Báo cáo nghiên cứu khoa học " TÌM HIỂU CỔ VẬT ĐỒNG BẰNG CỬU LONG (Tiếp theo) "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST

Báo xấu

99
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo luận văn - đề án 'báo cáo nghiên cứu khoa học " tìm hiểu cổ vật đồng bằng cửu long (tiếp theo) "', luận văn - báo cáo phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " TÌM HIỂU CỔ VẬT ĐỒNG BẰNG CỬU LONG (Tiếp theo) "

90 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 TÌM HIEÅU COÅ VAÄT ÑOÀNG BAÈNG CÖÛU LONG (Tieáp theo) Phạm Hy Tùng Bách* LTS: Neàn vaên hoùa OÙc Eo gaén lieàn vôùi lòch söû phaùt trieån vuøng ñoàng baèng chaâu thoå haï löu soâng Meâkoâng vaøo nhöõng theá kyû ñaàu Coâng nguyeân. Nhöõng di tích cuûa neàn vaên hoùa naøy ñöôïc bieát ñeán töø sau cuoäc khai quaät cuûa nhaø khaûo coå hoïc ngöôøi Phaùp L. Malleret vaøo naêm 1944 taïi caùnh ñoàng OÙc Eo (xaõ Voïng Theâ, huyeän Thoaïi Sôn, tænh An Giang). Töø ñoù ñeán nay, neàn vaên hoùa OÙc Eo vaø vöông quoác Phuø Nam ñöôïc nhieàu hoïc giaû trong laãn ngoaøi nöôùc quan taâm nghieân cöùu, tuy vaäy vaãn coøn nhieàu vaán ñeà tranh caõi, nhieàu luaän ñieåm traùi chieàu chöa ngaõ nguõ. Ñeå goùp theâm moät caùch nhìn, töø soá 2 (67). 2008, taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån khôûi ñaêng loaït baøi cuûa taùc giaû Phaïm Hy Tuøng Baùch, döôùi tieâu ñeà chung “Tìm hieåu coå vaät ñoàng baèng Cöûu Long”. PHAÀN III: COÅ VAÄT CHAÏM, KHAÉC Baøi 7: VEÀ MOÄT SOÁ TÖÔÏNG NGÖÔØI BAÈNG CHÌ VAØ BAÈNG ÑOÀNG Noùi ñeán ñieâu khaéc laø phaûi noùi ñeán töôïng, nhö töôïng thaàn linh, töôïng ngöôøi hay töôïng loaøi vaät. Rieâng veà loaïi hình töôïng ngöôøi thì moïi thoáng keâ khaûo coå hoïc OÙc Eo hay caùc coâng trình khaûo cöùu ñeàu cho raèng raát hieám gaëp vaø chuùng ñeàu laø töôïng troøn ñöôïc laøm baèng ñoàng. Moät baøi vieát cuûa TS Voõ Só Khaûi coù ñoaïn: “…Cho ñeán nay môùi tìm thaáy hai tieâu baûn baèng ñoàng coøn nguyeân veïn. Tieâu baûn thöù nhaát phaùt hieän ôû OÙc Eo laø töôïng ngöôøi noâ leä hay keû toâi ñoøi… Tieâu baûn thöù hai laø töôïng ngöôøi nhaûy muùa tìm thaáy ôû Traø Vinh… coù yù kieán cho raèng ñaây laø töôïng thaàn Poseidon laøm taïi Hy Laïp thuoäc tröôøng phaùi Lisipus vaø ñaõ ñöôïc ñöa vaøo chaâu thoå soâng Cöûu Long ôû moät thôøi ñieåm khaù sôùm (O - Janse, 1958-1959)… Vaøo thôøi kyø haäu OÙc Eo, taïi goùc ñöôøng Leâ Hoàng Phong-Traàn Höng Ñaïo (TP Hoà Chí Minh), L. Malleret ñaõ phaùt hieän moät töôïng ñoàng nhoû cuûa moät nhaân vaät quyø goái, hai tay naâng moät caùi chaäu quaù lôùn…”(1) Ñöôïc bieát tieâu baûn thöù nhaát keå treân do L. Malleret tìm ñöôïc vaøo naêm 1944, tieâu baûn thöù hai cuõng do oâng ta tìm ra nhöng sau ñoù ngöôøi Phaùp laáy ñi vaø hieän baûo taøng Guimet-Paris löu giöõ. Vaû laïi, nhö vöøa daãn, coù yù kieán cho raèng ñoù laø töôïng ngöôøi, coù yù kieán cho laø töôïng thaàn thì nhö vaäy cho ñeán nay Nhaø nöôùc ta sôû höõu caû hai taùc phaåm chaéc chaén laø töôïng ngöôøi ñöôïc laøm baèng ñoàng, thuoäc loaïi töôïng troøn laø töôïng “keû toâi ñoøi” thôøi kyø OÙc Eo vaø töôïng “moät nhaân vaät… hai tay naâng caùi chaäu” thuoäc giai ñoaïn haäu OÙc Eo. Song vaøo cuoái naêm 1999, sau nhieàu laàn “ñaøm phaùn”, ngöôøi vieát laáy ra vaøi moùn goám söù coå do phong kieán nöôùc ta ñaët laøm taïi Trung Hoa (thöôøng goïi laø ñoà söù Bleus de Hueù) trong boä söu taäp cuûa mình ñoåi cho oâng NVK, thu veà moät soá coå vaät OÙc Eo. Nhaø söu taäp NVK nhieàu laàn khaúng ñònh oâng ta mua ñöôïc taïi An Giang - queâ vôï - töø naêm 1997 vaø raèng “chæ ôû Ba Theâ môùi coù haøng “ñoäc” nhö vaày”. Thaønh phoá Hoà Chí Minh. *
91 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 Trong baøi naøy vaø baøi tieáp theo khi giôùi thieäu veà nhöõng hieän vaät naøy xin goïi nôi xuaát xöù cuûa chuùng laø ôû di chæ Ba Theâ. 1. Töôïng ngöôøi baèng hôïp kim chì - thieác Caû ba hieän vaät döôùi ñaây ñeàu ñöôïc laøm baèng hôïp kim chì - thieác vaø ñeàu laø töôïng deït, hai beân maët tröôùc maët sau ñeàu ñöôïc chaïm khaéc hoa vaên. a. Töôïng chieán binh thoåi keøn AÛnh 1a: Laø chieán binh ñang treân löng ngöïa, phía döôùi yeân coù taám thaûm vaét sang hai beân, thaân maëc aùo giaùp, ñaàu ñoäi muõ saét coù choùp nhoïn (bò gaõy), tay phaûi chieán binh caàm keøn ñöa leân mieäng thoåi, ngang löng thaét daây nòt to baûn. AÛnh 1b: Cho thaáy roõ tay traùi chieán binh ghìm cöông ngöïa, maïn söôøn traùi ñeo moät thanh kieám. Hieän vaät baèng hôïp kim chì thieác nhöng do choân vuøi döôùi ñaát laâu ngaøy bò phong hoùa muïc ñen, caúng döôùi cuûa caû boán chaân ngöïa bò maát nhöng tö theá ngöôøi ngoài treân yeân vaø ñaàu ngöïa hôi cuùi xuoáng, laïi theâm nhòp chaân ngöïa cho pheùp ñoaùn ñònh ngöïa ñang ñi nöôùc kieäu. AÛnh 1a, 1b: Hai maët cuûa moät töôïng deït moâ taû chieán binh La Maõ thoåi keøn. Nieân ñaïi hieän vaät coù theå tröôùc Coâng nguyeân. b. Chieán binh xung traän AÛnh 2a: Nhaân vaät cuõng ñöôïc trang bò aùo giaùp nhö treân song ngöôøi chieán binh naøy döôøng nhö cao tuoåi hôn, khoâng ñoäi muõ, ñuoâi toùc daøi quaù vai ruû xuoáng ngang löng, beân phaûi maïn söôøn ñeo thanh ñoaûn kieám. Ngöïa chôû chieán binh ñang phi nöôùc ñaïi neân ñaàu vöôn thaúng ra phía tröôùc, bôøm treân gaùy cuoàn cuoän soùng. AÛnh 2b: Giuùp ta nhaän daïng roõ hôn soáng muõi cao cuûa ngöôøi chieán só vaø chaân traùi nhö ñang ñaùnh goùt vaøo buïng döôùi tuaán maõ. Tay traùi hình nhaân caàm cöông, tuy raèng tay phaûi bò maát nhöng daáu veát coøn laïi treân ngöïc chöùng toû raát coù theå ngöôøi kî só ñang caàm ngoïn giaùo lao vaøo traän chieán.
92 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 AÛnh 2a, 2b: Hai maët cuûa moät töôïng deït moâ taû chieán binh La Maõ xung traän Nieân ñaïi hieän vaät coù theå tröôùc Coâng nguyeân. c. Töôïng voõ só AÛnh 3a: Cho thaáy moät voõ só khuoân maët ngöôøi chaâu AÂu vôùi soáng muõi cao maëc quaàn coäc, tay aùo ngaén saùt naùch. Hình nhaân hôi kieãng chaân traùi, chaân phaûi töïa nhö chuaån bò tung cuù ñaù vì neùt maët ñöôïc theå hieän heát söùc chaêm chuù, hai baøn tay naém chaët khieán baép thòt hai bôø vai vaø caùnh tay noåi cuoän. AÛnh 3b: Caøng roõ neùt voõ só ñeå ñaàu traàn vôùi maùi toùc löôïn soùng vaø duø laø phía thaân sau nhöng vaãn theå hieän tö theá nhaân vaät raát sinh ñoäng vôùi caëp ñuøi, bôø moâng saên chaéc. Ñaùng chuù yù treân ñænh ñaàu vaø ngay döôùi hai caùnh tay pho töôïng coøn löu laïi 3 gôø noåi troøn hình chöõ “O”. Ñaây chính laø “ba via” coøn löu laïi khi ngöôøi xöa gôõ hai maët khuoân ñuùc sau khi saûn phaåm ñaõ ñoâng ñaëc vaø nguoäi haún. Taïi sao soá gôø noåi laïi laø 3? AÛnh 4 döôùi ñaây laø moät maët cuûa caëp khuoân ñuùc (tìm thaáy ôû Tieàn Giang) cheá ra töø loaïi ñaù AÛnh 3a, 3b: Maët tröôùc vaø maët sau cuûa moät pho (khoâng coù ôû ñoàng baèng Cöûu Long) töôïng deït voõ só giaùc ñaáu La Maõ thôøi coå ñaïi. raát mòn haït, coù maøu xanh xaùm. Nieân ñaïi hieän vaät coù theå tröôùc Coâng nguyeân. Quanh meùp khuoân khoan saün loã ôû 3 goùc ñeå choát ñinh ñònh vò hai maët khuoân. Neáu chæ 1 hay 2 choát laø khoâng ñuû, 4 choát thì thöøa vaø 3 thì khoâng thöøa khoâng thieáu giuùp hai maët khuoân khôùp nhau theo yù muoán vaø khoâng bò xeâ dòch trong quaù trình dieãn ra thao taùc ñuùc. Kim loïai noùng chaûy ñöôïc ñoå vaøo mieäng khuoân, chaûy lan xuoáng keõ taïo thaønh “ba via” hình chöõ “O” laø nhö vaäy. So saùnh ba hieän vaät baèng hôïp kim chì - thieác (voán khoâng bò oxy hoùa) keå treân vôùi caùc hieän vaät laøm baèng hôïp kim thieác vôùi caùc kim loaïi khaùc (deã bò oxy hoùa hôn) do L. Malleret thu ñöôïc hieän do Baûo taøng Lòch söû Vieät Nam TP Hoà Chí Minh (BTLSVN-TPHCM) löu giöõ seõ thaáy caû hai loaïi tuy bò choân vuøi ôû cuøng moät ñieàu kieän thoå nhöôõng laø ñoàng baèng Cöûu Long nhöng thaûy ñeàu
93 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 ñeàu bò muûn, raïn vôõ, coù lôùp patin boïc beân ngoaøi gioáng nhau. Ñieàu naøy coù nghóa laø nieân ñaïi cuûa ba töôïng deït muoän nhaát laø vaøo ñaàu Coâng nguyeân, thaäm chí coù theå laø sôùm hôn, töùc tröôùc Coâng nguyeân. Xaùc tín veà nieân ñaïi cuûa chuùng nhö vöøa noùi caøng ñöôïc cuûng coá hôn neáu thöøa nhaän raèng hai töôïng deït ngöôøi - ngöïa keå treân chính laø töôïng chieán binh La Maõ. Nhaän ñònh naøy döïa vaøo maáy tieâu chí döôùi ñaây: - Caùc chieán binh vaø voõ só ñeàu coù maùi toùc löôïn soùng, soáng muõi cao neân hoï laø ngöôøi chaâu AÂu. - Nguyeãn Phi Hoanh, nhaø nghieân cöùu lòch söû myõ thuaät theá giôùi cho bieát, ñieâu khaéc cuûa ngöôøi La Maõ thôøi xöa thieân veà phuø ñieâu, maø theo phaân loaïi thì phuø ñieâu mang nhieàu ñaëc ñieåm cuûa loaïi hình töôïng AÛ n h 4 : Moä t maë t cuû a caë p khuoân ñuùc coù khoan saün 3 loã deït.(2) laøm baèng loaïi ñaù xanh xaùm. - X.I.Venetxki, Vieän só veà kim loaïi hoïc ngöôøi Nga, Loøng khuoân ñöôïc khaéc loõm 3 raõnh ñeå taïo thaønh doøng qua toång hôïp moät soá keát quaû khaûo coå hoïc chaâu AÂu chaûy cho chaát lieäu ñuùc neân nöûa cuoái theá kyû XX ñöa ra nhaän xeùt laø vaøo thôøi coå coù theå khaúng ñònh hieän vaät ñaïi ngöôøi La Maõ ñaëc bieät öa duøng vaät duïng laøm baèng laø khuoân ñuùc chöù khoâng phaûi chì - kim loaïi hieám thôøi baáy giôø - vaø ñaây chính laø laø khuoân daäp. nguyeân nhaân khieán cho tuoåi thoï cuûa giôùi quyù toäc La Maõ thôøi ñoù thaáp hôn so vôùi caùc nöôùc laân caän. Baèng chöùng laø caùc nhaø khoa hoïc Myõ, Canada ñaõ phaùt hieän ra raèng haøi coát cuûa ngöôøi La Maõ coå ñaïi coù chöùa moät haøm löôïng chì cao khaùc thöôøng theá neân hoï ñaõ keát toäi chì laø keû dieät tröø ñeá cheá La Maõ.(3) - Theo taøi lieäu lòch söû theá giôùi thôøi coå ñaïi thì ngay töø theá kyû V tröôùc Coâng nguyeân, quaân ñoäi La Maõ ñaõ ñöôïc toå chöùc khaù chaët cheõ bôûi nhöõng quaân chuûng (rieâng) hôïp thaønh. Ñaây laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân khieán cho voù ngöïa tröôøng chinh cuûa hoï tung hoaønh ngang doïc maáy theá kyû lieàn. Vaø kî binh cuûa xöù sôû naøy thöôøng trang bò aùo giaùp, giaùo daøi, ñoaûn kieám.(4) Noùi caùch khaùc, hai chieán binh keå treân söû duïng quaân trang quaân duïng gioáng heät kî binh La Maõ thôøi kyø tröôùc Coâng nguyeân. Töø ñaây laïi cho pheùp chuùng ta goïi teân chính xaùc hôn nöõa cho tieâu baûn voõ só (AÛnh 3a, 3b), ñoù chính laø töôïng voõ só giaùc ñaáu La Maõ. Moät ñieàu thuù vò nöõa, cuõng laø töôïng deït baèng hôïp kim chì - thieác veà moät con vaät ôû aûnh 5. Tuy raèng phaàn AÛnh 5: Töôïng deït baèng hôïp kim chì- ngoïn boä söøng bò gaõy maát do phong hoùa thieác moâ taû moät con tuaàn loäc.
94 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 ñöôøng neùt moâ taû boä loâng öùc vaø goác söøng ñoà soä ôû ñænh hoäp soï khieán ta ngôø raèng ñoù khoâng phaûi laø höôu, maø laø tuaàn loäc - moät ñoäng vaät khoâng coù ôû xöù nhieät ñôùi nhö AÁn Ñoä, Pakistan hay caû thöôïng vaø haï löu soâng Meâkoâng song laïi raát ñoâng ñuùc ôû Baéc AÂu. Nhöng moät caâu hoûi ñaët ra laø, lieäu maáy töôïng deït keå treân coù phaûi xöa kia ngöôøi La Maõ ñöa vaøo Ba Theâ nhö tröôøng hôïp “… töôïng thaàn Poseidon laøm taïi Hy Laïp thuoäc tröôøng phaùi Lisipus vaø ñaõ ñöôïc ñöa vaøo chaâu thoå soâng Cöûu Long ôû moät thôøi ñieåm khaù sôùm…” (töùc theá kyû I sau Coâng nguyeân) nhö hoïc giaû O-Janse noùi veà pho töôïng troøn baèng ñoàng ngöôøi Phaùp ñem veà baûo taøng Guimet chaêng? Chuùng ta seõ trôû laïi vaán ñeà nan giaûi naøy sau, nhöng tröôùc heát luaän ñieåm cuõ cuûa ngöôøi vieát baøi naøy raèng: “…hieän chöa coù baèng côù vöõng chaéc veà vieäc ngöôøi Hy Laïp hay La Maõ töøng ñaët chaân ñeán ñoàng baèng Cöûu Long vaøo nhöõng naêm tröôùc vaø ñaàu Coâng nguyeân…” trong baøi vieát soá 6 (Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån soá 1 (72). 2009) ñaõ khoâng coøn… vöõng chaéc nöõa bôûi söï xuaát hieän nhöõng töôïng chieán binh vaø voõ só giaùc ñaáu La Maõ noùi treân. 2. Töôïng voõ só baèng ñoàng AÛnh 6a döôùi ñaây laø moät pho töôïng troøn baèng ñoàng ñoû cuõng thuoäc di chæ Ba Theâ. Ñoàng ñoû laø hôïp kim cuûa ñoàng (Cu) vôùi thieác (Sn) vaø ñoàng baèng Cöûu Long thì khoâng coù moû ñoàng hay ít ra laø chöa coù taøi lieäu naøo cho bieát vaøo nhöõng theá kyû ñaàu Coâng nguyeân cö daân nôi naøy khai thaùc ñöôïc ñoàng töï sinh ñeå “pha cheá” vôùi thieác laø nguyeân lieäu coù saün ôû vuøng ñaát keá caän (Malaysia) ñeå taïo ra ñoàng ñoû. Quan saùt kyõ hieän vaät coù maáy nhaän xeùt sau. a. Chaát lieäu: Taát c aû caù c qua ñoà n g, rìu ñoàng thu ñöôïc ôû Ñoàng N ai hieä n taø n g tröõ taï i BTLSVN-TPHCM ñeàu coù lôùp patin phuû beân ngoaøi m aø u xanh duø laø ñöôï c khai quaät taïi vuøng ñaát khoâ hay vôùt leân töø döôùi l oø n g soâ n g, tuy saé c ñoä ñaäm nhaït coù khaùc nhau. Nhöng pho töôïng naøy chæ hôi aùnh xanh coøn maøu AÛnh 6a, 6b: Maët tröôùc vaø maët sau cuûa moät töôïng troøn naâu xæn laø chuû ñaïo, ñaëc (baèng ñoàng ñoû) moâ taû moät ngöôøi luyeän voõ. Nieân bieät nhaát treân thaân coù ñaïi hieän vaät coù theå tröôùc Coâng nguyeân. choã coù veät boùng töïa nhö boâi daàu. Coù yù kieán raèng khi luyeän ñoàng ñoû ngöôøi ta cho theâm… daàu vaøo hôïp kim, taïo ra loaïi ñoàng daàu neân môùi coù ñoä boùng nhö vaäy. Song coù lyù hôn caû laø neáu tyû leä ñoàng töï sinh keát hôïp vôùi tyû leä thieác thích hôïp seõ cho ra loaïi ñoàng ñoû coù ñoä cöùng, ñoä beàn cao, ñoä ñaøn hoài lôùn vaø quan troïng hôn caû laø hôïp chaát ít bò aên moøn, deã roùt ñaày khuoân ñuùc. Coù leõ pho töôïng ñang baøn coù
95 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 chaát lieäu nhö vaäy. Caùch nay 6.000 naêm, loaøi ngöôøi ñaõ bieát ñeán ñoàng ñoû vaø thöông caûng coå nhaát Italia laø Brundisi ñaõ töøng laø traïm trung chuyeån ñoàng khai thaùc ñöôïc taïi quoác gia naøy roài ñöa sang caùc nöôùc laân bang trong ñoù coù Hy Laïp laø nôi tieâu thuï maïnh ñeå roài taïo ra caùc taùc phaåm ñieâu khaéc noåi tieáng nhaát töø thôøi coå ñaïi. Kyõ ngheä luyeän ñoàng ñoû cuûa Hy Laïp töø xa xöa ñaõ ñöùng haøng ñaàu theá giôùi ñoàng thôøi ngöôøi ta ñaõ tính toaùn ñöôïc raèng tyû leä ñoàng ñoû söû duïng cho ñieâu khaéc so vôùi cheá taïo coâng cuï, vaät duïng, vuõ khí taïi quoác gia naøy cao hôn haún so vôùi caùc nöôùc xung quanh. b. Ngheä thuaät taïo daùng: Nhaø nghieân cöùu hoäi hoïa Traàn Haäu Tuaán (TP Hoà Chí Minh), taùc giaû cuûa moät soá taäp saùch veà caùc danh hoïa Vieät Nam nhö Buøi Xuaân Phaùi, Döông Bích Lieân, Nguyeãn Saùng… vaø nhaø söu taäp LQL (cuõng ôû TPHCM) ñeàu laø voõ sö moân phaùi Vónh Xuaân, tuy quan saùt pho töôïng naøy ôû hai thôøi ñieåm khaùc nhau nhöng ñaõ coù chung moät nhaän xeùt: “Ñaây laø tö theá voõ, môû haùng vuoâng goùc theá naøy raát khoù, raát chuaån veà noäi coâng neân pho töôïng raát coù caûm xuùc…”. Thì ra laø nhö vaäy: chaân phaûi cuûa nhaân vaät hôi chuøng coøn chaân traùi ñang ôû tö theá nghæ nhöng ñuøi treân (cuûa chaân traùi) song song vôùi maët ñaát vaø vuoâng goùc vôùi caúng döôùi (oáng quyeån). Quan troïng hôn caû laø toaøn boä phaàn thaân treân vaø phaàn chaân traùi cuøng naèm treân maët phaúng, coù nghóa laø haùng cuûa ngöôøi voõ só ñöôïc “môû” bôûi chaân traùi roài hôïp cuøng vôùi chaân phaûi taïo thaønh moät goùc 900. Voõ sö Traàn Haäu Tuaán coøn boå sung: “…töông quan vôùi ñoäng taùc keå treân, tay traùi nhaân vaät choáng xuoáng ñuøi, tay phaûi naém chaët giô cao gaàn ngang vai roài quay maët sang phaûi khieán cho thaàn cuûa aùnh maét cuõng höôùng veà phía ñoù, boäc loä söùc maïnh qua thuû phaùp noäi coâng nhöng nhìn kyõ laïi thaáy raát nheï nhaøng thanh thoaùt …” Voõ só coù khuoân maët traùi xoan, muõi teït, caëp moâi daøy, thuøy chaâu daøi chaûy xeä tôùi ngang caèm, nhìn phía sau thaáy roõ neùt maûnh vaûi quaán quanh thaân döôùi vaø coù daây buoäc (aûnh 6b). Vaøi veät “daàu” töø trong pho töôïng öùa ra coù maøu naâu boùng töïa nhö xi cho pheùp ñoaùn ñònh nieân ñaïi hieän vaät raát sôùm, ít nhaát laø ñaàu Coâng nguyeân neáu so vôùi caùc ñoà ñoàng khai quaät ôû Ñoàng Nai ñaõ noùi ôû treân. 3. Töôïng ngöôøi quyø - keû noâ leä, toâi ñoøi hay baäc tu haønh? Nhaéc laïi, tieâu baûn töôïng ngöôøi baèng ñoàng do L. Malleret tìm thaáy ôû OÙc Eo naêm 1944, do BTLSVN-TPHCM löu giöõ ñöôïc nhieàu taøi lieäu khaûo cöùu goïi laø töôïng ngöôøi quyø. Vì laø vaät hieám neân pho töôïng ñöôïc caùc nhaø khoa hoïc raát löu taâm vaø coù nhöõng nhaän ñònh gaàn thoáng nhaát vôùi nhau. Tuy nhieân neáu quan saùt hieän vaät kyõ caøng coù theå thaáy suy luaän cuûa hoï coù gì ñoù khoâng oån vaø AÛnh 7: Töôïng troøn baèng ñoàng ñoû (cao 10cm, raát tieác raèng vaán ñeà cuõng vaãn laø ôû choã ngang 17cm) do L. Malleret tìm thaáy ôû OÙc Eo (1944), hieän do BTLSVN- ñònh danh. AÛnh 7 laø hieän vaät keå treân. TPHCM löu giöõ, maõ soá ñaêng kyù 4421.
96 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 a. YÙ kieán cuûa caùc nhaø khaûo coå hoïc - Trong taøi lieäu ñaõ daãn, TS Voõ Só Khaûi nhaän xeùt ñoù laø “…töôïng ngöôøi noâ leä hay keû toâi ñoøi, cuõng coù theå laø ngöôøi aên xin ñang boø leâ, chaân traùi duoãi thaúng ra ñaèng sau, goái phaûi xeáp laïi, baøn chaân phaûi vaø tay traùi choáng xuoáng ñaát, caùnh tay phaûi duoãi ra phía tröôùc, tay caàm moät khay nhoû nhö ñang daâng leã vaät hay caàu xin, mình chæ quaán moät taám vaûi ngaén laøm quaàn, buoäc laïi baèng moät sôïi daây thaét quanh buïng ñeå loä roán. Neùt maët troøn, muõi teït, moâi daày, toùc ngaén vaø xoaên, ñöôïc dieãn taû vôùi neùt heøn moïn vaø ñau khoå. Tính hieän thöïc bieåu hieän raát cao treân pho töôïng naøy. Tieâu baûn thöù hai laø töôïng ngöôøi nhaûy muùa… neáu ñaây laø töôïng ngöôøi nhaûy muùa thì ta thaáy trong ngheä thuaät laøm töôïng ngöôøi ôû thôøi ñaïi OÙc Eo cuõng coù hai khuynh höôùng ñoái laäp trong phong caùch: hieän thöïc ñôn thuaàn treân töôïng ngöôøi noâ leä vaø lyù töôûng hoùa treân töôïng ngöôøi nhaûy muùa…”. - Pierre-Yves Manguin, chuyeân gia Tröôøng Vieãn Ñoâng baùc coå Phaùp phaùt bieåu nhö sau: Töôïng ngöôøi quyø - Töôïng moâ taû ngöôøi quyø thaáp, tay traùi choáng ñaát coøn tay phaûi chìa ra nhö ñang ñöa moät vaät gì. Malleret cho raèng daùng ngöôøi thoâ ñaäm, toùc xoaên vaø ñoùng khoá neân ñaây coù theå laø töôïng moät noâ leä thuoäc daân toäc thieåu soá. Maëc duø coù baèng chöùng veà söï phaùt trieån trong vieäc buoân baùn noâ leä ôû Vieät Nam song raát khoù coù theå thaáy theâm ñöôïc ñieàu gì veà böùc töôïng naøy. Duø raèng chaát löôïng cuûa töôïng khoâng cao nhöng vieäc ñuùc ñoàng laø moät kyõ thuaät raát khoù, caàn löôïng ñaùng keå caùc nguyeân vaät lieäu vaø thöôøng ñöôïc duøng ñeå ñuùc töôïng cuûa nhöõng nhaân vaät quan troïng (hôn laø trong tröôøng hôïp naøy).(5) Töïu trung, hai ñoaïn trích daãn treân theå hieän quan ñieåm chung cuûa ba nhaø nghieân cöùu L. Malleret, Voõ Só Khaûi, Pierre-Yves Manguin cho raèng pho töôïng troøn baèng ñoàng noùi treân cuûa di chæ OÙc Eo hoaëc laø töôïng ngöôøi noâ leä, toâi ñoøi hoaëc keû aên maøy thuoäc chuûng ngöôøi baûn ñòa, vì vaäy noù mang moät giaù trò hieän thöïc cao phaûn aùnh thöïc traïng xaõ hoäi ñoàng baèng Cöûu Long vaøo ñaàu Coâng nguyeân coù nhöõng cö daân baàn cuøng bôûi cheá ñoä chieám höõu noâ leä vaø hoï ñaõ giaùn tieáp xaùc ñònh töôïng ngöôøi quyø naøy ñaäm ñaø yeáu toá noäi sinh, töùc do cö daân baûn ñòa laøm ra. Rieâng Pierre-Yves Manguin thì toû yù baên khoaên raèng, thôøi baáy giôø xöù sôû naøy khan hieám ñoàng, kyõ ngheä ñuùc ñoàng ñoøi hoûi trình ñoä cao, côù sao ngöôøi ta khoâng ñuùc töôïng nhaân vaät quan troïng naøo ñoù maø laïi döïng leân hình töôïng moät nhaân vaät thuoäc taàng lôùp döôùi?! b. Thöû tìm lôøi giaûi Sau khi ñaõ quan saùt kyõ hieän vaät xin trình baøy nhö sau: b.1. Veà tö theá, do nhaân vaät “...chaân traùi duoãi thaúng ra ñaèng sau, goái phaûi xeáp laïi…” ñuùng nhö moâ taû thì coù leõ khoâng neân goïi laø ñang quyø vaø caøng khoâng theå goïi laø “boø leâ”. Baøn tay phaûi “…chìa ra nhö ñang ñöa moät vaät gì…” thì coù theå nhöng cho raèng “…ñang caàm moät caùi khay daâng leã vaät hay caàu xin…” laø chöa höõu lyù. Chaéc chaén raèng baøn tay vaø baøn chaân nhaân vaät khoâng ñöôïc chaïm khaéc roõ neùt caùc ngoùn neân ñaõ gaây ra söï ngoä nhaän vöøa neâu.
97 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 b.2. Veà nhaân chuûng, AÁn Ñoä laø moät quoác gia phöùc taïp caû veà ngoân ngöõ laãn chuûng toäc vaø ôû mieàn Baéc AÁn, vuøng Cutia Nagpur töø thôøi thöôïng coå coù ngöôøi Mund mang ñaëc tính chuûng toäc toùc xoaên, moâi daøy, muõi teït, ngöôøi thaáp vaø da baùnh maät chöù khoâng phaûi chæ rieâng ñoàng baèng Cöûu Long môùi ñöôïc taïo hoùa ban cho ñaëc quyeàn naøy. b.3. Veà trang phuïc, treân mình nhaân vaät “…chæ quaán moät taám vaûi ngaén laøm quaàn, buoäc laïi baèng moät sôïi daây thaét quanh buïng…” thì thôøi thöôïng coå ngöôøi AÁn cuõng aên maëc nhö vaäy, bôûi leõ hoï coù taäp quaùn “ñeo vaø choaøng” (ñeo ñoà trang söùc, choaøng khaên thay theá aùo quaàn). Vaøo luùc trôøi noùng hoï chæ duøng moät maûnh vaûi quaán quanh thaân döôùi ñeå che haï boä vaø buoäc moät sôïi daây löng goïi laø paridhaâma. Phaûi ñeán theá kyû I sau Coâng nguyeân hoï môùi maëc quaàn theo moát cuûa toäc ngöôøi Kushaâna töø Taây Baéc AÁn Ñoä traøn xuoáng. Moät vaán ñeà (coù leõ) maáu choát laø hình nhö caùc nhaø khaûo coå hoïc keå treân khi khaûo saùt pho töôïng ñaõ boû qua ba chi tieát quan troïng döôùi ñaây: - Xeùt veà maët giaûi phaãu hoïc, soá ño caùc boä phaän cô theå cuûa nhaân vaät nhö chieàu cao toaøn thaân, chieàu daøi caû caùnh tay, caû phaàn chaân… so vôùi nhau ñeàu töông thích. Noùi caùch khaùc nhaân vaät khoâng dò daïng theo caùch tay daøi quaù ñaàu goái. Ñoù laø chöa noùi ñeán phaàn cô baép tay, chaân, vai, ñuøi, moâng khoâng coù veû taøn taï cuûa keû aên xin ñoùi khaùt, maø traùi laïi vöøa coù veû cöôøng khí xung naêng laïi vöøa goïn gheõ. - Ngöïc cuûa nhaân vaät öôõn thaúng cuøng vôùi khuoân maët taïo thaønh moät maët phaúng vuoâng goùc vôùi maët ñaát (nhaán maïnh - PHTB). - Thuøy chaâu daøi tôùi caèm. Töø maáy chi tieát keå treân cho pheùp khaúng ñònh moät ngöôøi bình thöôøng thöïc haønh tö theá nhö pho töôïng vôùi caùnh tay phaûi tyø leân goái phaûi ñeå chìa ra, “...goái phaûi xeáp laïi…” taïo thaønh moät goùc tuø (chöù khoâng phaûi goùc vuoâng) laïi theâm “…chaân traùi duoãi thaúng ra phía sau…”, tay traùi neáu khoâng daøi quaù ñaàu goái (ñaëc bieät nhaán maïnh - PHTB) thì khoâng bao giôø vaø khoâng ai coù theå öôõn ñeå boä ngöïc cuøng vôùi khuoân maët taïo thaønh moät maët phaúng vuoâng goùc vôùi maët ñaát cho ñöôïc. Giaùm ñònh ñeå ñöa ra keát luaän veà tö theá cuûa hình nhaân ñang baøn naøy laø moät coâng vieäc heát söùc ñôn giaûn, chæ caàn thöïc nghieäm maø thoâi. Vaø coù theå tin töôûng tuyeät ñoái raèng, moät ngöôøi bình thöôøng raát khoù laøm ñöôïc ñuùng tö theá pho töôïng theå hieän neáu ngöôøi aáy khoâng coù ñoâi tay daøi quaù ñaàu goái hoaëc coù nhöõng khaû naêng ñaëc bieät sau moät quaù trình taäp luyeän. Vaäy phaûi taäp luyeän noäi dung gì ñeå coù theå thöïc hieän ñuùng nhö treân? Caâu traû lôøi laø chæ coù Yoga - moät hình thöùc tu luyeän xuaát hieän ôû AÁn Ñoä vaøi traêm naêm tröôùc Coâng nguyeân vôùi trieát lyù rieâng coå xuùy vieäc tham thieàn khoå haïnh trong ñoù vieäc reøn luyeän cô theå phaûi theo moät cheá ñoä khaéc nghieät. Vaø pho töôïng ñoàng naøy theå hieän moät ngöôøi ñang trong tö theá vaän ñoäng reøn luyeän cô theå khaùc haún vôùi bình thöôøng. Cöû chæ chìa baøn tay cuûa nhaân vaät coù leõ bieåu thò lôøi nguyeàn hieán
98 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 daâng chöù khoâng phaûi “…ñang ñöa moät vaät gì…” (Pierre-Yves Manguin) caøng khoâng phaûi “…caàm moät caùi khay… caàu xin…” (Voõ Só Khaûi) cho neân phaûi ñaët cho noù caùi teân ngöôøi tu haønh hay tu só môùi ñuùng. Bôûi xeùt cho cuøng tu laø laøm theo moät khuoân khoå hay moät cheá ñoä luyeän taäp naøo ñaáy, khaùc haún vôùi bình thöôøng. Luyeän taäp voõ ngheä naâng cao söùc maïnh cô baép laø tu theå xaùc, luyeän taäp trí tueä vaø tinh thaàn theo moät yù nghóa naøo ñoù laø tu veà tö töôûng. Nhö vöøa noùi Yoga cuûa AÁn Ñoä ñoøi hoûi cheá ñoä luyeän taäp khoå haïnh veà thaân xaùc ñoàng thôøi luyeän söï taäp trung tö töôûng cao ñoä, xaùc tín moät ñieàu duy nhaát seõ truùt boû ham muoán (duïc voïng) do giaùc quan ñöa tôùi ñeå ñaït ñöôïc söï trong saïch, naêng löïc sieâu phaøm vaø thoâng tueä voâ bieân laøm tan bieán moïi caûm giaùc. Khi ñaõ ñeán ngöôõng “ñaïi giaùc” thì ngöôøi AÁn goïi baèng danh xöng Muni. Toùm laïi, pho töôïng ñoàng “ngöôøi quyø” maø BTLSVN-TPHCM ñang löu giöõ ñaõ coù caên cöù ñeå goïi laø töôïng Yogi hoaëc coù theå goïi laø töôïng ngöôøi tu haønh hay töôïng tu só thuoäc chuûng toäc Mund ôû AÁn Ñoä ñang trong quaù trình toâi luyeän ñeå trôû neân “ñaïi giaùc”. Treân thöïc teá hieän nay ôû quoác gia naøy vaãn coøn nhieàu ngöôøi suøng tín Yoga, coù ngöôøi ñaït tôùi khaû naêng cuoän troøn thaân theå soáng vaøi thaùng trong moät quaû caàu chaân khoâng ñöôøng kính chæ baèng 1/3 chieàu cao cô theå vaø khi tu luyeän nhieàu ngöôøi vaãn theo truyeàn thoáng toái coå cuûa toå tieân laø chæ quaán moät maûnh vaûi che thaân döôùi vaø ñeå hôû roán nhö TS Voõ Só Khaûi moâ taû. Tröôùc moät taùc phaåm ngheä thuaät, moãi ngöôøi coù moät laêng kính khaùc nhau roài töø ñoù ñöa ra nhöõng nhaän ñònh rieâng. Neáu coi di vaät OÙc Eo keå treân laø töôïng ngöôøi quyø, laø keû noâ leä, toâi ñoøi thì ñuùng laø taùc phaåm ngheä thuaät naøy phaûn aùnh thöïc traïng xaõ hoäi ôû ñoàng baèng Cöûu Long xöa - nôi chæ caàn gieo luùa moät laàn gaët ñöôïc ba vuï, nôi coù caûng thò giao thöông saàm uaát trôû thaønh trung taâm keát noái lieân vuøng… nhöng vaãn coù nhöõng cö daân ñoùi khaùt “boø leâ” trong moät tö theá cöïc kyø khoù khaên, khoâng phaûi ai cuõng laøm ñöôïc ñeå aên xin. Giaù trò hieän thöïc cuûa taùc phaåm laø ôû choã ñoù vaø nhaän ñònh naøy ñöôïc söï taùn thaønh cuûa Pierre-Yves Manguin khi oâng ta noùi “...ñaõ coù baèng chöùng veà söï phaùt trieån buoân baùn noâ leä ôû Vieät Nam…” (ñaõ daãn) vaøo nhöõng theá kyû ñaàu Coâng nguyeân. Nhöng neáu cho raèng ñoù laø töôïng tu só thì duø coá gaéng vaän duïng trí töôûng töôïng cuõng khoâng theå nhaän ra neùt maët “heøn moïn vaø ñau khoå” theo xuùc caûm cuûa TS Voõ Só Khaûi vaø daùng ngöôøi cuûa nhaân vaät cuõng chaúng theå goïi laø “thoâ ñaäm” nhö hình dung cuûa L. Malleret. Maø traùi laïi coøn vôõ leõ ra moät ñieàu laø thôøi baáy giôø ñoàng baèng Cöûu Long chòu aûnh höôûng vaên hoùa AÁn Ñoä neân dung chöùa khoâng chæ nhöõng di vaät lieân quan ñeán Phaät giaùo, Hindu giaùo maø coøn coù caû nhöõng taùc phaåm ngheä thuaät ñaäm ñaø maøu saéc tröôøng phaùi trieát hoïc khaùc. Bôûi leõ pho töôïng ñoàng OÙc Eo naøy chöa chaéc ñaõ laø caù bieät, maø caû pho töôïng voõ só (AÛnh 6a, 6b - cuõng baèng ñoàng) trong thao taùc “môû haùng” raát khoù cuõng coù theå laø moät trong nhöõng tö theá tu luyeän Yoga. Suy ñoaùn naøy chöa chaéc ñaõ laø khieân cöôõng coøn vì hai chi tieát: caû hai pho töôïng (AÛnh 6a, 6b vaø aûnh 7) ñeàu coù maûnh vaûi quaán phaàn thaân döôùi, ñeå hôû roán vaø thuøy chaâu daøi tôùi taän caèm. Thuøy chaâu daøi bieåu thò söï tröôøng (thoï) toàn thöôøng ñöôïc theå
99 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 hieän treân caùc taùc phaåm ñieâu khaéc, hoäi hoïa Ñöùc Phaät vaø caùc vò Boà Taùt. Vaäy thì phaûi chaêng cuøng xuaát xöù ôû AÁn Ñoä nhöng khoâng chæ rieâng hình aûnh caùc vò thaàn Hindu giaùo maø ngay ñeán caû hình töôïng tu só Yoga cuõng thu nhaän caû nhöõng ñaëc tröng rieâng cuûa Phaät giaùo? Qua baøi vieát naøy, baïn ñoïc ñaõ khaûo saùt boán töôïng deït baèng hôïp kim chì-thieác (do ñuùc maø coù) laàn ñaàu tieân ñöôïc bieát tôùi vaø ñöôïc cho laø chuùng ñeàu mang daáu aán vaên hoùa La Maõ, ñoàng thôøi seõ phaùn xeùt yù kieán cho raèng ñaõ coù ít nhaát hai pho töôïng troøn baèng ñoàng (khoâng phaûi do ñuùc khuoân) laø hình nhaân tu luyeän Yoga. Neáu lyù giaûi cuûa ngöôøi vieát laø khaû dó, voâ hình trung seõ phaùt sinh moät… heä luïy khaùc ñoù laø Pierre-Yves Maguin cho raèng nieân ñaïi “töôïng ngöôøi quyø” vaøo theá kyû thöù III ñeán V (taøi lieäu ñaõ daãn) vaø BTLSVN TPHCM ghi chuù nieân ñaïi vaøo theá kyû VI(6) coù leõ khoâng ñuùng. Laø vì veà phong caùch thì pho töôïng mang ñaëc ñieåm chuûng toäc Mund ôû AÁn Ñoä thôøi thöôïng coå laïi theâm phuïc trang baèng vaûi quaán, chöù chöa phaûi baèng quaàn, aùo neân raát coù khaû naêng noù ñöôïc laøm ra vaøo tröôùc Coâng nguyeân. Vaø cuõng laïi laø moät vaán ñeà nan giaûi nöõa neáu phaûi tìm lôøi ñaùp cho caâu hoûi: Ai laø taùc giaû cuûa hai taùc phaåm ngheä thuaät ñoäc ñaùo keå treân? Thaùng 3/2009 PHTB Kyø sau: Ñaàu töôïng haøi nhi baèng ñoàng ñoû vaø phuø ñieâu caây ñaøo loän hoät CHUÙ THÍCH (1) Voõ Só Khaûi. “Vaên hoùa OÙc Eo saùu möôi naêm nhìn laïi”, Vaên hoùa OÙc Eo vaø vöông quoác Phuø Nam, Kyû yeáu hoäi thaûo khoa hoïc nhaân 60 naêm phaùt hieän vaên hoùa OÙc Eo (1944 - 2004), Nxb Theá giôùi, 2008, tr.34-67. (2) Nguyeãn Phi Hoanh. Moät soá neàn myõ thuaät theá giôùi, Nxb Vaên hoùa, 1978, tr.45. (3) L.I. Venetxki (Leâ Maïnh Chieán dòch). Keå chuyeän kim loaïi, Nxb KHKT Haø Noäi-Nxb Mir Maxcôva, 1989, tr.240-248. (4) Lòch söû theá giôùi thôøi coå ñaïi . Nxb TP Hoà Chí Minh, 2002, tr.340-508. (5) Nguyeân vaên: “Kneeling Figure - This figure dipicted in an usually deep kneeling posture, supported by the left hand on the ground and the right hand with a flattened palm out- stretcheded as if making an offering. Malleret thought that the broad features, curly hair and the use of a loin cloth might denote a slave from one of the ethnic minorities. Whilst there is evidence for a thriving trade in slaves later on in Vietnam, it is difficult to say more about the significance of this figure. Although not of high quality, bronze - casting was a high skilled art that required substantial resources and was usually employed to produce images of some importance…”. Pierre-Yves Manguin (Phaïm Hy Baùch dòch). Funan and the Archaeology of the Mekong River Delta, Singapore, 2008, page 64. (6) Coå vaät tieâu bieåu taïi Thaønh phoá Hoà Chí Minh. Sôû VHTT TP Hoà Chí Minh, 2005, tr.161. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Lòch söû trieát hoïc AÁn Ñoä coå ñaïi. Doaõn Chính, Nxb Thanh nieân, 1999. Nhöõng neàn vaên minh theá giôùi. Shigie Congshu, Nxb Vaên hoïc, 2004. 2. 3. Trí tueä phöông Ñoâng. C.Scott Littleton, Nxb Vaên hoùa-Thoâng tin, 2003. Myõ thuaät AÁn Ñoä. Roy C Craven, Nxb Myõ thuaät, 2005. 4.
100 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 Lòch söû vaên minh AÁn Ñoä. Will Durant, Nxb Vaên hoùa-Thoâng tin, 2003. 5. AÁn Ñoä qua caùc thôøi ñaïi. Nguyeãn Thöøa Hyû, Nxb Giaùo duïc, Haø Noäi, 1986. 6. 7. Baùn ñaûo AÁn Ñoä töø khôûi thuûy ñeán ñaàu theá kyû XVI. Phaïm Cao Döông, Nxb Löûa thieâng (Saøi Goøn), 1970. TOÙM TAÉT Trong baøi vieát naøy taùc giaû giôùi thieäu boán pho töôïng deït baèng hôïp kim chì - thieác cuûa di chæ Ba Theâ (An Giang) bao goàm hai töôïng ngöôøi cöôõi ngöïa (taùc giaû chöùng minh laø töôïng chieán binh La Maõ thoåi keøn vaø chieán binh La Maõ xung traän), moät töôïng voõ só (taùc giaû chöùng minh laø töôïng voõ só giaùc ñaáu) vaø töôïng con tuaàn loäc, moät loaøi thuù raát phoå bieán ôû Baéc AÂu. Veà pho töôïng troøn baèng ñoàng tö theá ngöôøi quyø do L. Malleret tìm thaáy naêm 1944 hieän do Baûo taøng Lòch söû Vieät Nam taïi Thaønh phoá Hoà Chí Minh löu giöõ thì taùc giaû ñöa ra moät soá yù kieán chöùng minh ñoù laø tö theá cuûa ngöôøi luyeän Yoga chöù khoâng phaûi tö theá ngöôøi ñang quyø goái ñeå xin aên nhö moät soá nhaø khaûo coå hoïc trong vaø ngoaøi nöôùc nhaän ñònh. Ñoàng thôøi taùc giaû giôùi thieäu theâm moät pho töôïng ñoàng khaùc cuõng cuûa di chæ Ba Theâ ñeå minh hoïa cho yù kieán cuûa mình raèng xöa kia do chòu aûnh höôûng vaên hoùa AÁn Ñoä neân ñoàng baèng Cöûu Long khoâng chæ coù nhöõng di vaät lieân quan ñeán Phaät giaùo, Hindu giaùo maø coøn coù caû nhöõng taùc phaåm ngheä thuaät mang maøu saéc trieát lyù Yoga. ABSTRACT A STUDY ON THE ANTIQUITIES IN THE MEKONG DELTA PART III: ANTIQUE CARVINGS AND SCULPTURE Article 7: SOME HUMAN STATUES MADE OF LEAD AND COPPER In this article the author introduces four bas-reliefs made of an alloy of lead and tin which originate from the historical site Ba Theâ (An Giang). These include two equestrian bas- reliefs (the author proves that these two depict a Roman soldier blowing his horn and another charging at the enemy in a battle), a work depicting a fighter (the author again proves this is a gladiator) and another of a reindeer, a kind of animals very popular in Northern Europe. As to the copper statue of a man in the kneeling posture found by L. Malleret in 1944 (Now kept in the History Museum of Vietnam in HCMC) the author argues that this is the statue of a yogi in his practice, not a beggar kneeling to entreat help from others as was asserted by some Vietnamese and foreign archaeologists. Furthermore, he introduces another copper statue, also from Ba Theâ, to demonstrate his opinion that since in the old days the Mekong Delta underwent the influence of the Indian culture, the place not only retains antique relics related to Hinduism and Buddhism, but also artistic works bearing the imprint of yoga.