Bảo đảm quyền được hưởng giáo dục cơ bản trong pháp luật Việt Nam

TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 31 (56) - Thaùng 8/2017<br /> <br /> <br /> <br /> Bảo đảm quyền được hưởng giáo dục cơ bản<br /> trong pháp luật Việt Nam<br /> <br /> Ensuring basic educational rights according to Vietnamese laws<br /> <br /> ThS. Nguyễn Vân Trang,<br /> Trường Đại học Sài Gòn<br /> <br /> Nguyen Van Trang, M.A.,<br /> Saigon University<br /> <br /> Tóm tắt<br /> Quyền được hưởng giáo dục cơ bản là một quyền con người. Bài viết trình bày những quy định của<br /> pháp luật Việt Nam trong việc bảo đảm quyền được hưởng giáo dục cơ bản của người dân, phân tích và<br /> đánh giá thực trạng thi hành pháp luật để từ đó đưa ra một số kiến nghị về mặt pháp lý nhằm nâng cao<br /> hiệu quả đảm bảo quyền này.<br /> Từ khóa: an sinh xã hội, quyền con người, giáo dục, pháp luật.<br /> Abstract<br /> Human rights include the right to basic education. This article presents the provisions of Vietnamese<br /> laws in ensuring the right to basic education, analyzing and evaluating the current situation of law<br /> enforcement, thus making recommendations on the legal aspects of the law in order to improve the<br /> efficiency of ensuring this right.<br /> Keywords: social security, human rights, education, laws.<br /> <br /> <br /> <br /> 1. Quyền được hưởng giáo dục cơ bản thời là điều kiện không thể thiếu để thực<br /> – quyền con người hiện những quyền con người khác.<br /> Trước hết, cần phải hiểu “Nhu cầu học Tuyên ngôn thế giới về nhân quyền<br /> tập cơ bản là những kỹ năng học tập cần năm 1948 khẳng định: “Mọi người đều có<br /> thiết như (biết chữ, biết diễn đạt bằng lời quyền được hưởng giáo dục. Giáo dục phải<br /> nói, biết đếm số, và giải quyết vấn đề) và miễn phí, ít nhất là ở bậc tiểu học và trung<br /> những nội dung học tập cơ bản (như kiến học cơ sở. Giáo dục tiểu học phải là bắt<br /> thức, kỹ năng, giá trị và thái độ) cần thiết buộc. Giáo dục kỹ thuật dạy nghề phải đến<br /> của con người để có thể sống, phát triển được với mọi người và giáo dục đại học<br /> đầy đủ năng lực của mình, sống và làm việc hay cao hơn phải theo nguyên tắc công<br /> có nhân phẩm, tham gia đầy đủ quá trình bằng cho bất cứ ai có khả năng” [Điều 26].<br /> phát triển, nâng cao chất lượng cuộc sống, Căn cứ vào quy định trên có thể thấy,<br /> đưa ra quyết định và tiếp tục học tập” [Điều quyền được hưởng giáo dục cơ bản gắn<br /> 1, UDHR]. Do vậy, quyền được hưởng giáo liền với quyền được phổ cập giáo dục của<br /> dục cơ bản là một quyền con người, đồng công dân. Nói cách khác, đó là sự bảo đảm<br /> <br /> 116<br />  NGUYỄN VÂN TRANG<br /> <br /> <br /> tất cả mọi công dân tối thiểu phải đạt trình trách nhiệm của nhà trường, nhà giáo,<br /> độ giáo dục ở một bậc đào tạo nhất định. người học cũng như quản lý nhà nước<br /> Mặc dù giáo dục tiểu học không đồng trong lĩnh vực giáo dục. Trải qua 7 năm<br /> nghĩa với giáo dục cơ bản, nhưng có sự gắn thực hiện, năm 2005, Luật giáo dục mới<br /> kết chặt chẽ giữa hai khái niệm đó. được ban hành, thay thế cho luật giáo dục<br /> 2. Quy định pháp luật hiện hành về 1998, và sau đó được sửa đổi bổ sung năm<br /> bảo đảm quyền được hưởng giáo dục 2009. Trong đó, quyền được hưởng giáo<br /> cơ bản ở Việt Nam dục cơ bản của công dân được quy định<br /> Ngay từ những ngày đầu của nước như sau: “Học tập là quyền và nghĩa vụ của<br /> Việt Nam dân chủ cộng hòa, Đảng và công dân. Mọi công dân không phân biệt<br /> chính phủ đã xác định rõ giáo dục là quốc dân tộc, tôn giáo, tín ngưỡng, nam nữ,<br /> sách hàng đầu, là điều kiện cơ bản để phát nguồn gốc gia đình, địa vị xã hội, hoàn<br /> triển con người, phát triển xã hội. Trong cảnh kinh tế đều bình đẳng về cơ hội học<br /> bản Hiến pháp đầu tiên (1946) được Quốc tập” [Điều 10]. Học tập bao gồm học văn<br /> hội thông qua ngày 9/11/1946, quyền được hóa và học nghề. Giáo dục mầm non, giáo<br /> hưởng giáo dục cơ bản được chính thức dục tiểu học và giáo dục trung học cơ sở<br /> thừa nhận là quyền của công dân. Điều 15 đều là bậc giáo dục bắt buộc.<br /> của bản Hiến pháp ghi rõ: “Nền sơ học1 Trẻ em, người tàn tật, người nghèo là<br /> cưỡng bách và không học phí. Ở các nhóm đối tượng thường xuyên gặp hạn chế<br /> trường sơ học địa phương, quốc dân thiểu trong việc tiếp cận với giáo dục cơ bản, bởi<br /> số có quyền học bằng tiếng của mình. Học vậy Nhà nước đã dành nhiều sự quan tâm<br /> trò nghèo được Chính phủ giúp”. Tiếp nối đến nhóm đối tượng đặc biệt này. Khoản 2,<br /> tinh thần này, các bản Hiến pháp lần lượt Điều 26 Luật giáo dục ghi rõ: “Bộ trưởng<br /> ra đời sau đó (1959, 1980, 1992) đã có các Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định những<br /> quy định cụ thể hơn về quyền được giáo trường hợp có thể học trước tuổi đối với<br /> dục tại các Điều 33, Điều 60 và Điều 59. học sinh phát triển sớm về trí tuệ; học ở<br /> Theo đó, việc đảm bảo quyền được học tập tuổi cao hơn tuổi quy định đối với học sinh<br /> của công dân đã được quy định rõ ràng ở những vùng có điều kiện kinh tế - xã hội<br /> hơn, từ việc Nhà nước từng bước thực hiện khó khăn, học sinh người dân tộc thiểu số,<br /> chế độ giáo dục cưỡng bách (Hiến pháp học sinh bị tàn tật, khuyết tật, học sinh kém<br /> 1959), từng bước thực hiện giáo dục phổ phát triển về thể lực và trí tuệ, học sinh mồ<br /> thông bắt buộc (Hiến pháp 1980) tiến đến côi không nơi nương tựa, học sinh trong<br /> khẳng định giáo dục tiểu học là bắt buộc và diện hộ đói nghèo theo quy định của Nhà<br /> miễn phí. Đặc biệt, quyền được học tập của nước, học sinh ở nước ngoài về nước;<br /> nhóm đối tượng yếu thế là trẻ em tàn tật, những trường hợp học sinh học vượt lớp,<br /> người khuyết tật đã được ghi nhận trong học lưu ban; việc học tiếng Việt của trẻ em<br /> Hiến Pháp 1992, và mới đây nhất là Hiến người dân tộc thiểu số trước khi vào học<br /> pháp 2013. lớp một”. Bên cạnh đó, nhiều văn bản pháp<br /> Thể chế hóa các quy định của Hiến luật khác cũng được ban hành nhằm đảm<br /> pháp, ngày 02/12/1998, Quốc hội ban hành bảo một cách tối đa quyền được học tập<br /> Luật giáo dục 1998, quy định các nội dung cho mọi công dân.<br /> liên quan đến hệ thống giáo dục quốc dân, Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ<br /> <br /> 117<br /> BẢO ĐẢM QUYỀN ĐƯỢC HƯỞNG GIÁO DỤC CƠ BẢN TRONG PHÁP LUẬT VI T NAM<br /> <br /> <br /> em số 25/2004/QH11 quy định trẻ em có đối với người khuyết tật là giáo dục hòa<br /> quyền được học tập bậc tiểu học trong các nhập, tức là, giáo dục chung người khuyết<br /> cơ sở giáo dục công lập không phải trả học tật và người không khuyết tật trong cơ sở<br /> phí. Quyết định số 239/QĐ-TTg, ngày giáo dục [Khoản 4, Điều 2]. Đây được xem<br /> 9/2/2010 khẳng định mục tiêu phổ cập giáo là mô hình giáo dục hiệu quả và hoàn thiện<br /> dục mầm non cho trẻ 5 tuổi vào năm 2015. nhất đối với người khuyết tật. Việc được<br /> Chính sách phổ cập giáo dục tiểu học quy học tập tại môi trường bình thường, gần gia<br /> định trẻ em 6 tuổi phải được học lớp 1; học đình, bạn bè sẽ giúp trẻ gần gũi với người<br /> sinh học tại trường, lớp tiểu học công lập thân, bạn bè, không còn cảm giác bị tách<br /> không phải đóng học phí. Mặt khác, nhằm biệt ra khỏi xã hội, giảm những mặc cảm,<br /> tạo cơ hội và điều kiện cho trẻ em trong tự ti về khiếm khuyết của mình. Tuy nhiên,<br /> các hộ gia đình nghèo, trẻ em là người dân cũng tùy vào các dạng tật và mức độ<br /> tộc thiểu số ở các vùng khó khăn, trẻ em khuyết tật mà các học sinh khuyết tật có<br /> không nơi nương tựa được tiếp cận giáo thể được hưởng quyền giáo dục theo hai<br /> dục cơ bản, Chính phủ đã ban hành nhiều phương thức giáo dục chuyên biệt và giáo<br /> chính sách miễn, giảm học phí và các chính dục bán hòa nhập. Ngoài ra, để thực hiện<br /> sách ưu đãi khác, như Quyết định Luật Người khuyết tật và các văn bản<br /> 85/2010/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính hướng dẫn thực hiện Luật Người khuyết<br /> phủ về hỗ trợ tiền ăn, ở cho học sinh bán tật, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành<br /> trú và trường phổ thông dân tộc bán trú; các chính sách hỗ trợ về giáo dục người<br /> Quyết định 12/2013/QĐ-TTg của Thủ khuyết tật (người dạy và người học); đẩy<br /> tướng Chính phủ ngày 24/1/2013 về chính mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ<br /> sách hỗ trợ học sinh trung học phổ thông ở quản lí giáo dục và giáo viên có kĩ năng<br /> vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt giáo dục trẻ khuyết tật; tăng cường cơ sở<br /> khó khăn; Quyết định 36/2013/QĐ-TTg vật chất cho học sinh khuyết tật tiếp cận<br /> ngày 18/6/2013 của Thủ tướng Chính phủ được, trang thiết bị dạy học đặc thù nhằm<br /> về hỗ trợ gạo cho học sinh tại các trường ở nhằm đẩy mạnh và nâng cao chất lượng<br /> khu vực có điều kiện kinh tế, xã hôi đặc công tác giáo dục trẻ khuyết tật.<br /> biệt khó khăn. Cũng liên quan đến vấn đề này, xuất<br /> Luật người khuyết tật số phát từ quan điểm coi giáo dục là quốc<br /> 51/2010/QH12 là một trong những văn bản sách hàng đầu, Thủ tướng chính phủ đã<br /> quan trọng quy định về giáo dục đối với phê duyệt Chiến lược phát triển giáo dục<br /> người khuyết tật, là nền tảng giúp cho các 2001-2010 và Kế hoạch hành động quốc<br /> cơ quan nhà nước triển khai các chính gia giáo dục cho mọi người giai đoạn<br /> sách, hoạt động cần thiết để xây dựng nền 2003-2015… nhằm mục tiêu tạo bước<br /> giáo dục phù hợp đối với nhóm đối tượng chuyển biến cơ bản về chất lượng giáo dục,<br /> này, nhằm đảm bảo cho người khuyết tật thực hiện công bằng xã hội trong giáo dục<br /> có thể được đáp ứng nhu cầu học tập như và tạo cơ hội học tập ngày càng tốt hơn cho<br /> những người bình thường khác; được hỗ các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là ở các<br /> trợ và tạo điều kiện cần thiết để có thể vùng còn nhiều khó khăn. Ở Hội nghị<br /> tham gia học tập và hòa nhập cộng đồng, Trung ương 9 khóa XI, Ban chấp hành<br /> trong đó: Phương thức giáo dục chủ yếu trung ương đã thông qua Nghị quyết 29-<br /> <br /> 118<br />  NGUYỄN VÂN TRANG<br /> <br /> <br /> NQ/TW với nội dung đổi mới căn bản, pháp luật về quyền giáo dục cơ bản chưa<br /> toàn diện giáo dục đào tạo; trong đó nghị thể đi vào thực tế do thiếu vắng những cơ<br /> quyết đã đề ra mục tiêu cụ thể là hoàn chế bảo đảm hiệu quả.<br /> thành phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ 5 3. Đánh giá thực trạng bảo đảm<br /> tuổi vào năm 2015, nâng cao chất lượng quyền giáo dục cơ bản ở Việt Nam<br /> phổ cập giáo dục trong những năm tiếp Sau một thời gian thực hiện chính sách<br /> theo, thực hiện giáo dục bắt buộc 9 năm từ đảm bảo giáo dục tối thiểu, mạng lưới giáo<br /> sau năm 2020. Mới đây nhất, nhằm tiếp tục dục ở Việt Nam đã được tăng cường. Việt<br /> thực hiện các chủ trương, mục tiêu của Nam đã hoàn thành phổ cập giáo dục tiểu<br /> Nghị quyết 29-NQ/TW đại hội Đảng lần học vào năm 2000, phổ cập giáo dục trung<br /> thứ XII cũng đã đề ra các nhiệm vụ: Tiếp học cơ sở vào năm 2010. Trong giai đoạn<br /> tục đổi mới mạnh mẽ, đồng bộ các yếu tố 2001-2010, tỷ lệ nhập học tinh tăng nhanh,<br /> cơ bản của giáo dục và đào tạo theo hướng trong đó mẫu giáo 5 tuổi tăng từ 72% lên<br /> coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực 98%, tiểu học từ 94% lên 97%, trung học<br /> của người học; hoàn thiện hệ thống giáo cơ sở từ 70% lên 85%, trung học phổ thông<br /> dục quốc dân theo hướng hệ thống giáo từ 33% lên 50% [1, tr.10]. Năm 2012, tỷ lệ<br /> dục mở, học tập suốt đời và xây dựng xã học sinh trong độ tuổi đi học mẫu giáo 5<br /> hội học tập; đổi mới căn bản công tác quản tuổi đạt 98,6%, tiểu học đạt 97,4%, trung<br /> lý giáo dục và đào tạo, bảo đảm dân chủ, học cơ sở trên 85,5%, trung học phổ thông<br /> thống nhất; tăng quyền tự chủ và trách đạt 54,4%; tỷ lệ trẻ khuyết tật đi học đạt<br /> nhiệm xã hội của các cơ sở giáo dục và đào 58,4%; tỷ lệ sinh viên trên một vạn dân đạt<br /> tạo; coi trọng quản lý chất lượng; phát triển 56,1 người; tỷ lệ người biết chữ trong độ<br /> đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo tuổi từ 15 tuổi trở lên đạt 98,25% [3, tr.97]<br /> dục, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và Công bằng xã hội trong giáo dục đã được<br /> đào tạo; đổi mới chính sách, cơ chế tài cải thiện, đặc biệt tăng cơ hội học tập cho<br /> chính, huy động sự tham gia đóng góp của trẻ em gái, trẻ em dân tộc thiểu số, con em<br /> toàn xã hội, nâng cao hiệu quả đầu tư để gia đình nghèo và trẻ em khuyết tật. Giáo<br /> phát triển giáo dục và đào tạo.. dục ở vùng đồng bảo dân tộc thiểu số, vùng<br /> Có thể nói, những quy định pháp luật sâu, vùng xa có tiến bộ rõ rệt. Đến năm học<br /> và chính sách của Việt Nam về quyền được 2012-2013, có 16,32% học sinh dân tộc<br /> hưởng giáo dục cơ bản khá đầy đủ và hợp thiểu số trong tổng số trẻ em cả nước đi<br /> lý, phù hợp với các công ước quốc tế mà học, nghĩa là tỷ lệ này lớn hơn tỷ lệ người<br /> Việt Nam tham gia và ký kết. Điều đó cho dân tộc thiểu số trên tổng dân số cả nước<br /> thấy Chính phủ Việt Nam đã và đang giành (13,8%) [1, tr.15]. Có thể thấy, đây là một<br /> rất nhiều sự quan tâm đến việc đảm bảo kết quả đáng ghi nhận của Chính phủ Việt<br /> quyền giáo dục cơ bản của mọi công dân. Nam trong nỗ lực đảm bảo quyền được<br /> Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu đó cần có giáo dục cơ bản cho mọi công dân. Tuy<br /> sự thống nhất trong nhận thức và hành nhiên, bên cạnh những thành tựu kể trên<br /> động của toàn Đảng và toàn dân. Thực tế vẫn còn tồn tại một số vấn đề sau:<br /> khảo sát cho thấy việc thực thi các chính Một là, Trong thời gian vừa qua tỷ lệ<br /> sách, pháp luật nói trên còn gặp nhiều sai tuyển sinh vào tiểu học (lớp 1) trong cả<br /> phạm. Nói cách khác, nhiều quy định của nước nhìn chung lớn hơn 100%, năm học<br /> <br /> 119<br /> BẢO ĐẢM QUYỀN ĐƯỢC HƯỞNG GIÁO DỤC CƠ BẢN TRONG PHÁP LUẬT VI T NAM<br /> <br /> <br /> 2012-2013 đạt tỉ lệ 103,88% [1, tr.19], điều dục về cơ bản đã đạt được, nhưng chất<br /> đó cho thấy còn một số trẻ em 7 tuổi, 8 lượng giáo dục chưa cao, không đồng đều<br /> tuổi, thậm chí cả trẻ em 9 tuổi, 10 tuổi, mới giữa các khu vực, các địa phương, và nhìn<br /> nhập học lớp 1. Nguyên nhân của tình chung là chưa thực sự đáp ứng được yêu<br /> trạng này là do một số phụ huynh chưa cầu xã hội. Tỷ lệ trẻ đến lớp đạt mức cao<br /> quan tâm đến việc cho con em đi học đúng nhất ở các tỉnh đồng bằng sông Hồng; thấp<br /> độ tuổi, một số trẻ em sức khoẻ yếu, phụ nhất ở các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long<br /> huynh lo ngại không cho con em đi học lúc và ở các tỉnh Tây Nguyên [1, tr.53]. Hiện<br /> 6 tuổi, ở một số vùng núi trẻ em không có tượng học sinh đã tốt nghiệp trung học cơ<br /> giấy khai sinh, việc xác định tuổi gặp rất sở nhưng trình độ học vấn chỉ tương đương<br /> nhiều khó khăn, bên cạnh đó có cả sự thiếu với học sinh tiểu học khá phổ biến, nhất là<br /> quan tâm của lãnh đạo một số địa phương. ở khu vực nông thôn, vùng sâu vùng xa.<br /> Hai là, tỷ lệ trẻ em nghèo, người Chất lượng đào tạo thấp, dẫn đến chất<br /> khuyết tật không đi học, hoặc bỏ học còn ở lượng học sinh yếu kém, sau khi tốt nghiệp<br /> mức cao. Nguyên nhân đầu tiên có thể kể không vận dụng được các kiến thức đã học<br /> đến là do hoàn cảnh kinh tế khó khăn, vào thực tiễn đời sống lao động. Nguyên<br /> nghèo đói khiến người dân không quan tâm nhân chủ yếu của hiện tượng này là trình<br /> nhiều đến học tập. Mặc dù Nhà nước đã có độ chuyên môn của giáo viên chưa đáp ứng<br /> chính sách hỗ trợ học phí, miễn giảm học yêu cầu, chương trình học không phù hợp.<br /> phí đối với nhóm đối tượng này, nhưng Trong những năm gần đây, chương trình,<br /> nhìn chung mức hỗ trợ còn thấp. Bên cạnh sách giáo khoa được thay đổi liên tục nhằm<br /> đó, theo quy định của luật, học sinh cấp đáp ứng yêu cầu giáo dục hiện đại. Tuy<br /> tiểu học ở các trường công lập không phải nhiên, hiệu quả của nó không được như<br /> nộp học phí. Tuy nhiên, có những chi phí mong muốn. Cả người dạy và người học<br /> khác như chi phí đi lại, đồng phục, tài liệu đều gặp nhiều khó khăn trước những đổi<br /> học tập …do nhà trường và địa phương đề thay ấy. Điều này đã ảnh hưởng không nhỏ<br /> ra thì phụ huynh và học sinh vẫn phải chi đến chất lượng giáo dục. Bên cạnh đó, việc<br /> trả. Bởi vậy, cho dù đã được hỗ trợ, nhiều thực hiện xã hội hóa giáo dục một cách<br /> trẻ em, người nghèo vẫn phải bỏ học để đi máy móc, khiên cưỡng, thiếu định hướng<br /> làm, nhằm giảm bớt gánh nặng kinh tế cho đã khiến cho giáo dục ngày càng bị thương<br /> bản thân và gia đình. mại hóa, xa dần các mục tiêu giáo dục<br /> Ngoài nguyên nhân nghèo đói, khó được luật định trong Luật giáo dục 2013.<br /> khăn về khoảng cách từ nơi ở đến trường Nhiều cơ sở giáo dục đã đặt lợi nhuận lên<br /> học, cơ sở vật chất thiếu thốn, xuống cấp trên chất lượng, biến giáo dục thành một<br /> nghiêm trọng; sách, giáo trình không phù ngành kinh doanh. Tình trạng bất công,<br /> hợp với năng lực của học sinh, bất đồng lệch lạc trong giáo dục, vì vậy ngày càng<br /> ngôn ngữ trong dạy và học, thiếu giáo viên có xu hướng phổ biến. Quyền được giáo<br /> đặc biệt là giáo viên ở các vùng có điều dục cơ bản chưa thực sự được đảm bảo.<br /> kiện kinh tế - xã hội khó khăn... cũng là Bốn là, hiện tượng trục lợi ngân sách<br /> những nguyên nhân khiến cho học sinh nhà nước dành cho giáo dục còn phổ biến.<br /> chán học, dẫn đến bỏ học. Trong lĩnh vực này, tham nhũng chủ yếu<br /> Ba là, mặc dù mục tiêu phổ cập giáo xảy ra ở các đơn vị được thụ hưởng ngân<br /> <br /> 120<br />  NGUYỄN VÂN TRANG<br /> <br /> <br /> sách nhà nước và được giao quản lý các tài dục có nhiều, nhưng trước hết là do hệ<br /> sản của nhà nước (cơ quan quản lý giáo thống văn bản quy phạm pháp luật chưa<br /> dục các cấp, trường học, lãnh đạo trường đồng bộ, quy định chế tài xử lý hành vi<br /> học…). Hiện tượng tham nhũng phổ biến tham nhũng chưa đủ mạnh, quá trình thực<br /> chủ yếu là vi phạm các nguyên tắc quản lý hiện quản lý vẫn còn lỗ hổng, sơ hở, lỏng<br /> tài chính, ngân sách để trục lợi, như: chi lẻo. Việc phân cấp mạnh cho địa phương,<br /> tiêu tiền của trường học không đúng mục việc tăng quyền tự chủ cho các cơ sở giáo<br /> đích, trái nguyên tắc; thu tiền không nhập dục là xu hướng tốt. Song mặt trái của nó<br /> quỹ, không vào sổ sách; lợi dụng sơ hở cũng có nhiều liên quan đến công tác<br /> trong chính sách và sự quản lý lỏng lẻo của phòng chống tham nhũng, bởi tổ chức bộ<br /> Nhà nước, làm khống chứng từ để chia máy, đội ngũ làm công tác thanh tra, kiểm<br /> nhau; khai tăng chi phí xây dựng trường tra, giám sát nhìn chung còn mỏng, chưa có<br /> học, giá mua sách giáo khoa, mua sắm các nhiều kinh nghiệm, dẫn tới việc bỏ sót các<br /> thiết bị, vật tư trường học, mua đắt hơn giá vụ vi phạm trong quản lý và sử dụng ngân<br /> thị trường, hai bên thông đồng với nhau để sách cho giáo dục. Trách nhiệm của chủ<br /> ghi giá vào hóa đơn cao hơn giá thanh toán thể chưa được xem xét theo luật định. Hậu<br /> thực tế hoặc người mua hàng chiếm đoạt quả của nó là tình trạng yếu kém trong điều<br /> tiền hoa hồng... hành quản lý giáo dục ở các cấp kéo dài,<br /> Xem giáo dục là quốc sách hàng đầu ảnh hưởng không nhỏ đến việc thực thi<br /> để xây dựng và phát triển đất nước, mỗi Quyền được giáo dục cơ bản của công dân.<br /> năm, Việt Nam đã đầu tư một nguồn ngân 4. Một số kiến nghị<br /> sách đáng kể cho giáo dục. Số liệu từ Vụ Thứ nhất, cần tăng cường phối hợp<br /> Tài chính hành chính sự nghiệp (Bộ Tài liên ngành giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo<br /> chính) cho biết, tổng nguồn ngân sách nhà với các bộ, ngành khác về công tác đảm<br /> nước dành cho lĩnh vực giáo dục đào tạo bảo quyền được hưởng giáo dục cơ bản<br /> năm 2015 là 224.826 tỷ đồng, chiếm một cách thực chất, làm rõ hơn vai trò,<br /> khoảng 20% tổng chi ngân sách nhà nước. trách nhiệm của các bộ, ngành liên quan<br /> Tuy nhiên với việc quản lý, sử dụng ngân như: Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính,<br /> sách nhà nước còn nhiều lỗ hổng như đề Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Y tế, Bộ<br /> cập ở trên thì hiệu quả mang lại là chưa Lao động- Thương binh và Xã hội, Hội<br /> tương xứng. Mục tiêu chi ngân sách không Liên hiệp phụ nữ Việt Nam…<br /> đạt được, công bằng xã hội nói chung và Thứ hai, cần chú trọng đến tính hợp lý<br /> công bằng, bình đẳng trong tiếp cận giáo trong việc quy định về phân cấp quản lý<br /> dục nói riêng không được đảm bảo [5] bởi trong lĩnh vực giáo dục. Bộ Giáo dục &<br /> tham nhũng tác động đặc biệt tới người Đào tạo cần tiếp tục phân cấp, phân quyền,<br /> nghèo và nhóm người dễ bị tổn thương nhất phát huy tính năng động, sáng tạo, quyền<br /> trong xã hội. Những nhóm người này phụ tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các đơn vị<br /> thuộc nhiều vào dịch vụ công và không có sự nghiệp trong quá trình giải quyết các<br /> đủ điều kiện để chi trả cho các khoản thu công việc có liên quan. Về phía các sở giáo<br /> ngoài quy định để tiếp cận giáo dục. dục, phòng giáo dục và các trường, cần<br /> Nguyên nhân của tình trạng trục lợi nâng cao vai trò, trách nhiệm trong công<br /> ngân sách nhà nước trong lĩnh vực giáo tác tổ chức thực hiện, kiểm tra giám sát<br /> <br /> 121<br /> BẢO ĐẢM QUYỀN ĐƯỢC HƯỞNG GIÁO DỤC CƠ BẢN TRONG PHÁP LUẬT VI T NAM<br /> <br /> <br /> hoạt động giáo dục tại địa phương và cơ sở bản trong hệ thống giáo dục quốc dân,<br /> giáo dục do mình phụ trách. đồng thời phải có chế tài và tăng mức phạt<br /> Thứ ba, cần quy định rõ ràng trong vi phạm để nâng cao tính răn đe. Bên cạnh<br /> Luật giáo dục về vấn đề chịu trách nhiệm đó, phải đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ và<br /> khi có sai phạm xảy ra. Có thể thấy rõ, đối nâng cáo tính trách nhiệm cho đội ngũ<br /> với những hạn chế trong việc bảo đảm thanh tra, kiểm tra trong ngành giáo dục.<br /> quyền được hưởng giáo dục được đề cập Chú thích:<br /> đến ở trên, nguyên nhân chung cơ bản và 1<br /> Theo kiến trúc của nền giáo dục phổ thông<br /> quan trọng nhất đó là không có cá nhân hay<br /> Pháp – Việt, hệ thống giáo dục phổ thông có 3<br /> tổ chức có thẩm quyền nào đứng ra chịu bậc với học trình là 13 năm, trong đó Bậc<br /> trách nhiệm trước những hành vi gây ảnh Tiểu Học có 6 năm:<br /> hưởng hay xâm phạm đến quyền được giáo - Lớp Đồng Ấu (Cours Enfantin)<br /> dục. Nói cách khác, trách nhiệm của chủ - Lớp Dự Bị (Cours Préparatoire)<br /> thể chưa được quy định rõ. Nếu bổ sung - Lớp Sơ Đẳng (Cours Élémentaire)<br /> được quy định này vào Luật giáo dục thì - Lớp Nhì năm thứ nhất (Cours Moyen 1ère<br /> année)<br /> việc thực hiện các biện pháp bảo đảm<br /> - Lớp Nhì năm thứ hai (Cours Moyen 2è<br /> quyền giáo dục sẽ đạt hiệu quả cao hơn. année) (9)<br /> Thứ tư, cần xây dựng chính sách, cơ - Lớp Nhất (Cours Supérieur) Ba lớp đầu còn<br /> chế hỗ trợ của nhà nước theo hình thức hợp được gọi là bậc sơ học.<br /> tác công - tư kết hợp để phát triển giáo dục<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> ngoài công lập. Nói cách khác, là hỗ trợ<br /> phát triển giáo dục ở các trường mầm non, 1. Bộ Giáo dục và Đào Tạo, Báo cáo quốc gia<br /> trường tiểu học tư thục nhằm giảm thiệt giáo dục cho mọi người 2015 của Việt Nam,<br /> Hà Nội,<br /> thòi cho trẻ em tại các khu công nghiệp,<br /> nguồn:http://unesdoc.unesco.org/images/0023<br /> khu chế xuất, nơi đông dân cư, vùng có /002327/232770vie.pdf.<br /> hoàn cảnh đặc biệt khó khăn và vùng đồng 2. Unicef (1999), Bộ Tài liệu Tuyên truyền và<br /> bào dân tộc. Giáo dục cơ bản, phần 1.<br /> Thứ năm, cần bổ sung các quy định 3. Viện Khoa học Lao động và xã hội & Cơ quan<br /> tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, Hợp tác Phát triển Quốc tế Cộng Hòa Liên<br /> giám sát hoạt động thực thi pháp luật về Bang Đức (2013), Phát triển hệ thống an sinh<br /> bảo đảm quyền được hưởng giáo dục cơ xã hội ở Việt Nam đến năm 2020, Hà Nội.<br /> <br /> <br /> Ngày nhận bài: 07/7/2017 Biên tập xong: 15/8/2017 Duyệt đăng: 20/8/2017<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 122<br />