intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Báo cáo nghiên cứu khoa học " Về tư duy nghệ thuật của Thơ Đường "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:12

Thêm vào BST
Báo xấu
82
lượt xem 18
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cùng với nhiều cách tiếp cận văn học mới, cách tiếp cận văn học từ văn hóa đang ngày càng tỏ ra có nhiều -u điểm trong việc khám phá những sắc thái văn hóa phong phú đ-ợc thể hiện trong tác phẩm văn học; hay giải mã những phù hiệu, biểu t-ợng văn hóa, hàm ẩn muôn vàn lớp nghĩa trầm tích ngàn năm trong văn bản văn học cụ thể; hoặc qua lớp bề mặt của ngôn ngữ tác phẩm, trên cơ sở so sánh hiện thực và lịch sử, có thể đi sâu khám phá nội hàm...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " Về tư duy nghệ thuật của Thơ Đường "

  1. trÇn lª b¶o pgs.ts trÇn lª b¶o Tr−êng §¹i häc S− ph¹m Hµ Néi ïng víi nhiÒu c¸ch tiÕp cËn c¸i ®Ñp cña th¬ §−êng; tõ c¸ch tiÕp cËn C v¨n häc míi, c¸ch tiÕp cËn liªn ngµnh, trªn c¬ së nh÷ng bµi th¬ l©u v¨n häc tõ v¨n hãa ®ang ngµy nay vÉn ®−îc coi lµ th¬ §−êng luËt, ®i cµng tá ra cã nhiÒu −u ®iÓm trong viÖc s©u vµo lÝ gi¶i t− duy nghÖ thuËt cña c¸c nhµ th¬ ®êi §−êng. kh¸m ph¸ nh÷ng s¾c th¸i v¨n hãa phong phó ®−îc thÓ hiÖn trong t¸c phÈm v¨n T− duy nghÖ thuËt lµ mét lo¹i h×nh t− häc; hay gi¶i m· nh÷ng phï hiÖu, biÓu duy thÈm mÜ cña mét céng ®ång (kÓ c¶ t−îng v¨n hãa, hµm Èn mu«n vµn líp cña mét t¸c gia), ®−îc sinh ra trong ®iÒu nghÜa trÇm tÝch ngµn n¨m trong v¨n b¶n kiÖn lÞch sö cô thÓ. T− duy nghÖ thuËt v¨n häc cô thÓ; hoÆc qua líp bÒ mÆt cña bao gåm c¶ néi dung vµ ph−¬ng thøc ng«n ng÷ t¸c phÈm, trªn c¬ së so s¸nh chiÕm lÜnh còng nh− c¸ch thøc thÓ hiÖn hiÖn thùc vµ lÞch sö, cã thÓ ®i s©u kh¸m hiÖn thùc cuéc sèng. Cè nhiªn t− duy ph¸ néi hµm t©m lý v¨n hãa vµ h¹t nh©n ph¶i g¾n liÒn víi ng«n ng÷, vµ kh«ng chØ v¨n hãa tiÒm Èn trong t¸c phÈm. Tõ ®èi ng«n ng÷, nã cßn hµm chøa nh÷ng quan chiÕu tæng thÓ trªn nhiÒu b×nh diÖn, niÖm triÕt häc, tËp tôc t«n gi¸o, phong nhiÒu gãc ®é, nhµ nghiªn cøu cã thÓ c¸ch ®¹o ®øc vµ høng thó thÈm mÜ…, trë ®¸nh gi¸ hÕt c¸i hay c¸i ®Ñp cña t¸c thµnh s¶n vËt cña lÞch sö, cã thÓ biÕn ®æi phÈm v¨n häc vµ ý nghÜa quan träng cña vµ ph¸t triÓn tïy theo thêi ®¹i. Tuy nã ®èi víi cuéc sèng cña nh©n lo¹i. nhiªn, trong tr−êng k× lÞch sö, t− duy Th¬ §−êng víi t− c¸ch lµ mét trµo l−u nghÖ thuËt cã tÝnh æn ®Þnh t−¬ng ®èi, v¨n häc phong phó vµ ®éc ®¸o, lµ kÕt ®· ng−ng tô l¹i vµ thÈm thÊu vµo t©m lÝ qu¶ sinh ®éng cña thêi ®¹i bïng næ v¨n v¨n hãa d©n téc, cÊu thµnh mét lo¹i v« hãa m¹nh mÏ ®êi §−êng. §· cã biÕt bao thøc tËp thÓ trong tÇng s©u cña kÕt cÊu nhµ thÈm b×nh th¬ ca víi nhiÒu c¸ch tiÕp v¨n hãa d©n téc. Nã ch¼ng nh÷ng b¶o cËn kh¸c nhau viÕt vµ lÝ gi¶i c¸i hay c¸i l−u nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa d©n téc mµ ®Ñp cña riªng th¬ §−êng, song cã lÏ vÉn cßn cã søc m¹nh to lín, chi phèi trùc tiÕp cßn ch−a tháa m·n víi ng−êi ®äc ngµn hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn t− duy vµ hµnh vi v¨n n¨m nay. Trong bµi viÕt nµy, chóng t«i hãa cña mäi ng−êi sèng trong c¸c thêi ®¹i kh¸c nhau. tõ gãc ®é v¨n hãa häc t×m hiÓu c¸i hay Nghiªn cøu Trung Quèc sè 8(96) - 2009 54
  2. VÒ t− duy nghÖ thuËt… 1. §Æc tr−ng ®Çu tiªn cña t− duy nghÖ trùc tiÕp tõ t− duy cô thÓ. Trong Kinh thuËt th¬ §−êng lµ sù kÕ thõa nh÷ng t− Thi cã ®Õn hµng chôc tªn chim mu«ng, duy thÈm mÜ cæ ®¹i ph−¬ng §«ng. §ã lµ c©y cá, nói s«ng; ®Õn Ly Tao cña KhuÊt mét kiÓu t− duy míi l¹, ®Çy c¶m tÝnh víi Nguyªn ng−êi ®äc l¹i t−ëng chõng l¹c nh÷ng ph−¬ng thøc ®a d¹ng, ¶nh h−ëng vµo v−ên hoa tr¨m thø l¹; tiÕp ®Õn H¸n ®Õn toµn bé ®êi sèng t©m linh còng nh− phó th× t×nh tr¹ng xa hoa ng«n ng÷ cô t− duy cña c¸c d©n téc ph−¬ng §«ng. thÓ tíi møc ph« tr−¬ng nh»m nãi lªn c¸i Nh×n chung, t− duy thÈm mü ph−¬ng hoa lÖ cña ®Êt trêi. Nh−ng ®Õn th¬ §«ng cã bèn ®Æc tr−ng lµ tÝnh cô thÓ, §−êng, hiÖn t−îng ng«n ng÷ cña t− duy tÝnh t−îng tr−ng, tÝnh toµn diÖn vµ tÝnh cô thÓ vµ xa hoa ®· kh«ng cßn n÷a, Bao t×nh c¶m. Tuy nhiªn, ë ®©y chóng t«i l−u nhiªu loµi chim cô thÓ trong Kinh Thi ý tíi sù kÕ thõa hai ®Æc tr−ng t− duy chØ cßn mét lo¹i “®iÓu” kh¸i qu¸t trong ph−¬ng §«ng lµ tÝnh cô thÓ vµ tÝnh th¬ §−êng. Bao nhiªu loµi hoa trong Ly t−îng tr−ng trong t− duy th¬ §−êng. Tao cña KhuÊt Nguyªn, nay chØ cßn mét lo¹i “hoa” – hoa kh¸i qu¸t. 1.1 TÝnh cô thÓ cña t− duy thÈm mü Ng«n ng÷ th¬ §−êng lµ ng«n ng÷ trong th¬ §−êng. kh¸i qu¸t, ng«n ng÷ ý niÖm. §iÒu nµy T− duy cô thÓ lµ lèi t− duy, dùa vµo ngo¹i h×nh c¸ biÖt, cô thÓ cña sù vËt hay mét mÆt do yªu cÇu cña ®Æc ®iÓm t− duy sù vËn ®éng biÕn ®æi cña sù vËt ®Ó nhËn thêi ®¹i, mét mÆt do yªu cÇu thÓ lo¹i cña thøc sù vËt kh¸ch quan. Trong qu¸ tr×nh th¬ §−êng luËt vèn Ýt tõ (56 hoÆc 20 tõ), t− duy cô thÓ nµy, nh÷ng h×nh t−îng sù nªn kh«ng thÓ dïng nhiÒu ng«n ng÷ cô thÓ mµ ph¶i dïng ng«n ng÷ kh¸i qu¸t. vËt cô thÓ ®−îc hÕt søc coi träng. §Æc Nh÷ng phong, hoa, tuyÕt, nguyÖt, s¬n ®iÓm c¬ b¶n cña lo¹i t− duy nµy lµ ®em thñy, ®iÒn viªn lµ nh÷ng h×nh t−îng tÊt c¶ nh÷ng c¸i phæ biÕn, c¸i trõu t−îng, ng«n ng÷ kh¸i qu¸t trµn ngËp trong th¬ nh÷ng quan niÖm… cè g¾ng chuyÓn ho¸ §−êng. thµnh h×nh t−îng c¸ biÖt, c¶m tÝnh, Tuy nhiªn, b¶n chÊt ng«n ng÷ th¬ cßn m−în ph−¬ng thøc ®èi chiÕu trùc tiÕp cÇn tÝnh biÓu c¶m ®Ó trùc tiÕp t¸c ®éng, cña h×nh t−îng ®Ó biÓu ®¹t t− duy. Lo¹i kÝch thÝch vµo gi¸c quan ng−êi ®äc, v× ph−¬ng thøc t− duy dïng h×nh t−îng vËy kh«ng thÓ kh«ng cã tÝnh cô thÓ cña c¶m tÝnh cô thÓ c¸ biÖt ®Ó biÓu hiÖn h×nh t−îng ng«n ng÷. B»ng cø lµ bªn nh÷ng ý niÖm cã tÝnh phæ qu¸t, cã tÝnh c¹nh ng«n ng÷ kh¸i qu¸t, trong th¬ quan niÖm, vÒ b¶n chÊt lµ ph−¬ng thøc §−êng vÉn cÇn nh÷ng ng«n ng÷ cô thÓ. biÓu ®¹t cña nghÖ thuËt, lµ ph−¬ng thøc §ã lµ khi cÇn sù vËt cã chøc n¨ng ng÷ thÓ hiÖn c¸i ®Ñp. nghÜa cô thÓ, kh«ng thÓ thay thÕ, buéc XÐt vÒ lÞch sö thi ca Trung Quèc, tõ c¸c nhµ th¬ ph¶i lùa chän ng«n ng÷ cô nh÷ng t¸c phÈm xa x−a nh− Kinh Thi, thÓ v× vËy bªn c¹nh “®iÓu” (chim) kh¸i Ly Tao cña KhuÊt Nguyªn, cho ®Õn H¸n qu¸t cßn cã hoµng li (vµng anh), thanh phó, ng«n ng÷ th¬ ®Òu chÞu ¶nh h−ëng ®iÓu (chim xanh) hay anh vò (con vÑt) Nghiªn cøu Trung Quèc sè 8(96) - 2009 55
  3. trÇn lª b¶o rÊt cô thÓ, mçi lo¹i mét chøc n¨ng ng÷ sù vËt hiÖn t−îng kiÓu nh−: mÞ nh·n, nghÜa kh¸c nhau. H×nh t−îng “anh vò” hµn vò, l−¬ng phong, minh nguyÖt, trong bµi th¬ Cung Tõ cña Chu Kh¸nh thanh tuyÒn, kh«ng s¬n, b¹ch v©n, hång D− lµ lo¹i chim cô thÓ, kh«ng thÓ thay ®iÖp, xÝch th»ng, thiªn thu tuyÕt, v¹n lÝ thÕ mét loµi chim nµo kh¸c vµo ®Êy ®−îc: thuyÒn… “Hµm t×nh dôc thuyÕt cung trung sù Hai c©u th¬ sau trong bµi TuyÖt có cña §ç Phñ Anh vò tiÒn ®Çu bÊt c¶m ng«n” “L−ìng c¸ hoµng li minh thóy liÔu, V× sao nh÷ng cung nh©n rÊt muèn nãi chuyªn trong cung mµ l¹i ph¶i ngËm NhÊt hµng b¹ch lé th−íng thanh miÖng? Bëi v× cã con anh vò ë tr−íc mÆt. thiªn” Anh vò hay con vÑt lµ loµi chim nghe (Hai c¸i oanh vµng kªu liÔu biÕc, hiÓu vµ biÕt nh¹i l¹i tiÕng ng−êi v× vËy Mét hµng cß tr¾ng vót trêi xanh) nh÷ng cung nh©n kh«ng thÓ vµ kh«ng ch¼ng nh÷ng lµ mét minh chøng vÒ sù d¸m nãi ra chuyÖn trong cung. Cho dï kÕt hîp hµi hßa gi÷a ng«n ng÷ kh¸i qu¸t kh«ng nãi ra nh−ng ng−êi ®äc còng cã vµ cô thÓ, ®· t¹o ra bøc tranh thiªn thÓ hiÓu, ch¾c ch¾n kh«ng ph¶i lµ nh÷ng nhiªn t−¬i ®Ñp ®Çy søc sèng, phãng lêi ngîi ca nhµ vua, mµ lµ nh÷ng lêi o¸n kho¸ng më réng tõ mÆt ®Êt tíi bÇu trêi giËn cao ®é. NÕu nh− hai c©u ®Çu nãi vÒ xanh, cã ®ñ mµu s¾c t−¬i s¸ng cña hoµng sù giam cÇm thÓ x¸c nh÷ng cung nh©n li, b¹ch lé, thóy liÔu, thanh thiªn, cã ©m ®Ñp, th× hai c©u cuèi víi h×nh ¶nh con thanh cã ho¹t ®éng, l¹i mang ®Ëm t×nh vÑt hiÓu vµ biÕt nh¹i tiÕng ng−êi, ch¼ng ng−êi, mµ cßn thÊm ®Ém t×nh yªu thiªn kh¸c nµo “tªn gi¸n ®iÖp” cña nhµ vua nhiªn, yªu cuéc sèng cña nhµ th¬. “x¨m xoi” chÞ em cung nh©n ®ñ c¶ m−êi Thªm n÷a, ®Æc tr−ng t− duy cô thÓ hai canh giê. Chång lªn nçi ®au thÓ x¸c nguyªn thuû ®· thóc ®Èy m¹nh mÏ n¨ng bÞ giam cÇm lµ nçi ®au tinh thÇn lu«n bÞ lùc t− duy h×nh t−îng vµ n¨ng lùc nhËn khèng chÕ, v©y bña cña ng−êi cung n÷. thøc thÈm mü cña c¸c d©n téc ph−¬ng Râ rµng ë ®©y kh«ng mét lo¹i chim nµo §«ng, trong ®ã cã c¸c nhµ th¬ ®êi §−êng. kh¸c thay thÕ ®−îc chøc n¨ng cña mét ë mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh, lo¹i t− duy nµy con vÑt l¾m ®iÒu. ®· quy ®Þnh vµ coi träng c¸ch thøc m« MÆt kh¸c, ®Ó ®¹t ®−îc tÝnh cô thÓ pháng sù vËt kh¸ch quan cña nghÖ thuËt ng«n ng÷ th¬ §−êng, ®Æc biÖt lµ danh tõ, ph−¬ng §«ng; mÆt kh¸c nã t¹o ra sù th−êng ph¶i kÕt hîp víi nh÷ng danh tõ thÈm thÊu, ®an xen vµ tæng hîp gi÷a c¸c kh¸c theo quy luËt cña t− duy “dïng lo¹i h×nh nghÖ thuËt ph−¬ng §«ng nh−: m×nh ®o vËt”, kiÓu nh− dïng c¸c bé phËn “th− - ho¹ t−¬ng th«ng” (t−¬ng th«ng cña c¬ thÓ ng−êi ®Ó ph¶n ¸nh sù vËt nh−: th− ph¸p vµ héi ho¹), “thi - nh¹c - vò S¬n ®Ønh, s¬n ®Çu, s¬n m¹ch, giang ®Çu, nhÊt thÓ” (th¬ ca- ©m nh¹c- vò ®¹o gåm giang vÜ, giang t©m… Bªn c¹nh dã, danh mét thÓ), “thi trung h÷u ho¹, ho¹ trung tõ th−êng ®i liÒn víi nh÷ng tÝnh tõ ®Ó t¹o thªm mÇu s¾c tÝnh chÊt cô thÓ cho Nghiªn cøu Trung Quèc sè 8(96) - 2009 56
  4. VÒ t− duy nghÖ thuËt… h÷u thi” (trong th¬ cã bøc tranh, trong chØ mïa vô, nhËt nguyÖt n¨m th¸ng chØ thêi gian tuÇn hoµn… bøc tranh cã th¬)… Ch¼ng h¹n biÓu t−îng “d−¬ng liÔu 1.2. TÝnh t−îng tr−ng cña t− duy s¾c” (s¾c d−¬ng liÔu) trong bµi th¬ Khuª thÈm mü trong th¬ §−êng. o¸n cña V−¬ng X−¬ng Linh: T− duy t−îng tr−ng lµ lo¹i t− duy “Hèt kiÕn m¹ch ®Çu d−¬ng liÔu s¾c, dïng mét sù vËt nµo ®ã ®Ó biÓu ®¹t mét sù vËt kh¸c cã ®Æc tr−ng t−¬ng tù. VÒ Hèi giao phu tÕ mÞch phong hÇu” b¶n chÊt t−îng tr−ng lµ “t¸ dô”, lµ mét (Nh¸c tr«ng vÎ liÔu bªn ®−êng, lo¹i h×nh t− duy m−în sù vËt hiÖn t−îng Phong hÇu nghÜ d¹i sui chµng kiÕm chi), ®· biÕt ®Ó so s¸nh, gi¶i thÝch sù vËt ch−a ®· gîi ra bao líp nghÜa cho ng−êi ®äc biÕt. Thêi viÔn cæ, tÊt c¶ ®èi t−îng tù x−a nay. D−¬ng liÔu tr−íc hÕt t−îng nhiªn ®−îc con ng−êi sïng b¸i, vÒ b¶n tr−ng cho ng−êi phô n÷ mÒm yÕu, t−îng chÊt ®Òu lµ vËt t−îng tr−ng. Con ng−êi tr−ng cho mïa xu©n, l¹i lµ vËt gîi nh¾c th«ng qua quan hÖ t−¬ng tù cña vËt nµy sù chia li (khi chia tay ng−êi Trung Quèc cã phong tôc bÎ cµnh liÔu trao nhau). L¹i víi vËt kh¸c ®Ó nhËn biÕt sù vËt. V× vËy thªm “s¾c d−¬ng liÔu” chØ thêi gian tuÇn t−îng tr−ng lµ mét trong nh÷ng thao t¸c hoµn tr«i ch¶y, nh¾c nhë ng−êi thiÕu cña t− duy ra ®êi rÊt sím gióp con ng−êi phô ®ang “bÊt tri sÇu” (kh«ng biÕt buån), nhËn thøc, còng lµ ph−¬ng ph¸p rÊt sím giê ®©y ®ang c¶nh “xu©n xanh” nhÊt cña nhËn thøc thÈm mü. ®Þnh sÏ ®Õn lóc “thu tµn”. Tuæi xu©n sÏ T−îng tr−ng kh«ng ph¶i lµ lo¹i t− duy hÕt, ®êi ng−êi ph«i pha nh− mét quy luËt ®éc h÷u cña th¬ §−êng. Song do yªu cÇu kh¾c nghiÖt cña t¹o hãa, mét trß ®ïa cña t− t−ëng thÈm mÜ “ý t¹i ng«n ngo¹i” nghiÖt ng· cña thêi gian. Vµ “s¾c” trong (ý ë ngoµi lêi), “ng«n tËn ý bÊt tËn” (lêi triÕt häc PhËt gi¸o lµ hiÖn h÷u ®èi lËp hÕt mµ ý kh«ng cïng) vµ yªu cÇu cña víi “kh«ng” lµ h− v«. C¸i “s¾c s¾c kh«ng thÓ lo¹i th¬ luËt §−êng nªn th¬ §−êng kh«ng” kia bËt dËy vang väng nh− tiÕng cµng cÇn t− duy t−îng tr−ng. Trong th¬ chu«ng h− kh«ng c¶nh tØnh ng−êi thiÕu §−êng, ng−êi ta lu«n b¾t gÆp nh÷ng phô h·y tr©n träng ®èi víi h¹nh phóc uÓbi t−îng t−îng tr−ng, hµm Èn nhiÒu hiÖn h÷u n¬i trÇn thÕ. ChÝnh v× vËy mµ líp nghÜa. §Ó biÓu ®¹t con ng−êi, c¸c nhµ míi chØ “hèt kiÕn” - chît nh×n thÊy, c¸i th¬ cæ th−êng dïng tù nhiªn: nh− s«ng “s¾c mµu d−¬ng liÔu” kia, ®· khiÕn ng−êi nói (nh©n gi¶ nh¹o s¬n trÝ gi¶ nh¹o thñy thiÕu phô bõng tØnh. C¸i “hèt kiÕn” kia - ng−êi cã ®øc nh©n häc theo nói, ng−êi nh− mét l»n sÐt xÐ toang tÊm mµn ¶o cã ®øc trÝ häc theo n−íc); c©y cá nh− t−ëng ®Çy hµo quang vinh hoa vèn l©u tïng cóc tróc mai, ®iÓu thó nh− ®¹i nay b−ng bÝt, che phñ ng−êi thiÕu phô, bµng, ph−îng hoµng, m·nh hæ, Ðn sÎ..., nay ®ét ngét bõng s¸ng tØnh ngé, thay l¹i cã thÓ dïng c¶ nh©n vËt, sù kiÖn, ®Þa ®æi h¼n quan niÖm sèng: hèi hËn v× danh ®Ó thÓ hiÖn. §Ó chØ thêi gian, c¸c ®· b¶o chång ®i kiÕm Ên phong hÇu. nhµ th¬ th−êng dïng c©y cá, ©m thanh Khao kh¸t h¹nh phóc thËt m·nh liÖt, Nghiªn cøu Trung Quèc sè 8(96) - 2009 57
  5. trÇn lª b¶o nh−ng sù thÓ hiÖn thËt kÝn ®¸o vµ tinh nhËn thøc tõ c¸c mÆt ®èi lËp cña L·o Tö; tÕ chØ qua c¸i tho¸ng nh×n mÇu d−¬ng lèi t− duy ®Æt dÊu b»ng gi÷a c¸c hiÖn liÔu ®Çy biÓu ý t−îng tr−ng. Kh«ng cÇn t−îng ®èi lËp cña Trang Tö vµ ®Æc biÖt ë nhiÒu lêi, chØ qua h×nh ¶nh t−îng tr−ng quan niÖm ©m d−¬ng khi coi mäi sù vËt “d−¬ng liÒu s¾c” V−¬ng X−¬ng Linh ®Òu lµ sù thèng nhÊt cña hai mÆt ®èi lËp ®· dån nÐn vµo ®ã bao t− t−ëng, t×nh lµ ©m vµ d−¬ng, lµ trong ©m cã d−¬ng c¶m ®Ëm chÊt nh©n v¨n. trong d−¬ng cã ©m... ®· ¶nh h−ëng s©u 2. Song ®iÒu ®Æc biÖt nhÊt cña t− duy s¾c tíi c¸ch t− duy cña c¸c häc gi¶ Trung th¬ §−êng lµ t− duy quan hÖ Quèc ngµn n¨m. V× vËy nãi t− duy th¬ §−êng lµ t− duy quan hÖ, nãi th¬ §−êng 2.1 T− duy quan hÖ lµ lo¹i t− duy sö lµ th¬ cña c¸c mèi quan hÖ, th¬ ©m dông c¸c quan hÖ ®Ó ph¶n ¸nh, chiÕm d−¬ng còng kh«ng cã g× lµ qu¸. Bªn c¹nh lÜnh hiÖn thùc kh¸ch quan. T− duy nµy ®ã ®êi §−êng lµ thêi ®¹i khai phãng vµ lµm nªn c¸i ®éc ®¸o cña th¬ §−êng. Nhµ phôc h−ng v¨n hãa, võa kÕ thõa t− duy nghiªn cøu Phan Ngäc ®· nhËn ®Þnh truyÒn thèng l¹i võa tiÕp nhËn t− duy chÝnh x¸c vÒ lo¹i t− duy quan hÖ nµy: ngo¹i lai cña PhËt gi¸o – mét thø t«n “c¸i hay cña th¬ §−êng lµ ë c¸ch kh¸m gi¸o hoµi nghi cao ®é vµo c¸i h÷u h×nh, ph¸ hiÖn thùc, lÝ gi¶i hiÖn thùc, hay nãi vµo c¸i v¨n hãa do con ng−êi s¸ng t¹o ra. mét c¸ch triÕt häc, c¸ch chiÕm lÜnh hiÖn Nã ®· trùc tiÕp gîi ra “c¸i trèng kh«ng” thùc. §ã lµ c¸ch x¸c lËp tÝnh ®ång nhÊt cña nghÖ thuËt víi c¶ ph−¬ng thøc cña nh÷ng hiÖn t−îng mµ gi¸c quan cho truyÒn ®¹t “v« ng«n”, “trùc chØ truyÒn lµ ®èi lËp nhau”(4). t©m” ®Çy chÊt ¸m dô vµ cùc k× c« ®äng, C¸c nhµ th¬ §−êng kh«ng vÏ sù vËt còng ®· in ®Ëm dÊu Ên vµo th¬ §−êng. mµ t¹o ra c¸c quan hÖ ®ång nhÊt hãa Trong thêi ®¹i nµy, c¶ ba t− t−ëng Nho, gi÷a sù vËt nµy víi sù vËt kh¸c, nh»m §¹o, PhËt cïng ®−îc song hµnh tuyªn ®em l¹i cho ng−êi ®äc sù chiÕm h÷u thó truyÒn, ®· ®em l¹i nhiÒu ®æi míi trong vÞ vµ cã ®−îc h¹nh phóc nhê viÖc tù quan niÖm, nhËn thøc vµ c¶ t− duy vÒ vò tham gia kh¸m ph¸ c¸c quan hÖ trong trô vµ nh©n sinh cña ng−êi Trung Quèc th¬. V× vËy th−ëng thøc th¬ §−êng lµ ®êi §−êng. ph¶i t×m ra c¸c quan hÖ Êy; ®äc th¬ Nguyªn nh©n thø hai kh«ng kÐm §−êng kh«ng ph¶i ®äc b»ng m¾t mµ ®äc phÇn quan träng lµ yªu cÇu cña h×nh b»ng quan hÖ. Cã thÓ nãi ®©y lµ ®Æc thøc thÓ lo¹i th¬ §−êng, ®Æc biÖt th¬ ®iÓm t− duy cña th¬ §−êng vµ còng lµ c¬ §−êng luËt vèn lµ lo¹i th¬ nhá bÐ. HiÖn së ®Ó khu biÖt cña nã víi thÓ lo¹i th¬ thùc cuéc sèng vèn réng lín, thiªn h×nh kh¸c tr−íc vµ sau ®êi §−êng, réng h¬n lµ v¹n tr¹ng lµm sao cã thÓ dung n¹p vµo khu biÖt c¶ víi th¬ ph−¬ng §«ng vµ mét thÓ th¬ nhá bÐ, mµ l¹i ph¶i nãi lªn ph−¬ng T©y. ®−îc nh÷ng vÊn ®Ò rung ®éng lßng ng−êi Nguyªn nh©n cña hiÖn t−îng t− duy ngµn n¨m, th× kh«ng thÓ ch¹y theo lèi quan hÖ nµy tr−íc hÕt ph¶i kÓ tíi triÕt miªu t¶. ë ®©y chØ cã thÓ gîi vµ c¸ch lùa häc cæ ®¹i Trung Quèc, trong ®ã cã c¸ch Nghiªn cøu Trung Quèc sè 8(96) - 2009 58
  6. VÒ t− duy nghÖ thuËt… chän tèt nhÊt lµ c¸c nhµ th¬ ®êi §−êng ®· t¹o thµnh nhÞp ®iÖu cã lóc rÐo r¾t, cã ph¶i dùng lªn c¸c mèi quan hÖ. Tõ c¸c lóc l¾ng ®äng, ®em l¹i søc cuèn hót cña mèi quan hÖ nµy, ng−êi ®äc cã thÓ kh¸m tÝnh ©m nh¹c trong lêi th¬ §−êng. Ng−êi ph¸ ra b¶n chÊt s©u kÝn cña sù vËt hiÖn nghe tõ hiÖn t−îng rÐo r¾t cña ©m thanh t−îng, cïng nh÷ng kú thó cña nghÖ cã thÓ kh¸m ph¸ hiÖn thùc mét c¸ch míi thuËt th¬. mÎ. C¸i thanh khÝ cña nhµ th¬ ®−îc thÓ 2.2 T− duy quan hÖ nµy ®· chi phèi hiÖn trong thanh ®iÖu, tiÕt tÊu cña bµi toµn bé tæ chøc nghÖ thuËt th¬ §−êng, th¬ vµ ®−îc céng h−ëng trong lßng ®éc ®Æc biÖt lµ th¬ §−êng luËt, tõ cÊp ®é vi gi¶ ngµn n¨m. Ng−êi Trung Quèc vÉn cã c©u: “§ång thanh t−¬ng øng ®ång khÝ m« ®Õn vÜ m«. Nãi ®Õn tæ chøc nghÖ thuËt th¬ §−êng, t−¬ng cÇu” lµ nh− vËy. TÝnh c©n ®èi cña t− duy th¬ §−êng ng−êi ta hay nãi tíi tÝnh c©n ®èi. TÝnh c©n ®èi nµy ®−îc thÓ hiÖn ë niªm, luËt, thÓ hiÖn râ rÖt trong c¶ néi dung vµ h×nh vËn, ®èi. C¶ niªm, luËt, vËn, ®èi ®Òu thÓ thøc ®èi cña th¬. §ã lµ sù thÓ hiÖn ®éc hiÖn râ t− duy quan hÖ theo kiÓu “kÕt ®¸o cña t− duy quan hÖ vµ lµ ph−¬ng cÊu song hµnh ®èi xøng phi ®èi xøng”, tiÖn h÷u hiÖu ph¶n ¸nh hiÖn thùc cña vèn lµ biÓu hiÖn cña mèi quan hÖ c¬ b¶n c¸c nhµ th¬ ®êi §−êng. gi÷a ©m vµ d−¬ng. Sù ®an xen vµ chuyÓn T− duy Trung Quèc vèn cã sù c©n ®èi hãa gi÷a thanh b»ng vµ tr¾c, c¶ trong lèi trong diÔn ®¹t, nh−ng chØ ®Õn ®êi §−êng gieo vÇn, trong c¸c dßng th¬ vµ c©u th¬ míi cã c©u ®èi th¬. Nãi nh− nhµ nghiªn ®· t¹o nªn cÊu tróc chÆt chÏ vµ tuÇn cøu Phan Ngäc: “c©u ®èi th¬ lµ do nhu hoµn tõ c©u 1 ®Õn c©u 8 råi l¹i tõ c©u 8 cÇu néi t©m, kh«ng cã ë ®Çu ®êi H¸n. trë vÒ c©u 1 nh− mét cÊu tróc toµn vÑn C¸i nhu cÇu thÊy m×nh thèng nhÊt víi vµ chØnh thÓ trong quan niÖm t− duy ngo¹i giíi ®ßi hái mét sù thÓ hiÖn nghÖ Trung Hoa. thuËt mµ nÕu kh«ng cã th× kh«ng thÓ B¶n chÊt cña th¬ ca vèn ®· g¾n liÒn nµo béc lé ®−îc”(2). C©u ®èi th¬ trong th¬ víi tÝnh ©m nh¹c, cho nªn th¬ §−êng §−êng ®· lµ mét minh chøng cao ®é cho còng cã tÝnh ©m nh¹c. C¸c nhµ th¬ ®êi t− duy quan hÖ cña c¸c thi nh©n ®êi §−êng lµm th¬ ®Ó ®äc vµ ®äc cho nhau §−êng. Cã lo¹i ®èi hoµn chØnh nh− mét nghe chø kh«ng ph¶i ®Ó xuÊt b¶n nh− cÆp ©m d−¬ng c©n ®èi cña c«ng ®èi, cã ngµy nay. Mµ ®· ®äc th× kh«ng thÓ lo¹i ®èi ngay trong mçi dßng th¬ võa ®èi kh«ng quan t©m tíi tÝnh nh¹c. MÆc dï xøng l¹i kh«ng ®èi xøng cña tiÓu ®èi, ng«n ng÷ th¬ §−êng kh«ng phong phó, còng cã lo¹i ®èi ý dßng trªn tr−ît th¼ng phÇn lín lµ ng«n ng÷ kh¸i qu¸t, l¹i thªm xuèng dßng d−íi nh− kiÓu ®èi l−u thñy… nh÷ng tõ l¸y dÔ t¹o nªn tÝnh nh¹c bÞ cã thÓ nãi h×nh thøc c©u ®èi th¬ trong l−îc bá do yªu cÇu thÓ lo¹i, sÏ c¶n trë th¬ §−êng ®−îc s¸ng t¹o mu«n vÎ trªn ®Õn tÝnh ©m nh¹c cña th¬ §−êng. Song c¬ së t− duy quan hÖ ®Ó thÓ hiÖn sù ®ång nhê sù lu©n chuyÓn thanh ®iÖu kÕt hîp nhÊt c¸c mÆt ®èi lËp cña sù vËt hiÖn víi nh÷ng kho¶ng trèng trong dßng th¬ t−îng. MÆc dï th¬ §−êng kh«ng dïng hÖ Nghiªn cøu Trung Quèc sè 8(96) - 2009 59
  7. trÇn lª b¶o thèng suy luËn, song nhê c¸c kiÓu c©u cña c¸i ®¬n nhÊt víi tæng thÓ, th−êng ®èi th¬ phong phó ®· thóc ®Èy ng−êi ®äc ng−êi ta dïng hÖ h− tõ c«, ®éc , nhÊt… ph¶i suy luËn. Hai c©u th¬ næi tiÕng cña V−¬ng Bét: “L¹c hµ d÷ c« lé tÒ phi Hai c©u th¬ ®èi rÊt chØnh trong bµi “Th−êng S¬n t¶o hµnh” (§i sím ë Thu thñy céng tr−êng thiªn nhÊt s¾c” Th−êng S¬n) cña Vi Trang l©u nay ®−îc (C¸nh cß bay víi r¸ng sa coi lµ “thÇn có”: N−íc thu cïng víi trêi xa mét mÇu) “Kª minh mao ®iÕm nguyÖt, ®· lµ mét minh chøng vÒ viÖc sö dông Nh©n tÝch b¶n kiÒu s−¬ng” cã hiÖu qu¶ c¸c hÖ h− tõ nµy gåm “d÷”, (TiÕng gµ g¸y, tr¨ng trªn lÒu tranh; “tÒ”, “céng” vµ “nhÊt”. Hai dßng th¬ cã DÊu ch©n ng−êi in trªn s−¬ng cÇu gç). ®Õn bèn h− tõ. Bªn c¹nh ®ã lµ nh÷ng §Ó thÓ hiÖn “c¸i thÇn” cña sù kiÖn ®i h×nh ¶nh nh− c« phµm, c« th«n, c« v©n, thËt sím, t¸c gi¶ ®· sö dông tµi t×nh c¸c c« nguyÖt… vÉn cßn ®äng trong lßng ng−êi ®äc ngµn nay, khi nã lµ tiÕng lßng yÕu tè ®èi: danh ®èi víi danh, ng−êi ®èi cña c¸ thÓ tiÓu vò trô muèn hßa vµo ®¹i víi vËt, thêi tiÕt ®èi víi thêi tiÕt, thËt vò trô. Ng−îc l¹i nh÷ng h− tõ mang c©n ®èi hoµn chØnh. ChØ ®Õn khi ng−êi mµu s¾c chøng minh hay t¹o ra mäi biÖn ®äc tham gia vµo suy luËn, dùa vµo c¸c ph¸p suy luËn kiÓu nh−: chi, hå, gi¶, quan hÖ: tiÕng gµ g¸y vµ tr¨ng lµ tÝn d·… d−êng nh− v¾ng bãng trong c¸c bµi hiÖu chØ thêi gian trêi cßn ch−a s¸ng. th¬ §−êng luËt. Bëi lÏ quan niÖm cña t− Cïng víi thêi gian lµ kh«ng gian ®Æc duy quan hÖ trong th¬ §−êng lµ cÇn sù biÖt, kho¶nh kh¾c dÊu ch©n ng−êi ®Çu ®ång nhÊt trùc tiÕp c¸c mËt ®èi lËp, chø tiªn in ë trªn s−¬ng ®äng ®Ëm ®Æc nhÊt kh«ng cÇn chøng minh vµ suy luËn. n¬i cÇu gç; c¸i thÇn cña sù kiÖn ®i thËt sím míi hiÖn ra. Râ rµng t¸c gi¶ chØ gîi 3. CÊu tø nghÖ thuËt th«ng qua c¸c quan hÖ ®èi lËp, song l¹i 3.1 CÊu tø nghÖ thuËt lµ c¸ch thøc tæ thóc ®Èy ng−êi ®äc ph¶i tham gia suy luËn chøc cña mét t¸c phÈm nghÖ thuËt, lµ míi cã h¹nh phóc cña sù kh¸m ph¸. Nh− ph¹m trï thÈm mü quan träng cña nghÖ vËy ®äc th¬ §−êng theo t− duy quan hÖ thuËt. Nã lµ th−íc ®o cña chÊt l−îng thi kh«ng ph¶i lµ ®äc ë c¸c dßng th¬ mµ lµ ca, khi nã ®em l¹i cho ®éc gi¶ nh÷ng høng thó vµ h−ëng thô thÈm mÜ v« h¹n, ®äc gi÷a c¸c dßng th¬ ®Ó t×m quan hÖ. còng lµ kh¸t väng cña thùc tiÔn s¸ng t¹o VÒ mÆt ng«n ng÷, còng v× t− duy nghÖ thuËt ë mçi nhµ th¬. quan hÖ t¹o ra sù ®ång nhÊt c¸c mÆt ®èi §iÒu ®Æc biÖt lµ cã nhiÒu nhµ th¬ ®êi lËp, cïng víi yªu cÇu nghiªm ngÆt cña §−êng cïng viÕt vÒ mét ®Ò tµi nh−: s¬n thÓ lo¹i, cho nªn nh÷ng h− tõ thÓ hiÖn thñy ®iÒn viªn, biªn t¸i, chiÕn tranh, sù ®ång nhÊt hay thèng nhÊt ®Òu cã tÇn cung n÷, chinh phô… song mçi bµi l¹i cã sè xuÊt hiÖn cao. §ã lµ hÖ h− tõ céng, mét c¸ch thøc thÓ hiÖn ®éc ®¸o kh¸c t−¬ng, d÷ (nghÜa cña chóng ®¹i lo¹i lµ nhau. §iÒu nµy lµ do cÊu tø mçi bµi cïng nhau). Vµ ®Ó nãi lªn sù thèng nhÊt Nghiªn cøu Trung Quèc sè 8(96) - 2009 60
  8. VÒ t− duy nghÖ thuËt… kh¸c nhau. §ã lµ c¸ch s¸ng t¹o trong hÖ ®ång nhÊt gi÷a c¸c mÆt, c¸c hiÖn qu¸ tr×nh kh¸m ph¸ vµ thÓ hiÖn cuéc t−îng mµ gi¸c quan cho lµ ®èi lËp. Nh− sèng cña mçi nhµ th¬, lµm nªn søc hÊp vËy t×m hiÓu tø th¬ §−êng thùc chÊt lµ dÉn vµ sù tr−êng tån cña th¬ §−êng. ph¸t hiÖn c¸c quan hÖ, t×m hiÓu vµ lÝ gi¶i §ãng gãp cho søc hÊp dÉn vµ tr−êng tån c¸c líp ý nghÜa cña c¸c quan hÖ Êy. Êy kh«ng thÓ kh«ng nãi tíi t− duy quan 3.2 XÐt tõ gãc ®é cña t− duy quan hÖ, hÖ x¸c lËp tÝnh ®ång nhÊt c¸c mÆt ®èi ph¸t triÓn kiÕn gi¶i vÒ tø th¬ §−êng cña lËp – mét lo¹i t− duy sinh ra trong ®êi nhµ nghiªn cøu Phan Ngäc, ta cã thÓ §−êng. thÊy c¸ch thøc cÊu tø cña th¬ §−êng CÊu tø (cßn gäi lµ tø th¬) lµ c¸ch luËt theo ba kiÓu quan hÖ c¬ b¶n. Mét lµ kh¸m ph¸ vµ thÓ hiÖn cuéc sèng mét ®ång nhÊt gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp, hai lµ c¸ch ®éc ®¸o nhÊt cña tõng nhµ th¬ dïng mÆt nµy nãi mÆt kia trªn c¬ së hai trong tõng bµi th¬. GÇn nghÜa víi cÊu tø mÆt ®èi lËp, ba lµ t¹o ra c¸c c¶nh huèng nghÖ thuËt. th¬, mÜ häc Trung Quèc cã kh¸i niÖm “ý c¶nh” hay “ý c¶nh nghÖ thuËt” “c¶nh giíi a. KiÓu cÊu tø thø nhÊt lµ ®ång nhÊt nghÖ thuËt”. §ã lµ sù kÕt hîp hµi hßa c¸c mÆt ®èi lËp, tiªu biÓu trong nh÷ng gi÷a t− t−ëng t×nh c¶m chñ quan cña t¸c bµi th¬: Thu høng (§ç Phñ), §Ò ®« thµnh gi¶ víi m«i tr−êng c¶nh vËt kh¸ch quan nam trang (Th«i Hé), Xu©n tø (LÝ B¹ch), t¹o thµnh h×nh t−îng mang hµm nghÜa Lòng T©y hµnh (TrÇn §µo)… trong phong phó, khªu gîi trÝ t−ëng t−îng cña nh÷ng bµi th¬ nµy cã ®ñ lo¹i ®ång nhÊt ®éc gi¶. Nh− vËy cÊu tø vµ ý c¶nh dÒu gi÷a ng−êi vµ c¶nh, gi÷a qu¸ khø vµ ph¶i dïng tíi thao t¸c t− duy vµ ®Æc biÖt hiÖn t¹i mÊt vµ cßn, gi÷a sèng vµ chÕt… ë ®©y lµ “sù kÕt hîp hµi hßa gi÷a t− Ch¼ng h¹n bµi Xu©n tø cña LÝ B¹ch t−ëng t×nh c¶m chñ quan cña t¸c gi¶ víi ®· thÓ hiÖn cao ®é cña nh÷ng ®ång nhÊt m«i tr−êng c¶nh vËt kh¸ch quan”, mét nµy: kiÓu t− duy quan hÖ lµm nªn c¸i ®éc ®¸o Yªn th¶o nh− bÝch ty trong cÊu tø cña th¬ §−êng. TÇn tang ®ª lôc Trªn c¬ së mèi quan hÖ c¬ b¶n cña §−¬ng qu©n hoµi quy nhËt triÕt häc ©m d−¬ng, c¸c nhµ th¬ §−êng ThÞ thiÕp ®o¹n tr−êng th× ®· t¹o dùng v« vµn c¸c mèi quan hÖ thÓ Xu©n phong bÊt t−¬ng thøc hiÖn tø th¬. Tiªu biÓu nhÊt lµ quan hÖ Hµ sù nhËp la vi. gi÷a ng−êi víi ng−êi bao gåm tr¨m mèi quan hÖ ch»ng chÞt, gi÷a ng−êi víi vËt DÞch th¬ vµ gi÷a vËt víi vËt, nh−ng vËt ë ®©y vÉn Cá Yªn nh− sîi t¬ xanh lµ ®Ó thay thÕ con ng−êi, chñ yÕu lµ D©u TÇn xanh ng¾t rñ cµnh sum suª quan hÖ gi÷a con ng−êi víi thiªn nhiªn Khi chµng t−ëng nhí ngµy vÒ gi÷a t×nh vµ c¶nh. ë ®©y cÇn l−u ý nhµ ChÝnh lµ khi thiÕp t¸i tª trong lßng nghiªn cøu Nh÷ Thµnh nhÊn m¹nh lo¹i Giã xu©n ®©u biÕt chi cïng quan hÖ ®éc h÷u cña th¬ §−êng lµ quan Nghiªn cøu Trung Quèc sè 8(96) - 2009 61
  9. trÇn lª b¶o Cí sao len lái vµo trong mµn lµ b. KiÓu cÊu tø thø hai lµ dïng mÆt nµy nãi mÆt kia trªn c¬ së hai mÆt ®èi Nãi tíi tø th¬ xu©n lµ nãi tíi sù më lËp. Bªn c¹nh nh÷ng tø th¬ ®ång nhÊt ®Çu cña n¨m, sù ®oµn tô cña mäi ng−êi c¸c mÆt ®èi lËp, c¸c nhµ th¬ §−êng cßn vµ h¹nh phóc løa ®«i. hay dïng ®éng nãi tÜnh nh− “§iÓu minh Hai c©u më ®Çu lµ sù ®ång nhÊt cña gi¶n” (V−¬ng Duy), dïng méng nãi thùc thêi gian mïa xu©n vµ ®èi lËp vÒ kh«ng nh− “Xu©n o¸n” (Kim X−¬ng Tù), dïng gian xa c¸ch gi÷a ®Êt Yªn vµ ®Êt TÇn. c¶nh nãi t×nh lµ mét quan hÖ c¬ b¶n vµ Dïng sù ph¸t triÓn kh¸c nhau cña c©y phæ biÕn cña th¬ §−êng, tiªu biÓu nh− cèi trong thêi ®iÓm mïa xu©n ®Ó thÓ hiÖn “Hoµng h¹c l©u tèng M¹nh H¹o Nhiªn sù xa c¸ch qu¸ lín vÒ kh«ng gian, còng lµ chi Qu¶ng L¨ng” (LÝ B¹ch)... ®Ó giíi thiÖu sù c¸ch trë qu¸ lín cña ®«i Hai c©u th¬ cuèi trong bµi “Hoµng h¹c løa kÎ chinh phu ng−êi chinh phô. l©u tèng M¹nh H¹o Nhiªn chi Qu¶ng Hai c©u tiÕp lµ mét cÆp l−u thñy ®èi L¨ng” cña LÝ B¹ch viÕt: thÓ hiÖn nçi nhí th−¬ng th−êng trùc n¬i “C« phµm viÔn ¶nh bÝch kh«ng tËn, con tim cña ®«i løa xa c¸ch kia, d−êng Duy kiÕn Tr−êng Giang thiªn tÕ l−u” nh− cã thÇn giao c¸ch c¶m, cø chµng n¬i (Bãng buåm ®· khuÊt bÇu kh«ng, biªn t¸i nhí ngµy vÒ lµ thiÕp n¬i quª nhµ Tr«ng theo chØ thÊy dßng s«ng l−ng trêi). ®au ®Õn ®øt ruét. Vµ ng−êi ®äc l¹i thÊy Hai c©u th¬ nµy hÇu nh− chØ cã c¶nh. sù ®ång nhÊt vÒ t©m tr¹ng trong sù ®èi Nh−ng trong c¸i c¶nh kia ®· thÓ hiÖn lËp vÒ kho¶ng c¸ch kh«ng gian. chan chøa t×nh cña nhµ th¬ hä LÝ trong Hai c©u cuèi lµ sù ®ång nhÊt ng−êi chinh phô víi giã xu©n ®Ó råi l¹i ®èi lËp cuéc ®−a tiÔn nµy th«ng qua hai nh·n tù víi giã xu©n. Lµn giã xu©n ®· gîi lªn lµ “c«” vµ “duy”. Trong bµi th¬ “§iÓu h¹nh phóc løa ®«i trong lßng ng−êi minh gi¶n” (Khe chim kªu) cña V−¬ng chinh phô. Giã xu©n còng tù do ån µo Duy – nhµ th¬ PhËt, tø th¬ chñ yÕu ®−îc ch¼ng ai ng¨n næi, nh− nçi lßng ng−êi t¹o nªn nhê quan hÖ dïng ®éng t¶ tÜnh chinh phô kh«n ngu«i nhí th−¬ng da thËt tinh tÕ. Yªn tÜnh ®−îc nhµ th¬ miªu diÕt kÎ chinh phu n¬i l÷ thø. Nh−ng lµn t¶ ngµy cµng t¨ng tiÕn. §Çu tiªn lµ sù giã xu©n kh«ng quen biÕt kia chui vµo yªn tÜnh cña “ng−êi nhµn” trong ®ªm mµn còng lµm ng−êi chinh phô giËt v¾ng nghe ®−îc c¶ “tiÕng ®éng” cña hoa m×nh c¶nh gi¸c. C©u cuèi lµ mét c©u hái quÕ nhÑ r¬i. Yªn tÜnh ®−îc n©ng lªn ®Õn cña ng−êi chinh phô - hái giã hay tù hái tr×nh ®é tuyÖt ®èi tíi møc ngän nói vµo m×nh ®Ó råi kh¼ng ®Þnh sù kiªn trinh mïa xu©n còng nh− nhoÌ tan biÕn vµo trong tr¾ng cña ng−êi chinh phô. ®Êt trêi - “xu©n s¬n kh«ng”. Yªn tÜnh Râ rµng th«ng qua viÖc ®ång nhÊt c¸c còng lµm cho ¸nh tr¨ng võa lãe s¸ng mÆt ®èi lËp LÝ B¹ch ®· t¹o dùng ®−îc ®· bÞ chuyÓn ®æi chøc n¨ng thµnh søc mét tø th¬ trong s¸ng vµ ®Ëm t×nh ng−êi. m¹nh cña ©m thanh khiÕn cho chim nói kinh h·i vµ cuèi cïng lµ khe nói cµng Nghiªn cøu Trung Quèc sè 8(96) - 2009 62
  10. VÒ t− duy nghÖ thuËt… thÓ nhá nhoi trong ®¹i vò trô bao la, míi yªn tÜnh h¬n khi tiÕng chim kªu ®ªm thÊy hÕt ®−îc nçi ®au c« ®éc tuyÖt ®èi vang lªn, l¹i t¾t lÞm ®i, ®Ó råi tr¶ l¹i cho cña nhµ th¬. Håi h−¬ng ngÉu th− l¹i lµ n¬i ®©y sù yªn tÜnh cµng ®Ëm ®Æc h¬n, mét c¶nh huèng ®Æc biÖt kh¸c cña H¹ còng nh− trong ®ªm ®en chØ cÇn mét ¸nh Tri Ch−¬ng. T×nh huèng ®Æc biÖt nµy lö lãe lªn råi l¹i t¾t chØ lµm cho mÇu ®en ®· t¹o nªn nÐt ®éc ®¸o “ngô bi − hµi” cña ®ªm thªm ®Ëm ®Æc h¬n mµ th«i. C¶ (göi c¸i bi vµo c¸i hµi) cña bµi th¬. H¬n bµi th¬ lµ ch÷ “tÜnh” tuyÖt ®èi cña ThiÒn t¸m m−¬i n¨m míi vÒ quª, b¹n bÌ, hä ®−îc thÓ hiÖn b»ng nh©n tè “®éng” ®èi lËp. hµng cïng trang løa kh«ng cßn nªn nhµ c. KiÓu cÊu tø thø ba lµ dùng lªn c¸c th¬ vèn lµ “chñ” l¹i bÞ biÕn thµnh “c¶nh huèng” hµm chøa ®Çy m©u thuÉn. “kh¸ch” tr−íc nh÷ng ch¸u bÐ t−¬i c−êi RÊt nhiÒu bµi th¬ §−êng kh«ng hÒ cã mµ “xa l¹”. Nô c−êi cµng hån nhiªn mµ c¶nh ®Ó thÓ hiÖn t×nh, còng ch¼ng thÊy ng©y th¬ cña nh÷ng ch¸u bÐ l¹i cµng lµm cã sù ®ång nhÊt c¸c mÆt ®èi lËp, mµ chØ cho nçi buån, thÊt väng cña nhµ th¬ cµng thÊy nhµ th¬ dùng lªn nh÷ng c¶nh t¨ng lªn trong t×nh huèng ®Õn s÷ng sê huèng ®Æc biÖt víi nh÷ng quan hÖ phi nµy. Vµ §é Tang Cµn l¹i lµ mét kho¶nh logic. Con ng−êi sÏ ®−îc “®èn ngé” khi kh¾c ®èn ngé khi rêi Tinh Ch©u n¬i l−u r¬i vµo nh÷ng c¶nh huèng nµy. KiÓu cÊu tró ®· m−êi n¨m. M−êi n¨m lµm kh¸ch tø nµy rÊt gÇn víi “c«ng ¸n ThiÒn”. §ã lµ Tinh Ch©u, lßng kh«ng ngu«i nhí quª c¸ch dïng h×nh thøc lêi d¹y ®Ó ®−a ra nhµ. Nh−ng h«m nay qua bÕn Tang Cµn, phÐp tu tËp trùc tiÕp cña c¸c thiÒn s− vÜ nh×n l¹i Tinh ch©u ®· thµnh cè h−¬ng. ®¹i ®êi §−êng, gióp c¸c ®Ö tö cña m×nh ThËt bÊt ngê, t−ëng nh− phi lÝ nh−ng ®èn ngé trùc tiÕp, bá qua nhiÒu kh©u nghÜ kÜ l¹i th× thÊy rÊt hîp lÝ. TÊt c¶ lµ trung gian. Logic cña c«ng ¸n ThiÒn lµ nh÷ng c¶nh huèng ®Æc biÖt nµy ®Òu dùa logic cña c¸i phi lÝ. Nã bÎ g·y nh÷ng theo quy luËt bÊt ngê ®Õn møc phi l«gic chuÈn mùc quen thuéc cña lÏ ph¶i th«ng cña t− duy quan hÖ. th−êng, ph¸ tan t¶ng b¨ng vÜnh cöu cña Cè nhiªn ®Ó t×m hiÓu hÕt c¸i hay c¸i “lÝ tÝnh phæ th«ng”, ®Ó råi sau ®ã, khi c©n ®Ñp cña th¬ §−êng cßn ph¶i quan t©m b»ng ®−îc trªn nh÷ng m¶nh vì nµy lµ sù tíi nhiÒu yÕu tè nghÖ thuËt kh¸c c¶ bªn ®èn ngé. Nh÷ng bµi th¬ tiªu biÒu cho trong vµ bªn ngoµi t¸c phÈm ®Ó cã c¸ch kiÓu cÊu tø nµy lµ: §¨ng U Ch©u ®µi ca tiÕp cËn tæng thÓ, liªn ngµnh. Song t×m (TrÇn Tö Ngang), Håi h−¬ng ngÉu th− hiÓu th¬ §−êng tõ gãc ®é v¨n hãa, ®Æc (H¹ Tri Ch−¬ng), §é Tang Cµn (Gi¶ biÖt lµ tõ t− duy quan hÖ lµ mét vÊn ®Ò §¶o), T©n gi¸ n−¬ng (V−¬ng KiÕn)… cã tÝnh then chèt vµ lÝ thó høa hÑn cã Trong c¶nh huèng TrÇn Tö Ngang ®øng thÓ ®em l¹i nh÷ng kiÕn gi¶i míi. T− duy trªn §µi U Ch©u nh×n tr−íc, nh×n sau quan hÖ ®· ¶nh h−ëng m¹nh mÏ vµ s©u ch¼ng thÊy ai, ngÉm trêi ®Êt mµ r¬i lÖ. s¾c tíi qu¸ tr×nh s¸ng t¹o nghÖ thuËt Cã c¶m nhËn ®−îc sù trèng v¾ng v« cïng cña th¬ §−êng vµ ®· trë thµnh mét kiÓu gi÷a thêi gian vµ kh«ng gian cña mét c¸ Nghiªn cøu Trung Quèc sè 8(96) - 2009 63
  11. trÇn lª b¶o logic ph−¬ng §«ng thÊm nhuÇn trong ®ã t− duy ®éc h÷u cña ®êi §−êng. Cïng víi vµ sÏ dÇn tù c¶i t¹o tõ bªn trong theo nh÷ng m· v¨n hãa kh¸c, kiÓu t− duy nÕp t− duy vµ nÕp sèng ph−¬ng §«ng. VÒ quan hÖ nµy ®· ®em l¹i cho nÒn v¨n häc mét ý nghÜa nµo ®ã, chñ nghÜa hËu hiÖn Trung Quèc vµ v¨n häc thÕ giíi ngän ®¹i ph−¬ng §«ng, trong ®ã cã t− duy nói th¬ §−êng sõng s÷ng h¬n ngµn n¨m quan hÖ, t− duy sèng tù nhiªn ph−¬ng nay. §«ng ®· cã chøc n¨ng cøu thÕ c¶ thÕ giíi Trong thêi hËu hiÖn ®¹i h«m nay, nÕu ph−¬ng T©y ®ang chuyÓn tõ “v¨n hãa” nh− chñ nghÜa hËu hiÖn ®¹i ph−¬ng T©y sèng sang “v¨n minh” chÕt, b»ng c¸ch hiÖn ra nh− sù tù hñy cña nÒn v¨n hãa ®Æt vµo t©m hån con ng−êi ph−¬ng T©y ý ch©u ¢u cò, nh− sù tõ bá qu¸ khø vÜ ®¹i chÝ vµ l«gic cña ph−¬ng §«ng. Ph¶i cña m×nh th× chñ nghi· hËu hiÖn ®¹i ch¨ng ®©y còng lµ søc m¹nh cña v¨n hãa ph−¬ng §«ng l¹i lµ sù gi¶i phãng vµ sù mÒm ph−¬ng §«ng. trë vÒ víi chÝnh b¶n th©n m×nh, trong t©m hån m×nh. T− duy ph−¬ng T©y bÞ h¹n chÕ bëi cÊp ®é lÝ tÝnh vµ thùc dông chó thÝch: kh«ng thÓ nµo hiÓu vµ chÊp nhËn ®−îc (1), (2) Phan Ngäc: C¸i hay cña th¬ t− duy “logic siªu lÝ”, “t− duy gi÷a nh÷ng §−êng – C¸ch gi¶i thÝch v¨n häc b»ng dßng ch÷”, “c¸i logic sèng tù nhiªn” cña ng«n ng÷ häc. Nxb TrÎ, 1995, tr 116. tr ph−¬ng §«ng. C¸i logic sèng tù nhiªn 139) trong t©m hån mçi con ng−êi ph−¬ng §«ng, cã thÓ kÕt hîp nh÷ng mÆt ®èi lËp theo c¸ch cña m×nh, dïng chóng nh− T− liÖu tham kh¶o chÝnh nh÷ng m· sè mµ chØ nh÷ng ng−êi cã cïng mét kiÓu t©m hån, mét kiÓu t− duy 1. TrÇn Lª B¶o: “Nghiªn cøu gi¶ng d¹y v¨n häc Trung Quèc tõ m· v¨n hãa”, míi hiÓu ®−îc. Vµ t− duy quan hÖ víi c¸c tr.387-396 trong “Mét sè vÊn ®Ò vÒ lÝ luËn c¨p ®«i ©m – d−¬ng, b¶n chÊt – hiÖn vµ lÞch sö v¨n häc”, Nxb §HQG HN 2002 t−îng, kÝ hiÖu – ý nghÜa… vÉn cßn in 2. TrÇn Lª B¶o: ý c¶nh nghÖ thuËt ®Ëm trong trong t©m thøc c¸c d©n téc, trong th¬ cæ Trung Quèc, t¹p chÝ Nghiªn c¸c nÒn v¨n hãa ph−¬ng §«ng sÏ cã t¸c cøu Trung Quèc sè 2(60) - 2005 dông bæ khuyÕt cho t− duy lÝ tÝnh l¹nh 3. TrÇn Lª B¶o: Gi¶i m· v¨n hãa trong t¸c phÈm v¨n häc (kh¶o s¸t tõ v¨n häc lïng trong t©m thøc v¨n hãa ph−¬ng Trung Quèc), sè 2(90) - 2009 T©y ®ang rÖu r·. VÒ nguyªn t¾c cã thÓ 4. S. Kornev: Chñ nghÜa hËu hiÖn ®¹i ®em logic ph−¬ng §«ng thÇn bÝ nµy göi ph−¬ng T©y vµ chñ nghÜa hËu hiÖn ®¹i vµo c¸c s¶n phÈm hËu hiÖn ®¹i cña v¨n ph−¬ng §«ng. V¨n hãa NghÖ An 149 25-5- hãa ®¹i chóng råi xuÊt c¶ng sang thÞ 2009 tr−êng ph−¬ng T©y. Con ng−êi ph−¬ng 5. Nh÷ Thµnh: Thö t×m hiÓu tø th¬ cña T©y vèn ®· mÊt ®i t©m thøc tù nhiªn, th¬ §−êng, t¹p chÝ V¨n häc 1-1982 trong qu¸ tr×nh tiªu thô s¶n phÈm hËu 6. NguyÔn Kh¾c Phi, TrÇn §×nh Sö: VÒ thi ph¸p th¬ §−êng, Nxb §µ N½ng 1997 hiÖn ®¹i ph−¬ng §«ng, sÏ hÊp thu nh÷ng Nghiªn cøu Trung Quèc sè 8(96) - 2009 64
  12. VÒ t− duy nghÖ thuËt… Nghiªn cøu Trung Quèc sè 8(96) - 2009 65
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

LV.15: Bộ Đồ Án Tốt Nghiệp Chuyên Ngành Cơ Khí
65 tài liệu
2431 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
4=>1