Báo cáo "Phân tích và dự báo các yếu tố chính ảnh hưởng đến mức sinh ở Việt Nam – Khuyến nghị về chính sách" cung cấp cho người đọc các kiến thức: Một số vấn đề về lý thuyết, mức sinh và các yếu tố ảnh hưởng ở Việt Nam, dự báo mức sinh ở Việt Nam, các khuyến nghị. Mời các bạn cùng tham khảo.
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Báo cáo Phân tích và dự báo các yếu tố chính ảnh hưởng đến mức sinh ở Việt Nam – Khuyến nghị về chính sách - Nguyễn Đình Cử, Phạm Đại Đồng
- Phân tích và dự báo các yếu tố chính
ảnh hưởng đến mức sinh ở Việt Nam
– khuyến nghị về chính sách
Nguyễn Đình Cử,
Phạm Đại Đồng
Đại học Kinh tế quốc dân
- Sinh sản là nhân tố quyết định sự duy trì xã hội
loài người, ảnh hưởng trực tiếp đến quy mô, cơ
cấu, tốc độ tăng dân số và do đó tác động lớn tới
quá trình phát triển của mỗi quốc gia.
Do vậy, sinh sản và mức sinh sản đã được quan
tâm rất sớm từ phía các nhà khoa học và các nhà
quản lý.
- 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ LÝ THUYẾT
Lý thuyết động lực sinh học.
Năm 1798, Thomas Robert Malthus nêu quan
điểm: Sinh sản của con người mang bản chất sinh
vật. Động lực của nó là sự đam mê giới tính.
- Lý thuyết động lực xã hội.
Năm 1836 nhà triết học và và lịch sử người Anh -
Morton cho rằng: động lực thăng tiến xã hội là
nguyên nhân căn bản dẫn đến giảm sinh.
Lý thuyết động lực kinh tế: so sánh chi phí và
lợi ích.
Năm 1957, Liebenstein - nhà khoa học Áo cho
rằng, cha mẹ quyết định sinh đẻ trên cơ sở so
sánh lợi ích và chi phí sinh con.
- Thế kỷ 20 xuất hiện những khung lý thuyết
phản ảnh chi tiết hơn mối quan hệ giữa Mức
sinh và các nhân tố ảnh hưởng, bao gồm:
nhân tố, kinh tế, tâm lý, văn hóa, xã hội, môi
trường, dân số, kế hoạch hóa gia đình.
Chẳng hạn, Mô hình của Kingsley Davis và
Judith Blake (1956); Mô hình của Ronald
Freedman và Mô hình của John Bongaarts
(1983)
- Sơ đồ chung của các lược đồ này có dạng:
Biến Các biến
Mức sinh
độc lập KT-XH trung gian
Tuy nhiên, các mô hình này chưa tính đến:
(1) Tác động của chính sách dân số và
(2) Tác động ngược trở lại của mức sinh đến các
biến độc lập.
- Sơ đồ 1: Quan hệ nhân quả giữa mức sinh và các biến ( ĐỀ XUẤT)
Kinh tế
Quy mô Biến
Tâm lý MỨC
Cơ cấu trung
Văn hóa
Phân bố SINH
Xã hội gian
dân số
Môi trường
Chính sách
dân số
- 2. 2. MỨC SINH VÀ CÁC YẾU TỐ ẢNH
HƯỞNG Ở VIỆT NAM
- 2.1. Xu hướng giảm sinh ở Việt Nam.
Bảng 1: Số con trung bình của một phụ nữ (TFR) thời kỳ 1960 - 2012
Giai đoạn TFR Giai đoạn TFR Năm TFR
1960-1964 6,39 1/4/1992-31/3/1993 3,5 1/4/2004-31/3/2005 2,11
1965-1969 6,81 1/4/1993-31/3/1994 3,1 1/4/2005-31/3/2006 2.09
1969-1974 6,1 1/4/1998-31/3/1999 2,33 1/4/2006-31/3/2007 2,07
1974-1979 4,8 1/4/1999-31/6/2000 2,28 1/4/2007-31/3/2008 2,08
1/4/1986-31/3/1987 4,2 1/7/2000-31/3/2001 2,25 1/4/2008-31/3/2009 2,03
1/4/1987-31/3/1988 4,0 1/4/2001-31/3/2002 2,28 1/4/2009-31/3/2010 2,00
1/4/1988-31/3/1989 3,8 1/4/2002-31/3/2003 2,12 1/4/2010-31/3/2011 1,99
1/4/1991-31/3/1992 3,9 1/4/2003-31/3/2004 2,23 1/4/2011-31/3/2012 2,05
- Biến động TFR Việt Nam thời kỳ 1987- 2012
4.50 4.20
4.00 3.90
4.00
3.80 3.50
3.50
3.10
3.00
2.50 2.28 2.28 2.23
2.09 2.08
2.33 2.00 2.05
2.00 2.25 2.11 2.07
2.12 2.03 1.99
1.50
1.00
0.50
0.00
1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015
- 2.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến mức sinh ở Việt
Nam
2.2.1 Tác động của các biến phát triển
Cùng chịu tác động của Chính sách dân số quốc gia
nhưng mức sinh ở thành thị thấp hơn ở nông thôn
Bảng 2: Tổng tỷ suất sinh ở thành thị và nông thôn.
Khu vực 1989 1999 2009
Nông thôn 4,3 2,6 2,14
Thành thị 2,3 1,7 1,81
- HDI là chỉ số tổng hợp phản ảnh chất lượng
cuộc sống. Vì vậy, dựa trên số liệu 1999, ước
lượng
TFR = 9,21 – 10, 04 HDI. [1]
Hệ số của HDI trong mô hình mang dấu âm và
có giá trị tuyệt đối lớn, cho thấy mỗi bước tiến
của chất lượng cuộc sống được “đánh đổi” bởi
sự suy giảm lớn mức sinh
- Để phân tích chi tiết hơn, dựa vào số liệu Tổng điều
tra Dân số 1999, hơn 30 biến “phát triển” đã được
tuyển loại, còn 3 biến tác động có ý nghĩa đến mức
sinh, như sau:
TFR = 6,37 - 0,077 X1 + 0,051 X2 + 0,012 X3 [2]
Trong đó:
- X1: Tỷ lệ người lớn biết chữ.
- X2: Tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi bị suy dinh dưỡng
- X3: Tỷ lệ hộ sử dụng nước sạch.
Mô hình đạt được hệ số tương quan R = 0,907
- Với số liệu Tổng điều tra Dân số 2009, hàm hồi quy
được ước lượng là:
TFR = 8,313 - 0,087 X1 + 0,003X2 + 0,013 X3
- 0,005 X4 - 0,007 X5
-
X1: Tuổi thọ.
- X2: Tỷ lệ hộ có nhà ở kiên cố
- X3: Tỷ trọng thất nghiệp nữ
- X4: Tỷ lệ biết chữ của dân số nữ 15 tuổi trở lên
- X5: Diện tích nhà ở bình quân đầu người
Mô hình đạt được hệ số tương quan R = 0,815
- 2.2.2 Tác động của Luật pháp, Chính sách DS-
KHHGĐ đến giảm sinh
• Giảm sinh là một chính sách nhất quán của Đảng
và Nhà nước Việt Nam, từ năm 1961.
• KHHGĐ luôn được đề cập trong các Đại hội
Đảng, đặc biệt Nghị quyết 4 năm 1993
• KHHGĐ được ghi trong Hiến pháp 1992 và Luật
• Chính phủ có 3 Chiến lược cho từng giai đoạn, từ
năm 1993-2020.
• Bộ máy tổ chức từ TW đến bản làng. Từ 1990
đến 2010 Kinh phí cho Chương trình tăng 90 lần !
- Chính sách Dân số mạnh mẽ đã tác động đến giảm
sinh với những bằng chứng sau:
(1) Kết quả giảm sinh của Việt Nam vượt trội so
với trình độ phát triển.
Năm 2005, có 39 nước có HDI cao hơn Việt Nam
nhưng TFR cũng cao hơn Việt Nam
(2) Mức sinh đã giảm mạnh sau Hội nghị Trung
ương 4.
Bảng 1 cho thấy, nếu 5 năm trước Hội nghị
Trung ương 4, Tổng tỷ suất sinh chỉ giảm được 0,3
thì 10 năm sau Nghị quyết Hội nghị này (1993-
2003), TFR đã giảm tới 1,4.
- (3) Chính sách tác động mạnh mẽ đến biến trung
gian – sử dụng BPTT và qua đó đến mức sinh.
Những người phụ nữ tuy có cùng trình độ học vấn
( Cùng một giá trị của biến phts triển nhưng ở thời
điểm 1994 và 2006, các giá trị của “biến trung
gian” của họ đã thay đổi và mức sinh của họ đã
giảm nhiều (Bảng 5). Điều này chứng tỏ biến
“Chính sách” đã có tác động.
- Bảng 5: Biến đổi sử dụng BPTT và mức sinh
1994 2006
Tỷ lệ
Trình độ giáo dục Tỷ lệ sử Tỷ lệ sử
Tỷ lệ sử Số con
dụng sử dụng Số con
dụng
BPTT BPTT đã sinh dụng BPTT đã sinh
hiện đại BPTT hiện
đại
Chưa đi học 35,24 26,15 4,02 71,0 63,4 3,2
Chưa tốt nghiệp 36,59 3,98
TH 55,70 78,0 67,8 2,7
Tiểu học (TH) 63,04 40,38 3,06
Trung học cơ sở 73,75 52,12 2,58 79,8 69,6 2,3
75,4 62,8 1,9
THPT trở lên 76,37 48,39 1,87
- 4) Tác động đến các biến trung gian: phá thai
Luật pháp Việt Nam cho phép phá thai. “Chuyên
gia bộ Y tế đánh giá số ca nạo phá thai hàng năm
bằng số ca sinh.
Riêng số ca nạo phá thai trong y tế Nhà nước như
sau: Năm 1992: 1,33 triệu; 1993: 1,20 triệu; 1994:
1,25 triệu; 1995: 1,20 và 1996: 1,22 triệu... [15].
Như vậy, có thể ước lượng, phá thai đã làm giảm
một nửa mức sinh vào thập niên 90 của thế kỷ
trước
- 2.2.3 Tác động đồng thời của trình độ phát triển
và Chính sách dân số đến giảm sinh
TFR = 7,202 – 5,077 HDI – 0,5422logX.
X là kinh phí hàng năm do Ngân sách Nhà nước
cấp cho Chương trình DS-KHHGĐ
Hệ số tương quan của Hàm hồi quy này lên tới 0,98
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
