Bệnh lý huyết khối tĩnh mạch hệ mạc treo cửa

Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> BEÄNH LYÙ HUYEÁT KHOÁI TÓNH MAÏCH HEÄ MAÏC TREO CÖÛA<br /> Cao Vaên Thònh* Vaên Taàn**<br /> <br /> TOÙM TAÉT<br /> Ñaët vaán ñeà: Trong caùc beänh lyù coù huyeát khoái tónh maïch taïng, chaån ñoaùn ngheõn tónh maïch maïc treo caáp<br /> tính thöôøng khoâng roõ raøng tröôùc khi phaûi môû buïng. Trong khi ñoù, vieäc xaùc ñònh tình traïng huyeát khoái tónh maïch<br /> cöûa tieán dieãn roõ raøng hôn nhôø coù söï hoã trôï tích cöïc cuûa caùc phöông phaùp thaêm doø hình aûnh ít xaâm laán.<br /> Muïc tieâu nghieân cöùu: Ñaùnh giaù vieäc chaån ñoaùn vaø ñieàu trò huyeát khoái tónh maïch taïng.<br /> Höông phaùp nghieân cöùu : Tieàn cöùu, caét ngang caùc tröôøng hôïp laâm saøng.<br /> Keát quaû nghieân cöùu: Taïi Beänh vieän Bình Daân, giai ñoaïn töø 1996-1998, coù gaëp 2 tröôøng hôïp beänh lyù coù<br /> huyeát khoái heä tónh maïch maïc treo cöûa, trong ñoù moät tröôøng hôïp taéc tónh maïch maïc treo ruoät vaø moät tröôøng hôïp<br /> huyeát khoái tónh maïch cöûa.<br /> Baøn luaän vaø keát luaän : Veà caên nguyeân xuaát hieän huyeát khoái, neáu khoâng phaûi xô gan thì raát khoù xaùc ñònh.<br /> Caùc tröôøng hôïp naøy raát hieám gaëp, hôn nöõa vieäc chaån ñoaùn, ñieàu trò coøn khoù khaên vaø gaây nhieàu baøn caõi. Trong<br /> xöû trí thöôøng chaäm, tieân löôïng beänh naëng. Chính vì theá daïng beänh lyù naøy caàn ñöôïc theo doõi vaø nghieân cöùu<br /> theâm.<br /> <br /> SUMMARY<br /> THROMBOSIS OF PORTAL VEIN<br /> Cao Van Thinh, Van Tan* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Special issue of Neurosurgery * Vol. 8 *<br /> Supplement of No 1 * 2004: 516 - 520<br /> <br /> Introduction: In diseases of visceral vein thrombosis, the diagnosis of acute mesenteric occlusion is always<br /> not clear, but detection of portal vein thrombosis is more clear by the support of less invasion methods of<br /> imagination.<br /> Goal: Assessment of diagnosis and treatment of visceral vein thrombosis.<br /> Method: Prospective study.<br /> Results: At Binhdan Hospital from 1996 to 1998, we got 2 cases of thrombosis including one mesenteric<br /> vein infarction and the rest was portal vein thrombosis.<br /> Discussion: It is difficult to determine the etiology of this disease if it is not due to cirrhosis. The disease is<br /> rare. Diagnosis and treatment of the disease are still controversial. Prognosis is poor, so the disease should be<br /> studied more.<br /> cuûa nhieàu nhaø chuyeân moân. Maëc duø tôùi nay, vôùi söï<br /> ÑAËT VAÁN ÑEÀ<br /> phaùt trieån khoâng ngöøng cuûa khoa hoïc, ñaëc bieät laø caùc<br /> Huyeát khoái tónh maïch heä maïc treo cöûa töông ñoái<br /> phöông tieän chaån ñoaùn.... Vaãn coøn nhieàu tröôøng hôïp<br /> ít gaëp vaø coøn gaëp nhieàu khoù khaên trong vieäc phaùt hieän<br /> beänh lyù chöa ñöôïc phaùt hieän vaø ñieàu trò kòp thôøi.<br /> beänh sôùm(1,3,5).<br /> Trong ñoù coù lónh vöïc thuoäc caùc beänh lyù huyeát khoái<br /> Trong thöïc haønh ngoaïi khoa, ngoaøi nhöõng<br /> tónh maïch heä maïc treo cöûa.<br /> tröôøng hôïp thöôøng gaëp caû trong beänh lyù vaø chaán<br /> Vôùi nhoài maùu tónh maïch maïc treo, theo y vaên raát<br /> thöông, caùc theå beänh ít gaëp cuõng laø moái quan taâm<br /> khoù nghó tôùi chaån ñoaùn naøy moät caùch coù heä thoáng.<br /> *Boä moân Ngoaïi toång quaùt TTÑT - Khoa loàng ngöïc- maïch maùu BV Bình Daân TP.HCM.<br /> <br /> 516<br /> <br /> Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004<br /> <br /> Thoâng thöôøng beänh khoâng ñöôïc xaùc ñònh chaån ñoaùn<br /> töø tröôùc moå do caùc daáu hieäu laâm saøng khoâng ñieån<br /> hình vaø khoâng töông xöùng vôùi toån thöông. Trong khi<br /> ñoù caùc thaêm doø caän laâm saøng keùo daøi laïi gaây chaäm treã<br /> cho phaãu thuaät. Chính vì vaäy, khoâng ít caùc tröôøng<br /> hôïp Bn chæ ñöôïc moå vôùi chaån ñoaùn vieâm phuùc maïc(5).<br /> Beänh lyù thuyeân taéc tónh maïch cöûa thöôøng gaëp<br /> nhaát laø huyeát khoái tónh maïch cöûa baùn khaån. Bn coù<br /> caùc trieäu chöùng ít ñieån hình vaø deã nhaàm laãn vôùi<br /> nhieàu beänh lyù khaùc nhö ñau buïng vuøng thöôïng vò<br /> coù chöøng möïc, soát vöøa hay soát cao, coù khi keøm soát<br /> laïnh run .... Do ñoù tình traïng beänh lyù naøy cuõng ít<br /> ñöôïc chuù troïng(3).<br /> Vaán ñeà ñaët ra cho caùc Baùc só laâm saøng laø laøm sao<br /> phaùt hieän ñöôïc tình traïng beänh lyù huyeát khoái tónh<br /> maïch heä maïc treo cöûa sôùm. Ngoaøi caùc xeùt nghieäm caän<br /> laâm saøng truyeàn thoáng nhö xeùt nghieäm huyeát hoïc,<br /> sinh hoaù... Chaån ñoaùn hình aûnh nhö sieâu aâm Doppler,<br /> X quang ... caàn phaûi “caûnh giaùc” treân laâm saøng tröôùc<br /> caùc daáu hieäu laâm saøng mô hoà. Ñoàng thôøi öùng duïng<br /> theâm caùc thuû thuaät thaêm doø khaùc nhö noäi soi oå buïng<br /> chaån ñoaùn.., ít nhaát laø söû duïng trong caáp cöùu vôùi caùc<br /> beänh nhaân thuoäc nhoùm nguy cô cao hay khoù xaùc ñònh<br /> toån thöông caùc taïng trong khoang oå buïng.<br /> Vieäc trình baøy, phaân tích caùc tröôøng hôïp hieám<br /> gaëp treân laâm saøng nhaèm tìm hieåu theâm veà caùc daïng<br /> beänh lyù naøy vaø phaàn naøo giuùp naâng cao chaát löôïng<br /> chaån ñoaùn vaø ñieàu trò caùc beänh lyù coù theå gaëp trong<br /> thöïc haønh ngoaïi khoa taïi caùc beänh vieän vaø trung taâm<br /> y khoa noùi chung.<br /> <br /> TRÌNH BEÄNH AÙN<br /> Beänh aùn I<br /> Beänh nhaân (Bn) Buøi thò H, nöõ, sinh naêm 1920.<br /> Nhaäp vieän vì ñau buïng aâm æ khaép buïng töø 10 giôø tröôùc<br /> ñoù, côn ñau taêng daàn. Bn khai tröôùc nhaäp vieän vaøi<br /> ngaøy coù bò tieâu chaûy vaø ñaõ ñöôïc ñieàu trò taïm oån.<br /> Tieàn caên : coù naèm ñieàu trò “Embolie pulmonaire<br /> droit sur pheùbite ilio-feùmorale bilateùrale” taïi Coäng<br /> Hoaø Phaùp.<br /> Tình traïng Bn khi nhaäp vieän : soát nheï, oùi, tieâu<br /> <br /> chaûy, nhöng khoâng tieâu maùu. Bn ñau toaøn boä vuøng<br /> buïng keøm caûm öùng thaønh buïng. Ñaõ tieán haønh sieâu<br /> aâm buïng toång quaùt vaø chuïp buïng khoâng chuaån bò,<br /> nhöng khoâng phaùt hieän ñöôïc gì baát thöôøng. Xeùt<br /> nghieäm huyeát hoïc : Baïch caàu 12.000; tieåu caàu<br /> 72.000; fibrinogen 200mg/100ml; döï tröõ kieàm<br /> 17meq/l; cholesterol 3,5g/l; triglycerit 8,2g/l...<br /> Dieãn bieán beänh sau 2 giôø nhaäp vieän : Bn coù ñau<br /> buïng döõ doäi, buïng coù phaûn öùng roõ... Bn ñöôïc hoäi<br /> chaån vaø chæ ñònh moå vôùi chaån ñoaùn vieâm phuùc maïc”.<br /> Töôøng trình phaãu thuaät cho thaáy : Coù moät ñoaïn<br /> ruoät non hoaïi töû caùch goùc Streitz 40cm vaø caùch goùc<br /> hoài manh traøng 90cm. Ñaõ tieán haønh caét ñoaïn ruoät<br /> hoaïi töû vaø noái taän taän. Göûi xeùt nghieäm giaûi phaãu beänh<br /> lyù ñoaïn ruoät hoaïi töû.<br /> Haäu phaãu : Bn oån daàn, coù ñöôïc duøng khaùng sinh,<br /> Fraxiparin vaø duy trì nuoâi döôõng ñöôøng tónh maïch<br /> trong 10 ngaøy.<br /> Keát quaû giaûi phaãu beänh : Xaùc ñònh nhoài maùu ruoät<br /> do thuyeân taéc tónh maïch maïc treo. Sau moå Bn ñöôïc<br /> sieâu aâm Doppler kieåm tra phaùt hieän coù heïp ñoäng<br /> maïch caûnh beân phaûi 70% vaø thuyeân taéc caùc tónh<br /> maïch noâng cuûa chaân beân phaûi.<br /> Theo doõi ñònh kyø sau moå: Bn coù hoäi chöùng MalloyWeiss vaø tình traïng baùn taéc ruoät. Ngoaøi ra thænh thoaûng<br /> coù ñôït tieâu chaûy ... nhöng ñöôïc ñieàu trò oån.<br /> Beänh aùn II<br /> Bn Nguyeãn Thò T, nöõ, sinh naêm 1926. Nhaäp vieän<br /> vì ñau buïng lieân tuïc vuøng thöôïng vò. Theo Bn khai, töø<br /> 1 thaùng tröôùc thænh thoaûng Bn coù ñau buïng vuøng<br /> thöôïng vò, keøm theo coù soát nheï, coù luùc soát laïnh run,<br /> keùm aên vaø gaày suùt. Buïng Bn ta ra daàn. Gaàn ñaây coù<br /> nhöõng côn ñau töùc ngöïc neân Bn ñi khaùm vaø ñöôïc<br /> naèm ñieàu trò taïi Beänh vieän Nguyeãn Traõi khoaûng 2<br /> tuaàn, sau ñoù chuyeån Beänh vieän Bình Daân.<br /> Tieàn caên : Coù 2 ñôït ñieàu trò nhoài maùu cô tim.<br /> Nhieàu laàn ñieàu trò vieâm ñau khôùp vai beân traùi. Gaàn<br /> ñaây xuaát hieän daáu hieäu chaùn aên vaø chaäm tieâu keùo daøi.<br /> Tình traïng khi nhaäp vieän : meät moûi, coøn daáu hieäu<br /> töùc ngöïc. Khoâng oùi, khoâng ñi caàu ra maùu. Khaùm<br /> <br /> Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004<br /> <br /> 517<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004<br /> buïng thaáy buïng chöôùng, ascite. Bn coøn ñau buïng<br /> vuøng thöôïng vò vaø haï söôøn phaûi, khoâng coù phaûn öùng,<br /> laùch to ñoä 2.<br /> Caùc xeùt nghieäm huyeát hoïc, sinh hoaù cho thaáy :<br /> baïch caàu 12.500; Hct 28%; TQ 12’’9/12; TCK 30’’/35;<br /> SGOT 17UI/L; SGPT 20UI/L; Phosphataza kieàm<br /> 152UI/L; Bilirubin TP 3,6ml/l; LH 1,8ml/l; TD 1,8ml/l.<br /> Amilaza maùu 392UI/L...<br /> ECG vaø ECHO tim thieáu maùu cô tim cuïc boä, coù<br /> daáu hieäu NMCT cuõ, suy tim ñoä II.<br /> ECHO Doppler buïng : Huyeát khoái bít hoaøn toaøn<br /> tónh maïch laùch vaø tónh maïch cöûa, treân neàn vieâm gan<br /> maõn tieán dieãn xô gan, laùch to ñoä 2, coù ít dòch oå buïng<br /> vaø dòch maøng phoåi 2 beân.<br /> Dieãn bieán beänh vaø ñieàu trò: Bn ñöôïc theo doõi vaø ñieàu<br /> trò noäi baèng Fraxiparin, Vastarei... trong 1 tuaàn, tình<br /> traïng chung cuûa Bn coù khaù hôn, buïng meàm bôùt ñau. Bn<br /> ñöôïc hoäi chaån, loaïi tröø chæ ñònh ngoaïi khoa vaø chuyeån<br /> chuyeân khoa noäi tim maïch theo doõi vaø ñieàu trò tieáp.<br /> <br /> BAØN LUAÄN<br /> Veà maët sinh beänh hoïc<br /> Nhoài maùu tónh maïch maïc treo laø haäu quaû cuûa<br /> moät tröôøng hôïp huyeát khoái tónh maïch maïc treo coù<br /> dieãn tieán raát ñaùng ngaïi treân laâm saøng. So vôùi nhoài<br /> maùu ruoät maïch treo do nguyeân nhaân töø ñoäng maïch<br /> thì ít hôn vaø chieám khoaûng 10%-20%(3,5). Töø sau giai<br /> ñoaïn phuø neà, beänh dieãn bieán maëng hôn treân neàn<br /> thieáu maùu. Tuy nhieân khoâng phaûi taát caû caùc tröôøng<br /> hôïp ñeàu ñöa ñeán hoaïi töû, thöôøng thaáy thaønh ruoät tím<br /> daàn vaø maïc treo phuø neà, thaám dòch. Nieâm maïc coù<br /> nhöõng ñoám xuaát huyeát. Khi ñaõ xuaát hieän hieän töôïng<br /> thaám huyeát thanh ra khoang oå buïng thì tieân löôïng<br /> beänh xaáu.<br /> Thoâng thöôøng tình traïng huyeát khoái tieán trieån töø<br /> caùc tónh maïch xung quanh cho tôùi khi gaàn nhö<br /> khoâng coøn heä tónh maïch maïch treo traøng treân. Trong<br /> khi ñoù heä tónh maïch maïch treo traøng döôùi coøn ñöôïc<br /> baûo veä bôûi caùc nhaùnh noái. Vôùi tröôøng hôïp beänh nhaân<br /> coù xô gan tröôùc thì nôi taéc baét ñaàu töø thaân chính cuûa<br /> tónh maïch, ñieàu naøy khoâng ñi ñoâi vôùi tình traïng hoaïi<br /> <br /> 518<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> töû moät caùch heä thoáng.<br /> Chaån ñoaùn laâm saøng<br /> Vôùi nhoài maùu tónh maïch maïc treo<br /> <br /> Bieåu hieän treân laâm saøng khaù traàm troïng. Beänh<br /> nhaân ñau buïng lan toûa hoaëc khu truù ôû moät soá vuøng<br /> buïng. Ñau töø töø, ít khi gaëp ñau buïng ñoät ngoät döõ doäi.<br /> Côn ñau taêng töøng ñôït vaø khoâng nhaát thieát phaûi coù soác.<br /> Tröôùc giai ñoaïn caáp, thöôøng beänh nhaân coù caùc trieäu<br /> chöùng gôïi yù nhöng khoâng roõ raøng vaø khoâng coù heä<br /> thoáng. Hôn nöõa caùc daáu hieäu laâm saøng thöôøng khoâng<br /> töông xöùng vôùi toån thöông giaûi phaãu nhö ñöôïc moâ taû<br /> khi phaãu thuaät. Chính söï mô hoà veà caùc trieäu chöùng<br /> laâm saøng daãn ñeán vieäc thöïc hieän caùc xeùt nghieäm caän<br /> laâm saøng chaäm, aûnh höôûng ñeán keát quaû ñieàu trò.<br /> Taéc tónh maïch cöûa<br /> Thöôøng gaëp caùc tröôøng hôïp huyeát khoái tónh<br /> maïch cuûa baùn caáp. Beänh nhaân ñau buïng khoâng döõ<br /> doäi nhöng coù keøm theo soát vöøa hay soát cao, laïnh run.<br /> Tröôøng hôïp huyeát khoái ôû saâu, xaùc ñònh beänh khoù hôn<br /> vaø ít ñöôïc ñeå yù hôn(1,3,4). Vieäc ñieàu trò cuõng deã gaëp bieán<br /> chöùng sau moå.<br /> Vôùi caùc tröôøng hôïp coù huyeát khoái tieán<br /> trieån<br /> <br /> Treân laâm saøng bieåu hieän hoäi chöùng taêng aùp löïc<br /> tónh maïch cöûa(1,4). Khi coù toån thöông ôû caùc taàng khaùc<br /> nhau cuûa heä cöûa hay heä tónh maïch maïch treo – cöûa,<br /> coù theå xuaát hieän daáu hieäu xuaát huyeát tieâu hoaù (XHTH)<br /> treân nhö giaõn vôõ tónh maïch thöïc quaûn hay vuøng taâm<br /> vò, tæ leä gaëp chöøng 50% -70% cuûa caùc tröôøng hôïp taéc<br /> tónh maïch cöûa(3). Hieám thaáy XHTH vuøng ñaïi tröïc<br /> traøng hôn so vôùi moät tröôøng hôïp taéc tónh maïch maïc<br /> treo ruoät. Ngoaøi ra, moät soá taùc giaû(1,3), coù theå thaáy laùch<br /> to (chieám 75%), buïng chöôùng coù dòch baùng (ascite)<br /> chieám 20%-25%, do giaõn tónh maïch thöïc quaûn khoâng<br /> coù trieäu chöùng hay daáu hieäu sinh hoïc cuûa quaù trình<br /> taêng naêng laùch.<br /> <br /> Caùc xeùt nghieäm caän laâm saøng keøm theo<br /> Vôùi söï phaùt trieån cuûa kyõ thuaät chaån ñoaùn hình aûnh<br /> ñaõ cho pheùp khai thaùc toát caùc daáu hieäu chuû yeáu cuûa<br /> huyeát khoái tónh maïch cuûa hay tóng maïch maïc treo<br /> <br /> Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004<br /> <br /> ruoät(1,2,3,4).<br /> Chuïp buïng khoâng chuaån bò : ít coù giaù tri. Tuy<br /> nhieân coù theå cung caáp hình aûnh möùc nöôùc hay hình<br /> aûnh oå buïng môø, lan toûa nhö tröôøng hôïp nhoài maùu<br /> maïc treo coù bieán chöùng, vaø coù taùc duïng chaån ñoaùn<br /> phaân bieät trong caùc tröôøng hôïp caáp cöùu buïng nhö veát<br /> thöông thuûng taïng, taéc ruoät ....<br /> Sieâu aâm buïng toång quaùt: Xaùc ñònh ñaäm ñoä ECHO<br /> trong tónh maïch (2), bình thöôøng heä tónh maïch cöûa<br /> khoù quan saùt, nhöng khi coù caùc hình aûnh oáng xoaén<br /> töông ñöông vôùi caùc hoác, seõ mang tính chaát gôïi yù. Söï<br /> keát hôïp hai hình aûnh huyeát khoái vaø hình hoác treân sieâu<br /> aâm ñoâi khi thaáy ñöôïc heä tónh maïch cöûa.<br /> Sieâu aâm Doppler: Ñöôïc coi laø phöông tieän toát ñeå xaùc<br /> ñònh huyeát khoái tónh maïch cuûa, nhaát laø ôû thaønh maïch.<br /> Tuy nhieân khi gaëp huyeát khoái ôû thöôïng nguoàn (tónh<br /> maïch maïc treo hay tónh maïch laùch) khoù ñaùnh giaù vì coù söï<br /> caûn trôû cuûa khí hieän dieän trong ñöôøng tieâu hoaù(2,3).<br /> Chuïp CT scanner: Veà nguyeân taéc, ñaäm ñoä ECHO<br /> taïi tónh maïch cuûa vaø tónh maïch maïc treo cöûa thaáp<br /> hôn nhieàu so vôùi ñoäng maïch chuû, nhöng ñaäm ñoä naøy<br /> seõ khoâng thay ñoåi khi söû duïng thuoác caûn quang. Khi<br /> coù huyeát khoái, ñöôøng kính tónh maïch cöûa vaø tónh<br /> maïch maïc treo taêng leân. Ñaäm ñoä ECHO seõ cao khi coù<br /> huyeát khoái môùi vaø thaáp khi huyeát khoái cuõ, trong<br /> tröôøng hôïp naøy caàn tìm theâm hình aûnh caùc hoác vaø<br /> caáu truùc hình oáng. Ngoaøi ra coøn thaáy thôøi gian thuoác<br /> caûn quang löu ôû tónh maïch cöûa taêng. Ngöôøi ta cho<br /> raèng CT scan ít nhaäy hôn sieâu aâm trong chaån ñoaùn<br /> huyeát khoái töøng phaàn(3,5).<br /> IRM: ñaùnh giaù tình traïng huyeát khoái qua aâm vang<br /> töø tính, nhaát laø ôû tö theá caét phía tröôùc hay ñöùng doïc.<br /> Trong tröôøng hôïp ñoä thaám ôû thaân tónh maïch cöûa<br /> bình thöôøng thöôøng khoâng caàn tìm daáu hieäu chæ daãn.<br /> Traùi laïi coù daáu hieäu chæ daãn cuõng khoâng phaûi luoân<br /> luoân laø daáu hieäu coù huyeát khoái thöïc söï hay giaûm doøng<br /> chaûy cuûa tónh maïch cöûa.<br /> Chuïp maïch maùu khaûo saùt caùc taïng ôû buïng : Thaáy<br /> ñöôïc hình aûnh phuït laïi chaát caûn quang vaøo ñoäng maïch<br /> chuû. Khi bôm thuoác vaøo nhaùnh ñoäng maïch maïc treo<br /> ruoät thöôøng thaáy hình aûnh co thaét ñoäng maïch trong<br /> <br /> tröôøng hôïp thieáu maùu, ñaây laø hình aûnh gôïi yù coù tình<br /> traïng huyeát khoái. Cuõng caàn löu yù, keát quaû thaám maùu ôû<br /> tónh maïch laùch vaø tónh maïch maïc treo traøng treân raát<br /> quan troïng cho chæ ñònh phaãu thuaät.<br /> ECHO endoscopie: thöôøng ñöôïc trang bò ôû caùc<br /> trung taâm lôùn, maùy cho pheùp tieáp caän khaù roõ caáu truùc<br /> maïch maùu taàng buïng phía treân. Coù khaû naêng phaùt hieän<br /> nhöõng daáu hieäu sôùm cuûa tình traïng taêng aùp löïc tónh<br /> maïch cöûa, huyeát khoái laùch, huyeát khoái tónh maïch maïc<br /> treo nhö trong tröôøng hôïp nhieãm truøng hay u tuïy(3).<br /> Coelioscopie: laø phöông tieän ñöôïc söû duïng trong<br /> lónh vöïc tieâu hoùa khi coù nhöõng khoù khaên nhaát ñònh<br /> trong chaån ñoaùn vaø trong caáp cöùu.<br /> Ñeå xaùc ñònh huyeát khoái tónh maïch heä maïc treocöûa, vieäc söû duïng caùc phöông tieän caän laâm saøng treân<br /> coøn tuøy thuoäc vaøo tröôøng hôïp caáp cöùu hay khoâng.<br /> Trong caáp cöùu: thöôøng söû duïng chuïp buïng<br /> khoâng chuaån bò, xeùt nghieäm huyeát hoïc xaùc ñònh thieáu<br /> maùu hay maùu c oâ ñaëc ... vaø ECHO Doppler laø raát caàn<br /> thieát thöïc hieän. Hieän nay coelioscopie ñöôïc ñeà nghò<br /> roäng raõi hôn trong caáp cöùu (tröø caùc tröôøng hôïp choáng<br /> chæ ñònh). Ngoaøi ra thuû thuaät môû buïng thaêm doø trong<br /> caáp cöùu cuõng ñöôïc baøn tôùi nhieàu hôn.<br /> Trong hoaûn caûnh khoâng caáp cöùu : thöôøng tieán<br /> haønh laøm sieâu aâm buïng toång quaùt vaø sieâu aâm<br /> Doppler. Vôùi caùc tröôøng hôïp ñaõ coù xaùc ñònh huyeát khoái<br /> tónh maïch cöûa, ne7n keát hôïp soi daï daøy ñeå xaùc ñònh<br /> tình traïng giaõn tónh maïch thöïc quaûn hay vuøng taâm<br /> vò. Khi sieâu aâm khoù ñaùnh giaù, coù theå söû duïng chuïp CT<br /> scan, IRM hay chuïp ñoäng maïch.<br /> Tìm hieåu caên nguyeân: Huyeát khoái tónh maïch<br /> cöûa hay tónh maïch maïc treo ruoät ñöôïc chia thaønh 2<br /> nhoùm laø huyeát khoái ôû beänh nhaân coù taêng aùp löïc tónh<br /> maïch cöûa tröôùc ñoù hay ôû beänh nhaân coù gan toát. Moät<br /> soá nghieân cöùu cho raèng huyeát khoái tónh maïch saâu ôû<br /> vuøng buïng thöôøng ñi keøm vôùi caùc beänh lyù khaùc.<br /> Huyeát khoái tónh maïch cöûa ôû beänh nhaân coù taêng aùp<br /> löïc tónh maïch cöûa töø tröôùc : sô gan laø nguyeân nhaân<br /> thöôøng gaëp nhaát, chieám 25%- 30% caùc tröôøng hôïp.<br /> Trong phaãu thuaät töû thi tæ leä gaëp tôùi 50%(3). Caàn chuù yù<br /> kieåm tra loaïi tröø K gan khi gaëp huyeát khoái tónh maïch<br /> <br /> Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004<br /> <br /> 519<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004<br /> saâu treân neàn sô gan. Cuõng khoâng neân xaùc ñònh cuïc<br /> maùu ñoâng huyeát khoái deã daøng töø u böôùu huyeát khoái.<br /> Ngöôøi ta cho raèng khi caùc nhaùnh maïch coù huyeát khoái<br /> thì tieân löôïng beänh naëng. Vaø chính ñoäng taùc chích sô<br /> cuõng coù theå gaây huyeát khoái tónh maïch cöûa(3). Ngoaøi ra<br /> moät soá beänh lyù hieám gaëp ôû gan nhö söï taêng saûn, xô<br /> gan cöûa, taéc tónh maïch, ban xuaát huyeát ôû gan...<br /> Huyeát khoái tónh maïch cöûa treân neàn vieâm gan :<br /> thöôøng thöù phaùt sau nhieãm truøng, chaán thöông, coù söï<br /> cheøn eùp ôû thaân tónh maïch cöûa. ÔÛ tröôøng hôïp nhieãm<br /> truøng, töø caùc vi truøng töï do, gay nhieãm ñoäc, laøm tôûn<br /> thöông lôùp noäi moâ cuûa thaønh maïch vaø caáu thaønh<br /> huyeát khoái. Trong thöôøng hôïp coù phaãu thuaät oå buïng<br /> nhö moå tuïy, moå ung thö ... hay vieâm tuïy caáp, vieâm<br /> tuïy maõn ... hoaëc roái loaïn ñoâng maùu... cuõng coù theå ñöa<br /> tôùi huyeát khoái heä tónh maïch laùch-cöûa.<br /> Maëc duø vaäy cuõng coøn 10%-15% huyeát khoái heä<br /> tónh maïch laùch cöûa khoâng roõ nguyeân nhaân(1,3).<br /> Ñieàu trò huyeát khoái heä tónh maïch maïc<br /> treo-cöûa<br /> Ñöôïc chia tuøy theo tình traïng caáp cöùu hay trì hoaõn.<br /> Trong caáp cöùu: hoài söùc noäi khoa (söû duïng<br /> Heparin hay, phaãu thuaät loaïi tröø tình traïng ruoät hoaïi<br /> töû. Traùi laïi vieäc tieán haønh phaãu thuaät laáy cuïc maùu<br /> ñoâng, nhìn chung ít hieäu quûa, khaû naêng taùi phaùt cao<br /> vaø phaûi kieåm soaùt ñöôïc quaù trình ñoâng maùu. Hieän nay<br /> caùc tröôøng hôïp giaõn vôõ tónh maïch thöïc quaûn ñöôïc noäi<br /> soi chích caàm maùu khaù hieäu quaû, hoaëc duøng sonde coù<br /> boùng cheøn ñeå caåm maùu... Vieäc taïo shunt ñöôøng coå<br /> choáng chæ ñònh trong tröôøng hôïp naøo...<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> söû duïng Fibrinolytique. Phoøng ngöõa huyeát khoái baèng<br /> antivitamim K vôùi tröôøng hôïp coù huyeát khoái maõn. Trong<br /> voøng 15-20 naêm nay, phaãu thuaät ñieàu trò taêng aùp löïc tónh<br /> maïch cöûa ít thaønh coâng. Song vieäc söû duïng Beùtabloquant<br /> vaø noäi soi chích xô trong giaõn tónh maïch cöûa toû ra khaù<br /> hieäu quaû, ngay caû khi xuaát huyeát taùi phaùt.<br /> <br /> KEÁT LUAÄN<br /> Huyeát khoái heä tónh maïch maïc treo cöûa hieám gaëp<br /> vaø thöôøng khoù xaùc ñònh, daãn ñeán vieäc xöû trí muoän vaø<br /> tieân löôïng naëng. Vaán ñeà naøy ñaët ra cho caùc Baùc só laâm<br /> saøng phaûi nghó tôùi vaø tìm caùch phaùt hieän ñöôïc tình<br /> traïng huyeát khoái heä tónh maïch maïc treo - cöûa ngay ôû<br /> giai ñoaïn baùn caáp.<br /> Vai troø quan troïng cuûa caùc phöông tieän thaêm doø<br /> khoâng xaâm laán, giuùp chaån ñoaùn, ñaõ coù taùc duïng toát<br /> caûi thieän tieân löôïng beänh. Keát quaû ñieàu trò vôùi caùc<br /> tröôøng hôïp khoâng caáp cöùu ngaøy caøng toát hôn, khoâng<br /> nhaát thieát phaûi phaãu thuaät. Nhöõng nghieân cöùu veà caên<br /> nguyeân gaây beänh caøng laøm phong phuù theâm khaû<br /> naêng chaån ñoaùn vaø ñieàu trò beänh.<br /> <br /> TAØI LIEÄU THAM KHAÛO<br /> 1.<br /> 2.<br /> <br /> 3.<br /> <br /> 4.<br /> 5.<br /> <br /> HENRI BOCCALON (1997), Thromboses veineuses<br /> d’organe, Maladies Vasculaire, pp 219-221.<br /> LAROCHE J.P., DAUZAT M., MULLER G., JANBON<br /> C.H., (1993), Le Doppler couleur veineux avantages,<br /> Actualiteùs Vasculaires, Octobre N5, pp 15-17.<br /> MOREAY M. (1995), Thromboses veineuses du systeøme<br /> meùsenteùrico-porte,<br /> Maladie<br /> Thrombo-embolique<br /> veineuse, pp 211-216.<br /> WAYFLYE M., CALLERY M.P. (1995), Portal<br /> hypertension, Vascular Surgery, pp 1621-1663.<br /> CAO VAÊN THÒNH, VAÊN TAÀN (1998), Nhoài maùu ruoät<br /> maïc treo, Ngoaïi khoa, taäp XXXI, Tr 34-39.<br /> <br /> Ngoaøi tình traïng caáp cöùu: ñieàu trò theo nguyeân nhaân,<br /> vôùi huyeát khoái môùi taïo thöôøng ñieàu trò coù hieäu quûa, coù khi<br /> <br /> 520<br /> <br /> Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004<br /> <br />