Báo cáo nghiên cứu khoa học " TRAO ĐỔI TRẢ LỜI BÀI VIẾT CỦA ÔNG NGUYỄN QUẢNG TUÂN “VỀ VIỆC SO SÁNH CÁC BẢN KIỀU CỔ CỦA BA VÙNG NAM, BẮC VÀ HUẾ”"

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

65
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong vấn đề dị bản Truyện Kiều, trước kia giới biên khảo thường làm hai chuyện rất đơn giản: - Chọn một dị bản mình tự cho là hay, đúng, để đưa vào văn bản chính; - Còn các dị bản khác thì đưa toàn bộ hay đưa một số vào chú thích. Và coi như thế là đã giải quyết xong mọi sự! Chỉ mấy năm gần đây mới có khuynh hướng nghiên cứu sâu hơn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " TRAO ĐỔI TRẢ LỜI BÀI VIẾT CỦA ÔNG NGUYỄN QUẢNG TUÂN “VỀ VIỆC SO SÁNH CÁC BẢN KIỀU CỔ CỦA BA VÙNG NAM, BẮC VÀ HUẾ”"

94 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (72). 2009 TRAO ÑOÅI TRAÛ LÔØI BAØI VIEÁT CUÛA OÂNG NGUYEÃN QUAÛNG TUAÂN “VEÀ VIEÄC SO SAÙNH CAÙC BAÛN KIEÀU COÅ CUÛA BA VUØNG NAM, BAÉC VAØ HUEÁ” Nguyễn Thế, Phan Anh Dũng* 1. Trong vaán ñeà dò baûn Truyeän Kieàu, tröôùc kia giôùi bieân khaûo thöôøng laøm hai chuyeän raát ñôn giaûn: - Choïn moät dò baûn mình töï cho laø hay, ñuùng, ñeå ñöa vaøo vaên baûn chính; - Coøn caùc dò baûn khaùc thì ñöa toaøn boä hay ñöa moät soá vaøo chuù thích. Vaø coi nhö theá laø ñaõ giaûi quyeát xong moïi söï! Chæ maáy naêm gaàn ñaây môùi coù khuynh höôùng nghieân cöùu saâu hôn. Chaúng haïn, TS Ñaøo Thaùi Toân ñaõ thoáng keâ caùch vieát töø ñaàu ñeán cuoái cuûa töøng dò baûn, coi söï nhaát quaùn trong caùch vieát nhö laø moät tieâu chí oån ñònh ñeå ñònh ñoaït nhöõng tröôøng hôïp nghi vaán nhö laø GIEO hay TREO; GS Nguyeãn Taøi Caån laïi caên cöù taàn suaát xuaát hieän ñeå phaân loaïi caùc dò baûn thaønh 3 loaïi (Qua vieäc khaûo saùt hôn 1.960 caâu coù töø ngöõ khaùc nhau giöõa 9 baûn Kieàu coå ñöôïc sao cheùp hoaëc khaéc in vaøo theá kyû 19: - Loaïi dò baûn phoå bieán, vôùi nhöõng töø ngöõ coù maët ôû 5 baûn trôû leân (treân toång soá 9 baûn): loaïi naøy, nhìn chung, neân duøng khi phuïc nguyeân vì deã ñöôïc nhieàu ngöôøi ñoàng tình; - Loaïi dò baûn vôùi nhöõng töø ngöõ coù maët chæ ôû 2 baûn, loaïi naøy cho thaáy baûn naøo thöôøng hay ñi caëp ñoâi vôùi baûn naøo? Soá löôïng tröôøng hôïp caëp ñoâi nhieàu hay ít cuõng coù theå cho thaáy phaàn naøo quan heä xa gaàn giöõa caùc mieàn; - Vaø loaïi dò baûn ñoäc höõu vôùi nhöõng töø ngöõ chæ coù maët ôû moät baûn, loaïi naøy laïi coù theå cho thaáy nhöõng ñieåm ñoäc ñaùo cuûa moãi baûn. Tieáp thu khuynh höôùng coá gaéng ñi saâu ñoù, trong baøi “Tieáp tuïc so saùnh caùc baûn Kieàu coå cuûa ba vuøng Nam, Baéc vaø Hueá” ñaêng treân taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån (soá 3 (62). 2007) chuùng toâi cuõng ñaõ caên cöù caùc tröôøng hôïp chæ coù 2 dò baûn laø tröôøng hôïp chieám ña soá ñeå ñeà xuaát theâm moät soá höôùng nghieân cöùu môùi: - Nghieân cöùu 6 khaû naêng thay ñoåi dò baûn coù theå xaûy ra khi ñi töø baûn Kieàu coå vuøng naøy sang baûn Kieàu coå vuøng khaùc trong theá kyû 19: - Nghieân cöùu khaû naêng coù theå quy thaønh 2 ñôït thay ñoåi chính khi so saùnh dò baûn coù maët ôû 3 mieàn v.v... Thaønh phoá Hueá. ∗
95 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (72). 2009 2. Baøi cuûa chuùng toâi in ra ñaõ ñöôïc oâng Nguyeãn Quaûng Tuaân quan taâm vaø vieát baøi pheâ bình treân taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån (soá 1 (66). 2008, tr. 106-111). Chuùng toâi xin caûm ôn söï quan taâm cuûa oâng, nhöng chuùng toâi cuõng xin pheùp ñöôïc coù vaøi lôøi nhaän xeùt veà söï pheâ bình maø oâng ñaõ ñöa ra. Nhaän xeùt thaønh thaät cuûa chuùng toâi laø: oâng ít löu yù ñeán vaán ñeà chính cuûa chuùng toâi neâu ra ñeå tranh luaän maø thöôøng hay laùi sang vaán ñeà khaùc ñeå tìm nhöõng chi tieát baét beû chuùng toâi. Chaúng haïn ôû muïc 3 trong baøi, yù cuûa chuùng toâi laø: neân taäp trung söï chuù yù vaøo tröôøng hôïp coù 2 dò baûn vì ñoù laø tröôøng hôïp chieám ña soá, tröôøng hôïp coù 3, 4, 5 dò baûn tuy coù nhöng ít gaëp hôn. Nhöng oâng baét ñaàu ngay baèng vieäc choïn moät caâu daãn chöùng veà tröôøng hôïp coù 4 dò baûn ñeå pheâ phaùn 2 ñieåm: a. Chuùng toâi ñöa ra caâu 2638: Thì ñaø ñaém ngoïc chìm höông ... roài ñeå daãn chöùng raèng ôû vò trí chöõ thöù 7 coù 4 dò baûn khaùc nhau giöõa caùc baûn laø: MAÁT, QUAÙ, CHO vaø ÑAÕ. Nhöng oâng laïi laùi sang vaán ñeà xeùt dò baûn caû caâu, xem trong caâu aáy coù bao nhieâu choã coù dò baûn khaùc nhau vaø baét ñaàu baèng vieäc chæ trích chuùng toâi ñaõ ñoïc sai 2 dò baûn NAØNG thaønh THÌ, vaø TRAÃM thaønh ÑAÉM! Chuùng toâi ñang quan taâm ñeán vò trí chöõ thöù 7 laø nôi coù 4 dò baûn neân 6 chöõ tröôùc ñoù chuùng toâi chæ ghi ñeå coù ñuû caû caâu, theá thoâi. Maø 6 chöõ aáy chuùng toâi cuõng ñaõ theo ña soá caùc baûn ñaõ in ra: THÌ theo 8 treân 9 baûn, ÑAÉM theo 9 treân caû 9 baûn (oâng Tuaân tröôùc cuõng ñoïc ÑAÉM!). Caùch ñoïc caû 6 chöõ aáy, trong baûn Kieàu khaûo ñính chuù giaûi naêm 1997 oâng Tuaân cuõng ñoïc hoaøn toaøn nhö chuùng toâi. Nhöng nay oâng laïi döïa vaøo chæ moät baûn -baûn LNP- ñeå pheâ chuùng toâi khoâng ñoïc NAØNG, TRAÃM! Chuùng toâi ñoaùn raèng chaéc chæ vì oâng muoán baét beû chuùng toâi neân ong môùi laøm nhöõng vieäc phi lyù nhö theá: döïa vaøo 1 chöõ NAØNG 娘 maø LNP(1) ñaõ â söûa do kî huùy ñeå pheâ chöõ THÌ 時 (2) nguyeân taùc ôû 8 baûn; döïa vaøo moät caùch ñoïc TRAÃM ñoäc höõu oâng môùi phaùt hieän gaàn ñaây ñeå pheâ chöõ ÑAÉM phoå bieán ôû 9 baûn! b. Ñieåm thöù hai oâng pheâ phaùn laø chuùng toâi ñaõ ñoïc sai dò baûn QUA 過 cuûa KOM thaønh QUAÙ vaø ñoïc sai dò baûn TIEÀM 潛 cuûa LVÑ thaønh CHÌM. Ñoaïn pheâ naøy cuûa oâng cuõng laøm chuùng toâi tieáp tuïc ngaïc nhieân nhö treân: - Chuùng toâi ñoïc QUAÙ laø theo ña soá: Theá Anh(3) ñaõ ñoïc nhö vaäy, Vuõ Vaên Kính trong 2 cuoán in naêm 1993, 1998(4) ñeàu ñoïc nhö vaäy, Thaïch Giang(5) cuõng ñoïc nhö vaäy vaø chính oâng Tuaân naêm 1997(6) cuõng ñoïc nhö vaäy (ôû trang 387). Neáu gaàn ñaây oâng môùi ñoåi QUAÙ thaønh QUA thì sao oâng khoâng vieát roõ ñieàu ñoù, maø chæ ñoäc pheâ chuùng toâi? - Ong coù ghi nhaän GS Nguyeãn Taøi Caån coù chuù thích veà caùch ñoïc QUA trong Â KOM (chuù thích 822). Vaø chaéc oâng cuõng ñaõ bieát trong cuoán in naêm 2004 GS Nguyeãn Taøi Caån cuõng ñaõ coù neâu caùch ñoïc TIEÀM trong LVÑ vaø QVÑ. Nhöng khi vieát chung vôùi 2 ñoàng taùc giaû nöõa, GS ñaõ cuøng chuùng toâi chuû tröông: - ÔÛ ñaây ñang quan taâm maët soá löôïng: cho ví duï veà soá löôïng dò baûn laø 4; - Ñaõ theá thì veà caùch ñoïc cuûa 4 dò baûn aáy cuõng nhö veà caùch ñoïc caùc dò baûn khaùc vaãn cöù neân ghi theo ña soá: chaúng haïn ôû chöõ thöù 5 vaãn neân ñoïc CHÌM theo 7 baûn.
96 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (72). 2009 Vaäy caùi keát luaän cuûa oâng raèng trong chæ moät caâu maø chuùng toâi (keå caû GS Nguyeãn Taøi Caån laø ngöôøi ñaõ bieát nhöõng ñieàu treân) sai ñeán 4 choã, thì ñoù laø moät keát luaän roõ raøng coù tính caùch baét beû chöù khoâng coù tính caùch thöïc söï khoa hoïc. 3. Trong ñoaïn tieáp theo, nhaân chuyeän baøn veà LEÂN NGÖÏA/XUOÁNG NGÖÏA, oâng ñaõ daãn theâm DAÄY ÑAÁT/DAÏY BAÛO, DA/LÖNG vaø pheâ bình chuùng toâi ôû 2 ñieåm: - Sao laïi coù theå noùi baûn in tröôùc chöõa baûn in sau? - Vaø sao laïi duøng töø ÑÍNH NGOA? Veà caâu hoûi ñaàu chuùng toâi seõ xin gaéng noùi roõ theâm moät laàn nöõa, ôû moät ñoaïn sau, vì chuyeän chuùng toâi xaùc ñònh nieân ñaïi theo chöõ huùy, oâng xaùc ñònh nieân ñaïi theo naêm in, naêm cheùp, chuyeän ñoù GS Caån ñaõ töøng trao ñoåi vôùi oâng, nhöng hai beân vaãn chöa theå nhaát trí vôùi nhau ñöôïc. Coøn veà chuyeän duøng hai chöõ ÑÍNH NGOA thì xin noùi sô qua nhö sau: theo Ñaøo Duy Anh, ÑÍNH coù nghóa laø “söûa laïi”, NGOA coù nghóa laø “laàm”, heã thaáy baûn tröôùc sai laàm, baûn sau chöõa laïi cho ñuùng thì GS Caån coù thoùi quen noùi “baûn sau ñaõ ñính ngoa baûn tröôùc”. Nay oâng cho raèng noùi nhö vaäy khoâng ñöôïc, vaäy mong oâng giaûng cho luùc naøo môùi duøng ÑÍNH NGOA ñöôïc. 4. Veà tröôøng hôïp baûn DMT in THÖ HOÏA, oâng cho raèng baûn DMT sai. Theo oâng, chöõ THÖ khoâng theå hieåu laø “thö phaùp” ñöôïc. Chöõ THÖ (danh töø) chæ coù nghóa laø “saùch” hoaëc “chöõ” thoâi, nhöng GS Caån coù yùù kieán khaùc: - Caùc töø ñieån lôùn veà vaên ngoân xöa (Töø haûi, F. S. Couvreur, Quaûng Haùn Hoøa töø ñieån...) ñeàu cho raèng nghóa ñaàu tieân cuûa chöõ THÖ 書 laø “vieát”, noù duøng tröôùc heát nhö moät ñoäng töø. - Vaäy caâu ôû DMT vôùi nghóa laø “Pha ngheà VIEÁT, VEÕ ñuû muøi CA, NGAÂM” coù gì laø sai! Hôn nöõa, chính oâng cuõng ñaõ cho raèng hai ngheä thuaät VIEÁT vaø VEÕ raát gaàn nhau vì ngöôøi coù hoa tay thì thöôøng veõ cuõng ñeïp maø vieát cuõng ñeïp. Vaø oâng ñaõ daãn 4 chöõ THÖ HOÏA ÑOÀNG NHAÁT trong ñoù chöõ THÖ chính laø caùch noùi taét cuûa 2 chöõ THÖ PHAÙP ñaáy! Roõ raøng DMT ñeå THÖ ñi vôùi HOÏA laø ñuùng. Coøn CA NGAÂM thì cuõng khoâng theå hieåu laø CAÀM nhö oâng ñöôïc! Thoâng thöôøng chuùng ta ñeàu hieåu CA laø töø lieân quan ñeán caùc baøi haùt, NGAÂM lieân quan ñeán caùc baøi thô coøn CAÀM laïi lieân quan ñeán caùc loaïi ñaøn. Duøng THI HOÏA ôû tröôùc thì THI coù phaàn truøng laëp vôùi 2 chöõ CA NGAÂM ôû sau, noùi chung, vaø nhaát laø truøng laëp vôùi chöõ NGAÂM, noùi rieâng, vì trong tieáng Vieät thöôøng quen noùi thi ca, ngaâm vònh, ngaâm khuùc, Chinh phuï ngaâm, Thu daï löõ hoaøi ngaâm v.v... Duøng THÖ HOÏA thì THÖ traùnh ñöôïc söï truøng laëp ñoù maø laïi coøn neâu roõ theâm ñöôïc caùi taøi VIEÁT ÑEÏP cuûa naøng Kieàu. 5. Veà chuyeän THAÙNG TROØN hay NAÊM TROØN chuùng toâi coù yù kieán nhö sau: a. THAÙNG TROØN laø moät dò baûn ñaõ bò nghi ngôø, coù leõ vì maáy lyù do nhö sau: - Keå töø khi Kim Troïng dôøi sang ôû caïnh nhaø Kieàu ñaõ TROØN 2 thaùng (DMT), ÑAÀY 2 thaùng (Laâm Noïa Phu), hoaëc THEØM (=gaàn) 2 thaùng (7 baûn coøn
97 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (72). 2009 laïi). Nhöng neáu keå “töø ngaãu nhó gaëp nhau” ôû buoåi ñi Thanh minh thì coøn phaûi theâm moät thôøi gian nöõa (Vuõ Ñöùc Phuùc cho laø HÔN 3 THAÙNG), vaäy noùi THAÙNG TROØN laø sai! Gioáng Vuõ Ñöùc Phuùc, Taûn Ñaø cuõng ngôø vöïc nhö vaäy! - Con soá 5 (NAÊM ??? ) ôû DMT, chöõ NAÊM (??? =12 thaùng ) ôû baûn A. Des Michels quaù khaùc chöõ THAÙNG! - Vì vaäy Hoaøng Xuaân Haõn ñoaùn laø “VUOÂNG TROØN nhôø caäy khung maây”; Vuõ Ñöùc Phuùc ñoaùn laø “NAÈM TROØN nhôø Cuoäi cung maây”. b. Chuùng toâi cuõng nghi ngôø THAÙNG TROØN, vì leõ thöù nhaát treân ñaây. Hôn nöõa chuùng toâi laïi thaáy trong DMT vieát thaønh NAÊM TROØN (vôùi NAÊM nghóa laø soá 5 ??? ). Maø theo Töø ñieån Truyeän Kieàu cuûa Ñaøo Duy Anh, trong Truyeän Kieàu coù 12 con soá 5 thì DMT in ñuùng caû 100%! Chæ coù NAÊM ( ??? trong NAÊM THAÙNG) laø coù khi vieát sai thaønh con soá 5 ??? , nhöng chæ sai 4 laàn (ôû caùc caâu 182, 355, 1599, 3078) treân toång soá 30 laàn! Vaäy con soá NAÊM ??? cuûa DMT laø ñaùng tin caäy! Vaø tra Töø ñieån Phaät hoïc, GS Caån thaáy coù 2 chöõ NGUÕ LUAÂN 五輪 dòch thaønh NAÊM (5) TROØN ?????? ñeå vaøo vaên caûnh raát hôïp. Cho neân xeùt veà maët TÖ LIEÄU TRUYEÄN KIEÀU, chuùng toâi cho tö lieäu NAÊM TROØN cuûa DMT quyù hôn tö lieäu THAÙNG TROØN! 6. Ñeán ñaây chuùng toâi xin trôû laïi hai vaán ñeà caàn thaûo luaän theâm: - Khi xeùt nieân ñaïi, chæ döïa vaøo Ñaïi Nam chính bieân lieät truyeän (ÑNCBLT) coù ñöôïc khoâng? - Vaø khi so caùc baûn tröôùc sau chæ tin vaøo naêm in, naêm cheùp coù ñöôïc khoâng? Veà vaán ñeà ñaàu, hieän nay oâng Tuaân vaø moät soá ngöôøi vaãn döïa vaøo ÑNCBLT vaø tin raèng chæ sau khi ñi söù veà cuï Nguyeãn Du môùi saùng taùc Truyeän Kieàu. Nhöng giôùi nghieân cöùu ñaõ laàn löôït coâng boá nhieàu cöù lieäu phaûn baùc laïi: - Cuï Ñaøo Duy Anh thaáy trong ÑNCBLT ngay teân caùc taùc phaåm cuûa cuï Nguyeãn Du cuõng vieát khoâng chính xaùc neân cuï khoâng tin. - OÂng Vuõ Ñöùc Phuùc cho raèng ÑNCBLT chæ neâu chuyeän “haønh theá” chöù khoâng phaûi neâu chuyeän “ra ñôøi” cuûa Truyeän Kieàu. - Cuï Hoaøng Xuaân Haõn cho raèng truyeän Kieàu phaûi coù maët tröôùc Mai Ñình moäng kyù (1809) vaø coøn neâu theâm 2 chuyeän: + Cuï Phaïm Quyù Thích ñaõ ñoïc vaø laøm thô veà Kieàu treân ñöôøng vaøo Hueá (naêm 1811); + Ñaõ coù lôøi “Nguyeãn pheâ” thì phaûi tröôùc naêm 1807, vì naêm ñoù Nguyeãn Löôïng cheát. - Vuõ Theá Khoâi ñaõ tìm ra baøi Thính Ñoaïn tröôøng taân thanh höõu caûm cuûa Phaïm Quyù Thích trong taäp A-2140, Haø Thò Tueä Thaønh ñaõ kieåm tra laïi baøi ñoù trong taäp A-400 (caû 2 taäp ñeàu ôû Vieän Haùn Noâm) vaø xaùc nhaän cuï Hoaøng Xuaân Haõn ñaõ noùi ñuùng.(7)
98 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (72). 2009 - Vì thaáy Chieâm Vaân Thò cheâ nhöõng lôøi “Vuõ pheâ”, “Nguyeãn pheâ”, vaø nghi ngôø Vuõ Trinh vaø Nguyeãn Löôïng ñaõ bò ngöôøi ñôøi sau maïo danh, neân Leâ Thaønh Laân ñaõ döïa vaøo giôùi pheâ bình vaên hoïc (chò Baêng Thanh), döïa caû vaøo söï ñeà cao cuûa caùc nhaø khoa baûng xöa nhö Ñaøo Nguyeân Phoå, Kieàu Oaùnh Maäu ñeå baùc boû Chieâm Vaân Thò. Leâ Thaønh Laân coøn kieåm tra laïi caû söï phaùt hieän cuûa Phan Thanh Sôn vaø Haø Thò Tueä Thaønh(8) veà 4 chöõ BAÙCH CHUÛNG HOAN NGU 百種歡娛 trong lôøi pheâ cuûa Nguyeãn Löôïng ñeå ñi ñeán khaúng ñònh: ñoù laø nhöõng lôøi pheâ raát coù giaù trò vaø vieát tröôùc leänh kieâng huùy naêm 1803 ñôøi Gia Long, phaûi kî huùy chöõ CHUÛNG 種. - Nhö vaäy söï phoûng ñoaùn cuûa Tröông Chính raèng Truyeän Kieàu coù khaû naêng ñaõ ñöôïc vieát trong khoaûng thôøi gian cuï Nguyeãn Du veà ôû aån döôùi chaân nuùi Hoàng caøng ngaøy caøng ñöôïc nhieàu cöù lieäu cuûng coá theâm. - Tieáp ñoù, Nguyeãn Taøi Caån, Ngoâ Ñöùc Thoï, Ñaøo Thaùi Toân laïi ñöa caùi moác hoaøn thaønh Truyeän Kieàu leân khoaûng 1787-1790, döïa treân caên cöù trong caùc baûn Kieàu theá kyû 19 coøn may soùt laïi khaù nhieàu veát tích kî huùy thôøi Leâ Trònh. Vieäc moät aâm KYØ (truøng teân vua Leâ Chieâu Thoáng, vaø caû Thaàn Toâng) ôû vò trí thöù 6 trong caâu 2230: Gioù maây baèng ñaõ ñeán KYØ daëm khôi(9) ñaõ bò thay baèng RÌA (ôû DMT, LVÑ), THÌ (ôû QVÑ, TMÑ, VNB-60), LÌA (ôû KOM, LNP); vaø vieäc moät aâm Boàng 蓬 truøng teân chuùa Trònh Boàng trong caâu 2627: Cöûa BOÀNG voäi thaùc (môû) reøm chaâu ñaõ bò thay baèng PHOØNG 房 ôû 4 baûn LVÑ, QVÑ, TMÑ, VNB-60 vaø thay baèng BUOÀNG ôû baûn LNP thieát nghó cuõng ñaõ ñuû ñeå noùi leân söï aên khôùp vôùi lòch söû: ba naêm caàm quyeàn cuûa vua Leâ Chieâu Thoáng-Trònh Boàng (1786, 1787, 1788) vaø nhöõng naêm coù khoâng khí phuø Leâ tieáp sau ñoù. Ñaùng löu yù laø caùi cheát cuûa cuï Nguyeãn Troïng naêm 1789 ñöa ñeán caùch kieâng aâm TROÏNG 重→ TRÖÔÏNG 仗 trong gia ñình, vaø söï kieän Nguyeãn Du baét ñaàu giao du trôû laïi vôùi baø con baïn beø chæ sau naêm 1790, chöùng toû naêm 1790 taùc phaåm ñaõ xong. - Nhöng hai teân KYØ, BOÀNG khoâng ñöôïc neù traùnh trong khoaûng 900 caâu ñaàu cuûa Truyeän Kieàu. Hôn nöõa, trong 900 caâu ñoù laïi coù haøng loaït töø ngöõ vaø haøng loaït chöõ Noâm coù caùch duøng, caùch vieát khaù khaùc vôùi töø ngöõ vaø chöõ Noâm trong hôn 2.000 caâu coøn laïi. Do ñoù theâm moät giaû thuyeát nöõa laïi ñöôïc ñeà ra: phaûi chaêng 900 caâu ñaàu ñoù ñaõ ñöôïc vieát khi vua Leâ Chieâu Thoáng vaø Trònh Boàng chöa leân ngoâi vua ngoâi chuùa? Nghóa laø chuùng ñaõ ñöôïc khôûi thaûo ôû Thaêng Long trong khoaûng 1783-1786, töùc töø sau naêm nhaø thô thi ñoã cho ñeán naêm nhaø thô cöôùi vôï, chuyeån veà ôû queâ vôï taïi Thaùi Bình. (Xin xem baøi Nguyeãn Taøi Caån ñaõ ñaêng ôû taïp chí Nghieân cöùu vaên hoïc, soá 11/2005). - Cöù lieäu phaûn baùc coù caøng ngaøy caøng nhieàu nhö treân, nhöng oâng Tuaân vaãn giöõ quan ñieåm nhö cuõ. Chaéc vì veà maët taâm lyù oâng khoâng thoaùt khoûi ñöôïc 2 baên khoaên lôùn maø oâng ñaõ töøng thoå loä: - Baên khoaên thöù nhaát laø khi cuï Nguyeãn Du chöa ñeán ñoä coù tuoåi taùc, coù söï lòch laõm daøy daïn ôû ñôøi thì laøm sao cuï coù theå vieát ñöôïc moät truyeän nhö Truyeän Kieàu? - Vaø baên khoaên thöù hai laø khi cuï Nguyeãn Du chöa ñi söù thì laøm sao cuï coù theå mieâu taû phong caûnh beân Taøu chính xaùc ñöôïc nhö trong Truyeän Kieàu?
99 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (72). 2009 Veà ñieåm thöù nhaát, GS Caån ñaõ töøng neâu göông nhöõng nhaø vaên ñaõ raát am hieåu ñôøi vaø ñaõ raát thaønh coâng trong khi ñang coøn raát treû nhö Vuõ Troïng Phuïng, nhö Soâloâkhoáp ñeå laøm daãn chöùng. Coøn veà ñieåm thöù hai thì cuõng coù theå neâu göông Chateaubriand vaø Ñaëng Traàn Coân chaúng haïn. Chateaubriand chöa ñeán thaùc Niagara bao giôø, nhöng böùc tranh oâng moâ taû thaùc naøy thì trong giôùi vaên hoïc ai ai cuõng phaûi cho laø chính xaùc vaø sinh ñoäng tuyeät vôøi. Ñaëng Traàn Coân cuõng coù ñöôïc ñi söù sang Taøu ñaâu, nhöng baûn Chinh phuï ngaâm cuûa oâng vieát ra thì tuyeät hay, bao nhieâu danh gia ñaõ boû coâng gaéng dòch cho ñaït. Ngoaøi ra, caùc baøi Ñaëng Traàn Coân vieát veà Tieâu töông baùt caûnh cuûa Taøu cuõng vaäy. Tuøng Nieân Phaïm Ñình Hoå ñaõ phaûi trích daãn raát nhieàu vaø ca ngôïi heát lôøi trong Tang thöông ngaãu luïc. Khoâng bieát nhöõng daãn chöùng nhö treân ñaõ ñuû chöa? Neáu oâng vaãn khoâng thay ñoåi yù kieán thì chuùng toâi cuõng ñaønh baûo löu quan ñieåm rieâng cuûa chuùng toâi, coi nhö hai beân khoâng ai thuyeát phuïc ñöôïc ai vaäy. Veà vaán ñeà naêm in, naêm cheùp cuûa caùc baûn Truyeän Kieàu, chuùng toâi xin coù maáy yù kieán rieâng nhö sau. - Vieäc in aán ñoøi hoûi phaûi coù ñieàu kieän: baûn môùi vieát sau maø coù ñieàu kieän thì vaãn coù theå in tröôùc moät baûn coå hôn maø khoâng coù ñieàu kieän. Vua Minh Maïng treû tuoåi hôn cuï Nguyeãn Du, Ngöï cheá thi taäp cuûa Minh Maïng hoaøn thaønh sau Truyeän Kieàu, nhöng thô vua thì vaãn deã in tröôùc thô daân, taäp ñoù naêm 1831 ñaõ ñöôïc coâng boá! Ngay giöõa caùc nhaø in cuõng coù theå coù söï khaùc nhau veà ñieàu kieän (veà tieàn thueâ thôï khaéc, veà döï tröõ vaùn in, döï tröõ giaáy...). Cho neân khoâng theå khaúng ñònh döùt khoaùt laø baûn in tröôùc bao giôø cuõng coå hôn baûn in sau. - Naêm in naêm cheùp thöôøng thaáy ôû bìa, baøi töïa hay ñoâi khi ôû cuoái truyeän. Nhöng ñoù laø nhöõng choã hay bò raùch naùt hay bò maát haún. Nhieàu baûn khoâng coù naêm in, naêm cheùp laø vì theá. Ví duï baûn VNB-60 hay baûn Kieàu raát quyù vöøa phaùt hieän ôû Vinh gaàn ñaây. Khoâng leõ vì thieáu naêm in, nhöõng baûn quyù nhö theá cuõng phaûi gaït boû ñi? - Naêm in cho thaáy ñöôïc caùi moác coâng boá, naêm cheùp cho thaáy ñöôïc söï ra ñôøi cuûa baûn sao, chæ theá maø thoâi! Coøn caû quaõng thôøi gian bieân taäp thì chuùng khoâng cho thaáy ñöôïc. Coù xem beân trong môùi thaáy chính xaùc ñöôïc baûn KOM laø baûn 1889-1902,(10) baûn LNP laø baûn 1847-1870 v.v... Baûn in sau coù theå coå hôn, ñöôïc bieân taäp sôùm hôn; baûn in tröôùc, ngöôïc laïi, cuõng coù theå laø baûn khoâng coå baèng vì bieân taäp muoän hôn. Chuùng ta thöû so saùnh nhö sau: - Baûn coå nhaát: - Ñaõ kî huùy chöõ ÑANG theo leänh naêm 1825 In naêm 1872 - Chöa kî huùy chöõ CAÛO/KIEÅU theo leänh naêm 1836 - Baûn coå vöøa: - Ñaõ kî huùy chöõ CAÛO/KIEÅU theo leänh naêm 1836 Naêm in 1866, 1871, 1879 - Chöa kî huùy chöõ TOÂNG theo leänh naêm 1841 - Baûn chaäm: - Ñaõ kî huùy THÌ, HOÀNG, NHAÄM theo leänh naêm 1847 (LNP cheùp naêm 1870) - Chöa kî huùy teân caùc vua Ñoàng Khaùnh, Kieán Phuùc, Thaønh Thaùi v.v... - Baûn chaäm nhaát - Ñaõ kî huùy teân Thaønh Thaùi (chöõ CHIEÂU) theo leänh naêm 1889 (KOM in naêm 1902) - Chöa kî huùy teân vua Duy Taân
100 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (72). 2009 Roõ raøng naêm in, naêm cheùp cuûa moät baûn khoâng phaûi laø caùi choã döïa ñaùng ñeà cao cuûa baûn ñoù. Ngöôïc laïi, chính caùi naèm beân trong baûn in, baûn cheùp (töø ngöõ, chöõ huùy, caùch vieát Noâm...) môùi laø caùi ñaùng quyù nhaát. Tuy khoâng thöïc söï thuoäc vaên baûn, nhöng chæ hai chöõ HOA ÑÖÔØNG cuûa Phaïm Quyù Thích cuõng ñuû ñeå ñaët baûn DMT leân tröôùc taát caû caùc baûn duøng hai chöõ LÖÔNG ÑÖÔØNG roài, daàu caùc baûn coù LÖÔNG ÑÖÔØNG naøy ñaõ ñöôïc in hay ñöôïc cheùp caùc naêm 1866, 1870 hay 1871 tröôùc baûn DMT-1872.(11) 7. Söû duïng caùc phaân tích veà chöõ huùy laø moät phöông phaùp laøm vieäc coù tính khoa hoïc, phöông phaùp naøy raát ñöôïc GS Hoaøng Xuaân Haõn chuù troïng vaø ñaõ ñeà caäp töø laâu, coù leõ oâng Tuaân chöa ñaùnh giaù ñuùng veà noù neân ñaõ daãn trong phaàn chuù thích caâu nhaän ñònh cuûa Nguyeãn Theá Quang: “Coù theå Nguyeãn Du kî huùy, cuõng coù theå laø ngöôøi ñôøi sau kî huùy...” maø khoâng ñöa keøm caùc phaân tích, thoáng keâ hay moät daãn chöùng coù caên cöù khoa hoïc naøo. Neáu oâng cho laø chöõ kî huùy chöa ñuû caên cöù xaùc ñònh nieân ñaïi saùng taùc Truyeän Kieàu thì chuùng toâi xin daãn moät ví duï coù caû vaán ñeà kî huùy laãn vaán ñeà noäi dung nöõa trong baûn LVÑ, baûn maø trong baøi oâng ñaõ ñaùnh giaù “...Cho ñeán nay baûn Lieãu Vaên Ñöôøng vaãn laø baûn quyù nhaát vaø coù goác xöa nhaát”, ñoù laø caâu 853: “Tuoàng chi laø GIOÁNG hoâi tanh” Neáu boû qua chuyeän kî huùy chöõ GIOÁNG 種, töùc chöõ Chuûng - teân troïng huùy cuûa vua Gia Long, chæ xeùt noäi dung nhö caùch oâng thöôøng laøm, oâng nghó xem moät vò ñöôøng quan Höõu Tham tri Boä Leã - boä coi veà caùc pheùp taéc - nhö Nguyeãn Du (neáu vieát Truyeän Kieàu sau khi ñi söù veà - 1814) coù daùm ñaët teân vua ngay beân caïnh hai chöõ “hoâi tanh”, nghóa caû caâu gaàn nhö chöûi thaúng vaøo vua nhö vaäy ñöôïc chaêng (daàu ñaõ vieát kî huùy ñi nöõa). Nhaân tieän chuùng toâi daãn 3 hình minh hoïa ôû döôùi, coù chuù thích roõ. Chöõ gioáng caâu 853 baûn Baû n LNP kî huù y chöõ Chöõ gioáng, caâu 853 baûn g ioá n g c aå n thaä n , vieá t L VÑ 1871 coù veû nhö LVÑ1866, kî huùy thay boä khoâng kî huùy daïng phöùc taïp hoùa. hoøa baèng boä thuû xoùc Ñeán ñaây thieát nghó chuùng toâi ñaõ thaønh thaät traû lôøi heát caùc ñieåm pheâ bình chuû choát cuûa oâng. Kính mong oâng suy nghó.(*) NT-PAD Trong baøi vieát cuûa mình, oâng Nguyeãn Quaûng Tuaân coù daãn moät soá ñieåm TS Ñaøo Thaùi Toân tranh luaän vôùi GS ∗ Nguyeãn Taøi Caån. Nhöõng ñieåm ñoù GS Caån ñaõ coù traû lôøi rieâng, xin mieãn daãn laïi ôû ñaây. Xin xem baøi Nguyeãn Taøi Caån vaø Phan Anh Duõng treân taïp chí Soâng Höông soá 211, thaùng 9 naêm 2006,vaø xem Phaàn I cuoán Tö lieäu Truyeän Kieàu: Thöû tìm hieåu baûn sô thaûo Ñoaïn tröôøng taân thanh cuûa Nguyeãn Taøi Caån.
101 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (72). 2009 CHUÙ THÍCH (1) Caùc chöõ vieát taét trong baøi: LNP - Laâm Noïa Phu; LVÑ - Lieãu Vaên Ñöôøng; DMT - Duy Minh Thò; QVÑ - Quan Vaên Ñöôøng; TMÑ - Thònh Myõ Ñöôøng; KOM - Kieàu Oaùnh Maäu; VNB-60 laø baûn Truyeän Kieàu tìm ñöôïc ôû Thaùi Bình coù kyù hieäu thö vieän VB-60. (2) Baûn LNP do cheùp ôû Hueá ngay trong thôøi Töï Ñöùc neân ñaõ kò huùy chöõ THÌ (時teân vua Töï Ñöùc) moät caùch tuyeät ñoái, taát caû caùc caâu coù chöõ THÌ ñeàu bò thay ñoåi. Coù leõ cuõng neân ñöa ra vaán ñeà sau: khi ñaõ bieát roõ chöõ naøo laø nguyeân taùc, chöõ naøo laø do kî huùy maø thay ñoåi ñi thì coù neân tính chöõ ngöôøi sau thay ñoåi ñoù laø dò baûn nöõa khoâng? (3) Ñoaïn tröôøng taân thanh. Theá Anh, Nxb Vaên hoïc, 2000. (4) Tìm nguyeân taùc Truyeän Kieàu. Vuõ Vaên Kính, Nxb Vaên ngheä, 1998. (5) Truyeän Kieàu. Nguyeãn Thaïch Giang, Nxb ÑH&THCN, 1972. (6) Truyeän Kieàu. Nguyeãn Quaûng Tuaân, Nxb KHXH,1997. (7) Baøi tham luaän taïi Hoäi thaûo quoác teá veà chöõ Noâm, Hueá, 31/5 ñeán 2/6/2006. (8) Taïp chí Vaên hoùa Ngheä An soá 71, 25/2/2006 . (9) Xeùt caû caâu thì coù nhieàu dò baûn, ví duï baûn KOM: Gioù ÑÖA baèng TIEÄN ñaõ LÌA daëm khôi, baûn LNP: Gioù ÑÖA baèng XÍ ñaõ LÌA daëm khôi… Chuùng toâi phaûi chòu khoù ghi chuù ôû ñaây vì ngaïi oâng baét beû sang chuyeän khaùc nhö baøi tröôùc. (10) Trong baøi töïa KOM vieát laø ñaõ daøy coâng söu taàm, bieân taäp töø haøng chuïc naêm tröôùc, ñeán khi Ñình nguyeân Ñaøo Nguyeân Phoå ñem ôû Hueá ra taëng moät baûn Kinh (khoaûng naêm 1898) môùi hoaøn chænh vaø baét ñaàu coâng vieäc in aán (in xong naêm 1902). (11) Khoâng phaûi ñoäc giaû naøo cuõng naém roõ veà chöõ huùy trieàu Nguyeãn neân chuùng toâi chuù theâm: Vì chöõ HOA 花 /華 laø chöõ huùy, teân meï vua Thieäu Trò (1841-1847), neân HOA ÑÖÔØNG bò ñoåi ra LÖÔNG ÑÖÔØNG, theo leänh naêm 1841. TOÙM TAÉT Khi pheâ bình baøi “Tieáp tuïc so saùnh caùc baûn Kieàu coå cuûa ba vuøng Nam, Baéc vaø Hueá” cuûa chuùng toâi vaø GS Nguyeãn Taøi Caån vieát, coù nhieàu choã oâng Nguyeãn Quaûng Tuaân laùi sang vaán ñeà khaùc, theo höôùng laøm ngöôøi ñoïc hieåu laàm laø nhöõng ngöôøi vieát thieáu caån thaän hoaëc phieân sai baûn Noâm neân chuùng toâi muoán baøn theâm, laøm roõ moät soá ñieåm. Ñieåm maø chuùng toâi muoán nhaán maïnh laø: Chuùng toâi kieân ñònh laäp tröôøng ñaùnh giaù möùc ñoä coå cuûa caùc vaên baûn Truyeän Kieàu Noâm döïa treân kyõ thuaät phaân tích chöõ huùy vaø noäi dung caâu chöõ cuûa vaên baûn chöù khoâng thuaàn tuùy chæ döïa treân naêm sao cheùp hay in laïi. ABSTRACT AN ANSWER FOR NGUYEÃN QUAÛNG TUAÂN’S ARTICLE “A COMPARISON BETWEEN THE OLD VERSIONS OF POETRY BOOK KIEÀU FROM THE SOUTH, THE NORTH AND HUEÁ” When Nguyeãn Quaûng Tuaân writes his comments on the article “Continuing Comparison between the Old Versions of the Poetry Book Kieàu from the South, the North and Hueá” written by Professor Nguyeãn Taøi Caån and me, at some places he intentionally deviates from the topic in order that the readers would understand the book’s authors are careless or unable to translate correctly the relevant Noâm material. As a result, we would like to put forward here some more discussion in the hope of clarifying several argumentative points. We put great emphasis on the fact that we maintain our belief in our method to estimate the ages of the versions of Kieàu not only by means of the dates of their copies or reprintings but also on the basis of an analysis on the taboo words and the contents of the texts.