Báo cáo nghiên cứu khoa học " Trung Quốc với việc thực hiện dân chủ cơ sở ở nông thôn "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST

Báo xấu

78
lượt xem 19
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đỗ Tiến Sâm* Tóm tắt: Bài viết trình bày và phân tích nội dung, thành tựu, vấn đề tồn tại trong việc thực hiện dân chủ cơ sở ở nông thôn Trung Quốc, sau đó rút ra một số kinh nghiệm mà Việt Nam có thể tham khảo. Từ khoá: Dân chủ cơ sở, hoạt động tự quản, nông thôn Trung Quốc. ừ khi cải cách mở cửa năm 1978 đến nay, cùng với việc tiến hành cải cách thể chế kinh tế, Trung Quốc đã từng b-ớc tiến hành cải cách thể chế chính trị, trong đó có việc...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " Trung Quốc với việc thực hiện dân chủ cơ sở ở nông thôn "

nghiªn cøu trung quèc sè 3(61) - 2005 8 §ç TiÕn S©m* Tãm t¾t: Bµi viÕt tr×nh bµy vµ ph©n tÝch néi dung, thµnh tùu, vÊn ®Ò tån t¹i trong viÖc thùc hiÖn d©n chñ c¬ së ë n«ng th«n Trung Quèc, sau ®ã rót ra mét sè kinh nghiÖm mµ ViÖt Nam cã thÓ tham kh¶o. Tõ kho¸: D©n chñ c¬ së, ho¹t ®éng tù qu¶n, n«ng th«n Trung Quèc. nµy, LuËt trªn ®· nªu lªn bèn quyÒn d©n õ khi c¶i c¸ch më cöa n¨m T chñ bao gåm “d©n chñ bÇu cö, d©n chñ 1978 ®Õn nay, cïng víi viÖc quyÕt ®Þnh, d©n chñ qu¶n lý, d©n chñ tiÕn hµnh c¶i c¸ch thÓ chÕ gi¸m s¸t”. §©y còng chÝnh lµ bèn néi kinh tÕ, Trung Quèc ®· tõng b−íc tiÕn dung chñ yÕu cña viÖc thùc hiÖn d©n chñ hµnh c¶i c¸ch thÓ chÕ chÝnh trÞ, trong ®ã c¬ së ë n«ng th«n. cã viÖc thùc hiÖn d©n chñ ho¸ ®êi sèng chÝnh trÞ - x· héi. N«ng th«n Trung Quèc 1. D©n chñ trong bÇu cö. lµ n¬i ®Çu tiªn thùc hiÖn kho¸n s¶n §©y lµ néi dung quan träng nhÊt vµ l−îng ®Õn hé gia ®×nh - më ®Çu cho c«ng ®−îc xÕp ë vÞ trÝ ®Çu tiªn trong 4 quyÒn cuéc c¶i c¸ch thÓ chÕ kinh tÕ, l¹i mét lÇn d©n chñ c¬ b¶n cña ng−êi d©n ë n«ng n÷a ®−îc thÝ ®iÓm, sau ®ã lµ chÝnh thøc th«n. Tuy nhiªn, ®©y lµ mét vÊn ®Ò hÕt thùc hiÖn tù qu¶n th«ng qua viÖc bÇu cö søc míi mÎ. Bëi lÏ trong mét thêi gian trùc tiÕp Uû ban th«n vµ mét sè chøc dµi tr−íc ®©y, ë Trung Quèc vÉn thùc danh kh¸c trong hÖ thèng chÝnh quyÒn hiÖn h×nh thøc bÇu cö gi¸n tiÕp. C¸c c¬ së, ®−îc coi lµ mét trong ba s¸ng t¹o chøc danh chñ chèt trong hÖ thèng chÝnh vÜ ®¹i cña n«ng d©n Trung Quèc (bao quyÒn c¬ së nh− h−¬ng tr−ëng, trÊn gåm kho¸n s¶n l−îng ®Õn hé gia ®×nh, xÝ tr−ëng (t−¬ng ®−¬ng Chñ tÞch x· hoÆc nghiÖp h−¬ng trÊn vµ d©n chñ c¬ së). thÞ trÊn cña ViÖt Nam), thËm chÝ ë cÊp I. Néi dung chñ yÕu cña viÖc th«n nh− Tr−ëng th«n vÉn do cÊp trªn thùc hiÖn d©n chñ c¬ së ë n«ng trùc tiÕp bæ nhiÖm. Giê ®©y, theo LuËt th«n Tæ chøc Uû ban th«n, ng−êi n«ng d©n Theo LuËt Tæ chøc Uû ban th«n n−íc Trung Quèc tõ bao ®êi nay vÉn quen CHND Trung Hoa (1988), nguyªn t¾c c¬ thuéc víi h×nh thøc bÇu cö gi¸n tiÕp, ®· b¶n trong ho¹t ®éng tù qu¶n cña d©n ®−îc quyÒn tham gia bÇu cö trùc tiÕp nh»m th«n ®−îc x¸c ®Þnh lµ “tù qu¶n lý, tù gi¸o dôc, tù phôc vô”(1). Tõ nguyªn t¾c * TS. ViÖn Nghiªn cøu Trung Quèc
9 Trung Quèc víi viÖc thùc hiÖn… bÇu ra ng−êi l·nh ®¹o cña m×nh. Tr¶i th«n. LuËt Tæ chøc Uû ban th«n quy qua 10 n¨m thÝ ®iÓm thùc hiÖn (1987 - ®Þnh: “Nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn lîi Ých 1997) vµ 5 n¨m chÝnh thøc thùc hiÖn cña nh©n d©n toµn th«n, Uû ban th«n LuËt Tæ chøc Uû ban th«n (1998) ®Õn ph¶i ®Ö tr×nh Héi nghÞ d©n th«n th¶o nay, quyÒn bÇu cö cña ng−êi d©n n«ng luËn quyÕt ®Þnh”. “QuyÕt ®Þnh cña Héi th«n ®· t−¬ng ®èi hoµn chØnh, toµn diÖn; nghÞ d©n th«n, do nh÷ng d©n th«n ®ñ 18 h¬n n÷a chÕ ®é bÇu cö còng ngµy cµng tuæi trë lªn qu¸ b¸n th«ng qua hoÆc do ®−îc tr×nh tù ho¸, quy ph¹m ho¸. Trªn qu¸ b¸n ®¹i biÓu cña c¸c hé th«ng qua”. c¬ së LuËt Tæ chøc Uû ban th«n, c¸c ®Þa Nh÷ng quy ®Þnh nh− vËy, mét mÆt kh¼ng ph−¬ng ë Trung Quèc ®· c¨n cø vµo t×nh ®Þnh quyÒn d©n chñ quyÕt ®Þnh cña d©n h×nh thùc tiÔn cña m×nh s¸ng t¹o ra th«n, nh−ng mÆt kh¸c còng nªu râ h×nh nhiÒu h×nh thøc bÇu cö phong phó, ®¶m thøc mµ d©n th«n thùc hiÖn quyÒn d©n b¶o quyÒn d©n chñ trùc tiÕp cña ng−êi chñ quyÕt ®Þnh cña m×nh - ®ã chÝnh lµ d©n ë n«ng th«n nh− ph−¬ng thøc bÇu Héi nghÞ d©n th«n hoÆc Héi nghÞ ®¹i biÓu cö “h¶i tuyÓn” (bÇu cö biÓn, nghÜa lµ tÊt d©n th«n. Theo thèng kª, hiÖn nay ë c¶ tham gia bÇu) ë tØnh C¸t L©m v.v… Trung Quèc cã kho¶ng 50% sè th«n ®· Ngoµi viÖc tiÕn hµnh bÇu cö trùc tiÕp x©y dùng c¬ chÕ tæ chøc Héi nghÞ d©n c¸c thµnh viªn Uû ban th«n, mét sè ®Þa th«n. Nh− vËy, ®Õn ®©y quyÒn lîi d©n chñ ph−¬ng ë Trung Quèc cßn ®ang thÝ ®iÓm cña ng−êi d©n ë c¬ së n«ng th«n Trung më réng diÖn bÇu cö trùc tiÕp c¸c chøc Quèc ®· ®−îc cô thÓ ho¸ h¬n. Ng−êi d©n danh kh¸c trong hÖ thèng chÝnh quyÒn cÊp c¬ së vµ trªn c¬ së nh− cÊp h−¬ng, ®· ®−îc trùc tiÕp tham gia vµo c¸c quyÕt trÊn (h−¬ng/trÊn tr−ëng, phã h−¬ng/trÊn ®Þnh cã liªn quan ®Õn lîi Ých thiÕt th©n tr−ëng), cÊp huyÖn (huyÖn tr−ëng, thÞ cña m×nh. Qua ®ã gãp phÇn båi d−ìng vµ tr−ëng). MÆc dï, d©n chñ trong bÇu cö n©ng cao ý thøc vÒ quyÒn d©n chñ cña nhÊt lµ bÇu cö trùc tiÕp, mét néi dung m×nh - mét quyÒn lîi mµ lÏ ®−¬ng nhiªn chñ yÕu vµ quan träng cña ho¹t ®éng hä ®−îc h−ëng tõ khi chuyÓn tõ chÕ ®é d©n chñ ë c¬ së cßn ph¶i tiÕp tôc tæng phong kiÕn sang chÕ ®é céng hoµ, h¬n n÷a kÕt rót kinh nghiÖm, nh−ng nh÷ng l¹i lµ nÒn céng hoµ do §¶ng cña giai cÊp thµnh c«ng b−íc ®Çu nµy ®· cã ¶nh h−ëng c«ng nh©n l·nh ®¹o thùc hiÖn. vµ ý nghÜa rÊt s©u réng ®èi víi c«ng cuéc 3. D©n chñ trong qu¶n lý c¶i c¸ch thÓ chÕ chÝnh trÞ vµ x©y dùng v¨n minh chÝnh trÞ ë Trung Quèc hiÖn nay. V× D©n chñ qu¶n lý lµ chØ nh÷ng c− d©n vËy, c¸c nhµ khoa häc ®· vÝ c¸c ho¹t ®éng trong th«n dùa vµo quy ®Þnh ph¸p luËt nµy nh− mét cuéc c¸ch m¹ng ë n«ng th«n thùc hiÖn quyÒn d©n chñ tù m×nh qu¶n vµ cuéc c¸ch m¹ng nµy vÉn ch−a kÕt lý vµ tham gia mét c¸ch d©n chñ vµo c¸c thóc, sÏ cßn tiÕp diÔn. c«ng viÖc cña th«n. §©y lµ träng ®iÓm 2. D©n chñ trong quyÕt ®Þnh trong c¸c ho¹t ®éng tù qu¶n cña d©n th«n, LuËt Tæ chøc Uû ban th«n quy §©y lµ néi dung thø hai trong c¸c ho¹t ®Þnh: “Uû ban th«n lµ tæ chøc tù qu¶n ®éng tù qu¶n ë n«ng th«n, ®ãng vai trß mang tÝnh quÇn chóng tù qu¶n lý, tù mÊu chèt trong hÖ thèng tù qu¶n cña d©n
nghiªn cøu trung quèc sè 3(61) - 2005 10 trªn, Quy −íc th«n cã néi dung ®¬n gi¶n gi¸o dôc, tù phôc vô cña d©n th«n”. XÐt h¬n, chñ yÕu quy ®Þnh mét sè ph−¬ng diÖn theo nghÜa réng, qu¸ tr×nh tù qu¶n cña nµo ®ã nh− quy ph¹m ®¹o ®øc c«ng céng d©n th«n còng chÝnh lµ qu¸ tr×nh d©n vµ hµnh vi cña d©n th«n v.v… HiÖn nay, ë chñ qu¶n lý. Thùc tiÔn ë n«ng th«n n«ng th«n Trung Quèc ®· cã kho¶ng 40% Trung Quèc cho thÊy, tr×nh ®é v¨n ho¸ sè th«n x©y dùng ®−îc Quy −íc. cña c¸n bé th«n t−¬ng ®èi thÊp, n¨ng lùc Nh− vËy, b»ng viÖc so¹n th¶o vµ thùc qu¶n lý yÕu, trong khi ®ã yªu cÇu cña thi §iÒu lÖ tù qu¶n vµ Quy −íc d©n chñ, kinh tÕ thÞ tr−êng ®èi víi qu¶n lý cµng c− d©n c¸c vïng n«ng th«n réng lín ë ngµy cµng cao. V× thÕ, chØ cã thùc hiÖn Trung Quèc ®· thùc sù tham gia mét c¸ch d©n chñ qu¶n lý, tËp trung trÝ tuÖ cña d©n chñ vµo c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý ë th«n. quÇn chóng míi cã thÓ bï ®¾p ®−îc sù Cã thÓ nãi r»ng, c¸c b¶n §iÒu lÖ vµ Quy thiÕu hôt nµy. −íc nµy ®· lµm cho hÖ thèng ph¸p luËt, Tuy nhiªn, muèn thùc hiÖn tèt d©n chñ ph¸p quy cña §¶ng vµ Nhµ n−íc hoµn qu¶n lý, cÇn ph¶i x©y dùng quy t¾c, lËp kÕ thiÖn h¬n; ®ång thêi nã còng lµ mét c«ng ho¹ch, thùc hiÖn quy ph¹m ho¸ viÖc qu¶n cô h÷u Ých gióp cho ng−êi d©n trong th«n lý c¸c c«ng viÖc cña th«n, bao gåm: thùc hiÖn quyÒn d©n chñ trong gi¸m s¸t Thø nhÊt, x©y dùng §iÒu lÖ tù qu¶n. c¸c ho¹t ®éng cña Uû ban th«n. §©y lµ nh÷ng quy t¾c mang tÝnh tæng 4. D©n chñ trong gi¸m s¸t hîp trong viÖc qu¶n lý c¸c c«ng viÖc ë th«n, v× thÕ nã th−êng ®−îc ng−êi d©n §©y lµ ho¹t ®éng nh»m chØ viÖc c− gäi lµ HiÕn ph¸p nhá (tiÓu HiÕn ph¸p). d©n trong th«n tiÕn hµnh gi¸m s¸t mét Néi dung cña nã th−êng bao gåm c¸c c¸ch d©n chñ ®èi víi c«ng t¸c cña Uû ban mÆt c«ng t¸c nh−: Tæ chøc d©n th«n, th«n vµ hµnh vi cña c¸n bé th«n. LuËt qu¶n lý kinh tÕ, trËt tù x· héi, b¶o ®¶m Tæ chøc Uû ban th«n t¹i §iÒu 18 quy x· héi, x©y dùng chÝnh quyÒn v.v… HiÖn ®Þnh: “Uû ban th«n ph¶i phô tr¸ch vµ nay, ë Trung Quèc ®· cã kho¶ng 1/3 sè b¸o c¸o c«ng t¸c tr−íc Héi nghÞ d©n th«n x©y dùng ®−îc c¸c §iÒu lÖ tù qu¶n. th«n. Héi nghÞ d©n th«n hµng n¨m thÈm Nh÷ng ng−êi d©n trong th«n th«ng qua nghÞ b¸o c¸o c«ng t¸c cña Uû ban th«n c¸c §iÒu lÖ ®· ®−îc so¹n th¶o, tham gia vµ ®¸nh gi¸ c«ng t¸c cña c¸c thµnh viªn mét c¸ch toµn diÖn vµo viÖc qu¶n lý c¸c Uû ban th«n”. Ngoµi nh÷ng chøc tr¸ch, c«ng viÖc cña th«n. C¸n bé th«n qu¶n lý quyÒn h¹n mµ Uû ban th«n ph¶i thùc cã quy chÕ, hµnh vi cña d©n ®−îc quy hiÖn, §iÒu 22 LuËt tæ chøc Uû ban th«n ph¹m. C¸n bé vµ quÇn chóng tù qu¶n lý, cßn ghi râ: “Uû ban th«n thùc hiÖn chÕ ®é tù rµng buéc, t¨ng thªm t×nh ®oµn kÕt, c«ng khai c«ng viÖc cña th«n. Uû ban thóc ®Èy æn ®Þnh, quyÒn d©n chñ qu¶n lý th«n ph¶i kÞp thêi c«ng bè c¸c c«ng viÖc cña ng−êi d©n ®−îc thùc hiÖn. cña m×nh, trong ®ã nh÷ng sù viÖc liªn Thø hai, x©y dùng Quy −íc th«n. quan ®Õn tµi vô Ýt nhÊt 6 th¸ng c«ng bè Nh÷ng Quy −íc nµy do toµn thÓ nh©n d©n mét lÇn, chÞu sù gi¸m s¸t cña d©n th«n”. trong th«n th−¬ng l−îng so¹n th¶o råi Nh÷ng quy ®Þnh trªn cho thÊy d©n chñ cïng tu©n thñ. So víi §iÒu lÖ tù qu¶n nªu
11 Trung Quèc víi viÖc thùc hiÖn… gi¸m s¸t lµ mét néi dung quan träng cña kiÕn chuyªn chÕ, tõng b−íc chuyÓn sang d©n chñ c¬ së vµ ho¹t ®éng tù qu¶n cña mét x· héi míi më cöa, d©n chñ vµ v¨n minh. d©n th«n. Theo c¸c nhµ khoa häc Trung Quèc, d©n chñ gi¸m s¸t gi÷ vai trß b¶o 1. Nh÷ng th nh tùu chñ yÕu ®¶m trong c¸c ho¹t ®éng tù qu¶n cña Qua 15 n¨m thùc hiÖn LuËt Tæ chøc d©n th«n. §iÒu nµy ®−îc thÓ hiÖn ë 5 Uû ban th«n (thÝ ®iÓm vµ chÝnh thøc), ph−¬ng diÖn: (1) Ph¶i lµm râ chñ thÓ viÖc thùc hiÖn d©n chñ c¬ së ë n«ng th«n gi¸m s¸t, theo ®ã quÇn chóng nh©n d©n Trung Quèc ®· ®¹t ®−îc mét sè thµnh trong th«n lµ chñ thÓ cña d©n chñ gi¸m tùu nh− sau: s¸t. (2) Ph¶i lµm râ ®èi t−îng gi¸m s¸t, Mét lµ, gãp phÇn ph¸t triÓn nÒn chÝnh theo ®ã Uû ban th«n vµ c¸c thµnh viªn trÞ d©n chñ ë n«ng th«n, qua ®ã lµm thay cña nã lµ ®èi t−îng chÞu sù gi¸m s¸t cña ®æi ph−¬ng thøc bæ nhiÖm vµ miÔn d©n th«n vµ ®¹i biÓu d©n th«n. (3) Ph¶i nhiÖm c¸n bé th«n theo truyÒn thèng kiÖn toµn tæ chøc gi¸m s¸t, bao gåm Chi tr−íc ®©y, lµm cho c¸c quyÕt ®Þnh cña bé §¶ng th«n, Héi nghÞ d©n th«n hoÆc Uû ban th«n ®· khoa häc h¬n, gãp phÇn Héi nghÞ ®¹i biÓu d©n th«n v.v… (4) lµm trong s¹ch bé m¸y tù qu¶n ë th«n, Thùc hiÖn gi¸m s¸t träng ®iÓm, trong ®ã thóc ®Èy sù æn ®Þnh x· héi n«ng th«n, gi¸m s¸t vÒ tµi vô lµ quan träng nhÊt. t¨ng c−êng n¨ng lùc d©n chñ cña n«ng (5) Më réng quü ®¹o gi¸m s¸t, víi nhiÒu d©n vµ thóc ®Èy sù c¶i thiÖn cña tæ chøc h×nh thøc ®a d¹ng nh− b¶n tin, hép th− §¶ng c¬ së ë n«ng th«n. ph¶n ¸nh, ®èi tho¹i t− vÊn v.v… Hai lµ, gãp phÇn lµm phån vinh kinh Trªn ®©y lµ bèn néi dung chñ yÕu cña tÕ n«ng th«n, bëi v× nhê thùc hiÖn d©n viÖc thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së. §iÒu chñ ®· bÇu ra ®−îc nh÷ng ng−êi tµi ®¸ng chó ý lµ ®iÓm xuyªn suèt c¶ bèn n¨ng ë n«ng th«n tham gia vµo c¸c Uû néi dung trªn lµ ph¶i tin t−ëng quÇn ban th«n, c¸c quyÕt ®Þnh vÒ kinh tÕ ®· khoa häc h¬n, hîp lý h¬n, cã lîi cho viÖc chóng, dùa vµo quÇn chóng - theo c¸ch tiÕt kiÖm c¸c nguån lùc ë n«ng th«n, nãi cña ViÖt Nam chóng ta lµ ph¶i tin khai th¸c vµ ph¸t huy ®−îc tÝnh s¸ng d©n, dùa vµo d©n. t¹o, tÝnh tÝch cùc cña n«ng d©n. II. Nh÷ng thµnh tùu vµ tån t¹i Ba lµ, n©ng cao ®êi sèng v¨n ho¸ tinh chñ yÕu trong viÖc thùc hiÖn d©n thÇn cña n«ng d©n, bëi v× nhê thùc hiÖn chñ c¬ së ë n«ng th«n d©n chñ c¬ së, nhiÒu vïng n«ng th«n Thùc tiÔn thùc hiÖn d©n chñ c¬ së ë Trung Quèc ®· x©y dùng ®−îc mèi quan hÖ l¸ng giÒng tèt, gia ®×nh tèt, thuÇn n«ng th«n Trung Quèc cho thÊy, viÖc phong mü tôc ®−îc duy tr×, ®êi sèng v¨n thùc hiÖn d©n chñ c¬ së ®· ®−a l¹i luång ho¸ tinh thÇn ®−îc n©ng cao. sinh khÝ míi cho ®êi sèng chÝnh trÞ ë n«ng th«n, cã ý nghÜa vµ t¸c dông to lín Nh÷ng thµnh tùu chñ yÕu nªu trªn ®· ®èi víi viÖc lµm chuyÓn biÕn x· héi n«ng thÓ hiÖn t¸c dông vµ ý nghÜa cña viÖc thùc hiÖn d©n chñ c¬ së ®èi víi sù ph¸t th«n tõ chç khÐp kÝn, thô ®éng vµ chÞu triÓn cña khu vùc n«ng th«n réng lín - ¶nh h−ëng nÆng nÒ cña chÕ ®é phong
nghiªn cøu trung quèc sè 3(61) - 2005 12 n¬i c− tró cña mÊy tr¨m triÖu ng−êi, mét mèi quan hÖ gi÷a sù l·nh ®¹o cña §¶ng khi tÝnh tÝch cùc vµ tÝnh s¸ng t¹o cña hä víi vÊn ®Ò x©y dùng nÒn chÝnh trÞ d©n ®−îc kh¬i dËy vµ ph¸t huy, th× nã sÏ trë chñ ë c¬ së. Tuy nhiªn, trong thùc tiÔn, thµnh mét nguån lùc vËt chÊt vµ tinh mèi quan hÖ nµy cã hai khuynh h−íng: thÇn to lín, gãp phÇn lµm thay ®æi bé (1) Cã nh÷ng Uû ban th«n kh«ng chÞu mÆt n«ng th«n, tiÕn tíi thu hÑp sù chªnh tiÕp nhËn sù l·nh ®¹o cña Chi bé §¶ng lÖch gi÷a n«ng th«n víi thµnh thÞ, mét th«n, ®· ®èi lËp Uû ban th«n vµ viÖc tù trong nh÷ng chiÕn l−îc to lín vµ quan qu¶n cña d©n th«n víi vai trß l·nh ®¹o träng mµ nhiÒu thÕ hÖ l·nh ®¹o cña ®Êt chÝnh trÞ cña Chi bé §¶ng th«n; céng n−íc nµy theo ®uæi vµ thùc hiÖn. thªm t×nh tr¹ng cã Chi bé §¶ng th«n yÕu kÐm, lµm cho Chi bé kh«ng ph¸t huy 2. Nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i v ®ang ®−îc vai trß h¹t nh©n ®èi víi Uû ban ®Æt ra th«n. (2) QuyÒn lùc cña tæ chøc th«n qu¸ ViÖc thùc hiÖn d©n chñ c¬ së ë n«ng tËp trung vµo Chi bé §¶ng, thËm chÝ tËp th«n Trung Quèc tuy ®¹t ®−îc mét sè trung trong tay BÝ th− Chi bé, lµm cho thµnh tùu, nh−ng còng ®ang cßn tån t¹i quyÒn tù qu¶n cña Uû ban th«n vµ Héi vµ ®øng tr−íc nhiÒu vÊn ®Ò nan gi¶i, bao nghÞ d©n th«n trªn thùc tÕ bÞ tª liÖt. gåm: Bèn lµ, vÊn ®Ò hµi hoµ mèi quan hÖ Mét lµ, vÊn ®Ò d©n chñ trong bÇu cö. gi÷a chÝnh quyÒn h−¬ng trÊn vµ th«n. MÆc dï, nguyªn t¾c bÇu cö ®· ®−îc ph¸p §©y lµ mét vÊn ®Ò khã trong qu¸ tr×nh luËt quy ®Þnh, cÇn ph¶i tu©n thñ nh−ng thùc hiÖn tù qu¶n ë th«n, thÓ hiÖn ë chç: trong thùc tÕ kh«ng ph¶i tÊt c¶ mäi n¬i (1) ChÝnh quyÒn h−¬ng trÊn v−ît quyÒn ®Òu thùc hiÖn ®óng nh− vËy, vÉn cßn tån can dù vµo viÖc bÇu cö cña d©n th«n, t¹i t×nh tr¹ng nh−: BÇu cö theo ý muèn x©m ph¹m quyÒn lîi hîp ph¸p trong bÇu cña tæ chøc hoÆc c¸ nh©n nµo ®ã; vi cö d©n chñ cña d©n th«n; (2) ChÝnh ph¹m tr×nh tù bÇu cö; ¶nh h−ëng cña quyÒn h−¬ng trÊn vi ph¹m ph¸p luËt ®· quan niÖm vÒ gia téc, t«ng téc; sù quÊy cö ng−êi, chØ ®Þnh hoÆc b·i miÔn c¸c c¸n rèi cña thÕ lùc x· héi ®en; dïng tiÒn mua bé Uû ban th«n ®−îc d©n bÇu ra; (3) chuéc cö tri v.v… ChÝnh quyÒn h−¬ng trÊn cè ý dùng lªn Hai lµ, vÊn ®Ò gi¸m s¸t d©n chñ hiÖn c¸c rµo c¶n lµm ¶nh h−ëng ®Õn c«ng t¸c còng ®ang ®øng tr−íc nhiÒu vÊn ®Ò ®ßi cña c¸c Uû ban th«n; (4) ChÝnh quyÒn hái ph¶i quan t©m gi¶i quyÕt nh−: (1) h−¬ng trÊn v−ît quyÒn, can thiÖp vµo N¨ng lùc rµng buéc quyÒn lùc cña chñ thÓ quyÒn tµi chÝnh cña Uû ban th«n, tranh gi¸m s¸t vÉn cßn yÕu kÐm; (2) Gi¸m s¸t ®o¹t quyÒn vµ lîi Ých kinh tÕ hîp ph¸p d©n chñ nh−ng l¹i thiÕu nh÷ng th«ng tin cña d©n th«n; (5) ChÝnh quyÒn h−¬ng nhanh nh¹y vµ ch©n thùc; (3) Quü ®¹o trÊn dïng mÖnh lÖnh hµnh chÝnh thay gi¸m s¸t d©n chñ kh«ng th«ng suèt; (4) thÕ cho c¸c quyÕt ®Þnh d©n chñ cña Uû ý thøc gi¸m s¸t d©n chñ cña chñ thÓ ban th«n, x©m ph¹m quyÒn tù qu¶n cña gi¸m s¸t ch−a m¹nh. d©n th«n; (6) ChÝnh quyÒn h−¬ng trÊn Ba lµ vÊn ®Ò quan hÖ gi÷a Chi bé thùc hÞªn “bao cÊp chÝnh trÞ”, can thiÖp §¶ng víi Uû ban th«n. §©y thùc chÊt lµ vµo quyÒn tù chñ kinh doanh s¶n xuÊt
13 Trung Quèc víi viÖc thùc hiÖn… cña d©n th«n vµ quyÒn tù m×nh qu¶n lý hîp thµnh néi hµm phong phó cña d©n cña Uû ban th«n; (7) ChÝnh quyÒn h−¬ng chñ XHCN, thÓ hiÖn ®Çy ®ñ h¬n tÝnh trÊn b»ng ph−¬ng thøc khèng chÕ gi¸n ch©n thùc, tÝnh toµn diÖn vµ tÝnh −u viÖt cña d©n chñ XHCN(4). tiÕp vµ “chi phèi mÒm”, lµm h¹n chÕ kh«ng gian tù qu¶n cña c¸c Uû ban Riªng trong lÜnh vùc d©n chñ x· héi, th«n; (8) T×nh tr¹ng hµnh chÝnh ho¸ cña d©n chñ x· héi XHCN cã nghÜa lµ Nhµ Uû ban th«n vµ bu«ng láng qu¶n lý cña n−íc trao quyÒn nhiÒu h¬n cho x· héi chÝnh quyÒn h−¬ng trÊn ®èi víi Uû ban vµ nh©n d©n, ®ång thêi cung cÊp sù b¶o th«n còng lµ mét biÓu hiÖn quan träng ®¶m vÒ chÕ ®é vµ ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®Ó n÷a cña viÖc lµm hµi hoµ quan hÖ gi÷a quÇn chóng nh©n d©n thùc hiÖn d©n h−¬ng trÊn víi th«n. chñ x· héi, ®Ó quÇn chóng nh©n d©n trªn c¬ së ®−îc h−ëng c¸c quyÒn lîi x· III. Kinh nghiÖm thùc hiÖn d©n héi mµ HiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt quy chñ c¬ së ë n«ng th«n Trung Quèc ®Þnh nh− quyÒn gi¸o dôc, quyÒn lµm viÖc, quyÒn nghØ ng¬i, quyÒn h−ëng thï Qua nghiªn cøu vÊn ®Ò d©n chñ c¬ së ë n«ng th«n Trung Quèc, chóng t«i rót lao nh− nhau, quyÒn b¶o ®¶m x· héi ra mét sè kinh nghiÖm sau ®©y: v.v..., tõng b−íc thùc hiÖn tù qu¶n d©n chñ ®êi sèng x· héi, tæ chøc x· héi vµ 1. CÇn nhËn thøc ®Çy ®ñ tÇm quan ho¹t ®éng x· héi(5). träng cña vÊn ®Ò d©n chñ trong sù Nh− vËy vÒ mÆt nhËn thøc, c¸ch tiÕp nghiÖp x©y dùng CNXH v hiÖn ®¹i ho¸ cËn cña c¸c nhµ l·nh ®¹o Trung Quèc XHCN ®èi víi vÊn ®Ò d©n chñ chÝnh lµ thÊy §©y lµ ®iÒu ®· ®−îc c¸c nhµ kinh ®iÓn ®−îc mèi liªn hÖ néi t¹i, b¶n chÊt gi÷a cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin ®Ò cËp vµ d©n chñ víi CNXH. Néi dung cña d©n luËn gi¶i. Cßn ë Trung Quèc, nhµ l·nh chñ còng rÊt phong phó, bao hµm nhiÒu ®¹o §Æng TiÓu B×nh ®· nãi: “Kh«ng cã lÜnh vùc chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸ vµ x· d©n chñ th× kh«ng cã CNXH, kh«ng cã héi. Trong lÜnh vùc x· héi, viÖc trao hiÖn ®¹i ho¸ XHCN”(2). ¤ng cßn nãi r»ng: quyÒn nhiÒu h¬n cho c¬ së vµ ng−êi d©n NÒn d©n chñ mµ nh©n d©n Trung Quèc chÝnh lµ d©n chñ lín nhÊt. Chóng t«i cho hiÖn nay yªu cÇu chØ cã thÓ lµ d©n chñ r»ng, chÝnh lµ do cã sù nhËn thøc ®Çy ®ñ XHCN hoÆc gäi lµ d©n chñ nh©n d©n, mµ vÒ ý nghÜa vµ tÇm quan träng cña d©n kh«ng ph¶i lµ d©n chñ c¸ nh©n cña giai chñ c¬ së, nªn hµnh vi tù ph¸t n¶y sinh cÊp t− s¶n(3). Lo¹i d©n chñ nh©n d©n nh− tõ ®ßi hái thùc tiÔn cña nh÷ng ng−êi vËy kh«ng chØ bao gåm d©n chñ chÝnh n«ng d©n ë th«n Hîp Tr¹i thuéc khu tù trÞ, mµ cßn bao gåm d©n chñ kinh tÕ, d©n trÞ d©n téc Choang Qu¶ng T©y vµo th¸ng chñ x· héi vµ d©n chñ v¨n ho¸, lµ sù 2-1980 míi nhanh chãng ®−îc §¶ng vµ ph¸t triÓn toµn diÖn vµ thèng nhÊt hµi Nhµ n−íc thõa nhËn vµ kh¼ng ®Þnh(6). hoµ c¸c lÜnh vùc, c¸c ph−¬ng diÖn. C¸c ¤ng Bµnh Ch©n - nguyªn Uû viªn Bé lÜnh vùc vµ ph−¬ng diÖn d©n chñ nªu ChÝnh trÞ, Chñ tÞch Quèc héi Trung Quèc trªn lµ mét chØnh thÓ h÷u c¬, nã cã mèi cho r»ng: “NÕu nh− kh«ng cã tù qu¶n liªn hÖ víi nhau, bæ sung cho nhau, cïng cña nh©n d©n, nÕu nh− kh«ng cã d©n
nghiªn cøu trung quèc sè 3(61) - 2005 14 quyÒn h−¬ng trÊn triÓn khai c¸c c«ng t¸c chñ trùc tiÕp ë c¬ së vµ nÕu nh− c− d©n cña m×nh. vµ d©n th«n kh«ng thÓ tù quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn chÝnh Do tÝnh chÊt tù qu¶n nh− vËy nªn néi nh÷ng viÖc cña hä th× nÒn d©n chñ dung cña d©n chñ c¬ së còng kh¸c víi néi XHCN sÏ kh«ng hoµn thiÖn vµ thiÕu c¬ dung d©n chñ nãi chung. Nã g¾n víi ho¹t së quÇn chóng v÷ng ch¾c”(7). ®éng cña Uû ban th«n - mét tæ chøc tù qu¶n kh«ng thuéc hÖ thèng chÝnh quyÒn 2. CÇn x¸c ®Þnh râ tÝnh chÊt, néi nhµ n−íc, nªn d©n chñ mµ nã thùc hiÖn lµ dung v ph−¬ng thøc ho¹t ®éng tù “d©n chñ phi h×nh th¸i nhµ n−íc”. Nã qu¶n ë c¬ së “kh«ng bÞ tiªu vong ®i cïng víi sù tiªu vong Trong hÖ thèng chÝnh quyÒn ë Trung cña Nhµ n−íc”, mµ ng−îc l¹i, “nã l¹i kh«ng Quèc hiÖn nay, chÝnh quyÒn c¬ së ë n«ng ngõng më réng cïng víi sù ph¸t triÓn cña th«n vÉn lµ chÝnh quyÒn h−¬ng trÊn, x· héi, råi tõng b−íc hoµn thiÖn, cuèi cïng t−¬ng ®−¬ng víi cÊp x· vµ thÞ trÊn ë ViÖt thay thÕ d©n chñ h×nh th¸i nhµ n−íc trë Nam. Cßn d©n chñ c¬ së chÝnh lµ nãi tíi thµnh h×nh th¸i d©n chñ duy nhÊt”(8). V× ho¹t ®éng tù qu¶n ë cÊp th«n. Tuy quy thÕ, néi dung d©n chñ ë c¬ së ph¶i thiÕt m« mét th«n ë Trung Quèc t−¬ng ®−¬ng thùc, g¾n víi lîi Ých thiÕt th©n cña ng−êi víi mét x· ë ViÖt Nam, nh−ng th«n vÉn d©n, theo ®ã ng−êi d©n trong th«n ph¶i “tù ch−a ph¶i lµ mét cÊp chÝnh quyÒn hay qu¶n lý, tù gi¸o dôc, tù phôc vô”. §iÒu ®ã nãi mét c¸ch kh¸c Uû ban th«n do d©n cã nghÜa lµ, ng−êi d©n d−íi tæ chøc Uû ban th«n trùc tiÕp bÇu ra kh«ng ph¶i lµ th«n, th«ng qua gi¸o dôc thuyÕt phôc, gióp chÝnh quyÒn c¬ së. §©y chØ lµ tæ chøc tù ®ì lÉn nhau, tËp trung trÝ tuÖ x©y dùng qu¶n mang tÝnh quÇn chóng ë c¬ së, theo §iÒu lÖ vµ Quy −íc, thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc ®ã d©n th«n “tù qu¶n lý, tù gi¸o dôc, tù c«ng céng vµ sù nghiÖp c«ng Ých ë th«n nh− phôc vô”. §iÒu nµy cho thÊy, nã kh«ng söa ch÷a cÇu ®−êng, x©y dùng nhµ trÎ vµ ph¶i lµ c¬ quan quyÒn lùc nhµ n−íc, nhµ d−ìng l·o, ph¸t triÓn gi¸o dôc, ph¸t còng kh«ng ph¶i lµ ®¬n vÞ hµnh chÝnh ë triÓn y tÕ céng ®ång, tæ chøc ho¹t ®éng vui c¬ së. Nã lµ mét h×nh thøc tæ chøc ®Ó ch¬i v¨n ho¸ mang tÝnh quÇn chóng cïng thùc thi d©n chñ trùc tiÕp trong ®êi sèng víi viÖc cung cÊp dÞch vô s¶n xuÊt bao gåm x· héi cÊp c¬ së ë n«ng th«n. Nã tån t¹i c¸c dÞch vô tr−íc, trong vµ sau s¶n xuÊt d−íi chÝnh quyÒn c¬ së vµ quan hÖ gi÷a v.v... Nh− vËy, tuú tõng ®iÒu kiÖn cô thÓ nã víi chÝnh quyÒn c¬ së kh«ng ph¶i lµ cña c¸c ®Þa ph−¬ng, néi dung ho¹t ®éng tù quan hÖ l·nh ®¹o hµnh chÝnh cÊp trªn qu¶n cña d©n th«n t−¬ng ®èi phong phó, víi cÊp d−íi, mµ chØ lµ quan hÖ chØ ®¹o miÔn sao ®¸p øng lîi Ých thiÕt th©n cña vµ ®−îc chØ ®¹o. Mét mÆt, nã gi¶i quyÕt ng−êi d©n trong th«n. nh÷ng c«ng viÖc c«ng céng vµ sù nghiÖp c«ng Ých, hoµ gi¶i c¸c tranh chÊp d©n VÒ ph−¬ng thøc, ph−¬ng thøc tù qu¶n gian, gióp ®ì b¶o vÖ trÞ an trong th«n, cña d©n th«n bao gåm bèn néi dung lµ ®ång thêi ph¶n ¸nh nh÷ng ý kiÕn, yªu d©n chñ bÇu cö, d©n chñ quyÕt ®Þnh, d©n cÇu vµ ®Ò xuÊt kiÕn nghÞ cña d©n th«n chñ qu¶n lý vµ d©n chñ gi¸m s¸t. Bèn lªn chÝnh quyÒn c¬ së lµ h−¬ng hoÆc néi dung nµy võa cã tÝnh ®éc lËp t−¬ng trÊn. MÆt kh¸c, nã hîp t¸c gióp ®ì chÝnh ®èi l¹i võa cã mèi liªn hÖ víi nhau, bæ
15 Trung Quèc víi viÖc thùc hiÖn… sung cho nhau lµm cho ho¹t ®éng tù Thùc tiÔn lÞch sö ë Trung Quèc tr−íc qu¶n d©n th«n trë thµnh d©n chñ réng ®©y cho thÊy r»ng, viÖc x©y dùng d©n r·i nhÊt, cã vai trß to lín trong viÖc thóc chñ XHCN lµ rÊt quan träng, nh−ng vÉn ®Èy x©y dùng nÒn chÝnh trÞ d©n chñ ph¶i cã mét c¬ chÕ ®Ó ®¶m b¶o cho viÖc XHCN. x©y dùng ®ã. NÕu kh«ng d©n chñ XHCN còng khã mµ thùc hiÖn ®−îc, thËm chÝ Trong c¸c néi dung d©n chñ ®· nªu ë cßn bÞ ph¸ ho¹i nghiªm träng nh− ®· trªn, theo chóng t«i, néi dung d©n chñ tõng diÔn ra trong nh÷ng n¨m h·i hïng bÇu cö ®èi víi mét ®Êt n−íc cã truyÒn tiÕn hµnh c¸ch m¹ng v¨n ho¸ mµ cho thèng phong kiÕn chuyªn chÕ l©u dµi ®Õn nay mçi khi nh¾c l¹i mäi ng−êi ®Òu nh− Trung Quèc lµ cã ý nghÜa nhÊt. Bëi giËt m×nh kinh sî. V× vËy, khi thõa nhËn lÏ, mét khi “quyÒn lùc hîp ph¸p cña vµ kh¼ng ®Þnh vai trß cña d©n chñ c¬ së, ng−êi l·nh ®¹o ®−îc ®Õn tõ sù trao §¶ng vµ Nhµ n−íc Trung Quèc ®· so¹n quyÒn vµ thõa nhËn cña d©n chóng th× th¶o vµ ban hµnh nhiÒu v¨n b¶n ph¸p ®ã chÝnh lµ khëi ®iÓm ch©n chÝnh cña luËt, ph¸p quy cã liªn quan nh»m t¹o mäi sù d©n chñ vÒ chÝnh trÞ”(9). ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o cho ng−êi d©n tham gia nhiÒu h¬n vµ trùc tiÕp h¬n vµo viÖc 3. Thùc h nh d©n chñ ph¶i ®i liÒn víi t¨ng c−êng ph¸p chÕ, x©y dùng mét hÖ x©y dùng nÒn d©n chñ XHCN trªn ®Þa thèng ph¸p luËt ®ång bé, ®¶m b¶o cho bµn n«ng th«n nh−: LuËt Tæ chøc Uû quÇn chóng nh©n d©n tham gia phæ biÕn ban th«n (thÝ ®iÓm); LuËt Tæ chøc Uû v trùc tiÕp v o viÖc x©y dùng nÒn d©n ban th«n (söa ®æi); §iÒu lÖ Tæ chøc Uû chñ XHCN ban hoµ gi¶i nh©n d©n; Th«ng tri cña V¨n phßng Trung −¬ng §¶ng Céng s¶n D©n chñ cã mèi liªn hÖ néi t¹i, tÊt Trung Quèc vµ V¨n phßng Quèc vô viÖn nhiªn víi CNXH. Nã cã tÇm quan träng vÒ viÖc phæ biÕn thùc hiÖn chÕ ®é c«ng ®èi víi CNXH vµ hiÖn ®¹i ho¸ XHCN. khai c«ng viÖc th«n vµ qu¶n lý d©n chñ; Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ý kiÕn cña V¨n phßng Trung −¬ng §¶ng d©n chñ XHCN, cÇn ph¶i kiªn tr× sù Céng s¶n Trung Quèc vµ V¨n phßng thèng nhÊt gi÷a d©n chñ víi ph¸p chÕ, Quèc vô viÖn vÒ viÖc kiÖn toµn vµ hoµn d©n chñ víi kû luËt, d©n chñ víi tËp thiÖn chÕ ®é c«ng khai c«ng viÖc th«n vµ trung, quyÒn lîi víi nghÜa vô. Theo §Æng qu¶n lý d©n chñ v.v... Ngoµi ra, mét sè TiÓu B×nh: NÕu nãi d©n chñ mµ kh«ng bé ngµnh cã liªn quan, tæ chøc §¶ng vµ nãi chuyªn chÝnh, ph¸p chÕ, kû luËt vµ chÝnh quyÒn c¸c ®Þa ph−¬ng còng ®· tËp trung, th× kh«ng ph¶i lµ d©n chñ so¹n th¶o vµ ban hµnh nhiÒu v¨n b¶n XHCN ch©n chÝnh, mµ lµ sù l¹m dông ph¸p quy kh¸c ®Ó phèi hîp hoÆc h−íng vµ ph¸ ho¹i ®èi víi d©n chñ. Nh− vËy sÏ dÉn thùc hiÖn c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt nªu dÉn ®Õn t×nh tr¹ng v« chÝnh phñ nh− trªn cña Trung −¬ng. Theo thèng kª, sau “®¹i c¸ch m¹ng v¨n ho¸”, lµm cho ®Êt khi LuËt Tæ chøc Uû ban th«n ®−îc c«ng bè n¨m 1998 ®· cã 25 tØnh, thµnh phè n−íc vµ d©n téc bÞ l©m vµo t×nh tr¹ng trùc thuéc Trung −¬ng vµ khu tù trÞ ban chÝnh trÞ th× rèi lo¹n, kinh tÕ th× suy hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p quy “BiÖn ph¸p sôp(10).
nghiªn cøu trung quèc sè 3(61) - 2005 16 bÇu cö Uû ban th«n” thuéc khu vùc hµnh quÇn chóng, cÇn ph¶i ®−îc quÇn chóng chÝnh cña m×nh. Nh÷ng v¨n b¶n ph¸p ñng hé vµ nhiÖt t×nh tham gia. NÕu luËt, ph¸p quy nªu trªn ®· t¹o ®iÒu kiÖn kh«ng nh− vËy sÏ mÊt hÕt ý nghÜa. Theo cho ng−êi d©n khi thùc thi quyÒn lîi d©n «ng Bµnh Ch©n, mét nhµ l·nh ®¹o rÊt chñ cã luËt ®Ó dùa vµo vµ lµm theo luËt nhiÖt t×nh víi viÖc thùc hiÖn d©n chñ c¬ ®Þnh. së ë n«ng th«n Trung Quèc mµ chóng t«i §iÒu ®¸ng chó ý lµ, trong qu¸ tr×nh ®· nãi ë trªn, «ng cho r»ng: “Nguyªn t¾c so¹n th¶o ph¸p luËt, c¸c nhµ luËt ph¸p chØ ®¹o c¬ b¶n ®èi víi mäi c«ng t¸c cña Trung Quèc ®Òu dùa trªn c¬ së t− liÖu §¶ng lµ ®−êng lèi quÇn chóng. §iÒu ®ã nãi ®iÒu tra, nghiªn cøu, ®ång thêi coi träng lªn r»ng, c¸c chÝnh s¸ch cña §¶ng cÇn tham kh¶o ý kiÕn cña c¸c ban ngµnh vµ ph¶i ®−îc xuÊt ph¸t tõ nh©n d©n vµ ph¶i chuyªn gia cã liªn quan ®Ó lµm t¨ng chÊt ®−îc ®¸nh gi¸ bëi chÝnh nh©n d©n”(11). l−îng cña c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt. Trong IV. NhËn xÐt vµ kÕt luËn qu¸ tr×nh thùc hiÖn, kh«ng tr¸nh khái Trªn c¬ së nghiªn cøu viÖc thùc hiÖn nh÷ng bÊt ®ång, nÕu vÊn ®Ò nµo ch−a cã d©n chñ c¬ së vµ ho¹t ®éng tù qu¶n cña ®−îc sù nhÊt trÝ th× còng kh«ng ®−a vµo d©n th«n ë Trung Quèc, chóng t«i rót ra luËt, tr¸nh t×nh tr¹ng mét luËt võa qu¸ nhËn xÐt nh− sau: réng vÒ b¶n chÊt l¹i võa qu¸ cô thÓ ®Õn tõng chi tiÕt th× rÊt khã ¸p dông trªn HÖ thèng chÝnh quyÒn c¬ së ë n«ng ph¹m vi c¶ n−íc. th«n Trung Quèc mµ h¹t nh©n cña nã lµ h−¬ng trÊn vµ th«n ®· cã mét qu¸ tr×nh 4. CÇn ph¶i kiªn tr× sù l·nh ®¹o v h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn l©u dµi víi ®−êng lèi quÇn chóng cña §¶ng trong nhiÒu quanh co khóc khuûu. Trªn c¬ së suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn d©n chñ c¬ së. nÒn t¶ng truyÒn thèng Êy, tõ ®Çu nh÷ng Kinh nghiÖm thùc tiÔn ë Trung Quèc n¨m 80 cña thÕ kû XX ®Õn nay, Trung cho thÊy, thùc hiÖn d©n chñ c¬ së, tæ Quèc ®· vµ ®ang triÓn khai thùc hiÖn chøc cho quÇn chóng nh©n d©n tù qu¶n d©n chñ c¬ së - mét cuéc vËn ®éng mang lµ mét c«ng viÖc khã kh¨n vµ l©u dµi, tÝnh c¸ch m¹ng vÒ mÆt d©n chñ x· héi. kh«ng thÓ tiÕn hµnh mét c¸ch véi vµng Tuy nhiªn, ®©y còng lµ vÊn ®Ò phøc t¹p, theo kiÓu phong trµo ®Ó ®¹t thµnh tÝch khã kh¨n vµ gÆp nhiÒu trë ng¹i. VÊn ®Ò chÝnh trÞ. V× vËy, cÇn ph¶i kiªn tr× sù ®Æt ra lµ c¸c nhµ l·nh ®¹o Trung Quèc l·nh ®¹o cña §¶ng trong suèt qu¸ tr×nh tõ Trung −¬ng ®Õn ®Þa ph−¬ng, c¶ trong triÓn khai thùc hiÖn. Mét mÆt, ph¶i kiªn tæ chøc §¶ng lÉn bé m¸y hµnh chÝnh vµ c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng ®Òu ®· nhËn tr× xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn, lÊy thùc tiÔn thøc ®−îc tÝnh bøc thiÕt vµ tÇm quan ®Ó kiÓm nghiÖm ch©n lý. T«n träng thùc träng cña viÖc thùc hiÖn d©n chñ c¬ së tiÔn, s½n sµng söa sai nÕu cã sai lÇm. ®èi víi sù nghiÖp x©y dùng CNXH vµ MÆt kh¸c, ph¶i kiªn tr× ®−êng lèi quÇn hiÖn ®¹i ho¸ XHCN ë n−íc nµy. Trong chóng, gi¸o dôc thuyÕt phôc quÇn chóng thùc hµnh d©n chñ th× d©n chñ c¬ së lµ vµ dùa vµo quÇn chóng. D©n chñ c¬ së thùc tiÔn d©n chñ réng r·i nhÊt, qua ®ã ®−îc xem lµ tr−êng häc d©n chñ cña
17 Trung Quèc víi viÖc thùc hiÖn… gãp phÇn cñng cè vµ ph¸t triÓn mèi quan qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ mét x· héi n«ng hÖ mËt thiÕt gi÷a §¶ng víi quÇn chóng nghiÖp truyÒn thèng sang x· héi c«ng nh©n d©n, ®ång thêi nã còng lµ b−íc tËp nghiÖp hiÖn ®¹i ®Òu ph¶i tu©n theo ®ã lµ d−ît vÒ ý thøc d©n chñ cña ng−êi d©n ®Ó tõng b−íc thùc hiÖn d©n chñ hãa ®êi h−íng tíi môc tiªu l©u dµi lµ ng−êi d©n sèng chÝnh trÞ - x· héi. Ngoµi ra, viÖc sÏ ®−îc vµ ph¶i tham gia nhiÒu h¬n vµo thùc hiÖn d©n chñ c¬ së mµ hai n−íc c¸c quyÕt ®Þnh chÝnh trÞ, mét trong ®ang triÓn khai thùc hiÖn ®Òu ®−îc coi lµ nh÷ng tiªu chÝ cña mét quèc gia cã nÒn mét néi dung cña c¶i c¸ch thÓ chÕ chÝnh chÝnh trÞ hiÖn ®¹i. §iÒu quan träng n÷a trÞ (Trung Quèc) hay ®æi míi hÖ thèng lµ, mét khi tinh thÇn s¸ng t¹o vµ tÝnh chÝnh trÞ (ViÖt Nam) ®Ó h−íng tíi mét tÝch cùc cña nh©n d©n ë c¬ së ®−îc khai môc tiªu chung lµ x©y dùng nÒn chÝnh th¸c vµ ph¸t huy cao ®é, nã sÏ t¹o thµnh trÞ d©n chñ XHCN. D©n chñ lµ yªu cÇu nguån lùc vËt chÊt vµ tinh thÇn to lín tÊt yÕu vµ thuéc tÝnh néi t¹i trong môc cho sù nghiÖp chÊn h−ng ®Êt n−íc, thu tiªu vµ b¶n chÊt cña CNXH. V× vËy, d©n hÑp kho¶ng c¸ch ph¸t triÓn gi÷a Trung chñ chÝnh trÞ XHCN mµ ViÖt Nam vµ Quèc víi c¸c n−íc kh¸c. Trung Quèc ®ang triÓn khai thùc hiÖn ViÖt Nam lµ n−íc l¸ng giÒng, cã chÝnh lµ nh©n d©n lµm chñ d−íi sù l·nh nh÷ng ®iÓm t−¬ng ®ång víi Trung Quèc. ®¹o cña §¶ng Céng s¶n hai n−íc. Nã lµ ViÖt Nam còng ®ang tiÕn hµnh c«ng cuéc sù b¶o ®¶m chÝnh trÞ cho sù nghiÖp x©y ®æi míi toµn diÖn ®Êt n−íc bao gåm ®æi dùng CNXH, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i míi c¶ vÒ kinh tÕ lÉn chÝnh trÞ, v¨n ho¸ ho¸ ë mçi n−íc, ph¸t huy tÝnh tÝch cùc vµ x· héi. VÒ mÆt chÝnh trÞ, ViÖt Nam cña ®«ng ®¶o quÇn chóng nh©n d©n còng ®ang triÓn khai thùc hiÖn Quy chÕ tham gia qu¶n lý, gi¸m s¸t c¸c c«ng viÖc d©n chñ c¬ së mµ ý nghÜa cña nã ®−îc vÝ cña Nhµ n−íc. V× vËy, c¶ hai §¶ng ®Òu nh− “mét ®¹o luËt d©n chñ ®−îc trao vµo nhÊn m¹nh cÇn ph¶i tiÕp tôc kiªn tr× tay nh©n d©n ®Ó thùc hµnh d©n chñ”(12) ®−êng lèi quÇn chóng, mét ®−êng lèi vµ nã cã t¸c dông nh− “mét ®éng lùc thuéc vÒ b¶n chÊt vµ còng lµ truyÒn chÝnh trÞ vµ tinh thÇn thóc ®Èy sù ph¸t thèng tèt ®Ñp cña mçi §¶ng, ®ã lµ c¸c triÓn mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi ë n«ng chñ tr−¬ng chÝnh s¸ch cña §¶ng cÇn th«n”(13) còng nh− “mét nguån vèn x· héi ph¶i xuÊt ph¸t tõ nh©n d©n vµ ph¶i ®−îc quan träng nhÊt cña ph¸t triÓn bÒn ®¸nh gi¸ bëi nh©n d©n. v÷ng”(14) ë ViÖt Nam. NÕu ®¹t ®−îc nh− vËy th× - nh− ®ång MÆc dï quy m« cña c¸c ®¬n vÞ thuéc chÝ Bµnh Ch©n, mét nhµ c¸ch m¹ng l·o hÖ thèng chÝnh trÞ c¬ së, nhÊt lµ nh÷ng thµnh cña Trung Quèc ®· nãi - “nh÷ng ®Æc tr−ng v¨n ho¸ truyÒn thèng gi÷a khã kh¨n ë cÊp c¬ së sÏ gi¶m xuèng vµ ViÖt Nam vµ Trung Quèc kh¸c nhau, néi ®−îc kh¾c phôc”, cßn ë ViÖt Nam - B¸c dung vµ ph¹m vi thùc hiÖn d©n chñ còng Hå còng ®· tõng chØ dÉn - thùc hµnh kh«ng gièng nhau, nh−ng vÉn cã nh÷ng d©n chñ réng r·i “lµ chiÕc ch×a kho¸ v¹n ®iÓm chung, nh÷ng ®iÓm mang tÝnh quy n¨ng ®Ó gi¶i quyÕt mäi khã kh¨n”, lµ luËt mµ bÊt cø quèc gia nµo ®ang trong
nghiªn cøu trung quèc sè 3(61) - 2005 18 (9) DÉn l¹i theo Lý ThiÕt ¸nh. S®d, tr. “c¸ch tèt nhÊt ®Ó chèng quan liªu, l·ng 133- 134. phÝ, tham « vµ tham nhòng” v.v… (15) (10) Bµnh Ch©n: Thùc hiÖn d©n chñ trùc tiÕp ë c¬ së th«ng qua tù qu¶n cña nh©n d©n. DiÔn v¨n ®äc t¹i kú häp thø 23 Uû ban th−êng vô Quèc héi Trung Quèc ngµy 24-11- 1987. Bµnh Ch©n v¨n tuyÓn (1941 - 1990). Nxb Nh©n d©n, B¾c Kinh, 1991, tr.606– 611. B¶n dÞch tõ tiÕng Anh cña Ph¹m Ngäc Chó thÝch: Th¹ch, tr. 7. (1) LuËt Tæ chøc Uû ban th«n n−íc CHND (11) Hoµng ChÝ B¶o: V¨n ho¸ chÝnh trÞ víi Trung Hoa. Trong s¸ch Nghiªn cøu vÊn ®Ò c«ng t¸c vËn ®éng quÇn chóng nh©n d©n trong t×nh h×nh hiÖn nay. T¹p chÝ D©n vËn, ph¸p luËt trong bÇu cö Uû ban th«n (§−êng sè 1 - 2005, tr. 18. Minh chñ biªn). Nxb KHXH Trung Quèc, B¾c Kinh, 2004, tr. 264 - 269. (12) Hoµng ChÝ B¶o (chñ biªn): HÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së n«ng th«n n−íc ta hiÖn nay, (2) DÉn theo Lý ThiÕt ¸nh: Bµn vÒ d©n Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2004, tr. 463. chñ. Nxb Nh©n d©n, B¾c Kinh, 2001, tr. 132 (13) Hoµng ChÝ B¶o: V¨n ho¸ chÝnh trÞ víi – 133. c«ng t¸c vËn ®éng quÇn chóng nh©n d©n (3) Lý ThiÕt ¸nh, S®d, tr. 132 - 133. trong t×nh h×nh hiÖn nay. S®d, tr. 15. (4) Lý ThiÕt ¸nh, S®d, tr. 134 - 136. (14) Hoµng ChÝ B¶o (chñ biªn): HÖ thèng (5) Lý ThiÕt ¸nh, S®d, tr. 136. chÝnh trÞ ë c¬ së n«ng th«n n−íc ta hiÖn nay. (6) Th¸ng 2-1980, 85 hé n«ng d©n cña 6 S®d, tr. 646. ®éi s¶n xuÊt th«n Qu¶ T¸c, ®¹i ®éi Hîp Tr¹i, c«ng x· Tam S¬n huyÖn Nghi S¬n - nay lµ Tµi liÖu tham kh¶o chñ yÕu th«n Hîp Tr¹i, h−¬ng B×nh Nam, ch©u Nghi 1. Lý ThiÕt ¸nh: Bµn vÒ d©n chñ. Nxb S¬n tØnh Qu¶ng T©y, ®· b»ng ph−¬ng thøc bá phiÕu kÝn bÇu ra Uû ban th«n ®Çu tiªn. Nh©n d©n, B¾c Kinh, 2001. Sau ®ã hä l¹i cïng nhau th¶o luËn vµ so¹n 2. V−¬ng Vò: Nghiªn cøu tù qu¶n d©n th¶o b¶n Quy −íc cña th«n. th«n Trung Quèc. Nxb §¹i häc B¾c Kinh, 2004. (7) Theo V−¬ng Vò: Nghiªn cøu tù qu¶n d©n th«n Trung Quèc. Nxb §¹i häc B¾c 3. Tõ Dòng, Ng« Nghi (Chñ biªn). BÇu cö Kinh, 2004, tr. 201. d©n chñ ë n«ng th«n Trung Quèc. Nxb §¹i häc S− ph¹m Hoa §«ng, 2001. (8) H¹ng KÕ QuyÒn: Bµn vÒ hiÖu qu¶ thùc 4. Tr×nh §ång ThuËn. Nghiªn cøu ph¸t tiÔn cña bÇu cö d©n th«n n«ng th«n Trung triÓn chÝnh trÞ n«ng th«n Trung Quèc ®−¬ng Quèc. Trong s¸ch BÇu cö d©n chñ ë n«ng ®¹i. Nxb Nh©n d©n Thiªn T©n, Thiªn T©n, th«n Trung Quèc. TuyÓn tËp nghiªn cøu bÇu 2000. cö Uû ban th«n ë n«ng th«n. Tõ Dòng, Ng« Nghi (chñ biªn), Nxb §¹i häc S− ph¹m Hoa 5. Ho ng T«n ChÝ (Chñ biªn) Nghiªn cøu x §«ng, 2001, tr. 549 - 557. DÉn l¹i theo th«n Trung Quèc. TËp 2. Th−¬ng vô Ên th− qu¸n, V−¬ng Vò, S®d, tr. 201. B¾c Kinh, 2003.