intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Báo cáo nghiên cứu khoa học: " "Thánh Tông di thảo" nhìn từ truyền thống truyện dân gian Việt Nam và từ đặc điểm truyện truyền kỳ"

Chia sẻ: Nguyễn Phương Hà Linh Linh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST
Báo xấu
164
lượt xem 28
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tuyển tập các báo cáo nghiên cứu khoa học hay nhất của trường đại học vinh năm 2008 tác giả: 9. Vũ Thị Phương Thanh, "Thánh Tông di thảo" nhìn từ truyền thống truyện dân gian Việt Nam và từ đặc điểm truyện truyền kỳ. Bài viết nghiên cứu Thánh Tông di thảo theo hai hệ quy chiếu của văn chương dân gian.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học: " "Thánh Tông di thảo" nhìn từ truyền thống truyện dân gian Việt Nam và từ đặc điểm truyện truyền kỳ"

  1. Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Thánh Tông di thảo" nhìn từ truyền thống truyện dân gian Việt Nam và từ đặc điểm truyện truyền kỳ"
  2. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVII, sè 4b-2008 tr−êng §¹i häc Vinh TH¸NH T¤NG DI TH¶O NH×N Tõ TRUYÒN THèNG TRUYÖN D¢N GIAN VIÖT NAM Vµ Tõ §ÆC §IÓM TRUYÖN TRUYÒN Kú (a) Vò ThÞ Ph−¬ng Thanh Tãm t¾t. Bµi viÕt nghiªn cøu Th¸nh T«ng di th¶o theo hai hÖ quy chiÕu cña v¨n ch−¬ng d©n gian vµ cña v¨n ch−¬ng b¸c häc. Tõ ®©y ta hiÓu râ thªm gi¸ trÞ cña c¸c truyÖn ®óng víi ®Æc tr−ng thÓ lo¹i cña nã vµ hiÓu thªm mèi quan hÖ gi÷a hai nÒn v¨n ch−¬ng cña v¨n häc d©n téc ®−îc thÓ hiÖn trong mét t¸c phÈm. T t−¬ng tù ë Th¸nh T«ng di th¶o: “XÐt h¸nh T«ng di th¶o [8] lµ tËp v¨n nguån gèc th× ng−êi viÕt hoÆc dùa vµo xu«i ch÷ H¸n gåm 19 truyÖn vµ truyÖn d©n gian hoÆc dùa vµo nh÷ng phô lôc (nguyªn t¸c ®Ò lµ phô sù kiÖn lÞch sö cã liªn quan tíi thêi chÐp) TruyÖn con t»m vµng. Phô lôc nµy kh¸ng chiÕn chèng Minh vµ Lª Th¸nh lµ v¨n b¶n ng¾n nhÊt trong tËp (dÞch ra T«ng” [3]. tiÕng ViÖt chØ mét trang) nh−ng ý nghÜa Giíi nghiªn cøu v¨n häc ngµy cµng kh¸ hoµn chØnh, chóng t«i xem nh− mét nhËn râ vai trß cña thÓ lo¹i trong ®êi truyÖn, nh− vËy cã thÓ nãi Th¸nh T«ng sèng v¨n häc, nãi nh− M.M. Bakhtin, di th¶o gåm 20 truyÖn. thÓ lo¹i lµ “nh©n vËt chÝnh cña lÞch sö C¸c nhµ nghiªn cøu cho biÕt v¨n v¨n häc”. Bëi vËy nghiªn cøu t¸c phÈm b¶n Th¸nh T«ng di th¶o rÊt phøc t¹p. tõ ®Æc tr−ng thÓ lo¹i lµ ph−¬ng h−íng Cã nh÷ng danh x−ng cho thÊy nhiÒu nghiªn cøu hiÖu qu¶. VÒ Th¸nh T«ng di truyÖn ®−îc viÕt tõ rÊt sím, bªn c¹nh th¶o, dÔ dµng nhËn thÊy sù kh«ng ®ã l¹i cã nh÷ng ®Þa danh, häc vÞ ®Õn thÕ thuÇn nhÊt vÒ ph−¬ng diÖn thÓ lo¹i: kû XIX míi cã. Liªn quan ®Õn vÊn ®Ò “xÐt vÒ tÝnh chÊt cña lo¹i h×nh th× cã v¨n b¶n lµ vÊn ®Ò t¸c gi¶. Cã nh÷ng truyÒn kú, ngô ng«n, t¹p ký”[3]. truyÖn kh¼ng ®Þnh ®−îc do Lª Th¸nh Tãm l¹i, viÖc nghiªn cøu t¸c phÈm T«ng viÕt, l¹i cã nh÷ng truyÖn cã thÓ do nµy tõ truyÒn thèng truyÖn d©n gian ng−êi kh¸c viÕt hoÆc söa ch÷a ®¸ng kÓ. ViÖt Nam vµ tõ ®Æc ®iÓm cña truyÖn Vµ cho ®Õn nay ng−êi ta còng ch−a biÕt truyÒn kú lµ cã c¬ së vµ thÝch hîp víi t¸c gi¶ cña nh÷ng lêi b×nh cuèi truyÖn - mét t¸c phÈm ra ®êi sím vµ cã nh÷ng S¬n Nam Thóc - tªn thËt lµ g×. Bµi viÕt phÈm chÊt nh− Th¸nh T«ng di th¶o. nµy kh«ng bµn tiÕp vÒ nh÷ng vÊn ®Ò Tr−íc hÕt, chóng ta h·y nh×n nhËn trªn. Chóng t«i sö dông v¨n b¶n do c¸c truyÖn trong Th¸nh T«ng di th¶o tõ NguyÔn BÝch Ng« dÞch, NguyÔn V¨n Tó truyÒn thèng cña truyÖn d©n gian ViÖt - §ç Ngäc To¹i hiÖu ®Ýnh, Nhµ xuÊt b¶n Nam mµ trùc tiÕp nhÊt lµ truyÒn thèng V¨n ho¸ Ên hµnh n¨m 1963. cña truyÖn cæ tÝch thÇn kú. “Cæ tÝch C¸c nhµ nghiªn cøu v¨n häc n−íc thÇn kú lµ tiÓu lo¹i cã sè l−îng nhiÒu ngoµi ®· nhËn thÊy ®Æc ®iÓm phæ qu¸t nhÊt, cã gi¸ trÞ nghÖ thuËt cao nhÊt cña c¸c t¸c phÈm v¨n xu«i ra ®êi ë thêi trong bé phËn truyÖn d©n gian cña mäi kú ®Çu, c¸c nÒn v¨n häc trªn thÕ giíi d©n téc” [1]. Chóng t«i ®Ò xuÊt nghiªn ®Òu g¾n bã chÆt chÏ víi v¨n häc d©n cøu vÊn ®Ò nµy kh«ng chØ xuÊt ph¸t tõ gian vµ sö ký [6]. ë ViÖt Nam, cã nhµ ®Þnh ®Ò lý thuyÕt r»ng, c¸c t¸c phÈm nghiªn cøu còng nhËn thÊy t×nh h×nh NhËn bµi ngµy11/11/2008. Söa ch÷a xong 25/11/2008. 73
  3. TH¸NH T¤NG DI TH¶O NH×N Tõ ..., TR. 73-78 Vò ThÞ Ph−¬ng Thanh v¨n xu«i b¸c häc cña mét d©n téc nµo ®ã hai truyÖn kia cã sù kh¸c biÖt kh¸ lín. ra ®êi sím th−êng cã quan hÖ mËt thiÕt TruyÖn Hoa quèc kú duyªn rÊt dµi (b¶n víi truyÖn d©n gian cña d©n téc Êy, mµ dÞch tiÕng ViÖt tíi 16 trang), kh«ng phï cßn xuÊt ph¸t tõ mét thùc tÕ: kÕt qu¶ hîp víi ph−¬ng thøc truyÒn miÖng. C¸c nghiªn cøu ë ph−¬ng diÖn nµy, sÏ gãp ph−¬ng thøc x©y dùng nh©n vËt cña phÇn gióp chóng ta hiÓu thªm mèi v¨n häc viÕt còng béc lé râ quan hÖ cña quan hÖ gi÷a hai thµnh phÇn cña v¨n nh©n vËt kh«ng ®¬n tuyÕn mµ phøc t¹p, ch−¬ng d©n téc - v¨n ch−¬ng d©n gian thÕ giíi néi t©m nh©n vËt ®−îc miªu t¶ vµ v¨n ch−¬ng b¸c häc, còng nh− gãp nhiÒu. TruyÖn tinh chuét cã bè côc ®¬n phÇn nhËn thøc sù t−¬ng ®ång vµ kh¸c gi¶n h¬n nh−ng sù kh¸c biÖt lín thÓ biÖt gi÷a cæ tÝch thÇn kú vµ truyÖn hiÖn ë néi dung. TruyÖn ®Ò cao qu©n truyÒn kú. §©y lµ hai thÓ lo¹i thuéc hai quyÒn lé liÔu: “C¶ triÒu ®×nh bã tay, hÖ thèng v¨n häc - v¨n häc d©n gian vµ kh«ng nghÜ ®−îc phÐp g× ®Ó xÐt xö viÖc v¨n häc viÕt, nh−ng gi÷a chóng cã sù nµy. t−¬ng ®ång lín, ë ®ã yÕu tè kú (kú ¶o, kú Ta bùc m×nh tù nghÜ r»ng: “M×nh lµ dÞ, kú qu¸i, siªu thùc) ®Òu lµ thuéc tÝnh ng−êi ®øng ®Çu thÇn d©n, nÕu kh«ng thÈm mü cña thÓ lo¹i. Ph©n biÖt nh÷ng xÐt cho ra c¸i ¸n ma nµy, th× bè mÑ hiÖn t−îng cã ®Æc ®iÓm gÇn gòi lµ c«ng ng−êi thªm mét ®øa con ma, vî ng−êi viÖc khã kh¨n, nh−ng v× thÕ l¹i cµng cã thªm mét th»ng chång ma. §· gäi lµ ý nghÜa. ma, sau nµy kh«ng khái sinh ra tai v¹ Cã mét thùc tÕ lµ ba truyÖn cña kh¸c”. Th¸nh T«ng di th¶o ®· ®−îc c¸c chuyªn ThÕ råi ta th¾p h−¬ng cÇu khÊn, gia v¨n häc d©n gian ®−a vµo Tæng hîp nhê §æng Thiªn v−¬ng gióp søc”. §Ò cao qu©n quyÒn nh− vËy kh«ng ph¶i lµ v¨n häc d©n gian cña ng−êi ViÖt, tËp c¶m høng th−êng thÊy trong truyÖn VI, TruyÖn cæ tÝch thÇn kú [4]. ChuyÖn d©n gian mµ chØ thÊy trong v¨n ch−¬ng chång dª ®−îc coi lµ b¶n kh¸c cña Ho¸ b¸c häc, t¸c gi¶ lµ nho sÜ. thµnh dª do Landes kÓ, truyÖn Hoa Quan hÖ cña Th¸nh T«ng di th¶o quèc kú duyªn (tøc Duyªn l¹ n−íc hoa) víi truyÖn d©n gian láng lÎo h¬n ë ®−îc coi lµ b¶n kh¸c cña Nî duyªn TruyÒn kú m¹n lôc cña NguyÔn D÷, thÓ trong méng, TruyÖn tinh chuét ®−îc coi hiÖn ë viÖc chÊt liÖu v¨n ch−¬ng truyÒn lµ b¶n kh¸c cña Tinh con chuét. C¶ ba miÖng ®−îc sö dông Ýt h¬n. NÕu qu¶ truyÖn ®Òu ®−îc ghi râ lµ lÊy tõ Th¸nh ®©y c¬ b¶n lµ v¨n ch−¬ng cña Lª Th¸nh T«ng di th¶o. Ba truyÖn nµy còng ®−îc T«ng vµ sù söa ch÷a chØ ë ph¹m vi tiÓu nhiÒu t¸c gi¶ kh¸c xÕp vµo truyÖn tiÕt th× chóng ta l¹i cã thªm nhËn thøc truyÒn kú. n÷a: mèi quan hÖ gi÷a hai bé phËn v¨n Thùc tÕ nµy cho thÊy cã sù gÇn gòi ch−¬ng nµy kh«ng ®¬n thuÇn do yÕu tè gi÷a mét sè truyÖn trong Th¸nh T«ng thêi gian quyÕt ®Þnh, mµ c¬ b¶n h¬n lµ di th¶o víi truyÖn cæ tÝch thÇn kú cña phô thuéc vµo quan ®iÓm chÝnh trÞ x· ng−êi ViÖt, gÇn ®Õn møc nhiÒu nhµ héi vµ quan niÖm thÈm mü cña c¸c t¸c chuyªn m«n [4] kh«ng nhËn ra sù kh¸c gi¶. biÖt gi÷a nh÷ng t¸c phÈm v¨n häc viÕt Mét ®Æc ®iÓm phæ biÕn cña nh©n nµy víi nh÷ng s¸ng t¸c d©n gian. vËt truyÖn cæ tÝch thÇn kú (kh«ng chØ Chóng t«i thÊy ChuyÖn chång dª lµ gÇn ViÖt Nam mµ cña thÕ giíi nãi chung) lµ víi truyÖn cæ tÝch thÇn kú h¬n c¶, cßn 74
  4. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVII, sè 4b-2008 tr−êng §¹i häc Vinh tÝnh chÊt phiÕm chØ. §Æc ®iÓm nµy còng chÝnh cña chÝ qu¸i lµ thÇn linh ma quû, thÊy ë nh©n vËt cña mét sè truyÖn cßn cña truyÖn truyÒn kú lµ con ng−êi; trong Th¸nh T«ng di th¶o (vÝ dô truyÖn chÝ qu¸i nÆng vÒ ghi chÐp, cßn ë truyÖn truyÒn kú vai trß cña t¸c gi¶ lín ChuyÖn chång dª). §¹i ®a sè nh©n vËt h¬n, nãi nh− Lç TÊn lµ “ý thøc lµm tiÓu cña t¸c phÈm nµy mang tÝnh chÊt cña thuyÕt” râ h¬n. nh©n vËt v¨n häc viÕt trung ®¹i. Nh×n chung c¸c nhµ nghiªn cøu ®Òu Qua ®©y chóng ta còng thÊy r»ng cho r»ng kh«ng ph¶i tÊt c¶ mµ chØ mét trong thùc tÕ nhiÒu truyÖn d©n gian ®· sè truyÖn trong Th¸nh T«ng di th¶o lµ ®−îc b¸c häc ho¸ th«ng qua ghi chÐp vµ truyÖn truyÒn kú, tuy nhiªn con sè ®ã lµ s¸ng t¹o cña nho sÜ, ng−îc l¹i còng cã nhiÒu truyÖn cña c¸c t¸c gi¶ ®−îc d©n bao nhiªu th× ý kiÕn cßn kh¸c nhau. Lª gian ho¸. Tuy nhiªn, ë n−íc ta, truyÖn SÜ Th¾ng - Hµ Thóc Minh cho lµ cã 10 truyÖn: Yªu n÷ ch©u Mai, TruyÖn hai d©n gian ®−îc ghi chÐp muén nªn nhiÒu tr−êng hîp khã x¸c ®Þnh chóng ®−îc g¸i thÇn, Duyªn l¹ n−íc hoa, TruyÖn l¹ chuyÓn ho¸ theo h−íng nµo. nhµ thuyÒn chµi, Ngäc n÷ vÒ tay ch©n Thi ph¸p thêi gian vµ thi ph¸p chñ, TruyÖn hai thÇn hiÕu ®Ô, TruyÖn kh«ng gian cña Th¸nh T«ng di th¶o chång dª, TruyÖn tinh chuét, Mét dßng còng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm gÇn gòi víi thi ch÷ lÊy ®−îc g¸i thÇn, Ng−êi trÇn ë ph¸p thêi gian vµ thi ph¸p kh«ng gian thuû phñ. Ph¹m V¨n Th¾m cho lµ cã 13 truyÖn cæ tÝch thÇn kú. Thêi gian lµ thêi truyÖn. Ngoµi nh÷ng truyÖn võa kÓ gian tuyÕn tÝnh. Kh«ng gian gåm kh«ng trªn cßn cã thªm: GÆp tiªn ë hå L·ng gian trÇn thÕ vµ kh«ng gian siªu trÇn B¹c, Bµi ký mét giÊc méng vµ Phô chÐp thÕ, hai ph¹m trï nµy kh«ng ®èi lËp mµ (tøc Phô lôc) [7]. tiÕp nèi nhau. §©y võa lµ thuéc tÝnh Mét ®Æc ®iÓm phæ biÕn cña truyÖn cña c¸c ph¹m trï thêi gian vµ kh«ng truyÒn kú lµ sù dung hîp thÓ lo¹i. gian trong truyÖn cæ tÝch thÇn kú võa lµ Ngoµi t¶n v¨n (v¨n xu«i) lµ chÝnh, ®Æc ®iÓm cña c¸c ph¹m trï t−¬ng øng nhiÒu truyÖn cßn sö dông vËn v¨n (v¨n trong v¨n xu«i trung ®¹i thêi kú ®Çu. vÇn) vµ biÒn v¨n (v¨n biÒn ngÉu). Trong Sau ®©y, chóng t«i sÏ nh×n nhËn sè 13 v¨n b¶n thuéc lo¹i truyÖn truyÒn Th¸nh T«ng di th¶o tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm kú cã tíi 11 v¨n b¶n cã sö dông c¸c bµi cña truyÖn truyÒn kú. Cho ®Õn nay ®o¶n thi. §Æc biÖt, truyÖn Ng−êi trÇn ë quan niÖm cña c¸c nhµ nghiªn cøu vÒ thñy phñ cã tíi 15 bµi ®o¶n thi vµ hai thÓ lo¹i nµy cßn kh¸c nhau. Cã ng−êi bµi phó, chiÕm kho¶ng mét nöa sè dßng xÕp vµo ®ã tÊt c¶ nh÷ng truyÖn cã yÕu cña truyÖn. Chøc n¨ng cña phÇn v¨n tè thÇn linh qu¸i dÞ. HiÓu nh− vËy th× vÇn hoÆc v¨n biÒn ngÉu ë c¸c truyÖn truyÖn truyÒn kú ViÖt Nam ®· cã tõ nµy còng gièng ë c¸c truyÖn truyÒn kú ViÖt ®iÖn u linh vµ LÜnh Nam chÝch kh¸c. Chóng lµ ph−¬ng tiÖn ®Ó biÓu qu¸i. C¸c nhµ nghiªn cøu Trung Quèc hiÖn tÝnh c¸ch c¸c nh©n vËt ®−îc tinh vi kh«ng xÕp tÊt c¶ c¸c t¸c phÈm v¨n xu«i tÕ nhÞ h¬n, miªu t¶ phong c¶nh mét cã yÕu tè thÇn linh qu¸i dÞ vµo truyÖn c¸ch ý vÞ h¬n, ®¸p øng nhu cÇu thÈm truyÒn kú, mµ cho lµ mét sè thuéc mü ®a d¹ng h¬n cña ng−êi ®äc. truyÖn chÝ qu¸i. Hai lo¹i t¸c phÈm nµy Mét biÓu hiÖn cña “ý thøc lµm tiÓu gièng nhau ë chç ®Òu cã yÕu tè kú vµ thuyÕt” cña t¸c gi¶ truyÖn truyÒn kú còng cã nh÷ng sù kh¸c biÖt. Nh©n vËt thÓ hiÖn ë viÖc x©y dùng cèt truyÖn. Víi 75
  5. TH¸NH T¤NG DI TH¶O NH×N Tõ ..., TR. 73-78 Vò ThÞ Ph−¬ng Thanh t¸c phÈm tù sù x−a nay, cèt truyÖn Khi Êy Tö Khanh ®· 47 tuæi. Mét h«m ra ®i cã viÖc buæi chiÒu míi vÒ. Gi÷a ®−êng ®ãng vai trß quan träng. Nã võa lµ thêi gÆp m−a to giã lín, bÊt ®¾c dÜ ph¶i vµo tró gian, võa lµ kh«ng gian cho c¸c t¸c gi¶ ë mét ng«i miÕu gi÷a ®ång”... tr×nh bµy bøc tranh cña m×nh vÒ thÕ §o¹n 2: “§Õn gi÷a ®ªm, m−a t¹nh giíi vµ con ng−êi. Cèt truyÖn cña truyÖn giã yªn, bãng tr¨ng lê mê, Tö Khanh truyÒn kú võa tu©n theo nh÷ng nhu cÇu bçng thÊy trong miÕu ®Ìn löa s¸ng phæ biÕn cña cèt truyÖn tù sù, võa ®¸p tr−ng...”. øng nh÷ng yªu cÇu riªng. Chóng t«i ChÝnh trong khung c¶nh ®ã, nh©n thÊy ë 13 truyÖn truyÒn kú trong Th¸nh vËt nµy gÆp nh÷ng ng−êi ®· qu¸ cè, kÓ T«ng di th¶o cã hai lo¹i cèt truyÖn. ë c¶ ng−êi anh ruét. nh÷ng truyÖn cã tÝnh chÊt luËn ®Ò (Hai §o¹n 3: “Khi trêi s¾p s¸ng... m×nh PhËt c·i nhau, TruyÖn con t»m vµng, ®· ®øng tr−íc cöa nhµ cò råi... §Õn kú Bµi ký mét giÊc méng), cèt truyÖn ®¬n thi, nhÊt nhÊt lµm theo lêi anh ®· dÆn. gi¶n, Ýt sù kiÖn vµ c¸c t×nh tiÕt ®−îc s¾p Qu¶ nhiªn khoa Êy con ch¸u ®Òu ®ç tó xÕp theo tr×nh tù thêi gian. Cèt truyÖn tµi...”. cña 10 truyÖn cßn l¹i ®óng lµ nh÷ng cèt Cã thÓ nãi nh− nhµ ViÖt Nam häc truyÖn ®iÓn h×nh cña truyÖn truyÒn kú, ng−êi Nga N. I. Niculin, ®Çu mèi cña cã nhiÒu chi tiÕt vµ chøa ®ùng nh÷ng sù mäi chuyÖn trong Th¸nh T«ng di th¶o biÕn ¶o khã l−êng. TÊt nhiªn, truyÖn lµ “ng−êi b×nh th−êng r¬i vµo c¶nh dÞ truyÒn kú còng n»m trong ph¹m trï th−êng”. KiÓu x©y dùng cèt truyÖn nh− truyÖn trung ®¹i nªn kh«ng thÓ ®ßi hái vËy phï hîp víi l«gic nhËn thøc nh÷ng cèt truyÖn cña chóng ®−îc tæ chøc theo chuyÖn kú l¹. NÕu truyÖn ®· cã nhiÒu nhiÒu nguyªn t¾c ®an xen nh− ë truyÖn sù l¹, l¹i kÕt thóc b»ng nh÷ng sù kh¸c hiÖn ®¹i. Nh−ng c¸c cèt truyÖn ë ®©y cã th−êng th× chØ lµm cho nã thªm xa c¸ch thÓ nãi phøc t¹p nhÊt trong cèt truyÖn ®éc gi¶. Mµ, nh− chóng ta ®Òu biÕt, sö cña truyÖn ng¾n trung ®¹i vµ ®· thùc dông nh÷ng yÕu tè kú l¹ lµ ®Æc ®iÓm cèt sù trë thµnh mét ®èi t−îng thÈm mü, tö cña truyÖn truyÒn kú, “phi kú bÊt kh«ng ®¬n gi¶n chØ chuyªn chë sù kiÖn, truyÒn” (kh«ng kú l¹ kh«ng l−u truyÒn), nh©n vËt vµ t− t−ëng nh− ë truyÖn d©n nghÜa lµ kh«ng ph¶i truyÖn truyÒn kú gian. M« h×nh phæ biÕn cña c¸c cèt ®Ých thùc. truyÖn truyÒn kú theo chuÈn mùc trÇn Còng nh− c¸c t¸c gi¶ truyÖn truyÒn thÕ lµ theo c¸c chuÈn mùc phi trÇn thÕ kú kh¸c, t¸c gi¶ Th¸nh T«ng di th¶o sö (vÝ dô kh«ng thÓ tr¶ lêi ®−îc c¸c c©u hái dông nhiÒu yÕu tè kú (ng−êi x−a cßn gäi ®¹i lo¹i: ë hoµn c¶nh ®ã ng−êi ta ¨n g× lµ h−) nh−ng lu«n cã ý thøc lµm cho ®Ó sèng, h« hÊp ra sao...). VÒ ®¹i thÓ, ng−êi ®äc tin lµ chuyÖn cã thùc. Cã c¸c truyÖn ®Òu cã ba phÇn, t¹m h×nh nhiÒu c¸ch nh»m t¹o nªn hiÖu øng t©m dung b»ng s¬ ®å: lý nµy. Phæ biÕn nhÊt lµ g¾n c¸c c©u trÇn thÕ phi trÇn thÕ trÇn thÕ (víi chuyÖn víi thêi gian vµ kh«ng gian x¸c nh÷ng thay ®æi). VÝ dô ë TruyÖn hai ®Þnh, vÝ dô: “Cuèi niªn hiÖu Nguyªn thÇn hiÕu ®Ô: Phong ®êi nhµ TrÇn ë ch©u Mai cã mét §o¹n 1: “ë S¬n B¾c cã NguyÔn Tö n÷ yªu tinh...” (TruyÖn yªu n÷ ë ch©u Mai); “Håi Êy lµ n¨m thø t− niªn hiÖu Khanh, cha mÑ mÊt sím, chØ cã mét ThuËn thiªn”... (TruyÖn hai g¸i thÇn). ng−êi anh... 76
  6. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVII, sè 4b-2008 tr−êng §¹i häc Vinh HoÆc g¾n chuyÖn víi nh÷ng di tÝch: TruyÖn cæ tÝch thÇn kú nãi riªng vµ “§Õn nay ë nói Vò-Ninh cã hai ®Òn thê truyÖn d©n gian nãi chung còng sö NguyÔn Sinh, vÉn cßn linh øng” dông ph−¬ng thøc nh©n ho¸ vµ thÇn kú (TruyÖn hai thÇn hiÕu ®Ô); thËm chÝ g¾n ho¸ ®Ó x©y dùng nh©n vËt. Tuy nhiªn víi mét sù kiÖn quan träng nµo ®ã trong ngay ë chç t−¬ng ®ång nµy chóng ta cuéc ®êi t¸c gi¶: “khi ta cßn ë TiÒm §Ó” còng thÊy sù kh¸c biÖt. TruyÖn d©n (GÆp tiªn ë hå L·ng B¹c). Trong 13 gian diÔn t¶ sù biÕn ho¸ mét c¸ch ng¾n truyÖn th× 11 truyÖn ®−îc më ®Çu b»ng gän, vÝ dô: “Ch¼ng bao l©u, ë chç ch«n nh÷ng chi tiÕt thuéc c¸c lo¹i nh− vËy. l«ng chim mäc lªn mét c©y xoan ®µo §iÒu nµy cho thÊy ®©y thùc sù lµ mét thËt ®Ñp”, hoÆc “Bµ cô võa ®i khái nhµ, tÝn hiÖu thuéc thi ph¸p thÓ lo¹i truyÖn th× mét c« g¸i bÐ tÝ tõ trong qu¶ thÞ chui truyÒn kú. ra, vµ chØ phót chèc, c« bÐ ®· trë thµnh Cã thÓ nhËn thøc thªm sù t−¬ng c« TÊm xinh ®Ñp” [9]. TruyÖn d©n gian ®ång vµ kh¸c biÖt cña hai lo¹i truyÖn kÓ hµnh ®éng mét c¸ch v¾n t¾t vµ nªu nµy qua ph¹m trï nh©n vËt. “Trong mét ngay kÕt qu¶. t¸c phÈm v¨n xu«i, nh©n vËt lµ mèi Cßn ®©y lµ mét sù biÕn ho¸ mµ quan t©m hµng ®Çu cña nhµ v¨n, biÓu Th¸nh T«ng di th¶o diÔn t¶: “Ngäa V©n hiÖn kh¶ n¨ng chiÕm lÜnh thùc t¹i, ®ång thÊy t×nh thÕ nguy b¸ch qu¸, véi gi¬ tay thêi thÓ hiÖn lý t−ëng thÈm mü, quan b¾t quyÕt, h« to mét tiÕng: “BiÕn!”. Tøc niÖm vÒ ®êi sèng vµ con ng−êi trong th× nµng ho¸ ra mét con c¸ to, dµi ®é toµn bé tÝnh ®a d¹ng vµ phøc t¹p cña ngµn th−íc, m×nh lín −íc tíi ba m−¬i nã” [2]. quÇng, n»m ch¾n chç ngän n−íc trµn C¸ch thøc x©y dùng nh©n vËt ë 13 vµo” (TruyÖn l¹ nhµ thuyÒn chµi). truyÖn truyÒn kú trong Th¸nh T«ng di Chóng ta thÊy c¶ hµnh ®éng, c¶ kÕt qu¶ th¶o ®Òu thuéc hai ph−¬ng thøc x©y ®Òu ®−îc t¸c gi¶ miªu t¶ cô thÓ h¬n, dùng nh©n vËt phæ biÕn cña truyÖn sinh ®éng h¬n. §iÒu nµy thÝch øng víi truyÒn kú, hoÆc lµ nh©n ho¸, hoÆc thÇn ph−¬ng thøc l−u truyÒn b»ng v¨n tù vµ kú ho¸. Sù nh©n ho¸ thÓ hiÖn b»ng viÖc ®¸p øng thÞ hiÕu cña ng−êi th−ëng thøc cho c¸c lo¹i con vËt vµ sù vËt nãi n¨ng, cã häc vÊn cao h¬n. hµnh xö nh− ng−êi, giao thiÖp ®−îc víi Dï thuéc vÒ hai thÓ lo¹i cña hai hÖ con ng−êi (Hai PhËt c·i nhau, Duyªn l¹ thèng v¨n häc nh−ng nh©n vËt trong n−íc hoa, TruyÖn chång dª, TruyÖn tinh Th¸nh T«ng di th¶o l¹i gÇn gòi víi chuét...). Sù thÇn kú ho¸ thÓ hiÖn ë viÖc nh©n vËt trong truyÖn cæ tÝch thÇn kú lµ c¸c nh©n vËt cã thÓ tiªn ®o¸n, cã thÓ v× chóng ®Òu thùc hiÖn chøc n¨ng gi¸o biÕn ho¸ vµ giao tiÕp víi nh÷ng loµi phi huÊn mét c¸ch m¹nh mÏ. Tuy nhiªn, so nh©n (TruyÖn yªu n÷ ch©u Mai, TruyÖn hai g¸i thÇn, Duyªn l¹ n−íc hoa, Hai víi nh©n vËt truyÖn cæ tÝch thÇn kú, thÇn hiÕu ®Ô, GÆp tiªn ë hå L·ng B¹c, nh©n vËt cña Th¸nh T«ng di th¶o ®· cã Mét dßng ch÷ lÊy ®−îc g¸i thÇn...). Thñ nh÷ng biÕn ®æi vÒ chÊt do thuéc vÒ v¨n ph¸p thÇn kú phæ biÕn h¬n thñ ph¸p häc viÕt, víi ý thøc v¨n häc cao h¬n, víi nh©n ho¸, lµm cho c¸c truyÖn cã thuéc ph−¬ng thøc l−u truyÒn kh¸c, kiÓu t¸c tÝnh cña truyÖn truyÒn kú ®Ých thùc, gi¶ vµ ng−êi ®äc ®Òu kh¸c. “kú v¨n, dÞ sù” (v¨n l¹, viÖc l¹). N. I. Niculin cho r»ng mét thµnh tùu cña tËp s¸ch nµy lµ “®· c¾t ®øt 77
  7. TH¸NH T¤NG DI TH¶O NH×N Tõ ..., TR. 73-78 Vò ThÞ Ph−¬ng Thanh nh÷ng mèi liªn hÖ truyÒn thèng víi sö cña v¨n ch−¬ng. §Æc ®iÓm cña h− cÊu ë ký vµ ®· x©y dùng lªn nh÷ng nh©n vËt Th¸nh T«ng di th¶o, nh− ®· thÊy, lµ h− cÊu” [5]. §óng nh− nhµ nghiªn cøu chÞu ¶nh h−ëng cña hai truyÒn thèng ®· chØ ra, mét khi t¸c phÈm cã thuéc thÓ lo¹i, trong ®ã nghiªng vÒ phÝa tÝnh h− cÊu lµ nã ®· ®i ®óng quü ®¹o truyÖn truyÒn kú. T i liÖu tham kh¶o [1] NguyÔn Xu©n §øc, Nh÷ng vÊn ®Ò thi ph¸p v¨n häc d©n gian, NXB KHXH, 2003. [2] Phan Cù §Ö (chñ biªn), V¨n häc ViÖt Nam thÕ kû XX, NXB Gi¸o dôc, 2004, tr. 344. [3] §ç §øc HiÓu, NguyÔn HuÖ Chi, Phïng V¨nTöu, TrÇn H÷u T¸, Tõ ®iÓn häc (bé míi), NXB ThÕ giíi, 2004, tr. 1636. [4] PGS.TS. NguyÔn ThÞ HuÕ chñ biªn, Tæng hîp v¨n häc d©n gian cña ng−êi ViÖt, tËp VI: TruyÖn cæ tÝch thÇn kú, NXB KHXH, Hµ Néi, 2004. [5] N. I. Niculin, Dßng ch¶y v¨n ho¸ ViÖt Nam, NXB V¨n ho¸ Th«ng tin, 2006, tr. 186. [6] B.L. Riptin, MÊy vÊn ®Ò nghiªn cøu nh÷ng nÒn v¨n häc trung cæ cña ph−¬ng §«ng theo ph−¬ng ph¸p lo¹i h×nh, T¹p chÝ V¨n häc, Sè 2/1974, tr. 108. [7] Ph¹m V¨n Th¾m, Nghiªn cøu v¨n b¶n vµ ®¸nh gi¸ thÓ lo¹i truyÒn kú viÕt b»ng ch÷ H¸n ë ViÖt Nam thêi trung ®¹i, LuËn ¸n PTS, Hµ Néi, 1996, tr. 38. [8] Th¸nh T«ng di th¶o, NXB V¨n ho¸, 1996. [9] NhiÒu t¸c gi¶, Hîp tuyÓn th¬ v¨n ViÖt Nam, tËp 1, V¨n häc d©n gian, NXB V¨n häc, 1977. Summary THaNH ToNG DI THaO - SEEN FROM TRADITIONNAL FOLK-TALES AND FEATURES OF UNUSUAL STORIES In the article, the author has studied Thanh Tong di thao following two systems of reference: one appertaining to folklore; another - to scholarly literature. By his doing so, we can understand more about the value of the stories, basing on the special features of their genre, and the relationship between the two literary bases of the national literature which is expressed in the work. (a) Cao häc 15, chuyªn ng nh lý luËn v¨n häc, tr−êng ®¹i häc vinh. 78
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

TL.01: Bộ Tiểu Luận Triết Học
207 tài liệu
1479 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2