 77 Caù Ñuïc chaám (21) Hoï caù Roâ phi Cichlidae Oreochromis mossambicus Peters, 1852 78 Caù Roâ phi ñen O. niloticus (Linnaeus, 1758) 79 Caù Roâ phi vaèn* (22) Hoï caù Hoàng Lutjanidae Lutjanus argentimaculatus (Forsskal, 1775) 80 Caù Hoàng baïc L. russellii (Bleeker, 1849) 81 Caù Hoàng chaám ñen (23) Hoï caù Moùm Gerridae Gerres filamentosus Cuvier, 1829 82 Caù Moùm gai daøi G. limbatus Cuvier, 1830 83 Caù Moùm xieân G. lucidus Cuvier, 1830 84 Caù Moùm gai ngaén G. oyena (Forsskal, 1775) 85 Caù Moùm chæ baïc (24) Hoï caù Traùp Sparidae Acanthopagrus latus (Houttuyn, 1782) 86 Caù Traùp vaây vaøng (25) Hoï caù Chim traéng Monodactylidae Monodactylus argenteus (Linnaeus, 1758) 87 Caù Chim traéng maét to (26) Hoï caù Ñoái Mugilidae Mugil cephalus Linnaeus, 1758 88 Caù Ñoái muïc M. kelaarti Gunther, 1861 89 Caù Ñoái laù (27) Hoï caù Boáng ñen Eleotridae Butis butis (Hamilton, 1822) 90 Caù Boáng cau Eleotris fusca (Schnei der & Forster, 1801) 91 Caù Boáng moïi E. melanosoma Bleeker, 1852 92 Caù Boáng ñen lôùn E. oxycephala Temminck & Schlegel, 1845 93 Caù Boáng ñen nhoû Oxyeleotris marmoratus (Bleeker, 1852) 94 Caù Boáng töôïng Prionobutis koilomatodon (Bleeker, 1849) 95 Caù Boáng cöûa (28) Hoï caù Boáng traéng Gobiidae Acentrogobius chlorostigma (Bleeker, 1849) 96 Caù Boáng troøn Glossogobius giuris (Hamilton, 1822) 97 Caù Boáng caùt toái Parapocryptes serperaster (Richardson, 1846) 98 Caù Boáng xeä Rhinogobius giurinus (Rutter, 1897) 99 Caù Boáng ñaù Stenogobius genivittatus (Valenciennes, 1837) 100 Caù Boáng maáu ñai
90 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009 (1) (2) (3) (29) Hoï caù Roâ ñoàng Anabantidae Anabas testudineus (Bloch, 1792) 101 Caù Roâ ñoàng (30) Hoï caù Saëc Belontidae Betta taeniata Regan, 1910 102 Caù Thia ta Macropodus opercularis (Linnaeus, 1708) 103 Caù Ñuoâi côø M. yeni Döïc & Haûo, 2004 104 Caù Ñuoâi côø ñen Trichopsis vittatus (Cuvier, 1831) 105 Caù Baõ traàu Trichogaster pectoralis Regan, 1910 106 Caù Saëc raèn T. trichopterus (Pallas, 1770) 107 Caù Saëc böôùm (31) Hoï caù Quaû Channidae Channa striata (Bloch, 1797) 108 Caù Quaû C. gachua (Hamilton, 1822) 109 Caù Chaønh ñuïc Ghi chuù: (*) Caùc loaøi caù nhaäp noäi. 3.2. Caáu truùc thaønh phaàn loaøi Trong toång soá caùc loaøi caù thu ñöôïc ôû heä thoáng soâng OÂ Laâu, chuùng toâi nhaän thaáy boä caù Cheùp (Cypriniformes) coù 3 hoï (chieám 9,68% toång soá hoï), 31 gioáng (chieám 40,79% toång soá gioáng), 47 loaøi (chieám 43,12% toång soá loaøi). Boä caù Vöôïc (Perciformes) coù 15 hoï (chieám 48,39% toång soá hoï), 26 gioáng (chieám 34,21%), 38 loaøi (chieám 34,86%). Boä caù Nheo (Siluriformes) coù 5 hoï (chieám 16,13%), 9 gioáng (chieám 11,84%) vaø 10 loaøi (chieám 9,17%). Coù 5 boä ñeàu cuøng coù 1 hoï (chieám 3,23%), trong ñoù boä Löôn (Synbranchiformes) coù 3 gioáng (chieám 3,95%), 3 loaøi (chieám 2,75%) vaø 4 boä: Boä caù Trích (Clupeiformes), boä caù Chình (Anguilliformes), boä caù Nhaùi (Beloniformes), boä caù Chaïch soâng (Mastacembeliformes) ñeàu coù 1 gioáng (chieám 1,32%), 2 loaøi (chieám 1,83%). Caùc boä coøn laïi moãi boä coù 1 hoï (chieám 3,23%), 1 gioáng (chieám 1,32%) vaø 1 loaøi (chieám 0,92% toång soá loaøi cuûa khu heä) (Baûng 2). Baûng 2. Soá löôïng caùc boä, hoï, gioáng vaø loaøi cuûa khu heä caù ôû heä thoáng soâng OÂ Laâu STT Boä Hoï Gioáng Loaøi Soá löôïng Tyû leä% Soá löôïng Tyû leä% Soá löôïng Tyû leä% 1 Osteoglossiformes 1 3,23 1 1,32 1 0,92 2 Elopiformes 1 3,23 1 1,32 1 0,92 3 Clupeiformes 1 3,23 1 1,32 2 1,83 4 Anguilliformes 1 3,23 1 1,32 2 1,83 5 Cypriniformes 3 9,68 31 40,79 47 43,12 6 Characiformes 1 3,23 1 1,32 1 0,92 7 Siluriformes 5 16,12 9 11,84 10 9,17 8 Beloniformes 1 3,23 1 1,32 2 1,83 9 Synbranchiformes 1 3,23 3 3,95 3 2,75 10 Mastacembeliformes 1 3,23 1 1,32 2 1,83 11 Perciformes 15 48,39 26 34,21 38 34,86 Toång 31 100 76 100 109 100
91 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009 3.3. Ña daïng veà sinh thaùi 3.3.1. Caùc nhoùm sinh thaùi theo noàng ñoä muoái - Nhoùm caù nöôùc ngoït ñieån hình + Nhoùm caù coù nguoàn goác töø khe suoái Ñaëc tröng cho nhoùm sinh thaùi naøy goàm chuû yeáu caùc loaøi caù heïp sinh caûnh, phaân boá chuû yeáu ôû caùc khe suoái vuøng nuùi, goàm: Annamia normani, Bagarius rultilus, Micronemacheilus taenia, Sewellia brevis, Schistura fasciolata... Chuùng toâi ñaõ thu ñöôïc nhieàu maãu Caù Ñeùp ngaén cuûa caùc loaøi caù thuoäc hoï caù Baùm ñaù Sewellia brevis Haûo & Döïc nov.sp Balitoridae, nhoùm caù voán ñöôïc coi laø sinh vaät chæ thò cho tính nguyeân sô cuûa moâi tröôøng thuûy sinh. + Nhoùm caù coù nguoàn goác ao, ruoäng Ñaïi dieän cho nhoùm naøy goàm caùc loaøi: caù Chaïch buøn ( Misgurnus anguillicaudatus), caù Treâ ñen (Clarias fuscus), Löôn (Monopterus albus) vaø caùc loaøi trong gioáng Macropodus… Moät soá loaøi soáng ñaùy coù vaây buïng daïng ñóa baùm nhö caùc ñaïi dieän cuûa hoï caù Boáng traéng (Gobiidae), moät soá loaøi khaùc coù khaû naêng bôi loäi gioûi nhö caù Dieác (Carasius auratus), caù Cheùp (Cyprinus carpio), soá khaùc coù cô quan hoâ haáp phuï nhö caù Roâ (Anabas testudineus), caù Quaû (Channa striata)... Caù Dieác Caù Thaùt laùt Carassius auratus (Linnaeus, 1758) Notopterus notopterus (Pallas, 1769) - Nhoùm caù nöôùc lôï Soâng OÂ Laâu ñoå nöôùc ra phaù Tam Giang - Caàu Hai ôû phía baéc qua cöûa Laùc. Taïi ñaây hình thaønh neân heä sinh thaùi cöûa soâng (estuary) coù söï trao ñoåi nöôùc thoâng qua cheá ñoä baùn nhaät trieàu khoâng ñeàu cuûa vuøng Tam Giang-Caàu Hai. Caù ôû khu vöïc naøy chuû yeáu laø caùc loaøi trong boä caù Vöôïc (Perciformes), thích öùng vôùi ñoä maën thaáp vaø dao ñoäng lôùn veà soá löôïng giöõa caùc loaøi goác bieån vaø nöôùc ngoït. Caùc loaøi naøy phaân boá roäng ôû vuøng cöûa soâng veà muøa khoâ laãn muøa möa, ñieån hình laø caùc loaøi caù Cheõm (Later calcarifer), caù Moùm (Gerres filamentosus), caù Hoàng chaám (Lutjanus johnii), caù Traùp vaây vaøng (Acanthopagrus latus), caù Ñoái (Mugil cephalus), caù Daày (Cyprinus centralus)...
92 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009 1. Caù Chaùo lôùn Megalops cyprinoides (Broussnet, 1782) 2. Caù Chieân Bagarius rutilus Ng & Kottelat, 2001 3. Caù Leo Wallago attu (Bloch & Schneider, 1801) - Nhoùm caù nöôùc maën Soá loaøi caù thuoäc nhoùm naøy khoâng nhieàu, moät soá loaøi trong chuùng thích nghi vôùi moâi tröôøng nöôùc ngoït, di cö vaøo cöûa soâng OÂ Laâu ñeå kieám moài vaøo muøa khoâ. Caùc ñaïi dieän laø caù Chaùo (Megalops cyprinoides), caù Ñuïc (Sillago aeolus), caù Hoàng baïc (Lutjanus argentimaculatus)... - Nhoùm caù di cö Caùc loaøi caù di cö ôû soâng OÂ Laâu khoâng nhieàu, thöôøng gaëp moät soá ñaïi dieän loaøi goác bieån vaø nöôùc ngoït di cö kieám moài vaø tìm nôi ñeû tröùng. + Di cö kieám moài: Moät soá loaøi ôû heä thoáng soâng OÂ Laâu coù ñaëc tính di chuyeån töø vuøng nöôùc ngoït (hoaëc lôï) ñeán vuøng nöôùc maën. Ñaïi dieän laø caù Kìm soâng (Hyporhamphus unifasciatus)... vaø ngöôïc laïi, caù bieån di cö vaøo nhö caù Chaùo (Megalops cyprinoides), caù Hoàng baïc (Lutjanus argentimaculatus), caù Boáng caùt toái (Glossogobius giuris)... + Di cö sinh saûn: Soá loaøi thöôøng di chuyeån ngöôïc doøng soâng ra bieån ñeå sinh saûn nhö caù Chình mun (Anguilla bicolor), Chình hoa (Anguilla marmorata)... Hoaëc ngöôïc laïi, caù bieån di cö vaøo ñeû tröùng nhö caù Traùp (Acanthopagrus latus)... 3.4. Caùc loaøi caù quyù hieám ÔÛ khu heä caù cuûa heä thoáng soâng OÂ Laâu, chuùng toâi ñaõ xaùc ñònh ñöôïc 5 loaøi caù quyù hieám coù teân trong Saùch ñoû Vieät Nam (2007), caû 5 loaøi (baûng 3) ñeàu ñöôïc xeáp vaøo baäc VU (Vulnarable) - seõ nguy caáp, caàn ñöôïc baûo veä. Baûng 3. Caùc loaøi caù quyù hieám ñöôïc ghi vaøo Saùch ñoû Vieät Nam (2007) STT Teân Vieät Nam Teân khoa hoïc Möùc ñoä quyù hieám Anguilla bicolor Mc Clelland, 1844 1 Caù Chình mun VU A. marmorata Quoy & Gaimard, 1824 2 Caù Chình hoa VU Bagarius rutilus Ng & Kottelat, 2001 3 Caù Chieân VU Elopichthys bambusa (Richardson, 1844) 4 Caù Maêng VU Megalops cyprinoides (Broussnet, 1782) 5 Caù Chaùo lôùn VU 3.5. Caùc loaøi caù kinh teá Trong 109 loaøi caù ôû soâng OÂ Laâu ñaõ thoáng keâ ñöôïc 16 loaøi caù kinh teá
93 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009 thuoäc 14 gioáng, naèm trong 13 hoï cuûa 5 boä khaùc nhau (baûng 4). Caùc loaøi caù coù kích thöôùc nhoû nhöng soá löôïng nhieàu nhö caù Boáng töôïng (Oxyeleotris marmoratus), caùc loaøi caù cho thòt ngon ñöôïc ngöôøi daân söû duïng haøng ngaøy nhö caù Thaùt laùt (Notopterus notopterus), caù Treâ ñen (Clarias fuscus), caù Roâ ñoàng (Anabas testudineus), caù Quaû (Channa striata)… Ñaây laø nhöõng loaøi caù nöôùc ngoït ñieån hình, tuoåi thoï thaáp nhöng khaû naêng taùi saûn xuaát raát cao, ñaûm baûo duy trì noøi gioáng cuûa loaøi. Baûng 4. Caùc loaøi caù kinh teá ôû heä thoáng soâng OÂ Laâu STT Teân Vieät Nam Teân khoa hoïc Notopterus notopterus (Pallas, 1769) 1 Caù Thaùt laùt Carassius auratus (Linnaeus, 1758) 2 Caù Dieác maét ñoû 3 C a ù C h e ù p C yprinus carpio L innaeus, 1758 C. centralus Nguyen & Mai, 1994 4 Caù Daày Clarias fuscus (Lacepede, 1803) 5 Caù Treâ ñen Monopterus albus (Zouiew, 1793) 6 Löôn ñoàng Later calcarifer (Bloch, 1790) 7 Caù Cheõm Lutjanus johnii (Bloch, 1792) 8 Caù Hoàng chaám Pelates quadrilineatus ( Bloch, 1790) 9 Caù Caêng boán soïc Gerres filamentosus Cuvier, 1829 10 Caù Moùm gai daøi Acanthopagrus latus (Houttuyn, 1782) 11 Caù Traùp vaây vaøng Mugil cephalus Linnaeus, 1758 12 Caù Ñoái muïc M. kelaarti Gunther, 1861 13 Caù Ñoái laù Oxyeleotris marmoratus (Bleeker, 1852) 14 Caù Boáng töôïng Anabas testudineus (Bloch, 1792) 15 Caù Roâ ñoàng Channa striata (Bloch, 1797) 16 Caù Quaû 4. Keát luaän vaø ñeà nghò 4.1. Keát luaän - Thaønh phaàn loaøi caù ôû heä thoáng soâng OÂ Laâu khaù ña daïng. Ñaõ xaùc ñònh ñöôïc 109 loaøi caù naèm trong 76 gioáng thuoäc 31 hoï cuûa 11 boä khaùc nhau. Soá loaøi öu theá nhaát thuoäc veà boä caù Cheùp (Cypriniformes) vôùi 47 loaøi (chieám 43,12%), tieáp ñeán laø boä caù Vöôïc (Perciformes) coù 38 loaøi (chieám 34,86%), boä caù Nheo (Siluriformes) coù 10 loaøi (9,17%). Caùc boä khaùc coù soá loaøi khoâng nhieàu. - Thaønh phaàn loaøi caù ôû soâng OÂ Laâu chuû yeáu thuoäc veà caùc loaøi nöôùc ngoït ñieån hình, soá loaøi coù nguoàn goác bieån roäng muoái, ñaõ thích nghi vôùi ñieàu kieän soáng trong moâi tröôøng nöôùc lôï coù ñoä maën dao ñoäng lôùn vaø caùc loaøi caù nöôùc maën, loaøi di cö khoâng nhieàu. - Ñaõ xaùc ñònh ñöôïc 5 loaøi caù quyù hieám vaø 16 loaøi caù coù giaù trò kinh teá. Caùc loaøi caù kinh teá ñaõ goùp phaàn hình thaønh saûn löôïng khai thaùc cuûa ngheà caù vaø naâng cao ñôøi soáng kinh teá cho ngöôøi daân treân toaøn boä khu vöïc coù soâng OÂ Laâu chaûy qua. 4.2. Ñeà nghò - Caàn nghieân cöùu ñaëc ñieåm sinh hoïc, sinh thaùi moät soá loaøi caù kinh teá baûn ñòa vaø nhaäp noäi ñeå laøm ñoái töôïng nuoâi thaû ôû caùc ao ven bôø, loàng, beø thuoäc vuøng haï löu soâng OÂ Laâu nhaèm caûi thieän ñôøi soáng, taïo coâng vieäc laøm cho coäng ñoàng vaø giaûm söùc eùp khai thaùc töï nhieân.
94 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009 - Nghieâm caám khai thaùc caù baèng nhöõng ngö cuï laïc haäu hieän coøn söû duïng khaù phoå bieán treân soâng nhö xung ñieän, noå mìn... VVP-NDT TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Boä Khoa hoïc vaø Coâng ngheä (2007). Saùch ñoû Vieät Nam, Phaàn Ñoäng vaät, Nxb Khoa hoïc 1. töï nhieân vaø Coâng ngheä, Haø Noäi. Nguyeãn Vaên Haûo (2001). Caù nöôùc ngoït Vieät Nam, Taäp 1, Nxb Noâng nghieäp, Haø Noäi. 2. Nguyeãn Vaên Haûo (2005). Caù nöôùc ngoït Vieät Nam, Taäp 2 vaø Taäp 3, Nxb Noâng nghieäp, 3. Haø Noäi. Mai Ñình Yeân (1978). Ñònh loaïi caù nöôùc ngoït caùc tænh mieàn Baéc Vieät Nam, Nxb Khoa hoïc 4. vaø Kyõ thuaät, Haø Noäi. Mai Ñình Yeân (1992). Ñònh loaïi caùc loaøi caù nöôùc ngoït Nam Boä, Nxb Khoa hoïc vaø Kyõ thuaät, 5. Haø Noäi. Sôû Khoa hoïc vaø Coâng ngheä Thöøa Thieân Hueá (2004). Ñaëc ñieåm khí haäu - thuûy vaên tænh 6. Thöøa Thieân Hueá, Nxb Thuaän Hoùa, Hueá. FAO (1998). Catalog of Fish, Volume 1, 2, 3, California Academy of Sciences. 7. Rainboth, W. J (1996). Fishes of The Cambodian Mekong, FAO. 8. Smith. H. M. (1945). The Freshwater Fishes of Siam or Thailand, U.S. Nat. Mus. Bull. 9. TOÙM TAÉT Heä thoáng soâng OÂ Laâu laø heä sinh thaùi ñieån hình ñaëc tröng cho nhieàu daïng thuûy vöïc khaùc nhau cuûa vuøng mieàn Trung Vieät Nam, töø nhöõng khe nhoû trong vuøng nuùi ñeán vuøng cöûa soâng ven bieån. Thaønh phaàn loaøi caù ôû heä thoáng soâng OÂ Laâu khaù ña daïng. Ñaõ xaùc ñònh ñöôïc 109 loaøi, 76 gioáng vôùi 31 hoï thuoäc 11 boä khaùc nhau. Soá loaøi phong phuù nhaát thuoäc veà boä caù Cheùp (Cypriniformes) vôùi 47 loaøi (chieám 43,12%). Caùc hoï caù chieám öu theá veà loaøi laø Cyprinidae (37 loaøi), Balitoridae (7 loaøi), Eleotridae (6 loaøi), Belontidae (6 loaøi), Gobiidae (5 loaøi) vaø Gerridae (4 loaøi). Söï öu theá veà thaønh phaàn loaøi cuûa boä caù Cheùp trong khu heä theå hieän tính chaát nöôùc ngoït ñieån hình. Ñaõ xaùc ñònh ñöôïc 16 loaøi caù coù giaù trò kinh teá, 5 loaøi caù quyù hieám ñöôïc ghi vaøo Saùch ñoû Vieät Nam (2007), caû 5 loaøi ñeàu ñöôïc xeáp vaøo baäc VU (Vulnarable) - seõ nguy caáp vaø 8 loaøi caù nuoâi nhaäp noäi. Döïa treân quan ñieåm veà sinh thaùi, coù theå chia thaønh 4 nhoùm sinh thaùi theo ñoä muoái goàm nhoùm caù nöôùc ngoït, nhoùm caù nöôùc lôï, nhoùm caù nöôùc maën vaø nhoùm caù di cö. ABSTRACT STUDY ON THE COMPOSITION OF FISH SPECIES IN OÂ LAÂU RIVER, THÖØA THIEÂN HUEÁ PROVINCE Species’s composition of the fishes in OÂ Laâu river is quite biodiversity. Our surveys, that were carried out from 2008 to 2009, have revealed that there are 109 species belonging to 76 genus, 31 families and 11 orders, among which, the Cypriniformes is the one being the most plentiful with 47 species reaching (43.12%). The Cyprinidae reaching 37 species, Balitoridae reaching 7 species, Eleotridae reaching 6 species, Belontidae reaching 6 species, Gobiidae reaching 5 species and Gerridae reaching 4 species are dominant about species. Dominating species’s composition of Cypriniformes in regional fauna showing the typical fresh water’s quality. Baseing on view about ecology, it can divide into 4 ecologically groups following salinity including fresh water fish’s group, brackish fish’s group, salt water fish’s group and fish migrating’s group. Among 109 species in OÂ Laâu river, there were 16 species having high economic values and 5 valuable and rare species marked in the Red Data Book of Viet Nam (2007). All 5 species are classified as level VU (Vulnarable) - will be endangered, should be protected.