Báo cáo nghiên cứu khoa học " TỪ CÔNG NGHIỆP HÓA TRUYỀN THỐNG ĐẾN CON ĐƯỜNG CÔNG NGHIỆP HÓA KIỂU MỚI "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:12

Thêm vào BST

Báo xấu

75
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Lịch sử phát triển nền văn minh nhân loại là một quá trình phát triển từ thấp đến cao mà khởi đầu là nền văn minh nông nghiệp. Tuy nhiên, chỉ với khoảng thời gian hơn 200 năm (tính từ cuộc cách mạng công nghiệp ở Anh), văn minh công nghiệp đã tạo ra những b-ớc tiến dài về năng suất lao động, làm ra l-ợng của cải xã hội nhiều hơn cả ngàn năm tr-ớc đó. B-ớc vào thời cận đại, sự thắng thế của ph-ơng Tây công nghiệp hiện đại tr-ớc ph-ơng Đông nông nghiệp già cỗi một...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " TỪ CÔNG NGHIỆP HÓA TRUYỀN THỐNG ĐẾN CON ĐƯỜNG CÔNG NGHIỆP HÓA KIỂU MỚI "

19 Ph¹m SÜ Thµnh* Þch sö ph¸t triÓn nÒn v¨n Trung Quèc quyÕt t©m tiÕn hµnh c«ng L minh nh©n lo¹i lµ mét qu¸ nghiÖp ho¸. LÇn l−ît thÕ hÖ c¸c nhµ l·nh tr×nh ph¸t triÓn tõ thÊp ®Õn ®¹o d©n téc tõ T«n Trung S¬n ®Õn c¸c cao mµ khëi ®Çu lµ nÒn v¨n minh n«ng nhµ l·nh ®¹o §¶ng Céng s¶n nh− Mao nghiÖp. Tuy nhiªn, chØ víi kho¶ng thêi Tr¹ch §«ng, §Æng TiÓu B×nh, Giang gian h¬n 200 n¨m (tÝnh tõ cuéc c¸ch Tr¹ch D©n ®Òu ®· cè g¾ng suy nghÜ, thùc m¹ng c«ng nghiÖp ë Anh), v¨n minh thi mét con ®−êng c«ng nghiÖp ho¸ phï c«ng nghiÖp ®· t¹o ra nh÷ng b−íc tiÕn hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ cña Trung dµi vÒ n¨ng suÊt lao ®éng, lµm ra l−îng Quèc. B»ng sù nç lùc vµ s¸ng t¹o cña cña c¶i x· héi nhiÒu h¬n c¶ ngµn n¨m m×nh, ng−êi Trung Quèc ®· dÇn h×nh tr−íc ®ã. B−íc vµo thêi cËn ®¹i, sù th¾ng thµnh nªn mét con ®−êng c«ng nghiÖp thÕ cña ph−¬ng T©y c«ng nghiÖp hiÖn ho¸ mang ®Æc s¾c Trung Quèc. §¹i héi ®¹i tr−íc ph−¬ng §«ng n«ng nghiÖp giµ XVI §¶ng Céng s¶n Trung Quèc cçi mét mÆt më ra sù thèng trÞ cña (11/2002) ®· chÝnh thøc ®Ò ra chiÕn l−îc ph−¬ng T©y trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi, "®i theo con ®−êng c«ng nghiÖp ho¸ kiÓu song mÆt kh¸c, chÝnh ®iÒu ®ã còng thøc míi". §−îc xÕp ë vÞ trÝ thø 2 trong sè 14 tØnh c¸c n−íc ph−¬ng §«ng trong viÖc ®iÓm s¸ng t¹o vÒ lý luËn kinh tÕ mµ B¸o xem xÐt l¹i con ®−êng ph¸t triÓn cña c¸o chÝnh trÞ t¹i §¹i héi XVI ®· nªu ra(1), m×nh. lý luËn vÒ con ®−êng c«ng nghiÖp ho¸ Trung Quèc còng kh«ng n»m ngoµi kiÓu míi høa hÑn mét sù chuyÓn biÕn c¬ vßng xo¸y ®ã cña lÞch sö. H¬n 100 n¨m b¶n cña tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ë bÞ n« dÞch gióp ng−êi Trung Quèc nhËn Trung Quèc trong nh÷ng n¨m ®Çu thÕ ra r»ng ph−¬ng T©y kh«ng cßn lµ kû XXI. "D−¬ng di", l¹c hËu mµ ph−¬ng T©y giê ®©y ®· chiÕm lÜnh vµ t¹o nªn c¸c ®Ønh * ThS. Khoa §«ng ph−¬ng häc, Tr−êng §¹i cao cña v¨n minh nh©n lo¹i. Hµo quang häc Khoa häc X· héi vµ Nh©n v¨n, §¹i häc Quèc gia Hµ Néi cña qu¸ khø, tÇm vãc cña truyÒn thèng I. VÒ con ®−êng c«ng nghiÖp ho¸ vµ kh¸t väng cña hiÖn t¹i lµ nh÷ng nh©n truyÒn thèng ë Trung Quèc tè chÝnh th«i thóc c¸c nhµ l·nh ®¹o
nghiªn cøu trung quèc sè 3(61) - 2005 20 mµ coi nhÑ sù ph¸t triÓn cña n«ng 1. C«ng nghiÖp ho¸ theo m« h×nh kÕ nghiÖp vµ c«ng nghiÖp nhÑ; chñ quan, ho¹ch tËp trung (1949 - 1978) duy ý chÝ nªn ch−a ®¸nh gi¸ ®óng møc MÆc dï sù cã mÆt cña ng−êi ph−¬ng vai trß cña khoa häc kü thuËt ®èi víi tiÕn T©y trong h¬n 100 n¨m kÓ tõ ChiÕn tr×nh c«ng nghiÖp ho¸; mäi ho¹t ®éng tranh nha phiÕn (1840 - 1842) ®· c¶i c«ng nghiÖp ho¸ ®Òu vËn hµnh trong thÓ thiÖn diÖn m¹o kinh tÕ n«ng nghiÖp chÕ kinh tÕ kÕ ho¹ch, lo¹i bá vai trß cña truyÒn thèng cña Trung Quèc nh−ng thÞ tr−êng vµ t¸c dông cña c¸c quy luËt nh÷ng mÇm mèng vÒ kinh tÕ c«ng kinh tÕ. nghiÖp, th−¬ng nghiÖp mµ hä cÊy lªn Kh«ng thÓ phñ nhËn r»ng d−íi t¸c vÉn kh«ng ®ñ m¹nh ®Ó t¹o ra mét sù ®éng cña m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ nµy, chuyÓn biÕn toµn diÖn cho x· héi Trung Trung Quèc ®· ®¹t ®−îc nhiÒu thµnh Quèc. VÒ c¬ b¶n, Trung Quèc vÉn lµ mét tùu ®¸ng kÓ trong c«ng cuéc x©y dùng vµ n−íc n«ng nghiÖp l¹c hËu, tr×nh ®é canh ph¸t triÓn kinh tÕ, ®Æc biÖt nÕu chóng ta t¸c thñ c«ng, c¬ së c«ng nghiÖp th× yÕu so s¸nh víi nh÷ng g× Trung Quèc cã ®−îc kÐm vµ kh«ng ®ång bé. XuÊt ph¸t tõ tr−íc n¨m 1949. thùc tÕ ®ã, ®Ó cã thÓ ®−a ®Êt n−íc ph¸t Thø nhÊt, qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ triÓn giµu m¹nh, chèng l¹i sù ®e däa tÊn gióp Trung Quèc b−íc ®Çu x©y dùng c«ng tõ bªn ngoµi, c¸c nhµ l·nh ®¹o ®−îc mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp, tù chñ, cã Trung Quèc nhËn ®Þnh chØ cã mét sù lùa chän. §ã lµ tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸. thÓ tù cung tù cÊp nh÷ng s¶n phÈm quan träng phôc vô ®êi sèng vµ s¶n Trong giai ®o¹n nµy, con ®−êng c«ng xuÊt. N¨m 1966, tû lÖ m¸y mãc, thiÕt bÞ nghiÖp ho¸ mµ Trung Quèc lùa chän mµ Trung Quèc cã thÓ tù trang bÞ t¨ng chÞu nhiÒu ¶nh h−ëng cña con ®−êng mµ lªn h¬n 90%. Liªn X« ®· ®i. Nguyªn do lµ bëi sù thµnh c«ng cña Liªn X« trong viÖc ph¸t triÓn Thø hai, tuy ch−a x©y dùng ®−îc mét kinh tÕ vµ x©y dùng quèc phßng ®· t¹o nÒn c«ng nghiÖp ®ång bé vµ mét nÒn ra mét lùc hÊp dÉn m¹nh ®èi víi nhiÒu kinh tÕ ph¸t triÓn c©n ®èi nh−ng trong quèc gia nhÊt lµ nh÷ng quèc gia tiÕn khi tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, Trung hµnh x©y dùng CNXH. Mét nguyªn do Quèc ®· x©y dùng ®−îc mét sè ngµnh n÷a lµ b¶n th©n c¸c n−íc ph−¬ng T©y c«ng nghiÖp mòi nhän, cã ý nghÜa hiÖn mµ ®øng ®Çu lµ Mü ®· quay l−ng l¹i, ®¹i. Nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp nh−: kh«ng s½n sµng hîp t¸c víi n−íc Trung c«ng nghiÖp chÕ t¹o m¸y, c«ng nghiÖp vò Quèc do §¶ng Céng s¶n l·nh ®¹o. Sù lùa trô, c«ng nghiÖp ®iÖn tö, c«ng nghiÖp chän m« h×nh kiÓu Liªn X« lµ nguyªn ho¸ chÊt, luyÖn kim, c«ng nghiÖp ho¸ nh©n chñ yÕu khiÕn c«ng nghiÖp ho¸ ë dÇu hiÖn ®¹i ®Òu ®· ®−îc x©y dùng vµ Trung Quèc giai ®o¹n nµy mang ®Æc nhËn ®−îc sù ®Çu t− lín. Trong 10 n¨m tr−ng c¬ b¶n lµ tËp trung ph¸t triÓn c«ng (1966 - 1976), vèn ®Çu t− cho c«ng nghiÖp nÆng, quy m« lín, x©y dùng dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t− liÖu s¶n xuÊt
21 §Æng TiÓu B×nh ®· ®−a ®Êt n−íc Trung nghiÖp ®iÖn tö cña Trung Quèc ®¹t 2,715 Quèc tiÕn b−íc vµo mét giai ®o¹n c«ng tû ®ång (2). nghiÖp ho¸ míi víi nh÷ng b−íc ®i thËn Tuy nhiªn, nh÷ng bÊt cËp trong chÝnh träng, ®−îc tÝnh to¸n kü cµng, b¸m s¸t s¸ch lùa chän ngµnh kinh tÕ chñ ®¹o cña vµo t×nh h×nh thùc tÕ cña ®Êt n−íc. Nh×n qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, sù chñ quan chung, qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ë duy ý chÝ ®· khiÕn Trung Quèc ph¶i tr¶ Trung Quèc d−íi sù chØ ®¹o cña lý luËn nh÷ng c¸i gi¸ kh¸ ®¾t. ChÝnh viÖc dèc §Æng TiÓu B×nh ®· ®−îc tiÕn hµnh víi søc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng, kh«ng mét sè chuyÓn h−íng c¨n b¶n: chó ý ®óng møc vai trß cña n«ng nghiÖp, Tr−íc hÕt, §Æng TiÓu B×nh ®· ®Þnh vÞ c«ng nghiÖp nhÑ vµ ®Æc biÖt do quan l¹i vÞ trÝ cña Trung Quèc trªn b−íc ®iÓm coi ®Êu tranh giai cÊp lµ ®éng lùc ®−êng x©y dùng chñ nghÜa x· héi, thùc cña sù ph¸t triÓn, ch−a nhËn thøc hÕt vÞ hiÖn c«ng nghiÖp ho¸. Víi dòng khÝ nh×n trÝ quan träng cña viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi víi sù ph¸t triÓn chung cña x· héi th¼ng vµo sù thËt, §Æng TiÓu B×nh chØ nªn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ë Trung ra r»ng, Trung Quèc hiÖn míi chØ thuéc Quèc giai ®o¹n 1949 - 1978 ®· ph¶i ®øng vµo "giai ®o¹n ®Çu cña chñ nghÜa x· tr−íc nh÷ng thö th¸ch gay g¾t, trong ®ã héi". §iÒu ®ã nh− nh»m thøc tØnh ng−êi næi cém nhÊt lµ nh÷ng vÊn ®Ò: ®êi sèng Trung Quèc, buéc hä ph¶i nh×n vµo xuÊt cña nh©n d©n kh«ng ®−îc ®¶m b¶o, nÒn ph¸t ®iÓm thùc tÕ cña m×nh. ChÝnh tõ kinh tÕ mÊt c©n ®èi, thiÕu ®ång bé v.v... nhËn thøc nµy, Trung Quèc ®· tiÕn hµnh Ngoµi ra, trong khi tiÕn hµnh c«ng mét qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ víi nhiÒu nghiÖp ho¸ giai ®o¹n nµy, Trung Quèc ®Æc tr−ng kh¸c so víi giai ®o¹n tr−íc ®ã ch−a ®−a ®−îc thµnh tùu khoa häc kü mµ tr−íc hÕt lµ trë l¹i víi vÊn ®Ò ph¸t thuËt vµo ph¸t triÓn kinh tÕ, dÉn ®Õn triÓn n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp nhÑ hiÖu qu¶ c«ng nghiÖp ho¸ rÊt thÊp kÐm. nh»m ®¶m b¶o ®êi sèng cña ng−êi d©n. Tuy giai ®o¹n nµy, Trung Quèc ®· ph¸t Còng víi con m¾t nh×n mang tÝnh cÇu triÓn ®−îc nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp míi thÞ, §Æng TiÓu B×nh ®· ®Ò ra nh÷ng chØ (nh− c«ng nghiÖp vò trô) nh−ng ®iÒu ®ã tiªu c«ng nghiÖp ho¸ "võa tÇm": ®Æt môc ph¶i dùa rÊt nhiÒu vµo sù gióp søc cña tiªu ®Õn cuèi thÕ kû XX ®¹t møc sèng Liªn X«. kh¸ gi¶, thu nhËp b×nh qu©n cña ng−êi d©n ®¹t 800 USD vµ tæng gi¸ trÞ s¶n 2. Con ®−êng c«ng nghiÖp ho¸ d−íi phÈm quèc d©n ®¹t 1.000 tû USD. §Æc sù chØ ®¹o cña lý luËn §Æng TiÓu B×nh biÖt §Æng TiÓu B×nh ®· ®Ò ra chiÕn l−îc Bøc tranh kinh tÕ víi nhiÒu m¶ng c«ng nghiÖp ho¸ "3 b−íc" rÊt cô thÓ. mµu ¶m ®¹m ë Trung Quèc sau gÇn 30 Hai lµ, trong giai ®o¹n nµy, qu¸ tr×nh n¨m tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ theo m« c«ng nghiÖp ho¸ ®−îc thùc hiÖn víi nç h×nh Liªn X« ®ßi hái ph¶i cã sù ®iÒu lùc kh«i phôc vai trß ®iÒu tiÕt cña thÞ chØnh. Tõ nh÷ng kinh nghiÖm x−¬ng tr−êng vµ vai trß cña c¸c quy luËt kinh tÕ m¸u cña giai ®o¹n tr−íc, víi tinh thÇn c¬ b¶n. Tr−íc ®©y, do quan niÖm sai lÇm, Gi¶i phãng t− t−ëng, thùc sù cÇu thÞ,
nghiªn cøu trung quèc sè 3(61) - 2005 22 Nh÷ng chuyÓn h−íng nªu trªn ®· t¸c kinh tÕ kÕ ho¹ch vµ kinh tÕ thÞ tr−êng ®éng tÝch cùc ®Õn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp th−êng bÞ ®èi lËp tuyÖt ®èi, trë thµnh ho¸ ë Trung Quèc trong 25 n¨m qua. tiªu chÝ ph©n ®Þnh CNXH vµ CNTB. KÕt BiÓu hiÖn sinh ®éng nhÊt cho nh÷ng qu¶ lµ kinh tÕ kÕ ho¹ch ®· kh«ng huy thµnh c«ng cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp ®éng ®−îc hÕt c¸c nguån lùc cho c«ng ho¸ lµ thùc lùc kinh tÕ cña Trung Quèc nghiÖp ho¸. Tõ n¨m 1978, vÊn ®Ò kinh kh«ng ngõng lín m¹nh. Tõ n¨m 1979 tÕ thÞ tr−êng ®· ®−îc nh×n nhËn mét ®Õn n¨m 2004, GDP cña Trung Quèc c¸ch kh¸ch quan h¬n. Sau chuyÕn thÞ t¨ng b×nh qu©n 9,7%/n¨m(5). Tõ n¨m s¸t xuèng phÝa Nam cña §Æng TiÓu B×nh 2001 ®Õn nay, tæng l−îng kinh tÕ cña (n¨m 1992), nhÊt lµ tõ sau §¹i héi XIV Trung Quèc v−¬n lªn ®øng vÞ trÝ thø 6 §¶ng Céng s¶n Trung Quèc, vÊn ®Ò x©y thÕ giíi, sau Mü, NhËt B¶n, §øc, Phµp dùng thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng x· héi vµ Anh. Riªng n¨m 2004, GDP ®¹t chñ nghÜa ®· ®−îc chÝnh thøc nªu ra 13651,5 tû NDT, t¨ng 9,5% ; kim ng¹ch nh− mét nhiÖm vô quan träng vµ tÊt xuÊt nhËp khÈu ®¹t 1154,8 tû óD so víi yÕu. n¨m tr−íc, ®−a Trung Quèc lªn ®øng Ba lµ, §Æng TiÓu B×nh ®· nh×n thÊy hµng thø 3 thÕ giíi, sau Mü vµ §øc(6). søc m¹nh cña khoa häc kü thuËt vµ lu«n §Æc biÖt, Trung Quèc lµ n−íc thø 3 trªn kh¼ng ®Þnh "Khoa häc kü thuËt lµ søc thÕ giíi ®· thµnh c«ng trong viÖc ®−a s¶n xuÊt thø nhÊt". D−íi sù chØ ®¹o cña con ng−êi vµo vò trô. Sù kiÖn "tµu ThÇn t− t−ëng nµy, qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ Ch©u 5" lµ mét tÝn hiÖu cho thÊy nÒn cña Trung Quèc giai ®o¹n 1978 - 2002 ®· kinh tÕ Trung Quèc hoµn toµn cã thÓ ®ñ "®Æt sù nghiÖp ph¸t triÓn khoa häc kü søc ®i vµo nh÷ng lÜnh vùc ®ßi hái mét thuËt vµ gi¸o dôc vµo vÞ trÝ quan träng tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ cao mµ b¶n hµng ®Çu vµ chuyÓn x©y dùng kinh tÕ th©n nhiÒu quèc gia ph¸t triÓn ch−a sang quü ®¹o dùa vµo tiÕn bé khoa häc n¾m b¾t ®−îc. kü thuËt vµ n©ng cao n¨ng lùc cña ng−êi Tuy nhiªn, bªn c¹nh tèc ®é ph¸t triÓn lao ®éng"(3). khiÕn c¶ thÕ giíi ph¶i chãng mÆt Êy, qu¸ Cuèi cïng, mét chuyÓn h−íng râ nÐt tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ë Trung Quèc giai so víi giai ®o¹n c«ng nghiÖp ho¸ thêi ®o¹n võa qua vÉn cßn nhiÒu ®iÓm ch−a Mao Tr¹ch §«ng lµ §Æng TiÓu B×nh ®· lµm ®−îc, thËm chÝ tiÒm Èn nh÷ng nguy ®Ò ra lý luËn coi c¶i c¸ch lµ ®éng lùc cña c¬ cña sù khñng ho¶ng nh−: (1). T×nh sù ph¸t triÓn. §Æng TiÓu B×nh ®· cã c«ng tr¹ng chªnh lÖch vÒ møc sèng cña ng−êi rÊt lín khi chØ ra r»ng: c¶i c¸ch còng d©n ngµy cµng cao. (2). T×nh tr¹ng c¸c chÝnh lµ mét ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn, nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn bÞ khai nÕu chØ ®Êu tranh vÒ chÝnh trÞ mµ kh«ng th¸c ë møc qu¸ t¶i, trong sè 45 lo¹i chó träng ®óng møc vÊn ®Ò s¶n xuÊt th× kho¸ng s¶n chñ yÕu ®−îc khai th¸c hiÖn Trung Quèc sÏ m·i lµ mét n−íc nghÌo nay th× h¬n 10 lo¹i cã tr÷ l−îng th¨m dß ®ãi, kh«ng thÓ thùc hiÖn ®−îc nhiÖm vô ë møc thÊp, nÕu tiªu thô theo møc b×nh qu©n cña Mü th× chØ 2 n¨m n÷a l−îng c«ng nghiÖp ho¸ vµ x©y dùng thµnh c«ng dÇu th« cña Trung Quèc sÏ c¹n, trong 4 CNXH.
23 n¨m n÷a tµi nguyªn rõng sÏ bÞ chÆt ph¸ chuyÓn h−íng míi mµ ë ®ã, c«ng nghiÖp hÕt, tr÷ l−îng than sÏ c¹n sau 85 n¨m(6). ho¸ ngµy cµng h−íng tíi viÖc tËn dông (3). Tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ cña nh÷ng thµnh tùu cña ngµnh c«ng nghÖ Trung Quèc vÉn ch−a b¾t kÞp ®−îc nhiÒu th«ng tin vµ khoa häc kü thuËt cao, ®ång n−íc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi. Theo thêi còng chó träng ®Õn sù t¨ng tr−ëng thèng kª, chØ cã 10% (trong tæng sè bÒn v÷ng. 15.000) doanh nghiÖp nhµ n−íc ë 2. Môc tiªu v nhiÖm vô c¬ b¶n cña Trung Quèc ®−îc tin häc ho¸. chiÕn l−îc c«ng nghiÖp ho¸ kiÓu míi Th¸ch thøc vµ c¬ héi ®ßi hái ph¶i cã mét chiÕn l−îc c«ng nghiÖp ho¸ míi, Lµ quèc gia tiÕn hµnh c«ng nghiÖp phï hîp víi t×nh h×nh hiÖn t¹i ®Ó t¹o ho¸ t−¬ng ®èi muén, l¹i bÞ tôt hËu (so nªn søc m¹nh gióp Trung Quèc ®i xa. víi nhiÒu n−íc ph¸t triÓn) trong lÜnh vùc c«ng nghÖ th«ng tin, khoa häc kü thuËt II. Con ®−êng "c«ng nghiÖp cao nªn môc tiªu chñ yÕu cña Trung ho¸ kiÓu míi" - con ®−êng c«ng Quèc lµ ph¶i nhanh chãng tËn dông nghiÖp ho¸ ®Æc s¾c Trung Quèc thµnh tùu cña ngµnh th«ng tin ®Ó tiÕn 1. Sù ®Ò xuÊt "con ®−êng c«ng nghiÖp hµnh c«ng nghiÖp ho¸ thµnh c«ng trong ho¸ kiÓu míi" kho¶ng 20 n¨m ®Çu cña thÕ kû XXI. Môc tiªu cô thÓ cña chiÕn l−îc c«ng nghiÖp Tr−íc nh÷ng thö th¸ch vµ vËn héi nªu ho¸ kiÓu míi lµ ®Õn n¨m 2020, GDP cña trªn, ®Ó ®¸p øng yªu cÇu cña t×nh h×nh Trung Quèc ph¶i t¨ng gÊp 4 lÇn so víi míi, th¸ng 11 n¨m 2002, §¹i héi XVI n¨m 2000 (tøc kho¶ng 4000 tû USD), tû §¶ng Céng s¶n Trung Quèc ®· chÝnh träng cña lao ®éng n«ng nghiÖp gi¶m tõ thøc ®Ò ra nhiÖm vô: "§i theo con ®−êng 50% xuèng cßn 30% vµ x©y dùng thµnh c«ng nghiÖp ho¸ kiÓu míi, thùc hiÖn c«ng x· héi kh¸ gi¶ toµn diÖn. §©y lµ m¹nh mÏ chiÕn l−îc khoa gi¸o h−ng quèc vµ chiÕn l−îc ph¸t triÓn bÒn v÷ng"; mét môc tiªu khã kh¨n nh−ng kh«ng "Th«ng tin ho¸ lµ sù lùa chän tÊt yÕu ®Ó ph¶i lµ kh«ng thÓ thùc hiÖn ®−îc bëi Trung Quèc ®Èy nhanh viÖc thùc hiÖn Trung Quèc cã lîi thÕ cña quèc gia ph¸t c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸. Kiªn tr× triÓn sau. Cïng víi viÖc chuyÓn giao lÊy th«ng tin ho¸ l«i kÐo c«ng nghiÖp ho¸, c«ng nghÖ ngµy cµng nhanh chãng trªn lÊy c«ng nghiÖp ho¸ thóc ®Èy th«ng tin ph¹m vi toµn cÇu, viÖc ®i sau trong ph¸t hãa, ®i con ®−êng c«ng nghiÖp ho¸ kiÓu triÓn c«ng nghÖ ë mét chõng mùc nhÊt míi víi hµm l−îng khoa häc kü thuËt cao, ®Þnh gióp cho Trung Quèc cã ®−îc nh÷ng hiÖu qu¶ kinh tÕ lín, Ýt tiªu hao tµi c«ng nghÖ trung b×nh hoÆc tiªn tiÕn mµ nguyªn, Ýt « nhiÔm m«i tr−êng, ph¸t huy chØ cÇn Ýt thêi gian vµ vèn ®Çu t− cho ®Çy ®ñ −u thÕ vÒ nguån vèn con ng−êi"(7). nghiªn cøu. LÞch sö còng cho thÊy, thêi gian ®Ó thùc hiÖn thµnh c«ng c«ng Víi nhËn thøc nµy, qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ trªn thÕ giíi ®ang ngµy cµng nghiÖp ho¸ cña Trung Quèc ®· cã mét sù ®−îc rót ng¾n. NÕu tr−íc kia Anh, Mü
nghiªn cøu trung quèc sè 3(61) - 2005 24 tin ho¸ vµo phôc vô c«ng nghiÖp ho¸, Uû tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ trong kho¶ng ban kÕ ho¹ch nhµ n−íc Trung Quèc ®· 200 n¨m, NhËt B¶n thùc hiÖn c«ng ®Ò ra 10 nhiÖm vô cho ngµnh c«ng nghiÖp ho¸ trong kho¶ng h¬n 100 n¨m nghiÖp kü thuËt th«ng tin trong thêi (tÝnh tõ Minh TrÞ Duy t©n) th× Hµn Quèc gian KÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thø X. Cô thÓ chØ trong h¬n 30 n¨m ®· c«ng nghiÖp lµ: (1) Thóc ®Èy mét c¸ch khoa häc, cã ho¸ toµn bé ®Êt n−íc. V× vËy, cã ®ñ c¬ së hiÖu qu¶ viÖc doanh nghiÖp thùc hiÖn ®Ó tin t−ëng kho¶ng thêi gian 20 n¨m tíi th«ng tin ho¸, ®Èy nhanh b−íc ph¸t ®ñ ®Ó Trung Quèc thùc hiÖn thµnh c«ng triÓn th«ng tin ho¸ cña doanh nghiÖp nhiÖm vô ®· ®Ò ra. nh»m n©ng cao toµn diÖn søc c¹nh tranh §Ó ®¹t ®−îc nh÷ng môc tiªu nªu trªn, cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr−êng quèc Trung Quèc x¸c ®Þnh trong giai ®o¹n tÕ, trë thµnh chñ thÓ thÞ tr−êng giµu søc c«ng nghiÖp ho¸ nµy ph¶i thùc hiÖn ®−îc sèng. (2) §èi víi nh÷ng lÜnh vùc, ngµnh mét sè nhiÖm vô c¬ b¶n: träng ®iÓm, cÇn tõng b−íc thiÕt lËp hÖ Tr−íc hÕt, ph¶i c¬ b¶n hoµn thµnh thèng hç trî th«ng tin hoµn chØnh; cè nhiÖm vô lÊy th«ng tin ho¸ phôc vô sù g¾ng rót ng¾n kho¶ng c¸ch víi c¸c n−íc ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp ho¸, thùc thi ph¸t triÓn tiªn tiÕn ngay tõ nh÷ng kh©u chiÕn l−îc khoa gi¸o h−ng quèc, ph¸t thiÕt bÞ, kü thuËt, thÞ tr−êng, qu¶n lÝ, c¬ triÓn c«ng nghÖ th«ng tin vµ ngµnh khoa chÕ vËn hµnh, båi d−ìng c¸n bé; t¹o m«i häc kü thuËt cao. §©y lµ kh©u ®ét ph¸ tr−êng th«ng tin ho¸ tèt, phôc vô cho còng lµ ch×a kho¸ dÉn tíi sù thµnh c«ng viÖc ®iÒu chØnh kÕt cÊu bªn trong nh÷ng cña con ®−êng c«ng nghiÖp ho¸ kiÓu míi. ngµnh, lÜnh vùc nµy. (3) §Èy nhanh tiÕn Muèn c«ng nghiÖp ho¸ thµnh c«ng, tr×nh th«ng tin ho¸ trong c¸c ngµnh dÞch Trung Quèc ph¶i n¾m b¾t ®−îc nh÷ng vô, ®Æc biÖt lµ ngµnh tiÒn tÖ vµ th−¬ng c«ng nghÖ tiªn tiÕn, ®Æc tr−ng cña thêi nghiÖp nh»m ®¸p øng tèt h¬n n÷a nhu ®¹i. §ã lµ mét yªu cÇu kh¸ch quan, tÊt cÇu cña c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c. (4) TËp yÕu vµ mang tÝnh lÞch sö. Trong thêi ®¹i trung ph¸t triÓn hÖ thèng th−¬ng m¹i bïng næ vÒ c«ng nghÖ th«ng tin, chñ ®iÖn tö vµ chÝnh phñ ®iÖn tö. (5) X©y tr−¬ng ®−a th«ng tin ho¸ vµo phôc vô dùng c¬ së h¹ tÇng th«ng tin ngµy cµng c«ng nghiÖp ho¸ lµ mét chñ tr−¬ng s¸ng hoµn thiÖn nh»m phôc vô sù ph¸t triÓn suèt vµ nh¹y bÐn, thÓ hiÖn ®−îc tÇm cña c¸c doanh nghiÖp trong n−íc vµ thu nh×n s©u réng cña Trung Quèc. hót h¬n n÷a sù ®Çu t− cña n−íc ngoµi. Cã thÓ nãi, sau h¬n 20 n¨m c¶i c¸ch (6) §Èy nhanh sù ph¸t triÓn cña ngµnh më cöa, ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin cña kü thuËt th«ng tin nh»m cung cÊp trang Trung Quèc ®· cã nh÷ng b−íc ph¸t triÓn thiÕt bÞ, kü thuËt vµ sù hç trî chuyªn v−ît bËc. Tuy nhiªn, tr×nh ®é øng dông ngµnh cho sù nghiÖp th«ng tin ho¸ nÒn c«ng nghÖ th«ng tin vµo ho¹t ®éng s¶n kinh tÕ. (7) TiÕp tôc ®Èy nhanh tèc ®é xuÊt kinh doanh cña Trung Quèc vÉn ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng m¹ng Internet, cßn nhiÒu h¹n chÕ. V× vËy, ®Ó ®−a th«ng n©ng cao tÝnh n¨ng vµ chÊt l−îng dÞch
25 vô m¹ng vµ kh«ng ngõng h¹ thÊp gi¸ (37,66%) vÉn ch−a ®¹t tíi møc hîp lý thµnh. (8)TÝch cùc t×m ra nh÷ng quan hÖ cña mét n−íc c«ng nghiÖp ho¸ (d−íi 20% s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn vµ trªn 60%). (2). Kh¶ n¨ng thu hót lao cña søc s¶n xuÊt th«ng tin. (9)Ph¸t triÓn ®éng cña ngµnh c«ng nghiÖp cßn thÊp m¹nh mÏ ngµnh dÞch vô th«ng tin, ®Èy kÐm. (3). Nh÷ng ngµnh cã tèc ®é t¨ng nhanh tiÕn tr×nh th−¬ng m¹i ho¸ nguån tr−ëng cao ch−a cã ®−îc vÞ thÕ næi bËt. vèn th«ng tin. (10) Ph¸t huy −u thÕ cña (4). Ngµnh dÞch vô ph¸t triÓn cßn chËm m¹ng th«ng tin, phôc vô sù ph¸t triÓn ch¹p. Theo ®¸nh gi¸, tû träng cña ngµnh ®ång ®Òu cña miÒn §«ng, miÒn Trung, dÞch vô Trung Quèc trong GDP thÊp h¬n miÒn T©y. 10-17% so víi c¸c n−íc cã cïng møc thu Trong ®ã, 3 ngµnh träng ®iÓm cÇn nhËp. −u tiªn ph¸t triÓn ®· ®−îc Trung Quèc §øng tr−íc thùc tr¹ng nµy, B¸o c¸o x¸c ®Þnh lµ: ngµnh c«ng nghiÖp phÇn chÝnh trÞ t¹i §¹i héi XVI ®· nªu râ kÕt mÒm; ngµnh s¶n xuÊt m¸y vµ linh kiÖn cÊu ngµnh ë Trung Quèc cÇn ®iÒu chØnh m¸y vi tÝnh; ngµnh c«ng nghiÖp thiÕt bÞ theo h−íng: "LÊy ngµnh kü thuËt cao th«ng tin. lµm tiªn phong, lÊy ngµnh c¬ b¶n vµ chÕ Hai lµ, ®Ó thùc hiÖn thµnh c«ng chiÕn t¹o m¸y lµm trô cét, ph¸t triÓn toµn diÖn l−îc c«ng nghiÖp ho¸ kiÓu míi, mét ngµnh dÞch vô"(8). nhiÖm vô kh«ng kÐm phÇn quan träng lµ Con ®−êng c«ng nghiÖp ho¸ kiÓu míi ph¶i ®iÒu chØnh vµ n©ng cÊp kÕt cÊu ®· nªu lªn nhiÖm vô hµng ®Çu lµ ®−a ngµnh kinh tÕ. Së dÜ, vÊn ®Ò ®iÒu chØnh th«ng tin ho¸ vµo phôc vô s¶n xuÊt. Tuy vµ n©ng cÊp kÕt cÊu ngµnh ®−îc nªu lªn nhiªn, ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ chØ ®¬n thµnh mét nhiÖm vô cÊp b¸ch bëi c«ng thuÇn chó träng ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp ho¸ ph¶i t¹o nªn ®−îc mét diÖn nghÖ th«ng tin mµ môc ®Ých cuèi cïng m¹o kinh tÕ ph¸t triÓn c©n ®èi, ®ång bé; cña th«ng tin ho¸ lµ tËn dông −u thÕ cña bé mÆt kinh tÕ n«ng nghiÖp truyÒn c«ng nghÖ th«ng tin vµ khoa häc kü thuËt thèng ph¶i ®−îc thay thÕ b»ng nÒn kinh cao ®Ó t¹o ra t¸c ®éng kinh tÕ liªn tÕ c«ng nghiÖp vµ duy tr× ®−îc tû träng ngµnh, t¹o nªn sù kÕt hîp, thóc ®Èy hai hîp lý gi÷a c¸c ngµnh c«ng nghiÖp - chiÒu gi÷a c¸c ngµnh kinh tÕ. Nãi c¸ch n«ng nghiÖp - dÞch vô. XÐt tõ thùc tiÔn kh¸c lµ dïng th«ng tin ho¸ ®Ó quay trë Trung Quèc sau h¬n 50 n¨m c«ng nghiÖp l¹i tæ chøc hîp lý ho¸ kÕt cÊu kinh tÕ vµ ho¸, cã thÓ nhËn thÊy kÕt cÊu kinh tÕ t¹o nªn mét cuéc c¸ch m¹ng hiÖn ®¹i Trung Quèc tån t¹i nhiÒu ®iÓm cÇn gi¶i ho¸ c¸c ngµnh truyÒn thèng. Trong t¸c quyÕt: (1). Sù mÊt c©n ®èi vÒ kÕt cÊu gi¸ ®éng kinh tÕ liªn ngµnh, B¸o c¸o chÝnh trÞ s¶n l−îng vµ kÕt cÊu lao ®éng gi÷a trÞ t¹i §¹i héi XVI ®Æc biÖt nhÊn m¹nh c¸c ngµnh kinh tÕ. Tû träng lao ®éng ®Õn hai mèi quan hÖ: (1) Quan hÖ gi÷a trong n«ng nghiÖp (50%) vµ tû lÖ d©n c− ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin víi ngµnh sèng ë thµnh thÞ cña Trung Quèc chÕ t¹o m¸y. (2). Quan hÖ gi÷a c«ng
nghiªn cøu trung quèc sè 3(61) - 2005 26 nghiÖp, c«ng nghÖ th«ng tin víi ngµnh cña ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o ®−îc thÓ dÞch vô. hiÖn: nÕu ®−a ®−îc c«ng nghÖ th«ng tin vµo phôc vô trùc tiÕp tõ kh©u ®iÒu tiÕt Víi sù hç trî cña c«ng nghÖ th«ng tin, vËt t−, l−u th«ng vèn, trao ®æi th«ng tin, Trung Quèc cÇn tËp trung cñng cè, ph¸t qu¶n lÝ s¶n xuÊt, Trung Quèc sÏ n©ng triÓn vµ kh«ng ngõng n©ng cao vÞ thÕ cao ®−îc chÊt l−îng s¶n phÈm vµ n¨ng cña ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o ë thÞ suÊt lao ®éng cña ngµnh chÕ t¹o. H¬n tr−êng trong n−íc vµ trªn tr−êng quèc n÷a, sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ th«ng tÕ. Ph−¬ng ch©m ®Ò ra lµ: "Dïng kü tin sÏ gióp ngµnh chÕ t¹o Trung Quèc cã thuËt cao vµ kü thuËt øng dông tiªn tiÕn nhiÒu c¬ héi h¬n trong viÖc tham gia vµo ®Ó c¶i t¹o c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng, sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. §−a ph¸t triÓn m¹nh mÏ ngµnh chÕ t¹o trang th«ng tin vµo ph¸t triÓn ngµnh c«ng thiÕt bÞ"(9). §©y lµ mét chñ tr−¬ng ®óng nghiÖp chÕ t¹o cµng trë thµnh mét ®¾n bëi lÏ c«ng nghiÖp chÕ t¹o lµ x−¬ng nhiÖm vô cÊp thiÕt, kh«ng thÓ chËm trÔ sèng cña nÒn kinh tÕ, ngµnh nµy trang nÕu biÕt r»ng t¹i c¸c n−íc ph¸t triÓn, bÞ ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng cho hÇu hÕt c¸c qu¸ tr×nh th«ng tin ho¸ ngµnh c«ng ngµnh kinh tÕ kh¸c. nghiÖp chÕ t¹o ®· hoµn thµnh tõ nh÷ng Trong giai ®o¹n c«ng nghiÖp ho¸ d−íi n¨m 80 cña thÕ kû XX vµ hiÖn nay c¸c thêi Mao Tr¹ch §«ng, víi sù gióp ®ì cña quèc gia nµy ®ang ë trong giai ®o¹n ph¸t Liªn X«, Trung Quèc ®· x©y dùng ®−îc triÓn ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o theo 156 h¹ng môc c«ng tr×nh c«ng nghiÖp h−íng trÝ tuÖ nh©n t¹o ho¸. nÆng, tû träng cña hµng chÕ t¹o trong Trong chiÕn l−îc c«ng nghiÖp ho¸ xuÊt khÈu cña Trung Quèc ®· t¨ng tõ kiÓu míi, Trung Quèc còng cÇn ph¶i: 49,8% (n¨m 1980) lªn 77,5% (n¨m 1992); "T¨ng tèc ®é ph¸t triÓn cña ngµnh dÞch ngµy nay, Trung Quèc ®· xuÊt khÈu vô hiÖn ®¹i, n©ng cao tû träng ngµnh nhiÒu mÆt hµng cã hµm l−îng khoa häc dÞch vô trong nÒn kinh tÕ quèc d©n". kü thuËt cao vµ ®· tù chÕ t¹o ®−îc tµu HiÖn nay, mét sè lÜnh vùc dÞch vô Trung vò trô nh−ng vÞ thÕ cña c«ng nghiÖp chÕ Quèc cÇn tËp trung ph¸t triÓn chñ yÕu t¹o Trung Quèc trªn tr−êng quèc tÕ vÉn bao gåm: cßn khiªm tèn. Trong sè 500 doanh nghiÖp m¹nh cña thÕ giíi kh«ng cã mét (1). Ngµnh bÊt ®éng s¶n, nhµ ®Êt vµ doanh nghiÖp nµo thuéc ngµnh chÕ t¹o ngµnh x©y dùng c¬ së h¹ tÇng liªn quan cña Trung Quèc, n¨ng suÊt lao ®éng ®Õn ®« thÞ ho¸. §©y lµ hai ngµnh mang trong ngµnh chÕ t¹o cña Trung Quèc chØ tÝnh liªn ®íi réng, bëi sù ph¸t triÓn cña b»ng 1/23 cña Mü, 1/25 cña NhËt B¶n vµ c¸c ngµnh nµy sÏ kÐo theo sù ph¸t triÓn 1/18 cña §øc; ®¹i bé phËn doanh nghiÖp t−¬ng øng cña ngµnh gang thÐp, kim thuéc ngµnh chÕ t¹o cã n¨ng lùc nghiªn lo¹i mµu, chÕ t¹o m¸y mãc, ho¸ häc, cøu s¸ng t¹o kü thuËt thÊp(10). Vai trß nguyªn vËt liÖu x©y dùng, ®å ®iÖn gia cña th«ng tin ho¸ ®èi víi sù ph¸t triÓn dông v.v... T¹i nhiÒu quèc gia, gi¸ trÞ tµi
27 Thø ba, con ®−êng c«ng nghiÖp ho¸ s¶n cña ngµnh bÊt ®éng s¶n lu«n chiÕm kiÓu míi ®ßi hái Trung Quèc ph¶i thùc tû träng lín trong GDP (ë Mü lµ 11,8%; hiÖn nhiÖm vô kh«i phôc vµ chÊn h−ng Cana®a lµ 15,7%; NhËt B¶n lµ 11%; c¸c c¬ së c«ng nghiÖp cò. Trong 156 h¹ng Ph¸p lµ 7%; Na Uy lµ 9,6%; Philippin lµ 6,7%; Th¸i Lan vµ Ên §é lµ 4,4% vµ môc c«ng nghiÖp nÆng do Liªn X« gióp 3,3%)(11). Víi tû träng míi chØ ®¹t møc ®ì x©y dùng tõ nöa thÕ kû tr−íc cã 118 1,7-1,9% trong GDP nh− hiÖn nay, h¹ng môc (chiÕm 79% trong tæng sè 150 ngµnh bÊt ®éng s¶n cña Trung Quèc cã h¹ng môc thùc tÕ) ®−îc x©y dùng t¹i tiÒm n¨ng ph¸t triÓn rÊt lín vµ cÇn ®−îc vïng §«ng B¾c cña Trung Quèc. Tuy ®Çu t−. nhiªn, sau nµy, víi sù chuyÓn h−íng tËp trung ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, c«ng (2). Ngµnh dÞch vô l−u th«ng (bao nghiÖp nhÑ, víi viÖc më cöa 14 thµnh gåm c¸c ngµnh dÞch vô ph©n phèi s¶n phè vµ x©y dùng 5 ®Æc khu kinh tÕ ven phÈm, dÞch vô vËn t¶i, dÞch vô kho b·i biÓn, miÒn §«ng B¾c kh«ng cßn nhËn v.v...). TÇm quan träng cña ngµnh dÞch vô nµy thÓ hiÖn ë chç nã kh«ng chØ thu ®−îc sù ®Çu t− m¹nh mÏ nh− thêi kú hót nhiÒu lao ®éng (n¨m 2000 thu hót tr−íc, c¸c c¬ së c«ng nghiÖp ë ®©y còng ®−îc 20 triÖu lao ®éng, høa hÑn mçi n¨m v× thÕ mµ trë nªn l¹c hËu. ViÖc chó träng sÏ cung cÊp thªm 15 triÖu viÖc lµm) mµ kh«i phôc, ph¸t triÓn c¸c c¬ së c«ng quan träng h¬n c¶ lµ sÏ thóc ®Èy hiÖu nghiÖp cò lµ mét viÖc lµm cÇn thiÕt bëi qu¶ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. nhiÒu lý do: (1). Sau h¬n 20 n¨m c¶i c¸ch Sù kÐm ph¸t triÓn cña ngµnh dÞch vô më cöa, ph¸t triÓn duyªn h¶i miÒn l−u th«ng khiÕn chi phÝ l−u th«ng b×nh §«ng, sau khi mét sè khu vùc cã ®iÒu qu©n cña c¸c doanh nghiÖp Trung Quèc kiÖn ®−îc ph¸t triÓn lªn tr−íc vµ ®· t¹o lu«n ë møc rÊt cao (chiÕm tíi 40% gi¸ ®−îc mét sù tÝch luü nhÊt ®Þnh th× ®©y thµnh s¶n phÈm, trong khi ®ã chi phÝ chÝnh lµ lóc c¸c khu vùc nµy quay l¹i nµy cña c¸c doanh nghiÖp Mü chØ tõ 10- gióp ®ì nh÷ng khu vùc kh¸c cïng ph¸t 20%), ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh triÓn, ®Ó ®¹t tíi môc tiªu "cïng giµu cã". tranh cña hµng ho¸ Trung Quèc. (2). ViÖc kh«i phôc, chÊn h−ng c¸c c¬ së (3). Ngµnh du lÞch. Tõ tr−íc ®Õn nay, c«ng nghiÖp cò cã lîi vµ phï hîp cho viÖc du lÞch lu«n ®−îc xem lµ mét ngµnh c«ng cñng cè vµ ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp nghiÖp kh«ng khãi, ®em l¹i nhiÒu lîi chÕ t¹o bëi tr−íc kia n¬i ®©y ®· tõng lµ nhuËn. Víi lîi thÕ cña mét quèc gia cã c¸i n«i cña ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o nÒn v¨n ho¸ 5000 n¨m tuæi, b¶o tån ®−îc Trung Quèc. nhiÒu c«ng tr×nh v¨n ho¸ vËt thÓ kú vÜ, ViÖc thùc thi con ®−êng c«ng nghiÖp cã nÒn v¨n ho¸ phi vËt thÓ phong phó, ho¸ kiÓu míi ®ßi hái Trung Quèc ph¶i ®éc ®¸o, gi¸ du lÞch rÎ, Trung Quèc ch¾c hoµn thµnh nhiÖm vô ®« thÞ ho¸, kh«ng ch¾n sÏ trë thµnh mét thÞ tr−êng du lÞch ngõng n©ng cao møc sèng cña nh©n d©n, hÊp dÉn víi du kh¸ch cña nhiÒu n−íc ®ång thêi chó träng t¨ng tr−ëng bÒn trªn thÕ giíi.
nghiªn cøu trung quèc sè 3(61) - 2005 28 v÷ng. §« thÞ ho¸ lµ mét hiÖn t−îng quan 3. §«i ®iÒu nhËn thøc vÒ con ®−êng träng cña c«ng nghiÖp ho¸. Th«ng c«ng nghiÖp ho¸ kiÓu míi th−êng, nh÷ng n−íc c«ng nghiÖp ho¸ ë Trë l¹i víi tªn gäi Con ®−êng c«ng giai ®o¹n cµng cao th× møc ®é ®« thÞ ho¸ nghiÖp ho¸ kiÓu míi, thùc ra, tªn gäi nµy cµng lín. Nh×n l¹i lÞch sö c«ng nghiÖp lµ ®Ó chØ ra nh÷ng sù kh¸c biÖt vÒ ®Æc ho¸ ë Trung Quèc giai ®o¹n tr−íc ®©y cã tr−ng cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ lÇn thÓ nhËn thÊy møc ®é ®« thÞ ho¸ ch−a nµy so víi nh÷ng ®Æc tr−ng cña m« h×nh t−¬ng xøng víi tèc ®é ph¸t triÓn cña qu¸ c«ng nghiÖp ho¸ truyÒn thèng. tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. §Õn n¨m 1980, tû Tr−íc hÕt, so víi con ®−êng c«ng lÖ c− d©n sèng ë c¸c ®« thÞ Trung Quèc nghiÖp ho¸ truyÒn thèng cña thÕ giíi, ch−a bao giê ®¹t møc 20% tæng sè d©n(12). con ®−êng c«ng nghiÖp ho¸ kiÓu míi cã B−íc sang giai ®o¹n 1978 - 2002, qu¸ mét sè ®Æc tr−ng næi bËt: tr×nh ®« thÞ ho¸ ë Trung Quèc ®· cã Mét lµ, thùc hiÖn kÕt hîp cïng lóc hai nh÷ng chuyÓn biÕn râ rÖt: tû lÖ d©n c− qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ th«ng tin sèng ë c¸c ®« thÞ n¨m 1995 ®¹t 29,04%, ho¸. MÆc dï t¹i c¸c quèc gia ph¸t triÓn, møc t¨ng tr−ëng d©n sè ®« thÞ giai ®o¹n qu¸ tr×nh th«ng tin ho¸ ngµnh c«ng 1980 - 1995 ®¹t 4,1%/n¨m (cao h¬n møc nghiÖp chÕ t¹o ®· ®−îc hoµn thµnh tõ b×nh qu©n 2,6% cña thÕ giíi). Nh−ng c¸ch ®©y h¬n 20 n¨m nh−ng qu¸ tr×nh nh×n chung, tiÕn tr×nh ®« thÞ ho¸ cña th«ng tin ho¸, tin häc ho¸ ®ã chØ diÔn ra Trung Quèc h¬n 20 n¨m qua vÉn ch−a sau khi c¸c quèc gia nµy hoµn thµnh qu¸ theo kÞp tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. §Ó tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. Tr¸i l¹i, ë Trung ®¹t ®−îc môc tiªu ®−a tû lÖ d©n sèng ë Quèc, viÖc øng dông c«ng nghÖ th«ng tin thµnh thÞ lªn trªn 60%, Trung Quèc ®· lµ ®Ó nhanh chãng hoµn thµnh môc tiªu ®Ò ra chiÕn l−îc ®« thÞ ho¸ míi, trong ®ã c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n−íc. kh«ng chØ coi träng viÖc ph¸t triÓn c¸c Hai lµ, thùc hiÖn sù kÕt hîp gi÷a c«ng thµnh phè lín hoÆc trung b×nh mµ cßn nghiÖp ho¸ víi t¨ng tr−ëng bÒn v÷ng, chó ý x©y dùng c¸c thµnh phè nhá vµ thÞ b¶o vÖ m«i tr−êng. Tr−íc ®©y, ë nhiÒu n−íc qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ th−êng trÊn nhá. kÐo theo viÖc ph¶i chÊp nhËn tiªu hao Cuèi cïng, ®Ó cã thÓ thùc hiÖn thµnh nhiÒu nguån tµi nguyªn vµ huû ho¹i m«i c«ng chiÕn l−îc c«ng nghiÖp ho¸ kiÓu tr−êng. V× thÕ, víi ý thøc vµ tr¸ch nhiÖm míi, mét nhiÖm vô v« cïng quan träng ®èi víi c¸c thÕ hÖ sau, b»ng sù cè g¾ng vµ c¬ b¶n lµ ph¶i ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn cña m×nh, Trung Quèc ®· ®Ò ra nhiÖm cña v¨n ho¸ gi¸o dôc, n©ng cao tè chÊt vô khèng chÕ vµ gi¶m thiÓu « nhiÔm m«i con ng−êi cña d©n téc Trung Hoa. Bëi tr−êng mµ vÉn ®¶m b¶o thùc hiÖn thµnh xÐt cho cïng, vÊn ®Ò con ng−êi, tè chÊt c«ng c«ng nghiÖp ho¸. con ng−êi vÉn lµ nh©n tè then chèt, Ba lµ, thùc hiÖn kÕt hîp c«ng nghiÖp quyÕt ®Þnh tÝnh bÒn v÷ng cña sù ph¸t ho¸ víi gi¶i quyÕt vÊn ®Ò viÖc lµm. Sù ra triÓn.
29 ®êi cña s¶n xuÊt b»ng m¸y mãc, viÖc øng T©y vµ §«ng B¾c. §Õn giai ®o¹n 1978 - dông thµnh tùu cña ®iÖn khÝ ho¸ vµ ®Æc 2002, c«ng nghiÖp ho¸ l¹i ph¸t triÓn tËp biÖt lµ thµnh tùu cña ngµnh tù ®éng ho¸ trung chñ yÕu ë vïng duyªn h¶i phÝa vµo s¶n xuÊt khiÕn cho nhiÒu lao ®éng bÞ §«ng. Sù ph¸t triÓn mÊt c©n ®èi gi÷a c¸c thÊt nghiÖp trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp vïng kinh tÕ chØ cã thÓ mang tÝnh t¹m ho¸. §èi víi mét n−íc chÞu søc Ðp vÒ viÖc thêi cßn vÒ l©u dµi, yªu cÇu ph¸t triÓn lµm lín nh− Trung Quèc th× chñ tr−¬ng kinh tÕ vµ c¶ vÒ an ninh x· héi ®Òu ®ßi nµy kh«ng chØ lµ sù ®¶m b¶o cho thµnh hái c¸c vïng miÒn ph¶i cã sù ph¸t triÓn c«ng cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ mµ hµi hoµ, c©n ®èi. Víi chÝnh s¸ch kh«i cßn lµ sù ®¶m b¶o cho sù æn ®Þnh vÒ mÆt phôc, chÊn h−ng c¸c c¬ së c«ng nghiÖp chÝnh trÞ - x· héi. cò, víi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn th«ng tin ho¸ ë khu vùc miÒn T©y, con ®−êng c«ng So víi con ®−êng c«ng nghiÖp ho¸ nghiÖp ho¸ kiÓu míi ®ang t¹o ra cho truyÒn thèng ë Trung Quèc tr−íc ®©y, miÒn T©y vµ §«ng B¾c Trung Quèc mét chiÕn l−îc c«ng nghiÖp ho¸ lÇn nµy còng vËn héi ph¸t triÓn míi. hµm chøa nh÷ng ®Æc tr−ng míi: Thø nhÊt, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh * tÕ ngµnh cã nhiÒu kh¸c biÖt. Tr−íc ®©y, * * cã nh÷ng giai ®o¹n, nhiÖm vô c«ng nghiÖp ho¸ ®−îc dån søc vµo ®«i vai cña Kornai J¸nos - nhµ kinh tÕ häc ng−êi ngµnh c«ng nghiÖp nÆng, cã nh÷ng giai Hungari - ®· cã mét nhËn xÐt rÊt s¾c ®o¹n c«ng nghiÖp ho¸ tr−íc hÕt l¹i trë vÒ s¶o: "Mao Tr¹ch §«ng kh«ng gièng víi víi vÊn ®Ò ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ Stalin hay Tito, vµ §Æng TiÓu B×nh còng c«ng nghiÖp nhÑ. Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp kh«ng gièng víi J¸nos K¸d¸r hay Mikhil ho¸ kiÓu míi lÇn nµy ®ßi hái mét sù ph¸t Gorbachev. ë mçi giai ®o¹n, chÝnh s¸ch triÓn ®ång bé, cã sù liªn th«ng, t¸c ®éng cña Trung Quèc còng ®Òu cã nh÷ng kh¸c qua l¹i gi÷a c¸c ngµnh kinh tÕ. Trong ®ã, biÖt ®¸ng kÓ so víi chÝnh s¸ch mµ c¸c cã nh÷ng ngµnh sÏ ®ãng vai trß mòi nhän (ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin, khoa n−íc kh¸c theo ®uæi, dï c¸c n−íc nµy lµ häc kü thuËt cao), cã nh÷ng ngµnh ®ãng c¸c n−íc XHCN hay c¸c n−íc phi vai trß trô cét c¬ b¶n (c«ng nghiÖp chÕ XHCN"(13). Qu¶ thËt, trong tõng giai t¹o), cã nh÷ng ngµnh sÏ lµ ph−¬ng ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh, Trung Quèc lu«n h−íng ph¸t triÓn cña qu¸ tr×nh c«ng muèn t×m ra mét con ®−êng ph¸t triÓn nghiÖp ho¸ t−¬ng lai (ngµnh dÞch vô). cña riªng m×nh, tiÕn lªn víi c¸ch thøc Thø hai, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh cña riªng m×nh - c¸ch thøc cña mét n−íc tÕ vïng còng cã nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n. lín. Nh− ta ®· biÕt, trong giai ®o¹n c«ng Trung Quèc lµ mét n−íc lín song ®· nghiÖp ho¸ 1949 - 1978, khu vùc ®−îc tõng ®¸nh mÊt m×nh vµo thêi cËn hiÖn tËp trung ph¸t triÓn m¹nh nhÊt lµ miÒn ®¹i. Ngµy nay, Trung Quèc ®ang kh¸t
nghiªn cøu trung quèc sè 3(61) - 2005 30 khao t×m l¹i vÞ thÕ cña m×nh. VÊn ®Ò kinh nghiÖm, Nxb ThÕ giíi, Hµ Néi, 2003, kh«ng chØ lµ môc tiªu, mµ quan träng lµ tr. 6. biÖn ph¸p thùc thi vµ néi dung tiÕn (5). Cæ TiÓu Tïng: Hîp t¸c §«ng ¸: Tõ hµnh. 10 + ! ®Õn 10 + 3. Tham luËn t¹i cuéc Héi th¶o do ViÖn Kinh tÕ vµ chÝnh trÞ thÕ giíi Con ®−êng c«ng nghiÖp ho¸ kiÓu míi tæ chøc. chÝnh lµ c©u tr¶ lêi cho c¶ thÕ giíi thÊy (6). C«ng b¸o Thèng kª ph¸t triÓn kinh Trung Quèc ®ang ®i nèt chÆng ®−êng tÕ vµ x· héi quèc d©n n¨m 2004 n−íc c«ng nghiÖp ho¸, tiÕn vµo kû nguyªn CHND Trung Hoa. Côc Thèng kª Nhµ hiÖn ®¹i ho¸ víi t− thÕ vµ c¸ch thøc cña n−íc n−íc CHND Trung Hoa ngµy 28-2- mét n−íc lín, mang tÇm thÕ giíi. Chóng 2005. ta tin r»ng trong mét t−¬ng lai kh«ng (7). Giang Tr¹ch D©n: X©y dùng toµn xa, Trung Quèc sÏ hoµn thµnh hµnh diÖn x· héi kh¸ gi¶, më ra côc diÖn míi tr×nh t×m l¹i vÞ thÕ cña m×nh trªn b¶n ®å trong sù nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi chÝnh trÞ vµ kinh tÕ thÕ giíi. cña Trung Quèc, B¸o c¸o chÝnh trÞ t¹i §¹i héi XVI §¶ng Céng s¶n Trung Quèc, (tiÕng Trung), Nxb Nh©n d©n, B¾c Kinh, 2002, tr. 21. (8), (9). Giang Tr¹ch D©n: X©y dùng toµn diÖn x· héi kh¸ gi¶, më ra côc diÖn míi trong sù nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi cña Trung Quèc, Tl®d, tr. 21, 22. Chó thÝch: (10). Lý KiÖn: Thóc ®Èy m¹nh mÏ th«ng (1). Tham kh¶o thªm B¸o c¸o t¹i §¹i tin ho¸ ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o, (tiÕng héi XVI: Nh÷ng s¸ng t¹o míi vÒ lý luËn Trung), T¹p chÝ CÇu thÞ, sè 1 n¨m 2003, tr.51. kinh tÕ, B¾c Kinh NhËt b¸o, sè ra ngµy 10 th¸ng 2 n¨m 2003. (11). Tæ chuyªn ®Ò ViÖn KHXH Trung Quèc: N¾m ch¾c viÖc ®iÒu chØnh, n©ng cÊp (2). L· ChÝnh, Sö Trung L−¬ng (chñ kÕt cÊu ngµnh; thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña biªn): Tõ nghÌo khã tiÕn tíi kh¸ gi¶: 50 c¸c ngµnh trô cét míi, (tiÕng Trung), T¹p n¨m kinh tÕ Trung Quèc, s®d, tr. 240. chÝ Nghiªn cøu kinh tÕ vÜ m«, sè 5 n¨m (3). TriÖu Tö D−¬ng: TiÕn lªn con ®−êng 2003; tr. 5. x· héi chñ nghÜa mang ®Æc s¾c Trung (12). Tham kh¶o thªm Francois Quèc, B¸o c¸o chÝnh trÞ t¹i §¹i héi XIII Gipouloux: Trung Quèc ®i tíi kinh tÕ thÞ §¶ng Céng s¶n Trung Quèc. tr−êng? Cuéc tr−êng chinh sau Mao, Nxb (4). TÒ KiÕn Quèc: VÒ nh÷ng thµnh tùu ThÕ giíi, Hµ Néi, 1998, tr. 30. c¶i c¸ch më cöa cña Trung Quèc, trong (13). Kornai J¸nos: HÖ thèng x· héi chñ s¸ch NguyÔn V¨n Hång (chñ biªn): Trung nghÜa, Nxb V¨n ho¸ th«ng tin, Héi Khoa häc Quèc c¶i c¸ch më cöa - Nh÷ng bµi häc kinh tÕ ViÖt Nam, Hµ Néi, 2002, tr. 2-3.