Báo cáo tổng kết đề tài cấp bộ: Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác chống tham nhũng của các cơ quan thanh tra nhà nước theo luật phòng, chống tham nhũng

Chia sẻ: Lê Thương | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:85

Thêm vào BST

Báo xấu

338
lượt xem 116
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiến về vị trí, vai trò và trách nhiệm của các cơ quan thanh tra nhà nước trong thực hiện nhiệm vụ phòng, chống tham nhũng; đưa ra phương hướng, các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động phòng, chống tham nhũng; đưa ra cơ sở khoa học để Thanh tra Chính phủ xem xét, sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp luật theo thẩm quyền hoặc kiến nghị các cấp có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành các văn bản pháp luật mới cóa quy định về nhiệm vụ, quyền hạn phòng, chống tham nhũng của các cơ quan thanh tra nhà nước. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo tổng kết đề tài cấp bộ: Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác chống tham nhũng của các cơ quan thanh tra nhà nước theo luật phòng, chống tham nhũng

Thanh tra chÝnh phñ B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp bé Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c chèng tham nhòng cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc theo luËt phßng, chèng tham nhòng Chñ nhiÖm ®Ò tµi: ts . trÇn ngäc liªm 6607 24/10/2007 hµ néi - 2007
Më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi. Nh÷ng n¨m qua, thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi toµn diÖn ®Êt n−íc, d−íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng chóng ta ®· ®¹t ®−îc nhiÒu thµnh tùu quan träng trªn mäi mÆt cña ®êi sèng kinh tÕ - x· héi, cô thÓ lµ: kinh tÕ cã nh÷ng b−íc ph¸t triÓn m¹nh mÏ, ®êi sèng nh©n d©n ®−îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ, an ninh quèc phßng ®−îc gi÷ v÷ng, ngo¹i giao ®−îc më réng, chóng ta ®· cã nh÷ng thµnh c«ng b−íc ®Çu trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò quan träng ®Ó ®Êt n−íc thùc hiÖn th¾ng lîi c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc. Tuy nhiªn, bªn c¹nh ®ã chóng ta còng ®ang ph¶i ®ối mÆt víi nh÷ng nguy c¬ vµ th¸ch thøc lín mµ mét trong nh÷ng nguy c¬ lµm c¶n trë c«ng cuéc ®æi míi chÝnh lµ tÖ tham nhòng. N¹n tham nhòng cïng víi sù l·ng phÝ diÔn ra nghiªm trọng, kÐo dµi g©y thiÖt h¹i lín vÒ tµi s¶n cña nhµ n−íc, lµm b¨ng ho¹i ®¹o ®øc cña mét bé phËn c¸n bé, c«ng chøc; lµm xãi mßn lßng tin của nh©n d©n vµ lµ nguy c¬ ®e dọa sù tån vong cña chÕ ®é. Trong c«ng cuéc ®Êu tranh phßng, chèng tham nhòng ®Çy cam go nµy, c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc cã mét vai trß rÊt quan träng, cïng víi c¸c c¬ quan cã chøc n¨ng ®Êu tranh phßng, chèng tham nhòng kh¸c nh− kiÓm to¸n, kiÓm s¸t, ®iÒu tra, toµ ¸n, c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc ®· ph¸t hiÖn vµ xö lý nhiÒu vô viÖc tiªu cùc, tham nhòng, gãp phÇn vµo c«ng cuéc phßng, chèng tham nhòng ë n−íc ta trong thêi gian võa qua. Tõ ho¹t ®éng thùc tiÔn, trong ph¹m vi nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña m×nh c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc ®· tÝch cùc ®æi míi quy tr×nh vµ ph−¬ng thøc ho¹t ®éng, h−íng néi dung cña c¸c cuéc thanh tra tËp trung vµo nh÷ng lÜnh vùc cã nhiÒu bøc xóc, dÔ ph¸t sinh tiªu cùc, tham nhòng nh− c¸c lÜnh vùc qu¶n lý ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n, tµi chÝnh nhµ n−íc, chÝnh s¸ch x· héi, qu¶n lý c¸c dù ¸n ®Çu t− x©y dùng, qu¶n lý vµ sö dông ®Êt ®ai... Qua kÕt qu¶ thanh tra, 1
®· gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n−íc trªn c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi, ng¨n ngõa c¸c hµnh vi sai ph¹m, kÞp thêi ph¸t hiÖn vµ xö lý c¸c hµnh vi tham nhòng, b¶o vÖ lîi Ých cña Nhµ n−íc, quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n, c¬ quan, tæ chøc. Qua nghiªn cøu vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc theo Ph¸p lÖnh chèng tham nhòng n¨m 1998 cho thÊy, ho¹t ®éng phßng, chèng tham nhòng cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc ch−a ®−îc x¸c ®Þnh mét c¸ch trùc tiÕp mµ ho¹t ®éng ®Êu tranh phßng, chèng tham nhòng cña c¸c c¬ quan thanh tra ®−îc tæng kÕt vµ rót ra tõ c¸c ho¹t ®éng thanh tra kinh tÕ - x· héi vµ gi¶i quyÕt khiÕu n¹i, tè c¸o của c«ng d©n. Vai trß cña thanh tra trong viÖc gióp ChÝnh phñ còng nh− Thñ tr−ëng c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc kh¸c trong viÖc theo dâi, ®«n ®èc c¸c cÊp, c¸c ngµnh thùc hiÖn chøc n¨ng phßng, chèng tham nhòng lµ ch−a râ rµng. V× vËy, Thanh tra Nhµ n−íc tr−íc ®©y ch−a thùc sù trở thµnh ®Çu mèi ®Ó gióp ChÝnh phñ trong c«ng t¸c nµy, chÝnh v× vËy mµ mçi khi ®−îc yªu cÇu b¸o c¸o vÒ t×nh h×nh tham nhòng vµ ®Êu tranh chèng tham nhòng th× Thanh tra Nhµ n−íc (nay lµ Thanh tra ChÝnh phñ) gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n, lóng tóng. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, tr−íc yªu cÇu cña công cuộc ®Êu tranh phßng, chèng tham nhòng th× viÖc ®æi míi c¬ chÕ vµ x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan nhµ n−íc trong phßng, chèng tham nhòng lµ vÊn ®Ò ®−îc ®Æt ra rÊt cÊp b¸ch. Các qui ®Þnh vÒ vÊn ®Ò nµy còng ®· tõng b−íc ®−îc hoµn thiÖn, trong ®ã ph¶i thÊy râ r»ng vai trß vµ tr¸ch nhiÖm cña thanh tra trong ®Êu tranh phßng, chèng tham nhòng ngµy cµng râ nÐt. Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ ChÝnh phñ uû quyÒn cho Tæng thanh tra ký C«ng −íc cña Liªn hîp quèc vÒ chèng tham nhòng; còng kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ LuËt phßng, chèng tham nhòng, mét v¨n b¶n ph¸p lý hÕt søc quan träng ®−îc Quèc héi th«ng qua n¨m 2005 l¹i ®−îc giao cho Thanh tra ChÝnh phñ so¹n th¶o. §iÒu nµy, thÓ hiÖn c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc cã vai trß rÊt quan träng trong ®Êu tranh phßng, chèng tham nhòng. NÕu theo Ph¸p lÖnh chèng tham nhòng n¨m 1998, tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc trong phßng, chèng 2
tham nhòng ®· ®−îc nh¾c ®Õn tuy cßn t−¬ng ®èi mê nh¹t th× ®Õn khi Quèc héi kho¸ XI th«ng qua LuËt thanh tra n¨m 2004, ®· kh¼ng ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña các c¬ quan thanh tra nhµ n−íc trong phßng, chèng tham nhòng. Nh−ng phải cho ®Õn khi LuËt phßng, chèng tham nhòng n¨m 2005 ®−îc ban hµnh th× vai trß, tr¸ch nhiÖm, vÞ trÝ, quyÒn h¹n cña thanh tra trong phßng, chèng tham nhòng míi ®−îc ®Ò cËp râ nÐt. Trong ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi, nhãm nghiªn cøu ®· ®i s©u t×m hiÓu quan ®iÓm cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, cña §¶ng ta vÒ phßng, chèng tham nhòng vµ vÞ trÝ, vai trß cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc trong phßng, chèng tham nhòng th«ng qua c¸c ho¹t ®éng thanh tra vµ gi¶i quyÕt khiÕu n¹i, tè c¸o. §ång thêi minh häa b»ng kÕt qu¶ ho¹t ®éng thùc tiÔn cña ngµnh thanh tra trong nh÷ng n¨m qua ®Ó minh chøng vÒ vai trß, vÞ trÝ cña c¸c c¬ quan thanh tra trong phßng, chèng tham nhòng vµ rót ra nh÷ng mÆt ®· lµm ®−îc, nh÷ng mÆt cßn tån t¹i, h¹n chÕ trong ho¹t ®éng phßng, chèng tham nhòng cña c¸c c¬ quan thanh tra. Trªn c¬ së ®ã, kiÕn nghÞ nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc trong phßng, chèng tham nhòng theo tinh thÇn cña LuËt phßng, chèng tham nhòng, phï hîp víi t×nh h×nh hiÖn nay. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu. KÓ tõ tr−íc ®Õn nay, ®· cã nhiÒu ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc, nhiÒu bµi viÕt chuyªn kh¶o trªn c¸c B¸o thanh tra, T¹p chÝ thanh tra hoÆc c¸c B¸o, T¹p chÝ chuyªn ngµnh ®Ò cËp ®Õn thùc tr¹ng ho¹t ®éng phßng, chèng tham nhòng cña c¸c c¬ quan cã chøc n¨ng ®Êu tranh phßng, chèng tham nhòng, trong ®ã cã ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc, trong ®ã còng cã ®−a ra c¸c c¨n cø khoa häc cña nh÷ng gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng phßng chèng tham nhòng cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc nh− §Ò tµi khoa häc cÊp bé: “Thanh tra víi cuéc ®Êu tranh chèng tham nhòng hiÖn nay”, n¨m 1996 cña Vô tr−ëng Vô Néi chÝnh - V¨n x· Ph¹m H−ng, Thanh tra Nhµ n−íc, §Ò tµi cÊp c¬ së: “Tr¸ch nhiÖm cña c¸c tæ chøc thanh tra nhµ n−íc trong ®Êu tranh chèng tham nhòng”, n¨m 2005 cña Phã phßng tæng hîp, Thanh tra ChÝnh phñ NguyÔn ThÞ ¸nh TuyÕt. 3
Mét sè s¸ch chuyªn kh¶o nh−: “Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ phßng ngõa vµ chèng tham nhòng” do ViÖn Khoa häc thanh tra cïng Tr−êng C¸n bé thanh tra phèi hîp víi Nhµ xuÊt b¶n T− ph¸p ph¸t hµnh n¨m 2004; cuèn “C¬ chÕ gi¸m s¸t, kiÓm to¸n vµ thanh tra ë ViÖt Nam” do ViÖn Khoa häc thanh tra phèi hîp víi Nhµ xuÊt b¶n T− ph¸p ph¸t hµnh n¨m 2004; bµi viÕt trªn b¸o Tuæi trÎ cuèi tuÇn ngµy 21/7/2007, pháng vÊn Nguyªn Phã Tæng thanh tra Lª §×nh §Êu: “Muèn chèng tham nhòng cã hiÖu qu¶: ph¶i ®Ó c¬ quan thanh tra ®−îc ®éc lËp”… Tuy nhiªn, c¸c nghiªn cøu ®ã míi chØ ®Ò cËp ë møc ®é chung nhÊt, phï hîp víi c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt phßng, chèng tham nhòng cña thêi ®iÓm ®ã hoÆc ch−a ®i s©u vµo nghiªn cøu, ph©n tÝch vµ luËn gi¶i s©u s¾c vÒ nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng phßng, chèng tham nhòng cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc. MÆt kh¸c, trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, x©y dùng thÓ chÕ ph¸p luËt vÒ thanh tra, phßng, chèng tham nhòng thêi gian qua, nhÊt lµ qu¸ tr×nh nghiªn cøu x©y dùng LuËt thanh tra, LuËt phßng, chèng tham nhòng th× vÞ trÝ, vai trß còng nh− tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc trong phßng, chèng tham nhòng còng ®−îc ®Æt ra vµ quy ®Þnh trªn b×nh diÖn chung, phï hîp víi c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt kh¸c vÒ thanh tra, phßng, chèng tham nhòng, tuy nhiªn ë gãc ®é nµo ®ã th× c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt ®ã khi ¸p dông vµo thùc tiÔn còng ch−a thùc sù n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng phßng, chèng tham nhòng cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc, phï hîp víi t×nh h×nh hiÖn nay. V× thÕ, viÖc nghiªn cøu cña ®Ò tµi nµy ®−îc tiÕn hµnh trªn c¬ së kÕt qu¶ c¸c nghiªn cøu tr−íc ®©y vµ c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt hiÖn hµnh, ®ång thêi lµm râ thªm mét sè vÊn ®Ò mµ thùc tiÔn thùc hiÖn nhiÖm vô phßng, chèng tham nhòng cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc ®ang ®ßi hái ®Ó ®−a ra nh÷ng gi¶i ph¸p cã tÝnh thêi sù hiÖn nay ®Ó kÞp thêi n©ng cao hiÖu qu¶ phßng, chèng tham nhòng cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc theo yªu cÇu cña LuËt phßng, chèng tham nhòng. 3. Môc tiªu nghiªn cøu. ViÖc nghiªn cøu cña ®Ò tµi nh»m ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu sau ®©y: 4
Mét lµ, nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ vÞ trÝ, vai trß vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc trong thùc hiÖn nhiÖm vô phßng, chèng tham nhòng. Hai lµ, ®−a ra ph−¬ng h−íng, c¸c gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng phßng, chèng tham nhòng cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc. Ba lµ, ®−a ra c¬ së khoa häc ®Ó Thanh tra ChÝnh phñ xem xÐt, söa ®æi, bæ sung c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt theo thÈm quyÒn hoÆc kiÕn nghÞ cÊp cã thÈm quyÒn söa ®æi, bæ sung hoÆc ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt míi quy ®Þnh vÒ nhiÖm vô, quyÒn h¹n phßng, chèng tham nhòng cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc, qua ®ã n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng phßng, chèng tham nhòng cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc. 4- §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu. - §èi t−îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ vai trß, vÞ trÝ cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc trong c«ng t¸c phßng, chèng tham nhòng; thùc tr¹ng vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng phßng, chèng tham nhòng cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc. Trªn c¬ së ®ã, ®Ò tµi ph¶i chØ ra ®−îc nh÷ng gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng phßng, chèng tham nhòng cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc, ®¸p øng yªu cÇu thùc tiÔn c«ng t¸c phßng, chèng tham nhòng ®èi víi c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc ®ang ®Æt ra. - Dùa trªn quan ®iÓm cña LuËt thanh tra, LuËt phßng, chèng tham nhòng x¸c ®Þnh thanh tra lµ mét chøc n¨ng thiÕt yÕu cña c«ng t¸c qu¶n lý, viÖc thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng thanh tra, gi¶i quyÕt khiÕu n¹i, tè c¸o lµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc ®Ó phôc vô cho ho¹t ®éng qu¶n lý, ®iÒu hµnh cña Thñ tr−ëng c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc, qua ®ã kÞp thêi ph¸t hiÖn vµ xö lý c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt nãi chung, trong ®ã cã hµnh vi tham nhòng. V× vËy, viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi vÒ nh÷ng gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c phßng, chèng tham nhòng cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc ®−îc x¸c ®Þnh víi ph¹m vi nghiªn cøu lµ ho¹t ®éng phßng, chèng tham nhòng cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ 5
n−íc ®−îc quy ®Þnh trong LuËt phßng, chèng tham nhòng. §ång thêi ®¸nh gi¸ thùc tiÔn viÖc thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng thanh tra, gi¶i quyÕt khiÕu n¹i, tè c¸o ®−îc quy ®Þnh trong LuËt thanh tra, LuËt khiÕu n¹i, tè c¸o khi thùc hiÖn nhiÖm vô phßng, chèng tham nhòng. 5- Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu. ViÖc thùc hiÖn §Ò tµi ®−îc tiÕn hµnh trªn c¬ së ph−¬ng ph¸p luËn M¸c - Lª Nin vÒ chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng vµ chñ nghÜa duy vËt lÞch sö, t− t−ëng Hå ChÝ Minh vÒ Nhµ n−íc vµ ph¸p quyÒn. Trong ®ã ®Æc biÖt chó träng vËn dông quan ®iÓm cña triÕt häc vÒ phÐp biÖn chøng nh− mèi liªn hÖ phæ biÕn vÒ sù ph¸t triÓn, mèi quan hÖ gi÷a c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th−îng tÇng, vÒ c¸c cÆp ph¹m trï c¸i chung, c¸i riªng, néi dung vµ h×nh thøc, b¶n chÊt vµ hiÖn t−îng... ViÖc nghiªn cøu cña ®Ò tµi ®øng trªn quan ®iÓm cña §¶ng, Nhµ n−íc ta vÒ ®æi míi tæ chøc, ho¹t ®éng thanh tra nãi chung trong ®iÒu kiÖn Nhµ n−íc ta ®ang tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi toµn diÖn ®Êt n−íc, x©y dùng Nhµ n−íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa cña d©n, do d©n vµ v× d©n. ViÖc thùc hiÖn ®Ò tµi ®−îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc nghiªn cøu c¸c quy ®Þnh cña LuËt thanh tra, LuËt phßng chèng tham nhòng vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c cã liªn quan quy ®Þnh vÒ tæ chøc, nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc; tiÕn hµnh kh¶o s¸t thùc tr¹ng ho¹t ®éng ®Êu tranh phßng, chèng tham nhòng cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc; tæ chøc c¸c héi nghÞ, héi th¶o ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ vÒ ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc trong phßng, chèng tham nhòng; trªn c¬ së ®ã ®−a ra c¸c ®Ò xuÊt, kiÕn nghÞ vµ c¸c gi¶i ph¸p thÝch hîp ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng phßng, chèng tham nhòng cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc. 6. Nh÷ng ®iÓm míi cña ®Ò tµi. Trªn c¬ së ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng vµ hiÖu qu¶ c«ng t¸c phßng, chèng tham nhòng cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc ®Õn thêi ®iÓm nghiªn cøu cña §Ò tµi, ®¸nh gi¸ nh÷ng mÆt ®−îc, nh÷ng mÆt cßn tån t¹i, h¹n chÕ trong c«ng t¸c phßng, 6
chèng tham nhòng cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc th× ®iÓm míi cña ®Ò tµi chÝnh lµ nh÷ng c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn ®Çy ®ñ, cã tÝnh thêi sù ®Ó tõ ®ã ®−a ra nh÷ng gi¶i ph¸p cã tÝnh ®ét ph¸, nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng phßng, chèng tham nhòng cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc trong t×nh h×nh hiÖn nay. 7. Bè côc cña ®Ò tµi. Ch−¬ng 1. C¬ së khoa häc vÒ vÞ trÝ, vai trß vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc trong phßng, chèng tham nhòng. Ch−¬ng 2. Thùc tr¹ng vµ hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c phßng, chèng tham nhòng cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc. Ch−¬ng 3. Ph−¬ng h−íng vµ gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c phßng, chèng tham nhòng cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc. 7
Ch−¬ng 1 C¬ së khoa häc vÒ vÞ trÝ, vai trß vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc trong phßng, chèng tham nhòng 1.1- Chñ tr−¬ng, quan ®iÓm cña §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vÒ vÞ trÝ, vai trß vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc trong ®Êu tranh phßng, chèng tham nhòng. §¶ng vµ Nhµ n−íc ta x¸c ®Þnh nhiÖm vô ®Êu tranh phßng, chèng tham nhòng lµ nhiÖm vô cña toµn §¶ng, toµn d©n, lµ tr¸ch nhiÖm cña toµn bé hÖ thèng chÝnh trÞ nh»m huy ®éng søc m¹nh tæng hîp cña toµn x· héi tham gia vµo c«ng cuéc ®Êu tranh phßng, chèng tham nhòng. Trong ®ã, c¸c c¬ quan chøc n¨ng nh− thanh tra, kiÓm to¸n, ®iÒu tra, kiÓm s¸t, toµ ¸n cã träng tr¸ch rÊt lín trong viÖc ph¸t hiÖn, ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö c¸c téi ph¹m vÒ tham nhòng. Quan ®iÓm ®ã cña §¶ng ®· ®−îc thÓ hiÖn xuyªn suèt trong c¸c ChØ thÞ, NghÞ quyÕt cña §¶ng, trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cña Nhµ n−íc tõ n¨m 1945 ®Õn nay. Cïng víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng kh¸c ®−îc giao nhiÖm vô ®Êu tranh phßng, chèng tham nhòng, c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc kÓ tõ khi thµnh lËp ®Õn nay, mÆc dï ë mçi giai ®o¹n lÞch sö ®Òu cã nh÷ng ®iÒu chØnh vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô cho phï hîp, nh−ng lu«n gi÷ mét vai trß quan träng trong c«ng t¸c ®Êu tranh phßng, chèng tham nhòng, l·ng phÝ vµ c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt trong ho¹t ®éng qu¶n lý. Th¸ng 6/1978, Ban BÝ th− Trung −¬ng ra Th«ng tri sè 44 vÒ c«ng t¸c chèng quan liªu, cöa quyÒn, tham «, l·ng phÝ trong ®ã nhÊn m¹nh"tæ chøc thanh tra ë c¸c cÊp, c¸c ngµnh ®−îc giao nhiÖm vô lµ c¬ quan th−êng trùc phô tr¸ch theo dâi, kiÓm tra, ®«n ®èc, tæng hîp t×nh h×nh, nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p chØ ®¹o vµ chñ tr× sù phèi hîp víi nh÷ng c¬ quan cã liªn quan ®Ó xö lý nh÷ng vô viÖc ®−îc ph¸t hiÖn". Ngµy 10/11/1979, Ban BÝ th− ®· ra ChØ thÞ sè 81/CT-TW vÒ nhiÖm vô chèng tiªu cùc. B¶n ChØ thÞ nªu râ: "c¸c cÊp thanh tra chÝnh quyÒn lµ mét lùc 8
l−îng quan träng trong cuéc ®Êu tranh nµy, ph¶i lÊy nhiÖm vô chèng tiªu cùc lµm träng t©m cÊp b¸ch". Ngµy 21/5/1988, Ban BÝ th− Trung −¬ng §¶ng ®· ra ChØ thÞ sè 38/CT-TW vÒ viÖc tiÕn hµnh ®ît thanh tra tµi chÝnh trong toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n nh»m thùc hiÖn NghÞ quyÕt sè 11/NQ-TW ngµy 2/5/1988 cña Bé ChÝnh trÞ. NghÞ quyÕt nªu râ "ph¶i t¨ng c−êng c«ng t¸c kiÓm tra, thanh tra, ®Æc biÖt lµ thanh tra tµi chÝnh nh»m lËp l¹i trËt tù kû c−¬ng trong qu¶n lý kinh tÕ, tµi chÝnh, ®Êu tranh b¶o vÖ tµi s¶n x· héi chñ nghÜa, chèng mäi biÓu hiÖn tiªu cùc, tham «, l·ng phÝ". Trong c¸c NghÞ quyÕt cña §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VII, VIII, IX vµ X ®Òu kh¼ng ®Þnh n¹n tham nhòng vµ tÖ quan liªu lµ mét trong bèn nguy c¬ c¶n trë c«ng cuéc x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc cña nh©n d©n ta, ®e do¹ sù sèng cßn cña chÕ ®é ta. NghÞ quyÕt ®· nhÊn m¹nh: “T×nh tr¹ng tham nhòng vµ sù suy tho¸i vÒ t− t−ëng, chÝnh trÞ, lèi sèng cña mét bé phËn kh«ng nhá c¸n bé, ®¶ng viªn ®ang c¶n trë viÖc thùc hiÖn ®−êng lèi, chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng, g©y bÊt b×nh vµ gi¶m lßng tin trong nh©n d©n”. “CÇn ph¶i t¨ng c−êng tæ chøc vµ c¬ chÕ, tiÕp tôc ®Èy m¹nh cuéc ®Êu tranh chèng tham nhòng trong bé m¸y nhµ n−íc vµ toµn bé hÖ thèng chÝnh trÞ ë c¸c cÊp, c¸c ngµnh tõ trung −¬ng ®Õn c¬ së. G¾n chèng tham nhòng víi chèng l·ng phÝ, quan liªu, bu«n lËu, ®Æc biÖt lµ chèng c¸c hµnh vi lîi dông chøc quyÒn ®Ó lµm giµu bÊt chÝnh”. Tr−íc t×nh h×nh tham nhòng ngµy cµng nghiªm träng, §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh ®Êu tranh phßng, chèng tham nhòng lµ nhiÖm vô quan träng cña §¶ng. Nã ®−îc coi nh− mét bé phËn cÊu thµnh quan träng kh«ng thÓ thiÕu trong sù nghiÖp ®Êu tranh c¸ch m¹ng cña §¶ng vµ nh©n d©n ta, gãp phÇn n©ng cao vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng, kiÖn toµn bé m¸y vµ t¨ng c−êng hiÖu lùc qu¶n lý cña Nhµ n−íc, ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n. Trong NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø X còng ®· nhÊn m¹nh: “§Êu tranh phßng, chèng tham nhòng, l·ng phÝ lµ mét nhiÖm vô träng t©m cña c«ng t¸c x©y dùng §¶ng, nhiÖm vô trùc tiÕp, th−êng xuyªn cña c¶ hÖ thèng chÝnh trÞ vµ toµn x· héi. C¸c cÊp uû vµ tæ chøc §¶ng ph¶i 9
nhËn thøc s©u s¾c tÝnh cÊp thiÕt, l©u dµi, phøc t¹p vµ khã kh¨n cña cuéc ®Êu tranh phßng, chèng tham nhòng, l·ng phÝ, cã quyÕt t©m chÝnh trÞ cao, ®Êu tranh kiªn quyÕt, kiªn tr×, liªn tôc, cã hiÖu qu¶ tõ trung −¬ng ®Õn c¬ së, trong §¶ng, Nhµ n−íc vµ toµn x· héi; cã hÖ thèng gi¶i ph¸p ®ång bé, cô thÓ vµ cã hiÖu lùc vÒ tuyªn truyÒn, gi¸o dôc vµ hµnh chÝnh, vÒ kinh tÕ, tµi chÝnh vµ ph¸p luËt, vÒ thanh tra, kiÓm tra vµ gi¸m s¸t, vÒ chÕ ®é chÝnh s¸ch ®·i ngé vµ kû luËt ®¶ng; sö dông søc m¹nh tæng hîp cña tæ chøc §¶ng, bé m¸y nhµ n−íc, MÆt trËn, c¸c ®oµn thÓ, nh©n d©n vµ c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng”. NghÞ quyÕt cßn nªu râ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p ®Èy m¹nh ®Êu tranh chèng tham nhòng lµ "T¨ng c−êng chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ tæ chøc bé m¸y c«ng t¸c kiÓm tra vµ kû luËt cña §¶ng; cñng cè, kiÖn toµn, n©ng cao hiÖu lùc cña hÖ thèng thanh tra c¸c cÊp, c¸c c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt vµ sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c c¬ quan cã liªn quan". NghÞ quyÕt cña Héi nghÞ lÇn thø 3 cña Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng §¶ng Kho¸ X (sè 04-NQ-TW) ngµy 21/8/2006 vÒ t¨ng c−êng sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®èi víi c«ng t¸c phßng, chèng tham nhòng, l·ng phÝ còng nªu vÒ vÞ trÝ, vai trß cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc trong phßng, chèng tham nhòng nh− sau: “TËp trung kiÓm tra, thanh tra, kiÓm to¸n mét sè lÜnh vùc träng ®iÓm nh−: ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n, qu¶n lý ®Êt ®ai, thu chi ng©n s¸ch, qu¶n lý tµi s¶n c«ng vµ hÖ thèng ng©n hµng th−¬ng m¹i. Thµnh lËp c¸c ®oµn c«ng t¸c liªn ngµnh gi÷a Uû ban kiÓm tra ®¶ng víi thanh tra, kiÓm to¸n, c«ng an, kiÓm s¸t ®Ó phèi hîp xö lý c¸c vô tham nhòng, l·ng phÝ nghiªm träng. C«ng khai kÕt qu¶ xö lý cña c¸c ®oµn c«ng t¸c nµy. ChØ ®¹o kiÖn toµn c¬ quan thanh tra, ®iÒu tra thuéc Bé quèc phßng, Bé c«ng an nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ phßng, chèng tham nhòng, l·ng phÝ nãi chung, trong lùc l−îng vò trang nãi riªng. Nghiªn cøu tæ chøc c¸c c¬ quan phßng, chèng tham nhòng theo h−íng b¶o ®¶m sù ®éc lËp cÇn thiÕt víi c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc theo cÊp l·nh thæ vµ sù chØ ®¹o tËp trung thèng nhÊt cña trung −¬ng. T¨ng c−êng c¸n bé cho c¸c c¬ quan thanh tra, kiÓm to¸n, kiÓm s¸t, 10
toµ ¸n vµ kiÓm tra cña ®¶ng, ®ång thêi kiÓm so¸t ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan nµy. Thanh tra ChÝnh phñ vµ c¸c c¬ quan thanh tra cÊp tØnh, huyÖn tËp trung thùc hiÖn tèt nhiÖm vô thanh tra c«ng vô. Nghiªn cøu kÕt hîp tæ chøc vµ ho¹t ®éng kiÓm tra cña §¶ng víi c¬ quan thanh tra”. Sau khi c¸ch m¹ng Th¸ng T¸m thµnh c«ng, cïng víi viÖc quan t©m, chØ ®¹o viÖc x©y dùng vµ b¶o vÖ Nhµ n−íc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ cßn non trÎ, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh còng rÊt quan t©m ®Õn viÖc x©y dùng bé m¸y nhµ n−íc, thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p nh»m ng¨n chÆn c¸c hµnh vi lîi dông chøc vô, quyÒn h¹n ®Ó vi ph¹m ph¸p luËt. Ng−êi ®· chØ ra mét sè hµnh vi tham nhòng mµ c«ng chøc nhµ n−íc ®· m¾c vµ dÔ m¾c ph¶i, ®ã lµ hµnh vi tham « cña c«ng, ®ôc khoÐt cña d©n, lîi dông cña chung, ¨n hèi lé. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· nhËn diÖn ra mét c¨n bÖnh hÕt søc nguy hiÓm, tiÒm Èn nh÷ng nguy c¬ lµm cho nh÷ng ng−êi cã chøc, cã quyÒn dÔ bÞ tha ho¸ biÕn chÊt, kh«ng cßn lµ “ng−êi ®Çy tí cña nh©n d©n”, lµm cho d©n mÊt lßng tin vµ bÊt b×nh. V× vËy, ®Ó phßng chèng cã hiÖu qu¶ tr−íc hÕt ph¶i nhËn diÖn râ c¨n bÖnh tai ¸c nµy. Theo Chñ tÞch Hå ChÝ Minh th×: "Tham « lµ hµnh ®éng xÊu xa nhÊt, téi lçi nhÊt trong x· héi. Tham « lµ trém c¾p cña c«ng, chiÕm cña c«ng lµm cña t−. Nã lµm h¹i ®Õn sù nghiÖp x©y dùng n−íc nhµ, h¹i ®Õn c«ng viÖc c¶i thiÖn ®êi sèng cña nh©n d©n; h¹i ®Õn ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cña c¸n bé vµ c«ng nh©n”. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh kh«ng nh÷ng ®· rÊt sím chØ ra h×nh d¸ng, b¶n chÊt cña tÖ n¹n tham nhòng, quan liªu, l·ng phÝ mµ Ng−êi cßn chØ ra ®−îc tÝnh phøc t¹p cña cuéc ®Êu tranh chèng l¹i c¸c tÖ n¹n nµy. Ng−êi thÓ hiÖn tinh thÇn ®Êu tranh kiªn quyÕt th«ng qua viÖc tæ chøc vµ chØ ®¹o phßng, chèng tham nhòng. Mét mÆt, Ng−êi ph¸t ®éng quÇn chóng nh©n d©n tiÕt kiÖm chèng l·ng phÝ, ®ång thêi Ng−êi yªu cÇu mäi c¸n bé Nhµ n−íc ph¶i rÌn luyÖn t− t−ëng, ®¹o ®øc c¸ch m¹ng, chèng chñ nghÜa c¸ nh©n, ph¶i cÇn, kiÖm, liªm, chÝnh, chÝ c«ng, v« t−. Ng−êi cho r»ng “nh÷ng ng−êi trong c¸c c«ng së tõ lµng cho ®Õn ChÝnh phñ trung −¬ng ®Òu cã nhiÒu hoÆc Ýt quyÒn hµnh, ®Òu dÔ t×m dÞp ph¸t tµi hoÆc xoay tiÒn cña 11
ChÝnh phñ, hoÆc ®ôc khoÐt nh©n d©n. NÕu kh«ng gi÷ ®óng cÇn, kiÖm, liªm, chÝnh th× dÔ trë nªn hñ ho¸, biÕn thµnh s©u mät cña d©n". Chñ tÞch Hå ChÝ Minh th−êng ph¸t ®éng c¸c cuéc vËn ®éng chèng tham nhòng th«ng qua vËn ®éng triÓn khai thùc hiÖn c¸c NghÞ quyÕt, ChØ thÞ cña §¶ng, c¸c QuyÕt ®Þnh cña ChÝnh phñ, cña Quèc héi nh− ph¸t ®éng phong trµo "ba x©y, ba chèng"... Trong c¸c cuéc héi nghÞ, c¸c buæi gÆp mÆt c¸c c¸n bé, c«ng chøc, c¸c tÇng líp nh©n d©n... Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lu«n lu«n nãi ®Õn ®¹o ®øc c¸ch m¹ng, gi¸o dôc tinh thÇn cÇn, kiÖm, liªm, chÝnh, chèng l·ng phÝ, tham «, chèng bÖnh quan liªu, mÖnh lÖnh. Nguêi cho r»ng, nguyªn nh©n chÝnh cña c¨n bÖnh tham nhòng chÝnh lµ chñ nghÜa c¸ nh©n. V× vËy, Ng−êi nh¾c nhë mäi ng−êi cÇn ph¶i hÕt søc ®Ò phßng c¨n bÖnh chñ nghÜa c¸ nh©n ph¸t triÓn ngay trong chÝnh b¶n th©n mçi ng−êi. §Ó chèng tham nhòng mét c¸ch cã hiÖu qu¶, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®Æc biÖt chó träng ph¸t ®éng t− t−ëng quÇn chóng, khiÕn cho quÇn chóng nhËn thøc ®−îc t¸c h¹i cña tham nhòng, ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn quyÒn vµ lîi Ých cña nh©n d©n, ®Ó tõ ®ã quÇn chóng cã th¸i ®é khinh ghÐt tÖ tham «, l·ng phÝ vµ tù gi¸c tham gia v¹ch mÆt, chØ tªn bän tham nhòng tr−íc ph¸p luËt vµ c«ng chóng. Bªn c¹nh c¸c gi¶i ph¸p phßng ngõa tham nhòng, Ng−êi còng chó träng ®Õn viÖc xö lý c¸c hµnh vi tham nhòng, kiªn quyÕt trõng trÞ bän tham nhòng, chÝnh Hå Chñ tÞch ®· ký b¶n ¸n tö h×nh ®¹i t¸ TrÇn Dô Ch©u, Côc tr−ëng Côc Qu©n nhu ®· tham « tµi s¶n cña qu©n ®éi. Qua sù viÖc nµy, thÓ hiÖn th¸i ®é kiªn quyÕt cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®Êu tranh víi tÖ n¹n tham nhòng, chÝnh v× vËy mµ ®· cã t¸c dông r¨n ®e nghiªm kh¾c vµ gi¸o dôc phÈm chÊt ®¹o ®øc liªm khiÕt cña ng−êi c¸n bé c¸ch m¹ng. Tõ chñ tr−¬ng quyÕt t©m chèng tham nhòng, Ng−êi kiªn quyÕt x©y dùng vµ kiÖn toµn tæ chøc bé m¸y chèng tham nhòng. Ngay sau khi míi giµnh ®−îc chÝnh quyÒn, ngµy 23/11/1946 Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ký S¾c lÖnh sè 64/SL thµnh lËp Ban Thanh tra ®Æc biÖt, trong ®ã giao cho Ban Thanh tra ®Æc biÖt nh÷ng 12
quyÒn h¹n rÊt lín nh− "®×nh chøc, b¾t giam bÊt cø nh©n viªn nµo trong Uû ban nh©n d©n hay ChÝnh phñ ®· ph¹m lçi" vµ "sÏ thiÕt lËp ngay t¹i Hµ Néi mét Toµ ¸n ®Æc biÖt ®Ó xö nh÷ng nh©n viªn cña c¸c Uû ban nh©n d©n hay c¸c c¬ quan cña ChÝnh phñ do Ban Thanh tra truy tè". Nh÷ng quy ®Þnh ®ã thÓ hiÖn râ quyÒn n¨ng, thÓ hiÖn râ vai trß cña thanh tra trong viÖc ph¸t hiÖn vµ xö lý nh÷ng vi ph¹m cña nh©n viªn Nhµ n−íc trong qu¸ tr×nh thùc thi c«ng vô. TiÕp ®ã, S¾c lÖnh sè 138b/SL ngµy 18/12/1949 vÒ viÖc thµnh lËp Ban Thanh tra ChÝnh phñ cã quy ®Þnh mét trong nh÷ng nhiÖm vô cña Ban Thanh tra ChÝnh phñ lµ "thanh tra c¸c uû viªn Uû ban kh¸ng chiÕn hµnh chÝnh vµ viªn chøc vÒ ph−¬ng diÖn liªm khiÕt". Trong S¾c lÖnh sè 261/SL ngµy 28/3/2956 vÒ thµnh lËp Ban Thanh tra Trung −¬ng cña ChÝnh phñ cßn quy ®Þnh râ h¬n, Ban Thanh tra Trung −¬ng cña ChÝnh phñ cã nhiÖm vô "thanh tra viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch nhµ n−íc, viÖc sö dông b¶o quản tµi s¶n nhµ n−íc, chèng ph¸ ho¹i, tham « vµ l·ng phÝ". §¶ng ta vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cho r»ng: L·nh ®¹o, chØ ®¹o, ®iÒu hµnh, qu¶n lý mµ thiÕu sù kiÓm tra, thanh tra th× ®ã chÝnh lµ nguyªn nh©n cña bÖnh quan liªu, dÉn ®Õn tham «, l·ng phÝ. Trong bµi nãi chuyÖn víi Héi nghÞ c¸n bé thanh tra toµn miÒn B¾c n¨m 1960, Ng−êi chØ râ: "L·ng phÝ, tham « lµ kÕt qu¶, mµ nguyªn nh©n lµ bÖnh quan liªu, mÖnh lÖnh. BÖnh quan liªu, mÖnh lÖnh trong c¸c c¬ quan nhµ n−íc, trong c¸c c¸n bé l·nh ®¹o cßn nhiÒu. VÝ dô nh− dïng ng−êi kh«ng cÈn thận, dïng Èu, kh«ng biÕt râ lý lÞch tèt xÊu nªn mét sè phÇn tö xÊu chui vµo c¬ quan ¨n trém, ¨n c¾p tµi s¶n cña Nhµ n−íc, cña nh©n d©n. Mét sè c¸n bé phô tr¸ch lµm viÖc nh− "«ng quan" ngµy x−a, chØ ngåi bµn giÊy kh«ng ®i s¸t thùc tÕ, kh«ng hiÓu t×nh h×nh cña c¶i trong kho cßn thõa, thiÕu bao nhiªu, thø nµo bÞ h− háng, thø nµo cßn dïng ®−îc, kh«ng hiÓu râ c¸n bé, nh©n viªn cña m×nh lµm viÖc tèt hay xÊu ®Ó khen th−ëng, cÊt nh¾c ng−êi tèt, gi¸o dôc ng−êi kÐm, tÈy trõ nh÷ng phÇn tö xÊu xa. §Ó chèng bÖnh quan liªu, mÖnh lÖnh, Ng−êi cho r»ng chØ cã mét c¸ch, ®ã lµ ph¶i kiÓm tra, kiÓm so¸t…". C¸c Ban thanh tra ph¶i chó ý kiÓm tra chèng l·ng phÝ, tham «. Ph¸t hiÖn ra nh÷ng viÖc l·ng phÝ, 13
tham « ch¼ng nh÷ng cÇn b¸o c¸o víi Trung −¬ng vµ ChÝnh phñ mµ cßn ph¶i gióp c¸c cÊp l·nh ®¹o ®Þa ph−¬ng t×m ra ®−îc nh÷ng biÖn ph¸p tÝch cùc chèng l·ng phÝ, tham «. N¹n l·ng phÝ, tham « lµ do bÖnh quan liªu, mÖnh lÖnh trong c«ng t¸c cña c¸c cÊp l·nh ®¹o ë c¸c c¬ quan nhµ n−íc g©y ra... V× vËy, c¸c c¬ quan thanh tra ch¼ng nh÷ng kiÓm tra chèng l·ng phÝ, tham « mµ cßn ph¶i chèng bÖnh quan liªu, mÖnh lÖnh ®Ó gióp c¸c c¬ quan nhµ n−íc c¶i tiÕn c«ng t¸c, gi÷ g×n kû luËt, thùc hµnh d©n chñ, gãp phÇn cñng cè bé m¸y nhµ n−íc". Tãm l¹i, nh×n tõ gãc ®é lÞch sö, c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn, Đ¶ng ta vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lu«n hÕt søc quan t©m ®Õn c«ng cuéc ®Êu tranh phßng, chèng tham nhòng vµ trong cuéc ®Êu tranh phøc t¹p chèng thø giÆc “néi x©m” nµy, thanh tra lu«n ®−îc ®Æt ë vÞ trÝ quan träng hµng ®Çu. Tõ S¾c lÖnh sè 64/SL thµnh lËp Ban thanh tra ®Æc biÖt ®Õn LuËt thanh tra n¨m 2004 vµ míi ®©y nhÊt lµ LuËt phßng, chèng tham nhòng n¨m 2005 ®Òu thÓ hiÖn rất râ ®iÒu nµy. Đã võa lµ niÒm vinh dù lín lao, võa lµ träng tr¸ch hÕt søc nặng nÒ cho c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc vµ nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c thanh tra. ViÖc x¸c ®Þnh ®óng ®¾n, cô thÓ tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc trong ®Êu tranh chèng tham nhòng ngµy cµng trë nªn cÊp thiÕt vµ cã ý nghÜa quan träng ®èi víi ho¹t ®éng cña ngµnh thanh tra. 1.2- NhiÖm vô, quyÒn h¹n cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc vÒ phßng, chèng tham nhòng qua c¸c giai ®o¹n c¸ch m¹ng. NhËn thøc râ vÒ vÞ trÝ, vai trß vµ tÇm quan träng cña ho¹t ®éng thanh tra trong viÖc phßng ngõa, ph¸t hiÖn vµ xö lý c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt, ph¸t hiÖn nh÷ng s¬ së trong c¬ chÕ qu¶n lý, chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc, §¶ng vµ Nhµ n−íc ta lu«n quan t©m tíi viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan thanh tra, nhÊt lµ trong ®Êu tranh phßng, chèng tham nhòng. Qua nghiªn cøu c¸c nghÞ quyÕt, chØ thÞ cña §¶ng vµ v¨n b¶n ph¸p luËt Nhµ n−íc, cho thÊy nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña c¸c c¬ quan thanh tra nhµ n−íc trong phßng, chèng tham nhòng ë tõng giai ®o¹n c¸ch m¹ng nh− sau: 14
1.2.1- Trong thêi kú 1945 ®Õn 1954. Sau khi giµnh ®éc lËp vµo ngµy 2/9/1945, ®Êt n−íc ta lóc ®ã cßn rÊt nhiÒu khã kh¨n, do ch−a cã mét hÖ thèng luËt ph¸p hoµn chØnh, cïng víi sù hiÓu biÕt h¹n chÕ vÒ qu¶n lý nhµ n−íc nªn nhiÒu c¸n bé gÆp nhiÒu lóng tóng trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nhiÖm vô, thËm chÝ cã tr−êng hîp vi ph¹m quyÒn tù do, d©n chñ, lîi dông ®Þa vÞ cña m×nh trong bé m¸y chÝnh quyÒn ®Ó m−u lîi c¸ nh©n, tham «, chiÕm ®o¹t tµi s¶n Nhµ n−íc. Tr−íc t×nh h×nh ®ã ngµy 23/11/1945, Chñ tÞch Hå ChÝ minh ®· ký S¾c lÖnh 64/SL thµnh lËp Ban thanh tra §Æc biÖt - ®©y chÝnh lµ tiÒn th©n cña hÖ thèng c¸c c¬ quan Thanh tra Nhµ n−íc sau nµy. S¾c lÖnh bao gåm 8 ®iÒu, trong ®ã cho phÐp: “- ChÝnh phñ sÏ lËp ngay mét Ban thanh tra §Æc biÖt, cã uû nhiÖm lµ ®i gi¸m s¸t tÊt c¶ c¸c c«ng viÖc vµ c¸c nh©n viªn cña Uû ban nh©n d©n vµ c¸c c¬ quan cña ChÝnh phñ. - Cã quyÒn nhËn c¸c ®¬n khiÕu n¹i; ®iÒu tra, héi chøng, xem xÐt tÊt c¶ c¸c giÊy tê tµi liÖu cña c¸c Uû ban nh©n d©n hoÆc c¸c c¬ quan cña ChÝnh phñ cÇn thiÕt cho c«ng viÖc gi¸m s¸t. - §×nh chøc, b¾t giam bÊt cø nh©n viªn nµo trong Uû ban nh©n d©n hay ChÝnh phñ ®· ph¹m lçi tr−íc khi mang ra Héi ®ång ChÝnh phñ hay Tßa ¸n ®Æc biÖt xÐt xö. - TÞch biªn hoÆc niªm phong nh÷ng tang vËt vµ dïng mäi c¸ch ®iÒu tra ®Ó lËp hå s¬ mang mét ph¹m nh©n ra Tßa ¸n ®Æc biÖt. Ban thanh tra cã thÓ truy tè tÊt c¶ c¸c viÖc ®· x¶y ra tr−íc ngµy ban bè S¾c lÖnh vµ cã quyÒn ®Ò nghÞ lªn ChÝnh phñ nh÷ng ®iÒu cÇn söa ®æi trong c¸c c¬ quan”. Nh− vËy, ngay sau khi giµnh chÝnh quyÒn, mÆc dï cßn nhiÒu khã kh¨n song §¶ng vµ Nhµ n−íc ta ®· thÊy ®−îc c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt, ®Æc biÖt lµ hµnh vi tham «, chiÕm ®o¹t x©m h¹i lîi Ých cña Nhµ n−íc, quyÒn, lîi Ých cña nh©n d©n, lµm ¶nh h−ëng tíi uy tÝn cña ChÝnh quyÒn d©n chñ nh©n d©n nªn ®· giao nhiÖm vô nµy cho Ban thanh tra §Æc biÖt. Nh×n chung, Ban thanh tra §Æc 15
biÖt ®· gi¶i quyÕt ®−îc mét sè vô viÖc ®iÓn h×nh, song tr−íc yªu cÇu cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n ph¸p x©m l−îc, nhËn thÊy Ban thanh tra ®Æc biÖt kh«ng cßn phï hîp víi thay ®æi cña lÞch sö, cho nªn ngµy 18/12/1949, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ký S¾c lÖnh sè 138B-SL thµnh lËp Ban thanh tra ChÝnh phñ. B¶n S¾c lÖnh nµy gåm cã 7 ®iÒu, trong ®ã quy ®Þnh c¸c vÊn ®Ò sau: “- Thµnh lËp Ban thanh tra ChÝnh phñ trùc thuéc Thñ t−íng ®Ó thay thÕ Ban thanh tra §Æc biÖt, Ban thµnh tra gåm cã 1 Tæng thanh tra, 1 Phã Tæng thanh tra vµ 3 thanh tra. C¸c vÞ Tæng thanh tra, Phã tæng thanh tra vµ thanh tra ®Òu do S¾c lÖnh nµy chØ ®Þnh. - Ban thanh tra cã nhiÖm vô lµ xem xÐt sù thi hµnh chÝnh s¸ch, chñ tr−¬ng cña ChÝnh phñ; thanh tra c¸c uû viªn Uû ban kh¸ng chiÕn hµnh chÝnh vµ viªn chøc vÒ ph−¬ng diÖn liªm khiÕt; thanh tra sù khiÕu n¹i cña nh©n d©n. - §Ó thùc hiÖn nhiÖm vô, Ban thanh tra cã quyÒn chÊt vÊn c¸c uû viªn Uû ban kh¸ng chiÕn hµnh chÝnh vµ viªn chøc, ®ßi hái tµi liÖu vµ sæ s¸ch cÇn thiÕt cho c«ng viÖc thanh tra. Trong tr−êng hîp ®Æc biÖt vµ khÈn cÊp, cã quyÒn t¹m huyÒn chøc nh÷ng uû viªn vµ viªn chøc ph¹m lçi. §èi víi nh÷ng uû viªn Uû ban kh¸ng chiÕn hµnh chÝnh tõ cÊp tØnh trë xuèng, Thanh tra sÏ b¸o c¸o ngay cho c¬ quan chØ ®Þnh hoÆc c«ng nhËn ®Ó ®Þnh ®o¹t vÒ viÖc thay thÕ. §èi víi nh÷ng viªn chøc tõ cÊp Liªn khu trë xuèng, Thanh tra sÏ b¸o ngay cho Uû ban kh¸ng chiÕn hµnh chÝnh trùc tiÕp ®iÒu khiÓn ®Ó chØ ®Þnh ng−êi t¹m thay trong khi chê ®îi sù quyÕt ®Þnh cña c¬ quan cã quyÒn bæ sung”. So víi S¾c lÖnh 64/SL th× S¾c lÖnh 138B-SL cã nhiÒu ®iÓm gièng nhau vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n, ®Òu ghi nhËn c«ng viÖc thanh tra, xÐt khiÕu tè cña c«ng d©n. Tuy nhiªn, do t×nh h×nh ®Æc biÖt cña thêi kú 1945-1946 nªn quyÒn h¹n cña Ban thanh tra §Æc biÖt ®−îc quy ®Þnh lín h¬n, trong ®ã ®−îc quyÒn ®×nh chøc, b¾t giam bÊt cø nh©n viªn nµo trong Uû ban nh©n d©n hay ChÝnh phñ ph¹m lçi. MÆc dï vËy, víi viÖc x¸c ®Þnh chøc n¨ng c¬ b¶n cña Ban thanh tra ChÝnh phñ lµ “thanh tra c¸c uû viªn Uû ban kh¸ng chiÕn hµnh chÝnh vµ viªn chøc vÒ ph−¬ng 16
diÖn liªm khiÕt”, S¾c lÖnh 138B-SL ®· cho thÊy sù ghi nhËn vÒ vai trß quan träng cña c¸c c¬ quan thanh tra trong viÖc ®Êu tranh chèng c¸c hµnh vi tiªu cùc, tham nhòng ®èi víi nh÷ng ng−êi cã chøc tr¸ch trong bé m¸y chÝnh quyÒn. 1.2.2- NhiÖm vô, quyÒn h¹n cña c¬ quan thanh tra vÒ phßng chèng tham nhòng trong thêi kú 1954 ®Õn 1975. Trong thêi kú c¸ch m¹ng míi, MiÒn B¾c lµ c¬ së chñ yÕu quyÕt ®Þnh th¾ng lîi cña cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc thèng nhÊt n−íc nhµ. Tr−íc yªu cÇu cña thùc tiÔn, ngµy 28/3/1956 Chñ tÞch n−íc ViÖt Nam d©n chñ céng hßa ®· ra S¾c lÖnh sè 261/SL thµnh lËp Ban thanh tra Trung −¬ng cña ChÝnh phñ: “§Ó ®¶m b¶o viÖc chÊp hµnh nghiªm chØnh ®−êng lèi, chÝnh s¸ch vµ mÖnh lÖnh cña ChÝnh phñ, ®Ó gi÷ g×n ph¸p luËt vµ b¶o hé tµi s¶n cña nhµ n−íc, nay thµnh lËp Ban thanh tra Trung −¬ng cña ChÝnh phñ n−íc ViÖt nam D©n chñ Céng hßa”. Theo S¾c lÖnh th× nhiÖm vô cña Ban thanh tra bao gåm: thanh tra c«ng t¸c c¸c bé, c¸c c¬ quan hµnh chÝnh vµ chuyªn m«n c¸c cÊp, c¸c doanh nghiÖp cña nhµ n−íc; thanh tra viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch nhµ n−íc, viÖc sö dông, b¶o qu¶n tµi s¶n cña Nhµ n−íc, chèng ph¸ ho¹i, tham «, l·ng phÝ. Nh− vËy, mét trong nh÷ng nhiÖm vô quan träng cña c¬ quan thanh tra vÉn lµ tiÕn hµnh ho¹t ®éng thanh tra nh»m phßng chèng c¸c hµnh vi tiªu cùc, tham nhòng, song nã ®−îc ghi nhËn cô thÓ vµ râ rµng h¬n so víi c¸c S¾c lÖnh tr−íc ®©y. TiÕp theo ®ã, ngµy 1/4/1956, Thñ t−íng ChÝnh phñ ra NghÞ ®Þnh sè 762/TTg quy ®Þnh vÒ c«ng t¸c vµ lÒ lèi lµm viÖc cña Ban thanh tra Trung −¬ng cña ChÝnh phñ, trong ®ã nªu râ “Ban thanh tra trung −¬ng cña ChÝnh phñ th−êng xuyªn tiÕn hµnh c«ng t¸c thanh tra c¨n cø vµo S¾c lÖnh quy ®Þnh vµ theo c¸c th− tè c¸o, khiÕu n¹i cña nh©n d©n ®èi víi c¸c c¬ quan, c¸n bé, c«ng nh©n viªn cña ChÝnh phñ”. Ngµy 26/12/1956, Thñ t−íng ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 1194/TTg vÒ viÖc thµnh lËp Ban thanh tra ë c¸c liªn khu, khu, thµnh phè vµ tØnh. NhiÖm vô cña c¸c Ban thanh tra c¸c ®Þa ph−¬ng lµ: 17
“- Th−êng xuyªn thanh tra viÖc chÊp hµnh ®−êng lèi, chÝnh s¸ch, mÖnh lÖnh cña ChÝnh phñ, viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch nhµ n−íc vµ c¸c chØ thÞ, nghÞ quyÕt cña cÊp trªn vµ cña Uû ban hµnh chÝnh c¸c cÊp. - Thanh tra viÖc thi hµnh d©n chñ vµ kû luËt trong néi bé c¬ quan, viÖc sö dông, b¶o qu¶n tµi s¶n cña c«ng. - TiÕp nhËn vµ xem xÐt th− khiÕu n¹i vµ tè c¸c cña nh©n d©n, cña c¸n bé, nh©n viªn chÝnh quyÒn”. Nh÷ng n¨m 1961 ®Õn 1965, nhiÖm vô cña c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa ë MiÒn B¾c ®−îc coi lµ nhiÖm vô quyÕt ®Þnh nhÊt ®èi víi sù ph¸t triÓn cña toµn bé c¸ch m¹ng n−íc ta. Ngµy 29/9/1961, thùc hiÖn ChØ thÞ cña Chñ tÞch n−íc, Héi ®ång ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 136/CP quyÕt ®Þnh thµnh lËp Uû ban Thanh tra ChÝnh phñ thay cho Uû ban thanh tra Trung −¬ng cña ChÝnh phñ vµ quy ®Þnh cô thÓ nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ tæ chøc bé m¸y cña c¬ quan nµy. Theo NghÞ ®Þnh 136/CP th× Uû ban thanh tra cña ChÝnh phñ lµ c¬ quan cña Héi ®ång ChÝnh phñ cã tr¸ch nhiÖm gi÷ g×n kû luËt nhµ n−íc, b¶o ®¶m chÊp hµnh nghiªm tóc c¸c chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc. Tr−íc yªu cÇu chuyÓn ®æi t− t−ëng vµ tæ chøc, chuyÓn h−íng x©y dùng kinh tÕ vµ t¨ng c−êng lùc l−îng quèc phßng cho hîp víi t×nh h×nh míi, §¶ng vµ Nhµ n−íc quyÕt ®Þnh thay ®æi tæ chøc mét sè c¬ quan nhµ n−íc. Theo ®Ò nghÞ cña Héi ®ång ChÝnh phñ, ngµy 11.10.1965 Uû ban Th−êng vô Quèc Héi phª chuÈn viÖc “Gi¶i thÓ Uû ban thanh tra cña ChÝnh phñ, c«ng t¸c thanh tra sÏ giao cho thñ tr−ëng c¸c c¬ quan, c¸c ngµnh, c¸c cÊp phô tr¸ch ®Ó g¾n liÒn c«ng t¸c thanh tra víi viÖc chØ ®¹o thùc hiÖn chØ tiªu kÕ ho¹ch nhµ n−íc”. MÆc dï vËy, Ban thanh tra c¸c Bé vÉn ho¹t ®éng, nhiÖm vô chñ yÕu lµ xÐt gi¶i quyÕt khiÕu tè. ë mét sè c¬ quan, nhiÖm vô cña thanh tra bÞ thu hÑp l¹i, chØ thanh tra vÒ tham «, l·ng phÝ hoÆc chØ kiÓm tra c«ng t¸c tµi vô. Trong 4 n¨m tõ 1965 ®Õn 1968, hÖ thèng thanh ra nhµ n−íc bÞ gi¶i thÓ vµ chØ cßn tæ chøc thanh tra bé, do nhiÒu nguyªn nh©n c¸c Ban thanh tra nµy ®· ho¹t 18
®éng kh«ng ®óng chøc n¨ng thanh tra vµ chØ dõng l¹i ë viÖc xÐt khiÕu tè, song ngay trong c«ng t¸c nµy còng cßn rÊt nhiÒu h¹n chÕ. XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ ®ã, ngµy 11/8/1969 Quèc héi n−íc ViÖt nam D©n chñ Céng hßa ra NghÞ quyÕt sè 780/NQ-TVQH thµnh lËp Uû ban Thanh tra ChÝnh phñ vµ cö ®ång chÝ NguyÔn Thanh B×nh gi÷ chøc Chñ nhiÖm Uû ban. Thùc hiÖn NghÞ quyÕt sè 780/NQ- UBTV, ngµy 31.8.1970 Héi ®ång ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 164/CP vÒ viÖc t¨ng c−êng c«ng t¸c thanh tra vµ chÊn chØnh hÖ thèng c¬ quan thanh tra Nhµ n−íc. NghÞ ®Þnh x¸c ®Þnh râ thanh tra lµ mét kh©u quan träng trong toµn bé c«ng t¸c qu¶n lý cña bé m¸y nhµ n−íc, ®ång thêi quy ®Þnh nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña thanh tra bao gåm: “- Thanh tra kinh tÕ, nhÊt lµ viÖc thanh tra viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch nhµ n−íc; - KiÓm tra viÖc chÊp hµnh c¸c chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc, chØ thÞ, nghÞ quyÕt cÊp trªn; - Gióp c¸c c¬ quan, ®¬n vÞ ®−îc thanh tra n©ng cao tinh thÇn tr¸ch nhiÖm vµ ý thøc tæ chøc, kû luËt cña c¸n bé, c«ng nh©n viªn chøc; - XÐt gi¶i quyÕt kÞp thêi, ®óng ®¾n c¸c vô khiÕu n¹i, tè gi¸c cña nh©n d©n; - §Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ ®Ó gi¶i quyÕt kÞp thêi vµ t¹i chç nh÷ng vÊn ®Ò cô thÓ cña c¬ së, ®ång thêi ®Ò xuÊt víi c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm ®Ó nghiªn cøu vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt c¬ b¶n, l©u dµi vÒ tæ chøc, c«ng t¸c, chÝnh s¸ch, chÕ ®é”. §ång thêi, ngµy 31/8/1970 Héi ®ång ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 165/CP quy ®Þnh vÒ nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ tæ chøc bé m¸y cña Thanh tra ChÝnh phñ, trong ®ã quy ®Þnh nhiÖm vô cña Thanh tra ChÝnh phñ lµ: “Thanh tra th−êng xuyªn viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch nhµ n−íc cã träng t©m, träng ®iÓm theo yªu cÇu cña Héi ®ång ChÝnh phñ; thanh tra viÖc chÊp hµnh c¸c chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch, nghÞ quyÕt cña §¶ng vµ ChÝnh phñ, luËt ph¸p Nhµ n−íc cã liªn quan ®Õn nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ ®êi sèng nh©n d©n; gi¶i quyÕt vµ thanh tra viÖc xÐt gi¶i quyÕt 19