Biển Đông: Những vấn đề cần cập nhật trong nghiên cứu và giảng dạy về Địa lí tự nhiên

Nguyễn Thị Hồng<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 87(11): 81 - 87<br /> <br /> BIỂN ĐÔNG: NHỮNG VẤN ĐỀ CẦN CẬP NHẬT TRONG NGHIÊN CỨU<br /> VÀ GIẢNG DẠY VỀ ĐỊA LÍ TỰ NHIÊN VIỆT NAM<br /> Nguyễn Thị Hồng*<br /> Trường Đại học Sư phạm – ĐH Thái Nguyên<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Địa lí tự nhiên Biển Đông cần đƣợc cập nhật trong nghiên cứu và giảng dạy về Địa lí tự nhiên Việt<br /> Nam với một số nội dung quan trọng: Đặc điểm tổng quát và phân hóa vùng tự nhiên lãnh hải Biển<br /> Đông; Tài nguyên thiên nhiên vị thế và các nguồn lợi Biển Đông; Ứng phó với biến đổi khí hậu và<br /> thảm họa thiên tai từ biển; Nguy cơ ô nhiễm môi trƣờng biển và sự cần thiết bảo vệ các vùng biển<br /> nhạy cảm đặc biệt. Những vấn đề về địa lí tự nhiên Biển Đông nói trên, cùng với các vấn đề trong<br /> Chiến lƣợc Biển Việt Nam, cần đƣợc tích hợp trong các chƣơng trình cũng nhƣ sách giáo khoa về<br /> Địa lí tự nhiên Việt Nam trong nhà trƣờng phổ thông và đại học.<br /> Từ khoá: Biển Đông, tài nguyên, ô nhiễm, nhận thức.<br /> <br /> <br /> Từ xa xƣa, ông cha ta đã diễn giải cấu trúc<br /> lãnh thổ Việt Nam là một đất nƣớc gồm: một<br /> phần là đồng ruộng, ba phần là núi, bốn phần<br /> là biển, (tam sơn, tứ hải nhất phần điền).<br /> Phần miền núi và đồng bằng (sơn, điền) cộng<br /> lại thành một nửa; một nửa còn lại là biển (tứ<br /> hải); biển nƣớc ta là Biển Đông (hải đông hải<br /> dã). Phần địa lí tự nhiên sơn - điền (phần lãnh<br /> thổ) đƣợc các nhà địa lí nghiên cứu khá sâu<br /> sắc; phần địa lí tự nhiên tứ hải (phần lãnh hải)<br /> bƣớc đầu đƣợc quan tâm trong các công trình<br /> nghiên cứu cấp nhà nƣớc cũng nhƣ các tác<br /> phẩm địa lí tiêu biểu. Tuy nhiên, so với yêu<br /> cầu mặt bằng nhận thức chung, phần địa lí tự<br /> nhiên về Biển Đông vẫn còn là chỗ yếu trong<br /> Địa lí tự nhiên Việt Nam. Vì vậy vấn đề làm<br /> phong phú và sâu sắc hơn sự hiểu biết về địa<br /> lí tự nhiên đất nƣớc bằng việc cập nhật kiến<br /> thức mới về Biển Đông cho xứng với vị thế<br /> của nó trong Chiến lƣợc Biển Việt Nam có ý<br /> nghĩa quan trọng trong giáo dục.<br /> ĐẶC ĐIỂM VÀ SỰ PHÂN HÓA VÙNG TỰ<br /> NHIÊN LÃNH HẢI BIỂN ĐÔNG<br /> Là một bộ phận của Thái Bình Dƣơng, Biển<br /> Đông, (tên gọi khác: Biển Đông Nam Á South - East Asia Sea, Biển Nam Trung Hoa<br /> - South - Chine Sea), đƣợc phân cách với<br /> Thái Bình Dƣơng và các biển khác bởi các<br /> <br /> <br /> Tel: 0914 400809<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> đảo Đài Loan, Luxôn, Palaoan và Calimantan.<br /> Diện tích 3.537 nghìn km2, dung tích 3623<br /> km3, độ sâu trung bình 1024 m, nơi sâu nhất<br /> 5560 m. Vùng có độ sâu trên 2000 m chiếm<br /> 1/4 diện tích thuộc phần phía Đông của biển.<br /> Thềm lục địa có độ sâu dƣới 200 m chiếm<br /> trên 50% diện tích. Cấu tạo của đáy biển khá<br /> phức tạp: vùng biển phía đông kinh tuyến<br /> 1100 Đ, nhìn chung là vùng biển sâu trên<br /> 4000 m, đáy biển có nhiều đảo ngầm, đảo nhỏ<br /> và đảo san hô. Hai quần đảo Hoàng Sa và<br /> Trƣờng Sa đều là những đảo san hô nằm<br /> trong vùng biển này. Vùng biển phía tây kinh<br /> tuyến nói trên, trái lại nằm trên một thềm lục<br /> địa nông, thƣờng không sâu quá 100 m. Biển<br /> Đông nối liền với biển Giava qua một eo biển<br /> rộng là Calimata nằm giữa đảo Caliman-tan<br /> và Bêlitung thuộc Inđônêxia. Tài nguyên của<br /> Biển Đông rất đa dạng, gồm dầu khí, tài<br /> nguyên sinh vật (thuỷ sản, rong biển).<br /> Biển nằm trên một thềm lục địa ngầm; trong<br /> những kỷ băng hà gần đây nƣớc biển đã hạ<br /> thấp xuống hàng trăm mét, và Borneo từng là<br /> một phần của lục địa Châu Á. Nhiều con sông<br /> lớn chảy vào Biển Đông gồm các sông Châu<br /> Giang, Mân Giang, sông Cửu Long (Phúc<br /> Kiến), sông Hồng, sông Mê Kông, sông<br /> Rajang, sông Pahang, và sông Pasig.<br /> Phía đông bắc Biển Đông có quần đảo Đông<br /> Sa, thuộc Trung Quốc (Pratas Islands). Phía<br /> 81<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Nguyễn Thị Hồng<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> Tây Bắc Biển Đông cách đảo Lý Sơn, Quảng<br /> Nam, Việt Nam khoảng 200 km; cách đảo<br /> Hải Nam, Trung Quốc 235 km có quần đảo<br /> Hoàng Sa (Paracell) với 18 đảo, cồn và 22<br /> bãi, đá. Lớn nhất là đảo Phú Lâm (Woody<br /> Island). Độ cao tuyệt đối lớn nhất 14 m<br /> (Rocky Island).<br /> Bên trong vùng biển, có hơn 200 đảo và bãi<br /> đá ngầm đã đƣợc đặt tên, đa số chúng thuộc<br /> Quần đảo Trƣờng Sa (Spatly) và trải dài trên<br /> một vùng rộng 810, dài 900 km với khoảng<br /> 175 đảo đã đƣợc xác định, hòn đảo lớn nhất là<br /> đảo Ba Bình (Itu Aba) với chỉ hơn 1,3 km<br /> chiều dài và điểm cao nhất là 3,8 mét.<br /> Ở đông bắc quần đảo Trƣờng Sa Có một núi<br /> ngầm rộng 100km đƣợc gọi là Reed<br /> Tablemount, cách biệt khỏi đảo Palawan của<br /> Philippine bởi Rãnh Palawan, hiện nay nằm<br /> dƣới mực nƣớc biển 20m nhƣng trƣớc kia nó<br /> từng là một hòn đảo trƣớc khi bị mực nƣớc<br /> biển dâng lên ở thời băng hà cuối cùng làm<br /> chìm ngập. Phía đông quần đảo Hoàng Sa có<br /> các bãi ngầm nhƣ Macelesfield Bank (quần<br /> đảo Trung Sa), Stewart Bank, Truro Shoal và<br /> Scarborough Shoal. Bãi Scarborough Shoal<br /> nằm về phía đông của bãi Maclesfield, gần bờ<br /> biển Philippin.<br /> Dựa trên cơ sở nền nhiệt độ, Biển Đông đều<br /> thuộc đới nhiệt đới gió mùa. Nhiệt độ trung<br /> bình năm của nƣớc biển tầng mặt đều đạt từ<br /> 240 C đến 290 C. Cho tới tầng sâu 20m vẫn<br /> còn giữ đƣợc mức nhiệt đô nhƣ vậy và phải<br /> xuống tới tầng sâu 50m mới giảm đi chút ít.<br /> Dựa vào sự phân hóa về nhiệt của nƣớc biển<br /> tầng mặt và tầng 20m, đới nhiệt đới biển - đảo<br /> trên Biển Đông nƣớc ta đƣợc các nhà địa lí tự<br /> nhiên Viện Địa lí thuộc Trung tâm Khoa học<br /> và Công nghệ Việt Nam chia thành 3 cấp địa<br /> lí tự nhiên biển Đông: Á đới / miền / vùng<br /> [4]. Theo đó Biển Đông phân hóa thành 2 á<br /> đới: phía bắc là á đới đảo – biển nhiệt đới gió<br /> mùa có mùa đông lạnh; và phía nam là á đới<br /> đảo – biển nhiệt đới, gió mùa nóng quanh<br /> năm [4]. Ranh giới giữa hai á đới đƣợc nối<br /> tiếp với hai á đới trên đất liền (khoảng vĩ<br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> 87(11): 81 - 87<br /> <br /> tuyến 160 B, gần mũi Chân Mây, sau đó hơi<br /> vòng lên phía bắc một chút rồi quay về phía<br /> đông nam, tiếp theo đi thẳng hƣớng đông bắc,<br /> kết thúc ở khoảng tọa độ 210 vĩ độ Bắc – 1200<br /> kinh độ Đông. Đƣờng ranh giới này đi cùng<br /> hƣớng và gần với đƣờng đẳng nhiệt 240C của<br /> nƣớc biển tầng mặt trong mùa đông, nghĩa là<br /> bằng khoảng > 200C nhiệt độ không khí.<br /> Á đới đảo biển phía bắc đƣợc chia thành 2<br /> miền: (1) Miền đảo – vịnh Bắc bộ (gồm 4<br /> vùng: (i) Vùng đảo biển lục địa Lƣu Sa (Lôi<br /> Châu) – Đồ Sơn / (ii) Vùng đảo – biển trên<br /> thềm lục địa Đồ Sơn – Mũi Ròn / (iii) Vùng<br /> thềm lục địa mũi Ròn – bán đảo Sơn Trà / (iv)<br /> Vùng thềm lục địa trung tâm vịnh Bắc bộ) và<br /> (2) Miền đảo – biển Hải nam (gồm 3 vùng: (i)<br /> Vùng thềm Hải Nam – Lôi Châu / (ii) Vùng<br /> thềm biển Quảng Châu / (iii) Vùng đảo biển<br /> phía đông đảo Hải Nam);<br /> Á đới đảo – biển phía nam đƣợc chia thành 4<br /> miền: (1) Miền đảo – biển Trung Trung Bộ và<br /> Hoàng Sa (gồm 2 vùng: (i) Vùng biển ven bờ<br /> Trung Trung Bộ / (ii) Vùng lục địa quần đảo<br /> Hoàng Sa; (2) Miền đảo biển Nam Trung Bộ<br /> và Nam Bộ (gồm 2 vùng: (1) Vùng biển ven<br /> bờ Nam Trung Bộ / (ii) Vùng biển Bà Rịa Vũng tàu – Mũi Cà Mau); (3) Miền biển sâu<br /> (gồm: (i) Vùng quần đảo Trƣờng Sa /<br /> (ii)Vùng biển thẳm phía bắc / (iii) Vùng ven<br /> bờ biển Philippin); (3) Miền đảo biển Trƣờng<br /> Sa; Miền đảo – biển vịnh Thái Lan (gồm 3<br /> vùng: (i) Vùng biển ven bờ Việt Nam –<br /> Campuchia / (ii) Vùng biển trung tâm vịnh<br /> Thái Lan / (iii) Vùng biển bờ Malaixia).<br /> TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN VỊ THẾ VÀ<br /> CÁC NGUỒN LỢI BIỂN ĐÔNG<br /> Tài nguyên vị thế: Đó là tập hợp gồm một<br /> hoặc hơn một loại tài nguyên (thiên nhiên,<br /> con ngƣời, xã hội), có vai trò hoặc triển vọng<br /> quyết định vị thế của một địa phƣơng, lãnh<br /> thổ, quốc gia hay khu vực trong chuỗi giá trị:<br /> nghiên cứu - triển khai, bản quyền, sản xuất thƣơng hiệu thƣơng mại. Cũng có thể hiểu tài<br /> nguyên vị thế là một biến thể của thế mạnh,<br /> lợi thế cạnh tranh hay lợi thế so sánh của một<br /> 82<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Nguyễn Thị Hồng<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> không gian lãnh thổ cụ thể. Theo cách hiểu<br /> nói trên, tài nguyên vị thế quan trọng nhất của<br /> Biển Đông là vị trí địa – chính trị / địa kinh tế<br /> quan trọng; đó là một vùng nƣớc rộng lớn ở<br /> bờ Đông Nam của lục địa châu Á, có 5 trong<br /> số 16 eo biển có ý nghĩa chiến lƣợc tầm thế<br /> giới và có 5 trong số 10 đƣờng giao thông chủ<br /> yếu trên biển của thế giới, có 2 cảng thuộc<br /> loại lớn nhất (cảng Singapo và Hồng Kông)<br /> với đủ điều kiện dịch vụ tiếp nhận tàu viễn<br /> dƣơng qua lại. Biển Đông đứng hàng thứ 4<br /> trong 19 vùng đánh cá lớn nhất thế giới xét<br /> theo tổng sản lƣợng hải sản hàng năm. Hơn<br /> thế nữa, hoạt động kinh tế – thƣơng mại ở<br /> Đông Á đều phụ thuộc vào Biển Đông vì đây<br /> là con đƣờng ngắn nhất đến Đông Nam Á,<br /> châu Phi, Trung Đông, châu Âu. Vì vậy, ai<br /> kiểm soát đƣợc Biển Đông nói chung, các đảo<br /> và quần đảo nằm ở vị trí trung tâm vùng biển<br /> này nói riêng sẽ kiểm soát đƣợc nhiều tuyến<br /> đƣờng biển quốc tế.<br /> Tài nguyên vị thế quan trọng hàng đầu vẫn là<br /> dầu khí. Biển Đông đã đƣợc xác định có trữ<br /> lƣợng dầu mỏ khoảng 7.7 tỷ barrel, với ƣớc<br /> tính tổng khối lƣợng là 28 tỷ barrel). Trữ<br /> lƣợng khí gas tự nhiên đƣợc ƣớc tính khoảng<br /> 266 nghìn tỷ feet khối). Theo thống kê của<br /> Cục Tình báo năng lƣợng Bộ Năng lƣợng<br /> Hoa Kì (EIA), trữ lƣợng dầu thô ở khu vực<br /> Biển Đông khoảng 7 tỷ thùng, sản lƣợng<br /> khai thác hàng ngày khả dĩ khoảng 2,5 triệu<br /> thùng. Điều tra của Cục thăm dò địa chất<br /> Hoa Kì (USGS) cho thấy: ở khu vực Biển<br /> Đông trữ lƣợng khí thiên nhiên gấp đôi trữ<br /> lƣợng dầu thô.<br /> Căn cứ chủ trƣơng chủ quyền của Trung<br /> Quốc đối với Biển Đông nhƣ Trung Quốc<br /> tuyên bố thì phần lớn dầu khí ở khu vực này<br /> thuộc về Trung Quốc. Theo số liệu thống kê<br /> của các cơ quan công quyền Trung Quốc, trên<br /> vùng Biển Đông có hơn 200 cấu tạo dầu khí,<br /> khoảng 180 mỏ dầu khí. Chỉ tính tại các bồn<br /> địa Tăng Mẫu, Sabah, Vạn An (Tƣ Chính) đã<br /> có trữ lƣợng gần 20 tỷ tấn dầu thô, là một<br /> trong những khu vực có trữ lƣợng dầu khí lớn<br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> 87(11): 81 - 87<br /> <br /> nhất trên thế giới chƣa đƣợc khai thác.<br /> Trong phạm vi vùng biển thuộc chủ quyền<br /> Việt Nam trên Biển Đông có tài nguyên<br /> khoáng sản quan trọng sau :<br /> Titan: Các điểm và mỏ quặng titan phân bố<br /> dọc theo đƣờng bờ biển từ Móng Cái (Quảng<br /> Ninh) tới Nam Trung Bộ. Trữ lƣợng titan dự<br /> báo đạt 22 triệu tấn. Trữ lƣợng đã thăm dò<br /> đánh giá là 16 triệu tấn. Thành phần quặng là<br /> inmenit, rutin, có kích thƣớc hạt từ 0,5 mm<br /> đến 2,3 mm nằm trong cát ven biển. Hiện nay<br /> một số địa phƣơng đã tiến hành khai thác<br /> inmenit và rutin để xuất khẩu nhƣ ở Hà Tĩnh,<br /> Quảng Trị …<br /> Đất hiếm: Thành phần quặng là khoáng vật<br /> xenotin và monazit, có mầu hồng xám hoặc<br /> lục với kích thƣớc hạt từ 0,5mm đến vài<br /> milimet, nằm trong cát ven biển. Những diện<br /> tích chứa quặng phân bố dọc bờ biển từ Móng<br /> Cái (Quảng Ninh) đến Vũng Tàu. Kết quả<br /> nghiên cứu cho thấy hàm lƣợng monazit,<br /> xenotin, đạt từ 90 đến 95% không thua kém<br /> chất lƣợng khoáng vật cùng loại của một số<br /> nƣớc trên thế giới. Hiện nay đất hiếm đã đƣợc<br /> khai thác để phục vụ cho các ngành công<br /> nghiệp: sản xuất thuỷ tinh cao cấp, thực<br /> phẩm, sản xuất phân vi lƣợng, thuốc trừ sâu,<br /> thuộc da… Trữ lƣợng của đất hiếm nằm<br /> trong sa khoáng ven biển nƣớc ta khoảng<br /> 300.879 tấn.<br /> Cát thuỷ tinh: Cát thuỷ tinh ở nƣớc ta có hàm<br /> lƣợng SIO2 ,độ tinh khiết, độ trắng cao, đủ<br /> điều kiện để sản xuất các mặt hàng thuỷ tinh<br /> dân dụng và các mặt hàng thuỷ tinh cao cấp.<br /> Cát thuỷ tinh phân bố ở nhiều nơi, tuy nhiên<br /> những nơi tập trung thành mỏ không nhiều.<br /> Theo đánh giá của các nhà nghiên cứu, các<br /> mỏ cát thuỷ tinh ở nƣớc ta đều thuộc cỡ nhỏ<br /> đến cỡ trung bình và phân bố ở : Vân Hải<br /> (Quảng Ninh), Nam Ô (Đà Nẵng), Quảng<br /> Ngãi, Nha Trang...<br /> Dầu khí: Tài nguyên dầu khí của nƣớc ta<br /> phong phú, nhƣng hầu hết diện tích chứa dầu<br /> đều nằm trên vùng thềm lục địa với độ sâu<br /> 83<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Nguyễn Thị Hồng<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> không lớn. Trên toàn bộ diện tích nghiên cứu<br /> đã xác định đƣợc 20 vùng với những mức độ<br /> triển vọng dầu khí khác nhau nhƣng do điều<br /> kiện khai thác và thăm dò khó khăn, mới có 4<br /> vùng có triển vọng cao, trong đó có 2 vùng<br /> đang đƣợc khai thác có hiệu quả là bể dầu khí<br /> Cửu Long và bể khí Nam Côn Sơn. Kết quả<br /> tìm kiếm thăm dò trong thời gian qua đã xác<br /> định ở vùng biển Việt Nam có 8 bể trầm tích<br /> Đệ Tam: Sông Hồng, Phú Khánh, Cửu Long,<br /> Nam Côn Sơn Thổ Chu – Mã Lai, Vũng Mây,<br /> Hoàng Sa và nhóm bể Trƣờng Sa. Công tác<br /> tìm kiếm, thăm dò mới chỉ tập trung ở các bể:<br /> Cửu Long, Nam Côn Sơn, Thổ Chu - Mã Lai,<br /> Sông Hồng.<br /> Tài nguyên muối : Nƣớc ta có đƣờng bờ biển<br /> dài 3260 km. Độ muối trong nƣớc biển trung<br /> bình 3,2%, xấp xỉ độ muối bình quân ở đại<br /> dƣơng. Do hình thể kéo dài theo chiều kinh<br /> tuyến và nằm trong vùng khí hậu nội chí<br /> tuyến gió mùa ẩm nên có sự phân hoá thành<br /> hai kiểu: kiểu chí tuyến ở miền Bắc và kiểu<br /> xích đạo ở miền Nam. Vì vậy, mặc dù có số<br /> giờ nắng cao song do độ ẩm lớn, mƣa nhiều<br /> nên ảnh hƣởng không nhỏ tới thời vụ sản xuất<br /> cũng nhƣ năng suất muối.<br /> Tài nguyên sinh vật biển là tài nguyên vị thế<br /> quan trọng. Đó là nguồn lợi tự nhiên hết sức<br /> quý giá để phát triển ngành khai thác, đánh<br /> bắt và nuôi trồng thuỷ sản. Ở nƣớc ta, giới<br /> sinh vật biển Đông có quan hệ chặt chẽ với<br /> các đặc điểm kiến tạo địa hình, trầm tích đáy<br /> biển và khí tƣợng thuỷ văn. Sinh vật trên biển<br /> Đông phong phú, đa dạng do nằm trong khu<br /> biển kín nội chí tuyến gió mùa với sự thống<br /> trị của của các loài bản địa, đồng thời có sự<br /> phân hoá sâu sắc theo không gian. Sinh vật<br /> trên biển Đông có xu hƣớng tăng nhanh về<br /> khối lƣợng ở các vùng có sự trao đổi giữa các<br /> khối nƣớc từ lục địa ra, từ đại dƣơng vào, từ<br /> dƣới sâu lên nhƣ ở vùng cửa sông, vùng nƣớc<br /> trồi và vùng có hải lƣu lạnh.<br /> Tài nguyên du lịch: Nƣớc ta có đƣờng bờ biển<br /> dài 3260 km với khoảng 125 bãi biển có bãi<br /> cát bằng phẳng và sạch với chiều dài trung<br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> 87(11): 81 - 87<br /> <br /> bình mỗi bãi từ 5-18 km, đủ điều kiện thuận<br /> lợi để khai thác phục vụ du lịch. Các bãi biển<br /> ở nƣớc ta phân bố trải đều từ Bắc vào Nam.<br /> Nổi tiếng nhất là các bãi biển Trà Cổ (Móng<br /> Cái) Bãi Cháy (Quảng Ninh), Sầm Sơn<br /> (Thanh Hoá), Cửa Lò (Nghệ An), Thuận An,<br /> Lăng Cô, Non Nƣớc, Sa Huỳnh, Vân Phong,<br /> Nha Trang, Ninh Chữ, Cà Ná, Vũng Tàu …<br /> Dọc theo chiều dài đƣờng bờ biển của Việt<br /> Nam có trên 2700 hòn đảo lớn nhỏ. Trong các<br /> đảo và quần đảo có tiềm năng phát triển du<br /> lịch, Vịnh Hạ Long là một điểm du lịch với<br /> ƣu thế nổi bật của cảnh quan núi đảo đá vôi<br /> ngập nƣớc, có nhiều dạng tài nguyên du lịch<br /> tự nhiên đặc Vịnh Hạ Long đã đƣợc<br /> UNESCO chính thức công nhận từ tháng 12<br /> năm 1994 là một di sản thiên nhiên thế giới,<br /> thu hút khách du lịch đến từ các nƣớc khác<br /> nhau. Ngoài khơi là quần đảo san hô vùng<br /> biển đảo Côn Sơn, vùng biển Phú Quốc - Hà<br /> Tiên cũng đã từng bƣớc tiến hành phát phát<br /> triển các hoạt động du lịch.<br /> Các dải rừng ngập mặn phân bố ven biển từ<br /> bắc vào nam chiếm một diện tích rất rộng, tới<br /> 450000 ha, đứng thứ hai trên thế giới chỉ sau<br /> rừng ngập mặn Amazôn ở Nam Mỹ và trên cả<br /> rừng ngập mặn của sông Hằng ở Ấn Độ. Tính<br /> đặc sắc, môi trƣờng trong sạch của rừng ngập<br /> mặn cùng các sân chim đã thu hút đƣợc nhiều<br /> khách du lịch tới thăm quan, nghiên cứu.<br /> ỨNG PHÓ VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU VÀ<br /> THẢM HỌA THIÊN TAI TỪ BIỂN<br /> Biến đổi khí hậu (BĐKH) Trái Đất là sự thay<br /> đổi của hệ thống khí hậu, gồm khí quyển,<br /> thuỷ quyển, sinh quyển, thạch quyển hiện tại<br /> và trong tƣơng lai bởi các nguyên nhân tự<br /> nhiên và nhân tạo. Công ƣớc khung về Biến<br /> đổi khí hậu của Liên Hợp Quốc (1992) đã đặt<br /> ra mục tiêu ổn định các nồng độ khí quyển ở<br /> mức có thể nhằm ngăn ngừa đƣợc sự can<br /> thiệp của con ngƣời đối với hệ thống khí hậu<br /> toàn cầu. Mức phải đạt đƣợc nằm trong khung<br /> thời gian đủ để các hệ sinh thái thích nghi một<br /> cách tự nhiên với sự thay đổi khí hậu, bảo<br /> <br /> 84<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Nguyễn Thị Hồng<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> đảm sản xuất lƣơng thực không bị đe doạ và<br /> tạo khả năng cho kinh tế tiến triển bền vững.<br /> Việt Nam nằm trong tốp các nƣớc chịu tác<br /> động mạnh mẽ của BĐKH toàn cầu, trƣớc hết<br /> là Đồng bằng sông Cửu Long, Đồng bằng<br /> sông Hồng, nhiều địa phƣơng ven biển các<br /> tỉnh miền Trung. Theo nghiên cứu của Tổ<br /> chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD),<br /> TP Hồ Chí Minh nằm trong danh sách 10<br /> thành phố bị đe doạ nhiều nhất (bao gồm<br /> Calcuta và Bombay của Ấn Độ, Dacca của<br /> Bangladesh, Thƣợng Hải, Quảng Châu của<br /> Trung Quốc, TP Hồ Chí Minh của Việt Nam,<br /> Băng Cốc của Thái Lan và Yagon của<br /> Myanma). Báo cáo Phát triển con ngƣời 2007<br /> - 2008 của UNDP cảnh báo: nếu nhiệt độ<br /> Trái Đất tăng thêm 20 C thì 22 triệu ngƣời<br /> dân Việt Nam sẽ mất nhà và 45% diện tích<br /> đất nông nghiệp ở Đồng bằng sông Cửu<br /> Long - vựa lúa lớn nhất của Việt Nam, sẽ<br /> ngập chìm trong nƣớc biển .<br /> Với trên 3260 km bờ biển, Việt Nam đƣợc<br /> coi là quốc gia có mức độ dễ tổn thƣơng cao<br /> do tác động của BĐKH, tới nhiều địa<br /> phƣơng ven biển, không chờ tới cuối thế kỉ<br /> 21, khi mà nhiệt độ trung bình khí quyển có<br /> thể tăng thêm 20 C.<br /> Để hạn chế thiệt hại do nƣớc biển dâng cao,<br /> trƣớc mắt, các nhà khoa học Việt Nam đã đề<br /> xuất phƣơng án trồng rừng ngập mặn, quy<br /> hoạch nuôi trồng thủ sản, xây dựng các khu<br /> bảo tồn sinh thái; không qui hoach khu định<br /> cƣ sát bờ biển, cửa sông; nâng đê cao 1- 1,2<br /> m để bảo vệ cảng biển, di tích văn hoá - lịch<br /> sử, điểm du lịch ... trong vùng nguy cơ ngập<br /> do nƣớc biển dâng cao. Để đối phó với BĐKH,<br /> Chính phủ sẽ xây dựng Kế hoạch hành động<br /> quốc gia về BĐKH, đồng thời tăng cƣờng giáo<br /> dục cho ngƣời dân nhận thức và hành động<br /> thiết thực góp phần hạn chế tác hại của nguy<br /> cơ BĐKH đối với tƣơng lai đất nƣớc.<br /> Về nguy cơ thảm họa sóng thần đổ bộ từ Biển<br /> Đông, theo Trung tâm Báo tin động đất và<br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> 87(11): 81 - 87<br /> <br /> Cảnh báo sóng thần (Viện Vật lý Địa cầu),<br /> lịch sử động đất ở Việt Nam cho thấy cứ 20 30 năm lại xuất hiện động đất trên 6 độ richte.<br /> Cụ thể, năm 1923 có động đất mạnh 6,1 độ<br /> richter ở ngoài khơi Vũng Tàu - Phan Thiết;<br /> năm 1935, động đất mạnh 6,5 độ richte ở đới<br /> đứt gãy sông Mã và năm 1983, động đất<br /> mạnh 6,8 richter ở Tuần Giáo, Điện Biên. Có<br /> nguy cơ cao nhất là từ đới hút chìm Manila.<br /> Sóng thần đi từ rãnh nƣớc sâu Manila tới bờ<br /> biển Việt Nam mất khoảng 2 giờ sau khi xảy<br /> ra động đất. Động đất 8,3 độ richter tại đây có<br /> thể tạo sóng thần cao 5,2 m ở Quảng Ngãi và<br /> 2,1m ở Nha Trang. Nếu mạnh 9,2 độ richte<br /> thì sóng thần ở Quảng Ngãi sẽ cao 10,6m và<br /> ở Nha Trang là 5m. Gần đây, vào ngày<br /> 26/5/2006, khu vực này đã xảy ra động đất<br /> 8,2 độ richte, nhƣng rất may không gây<br /> sóng thần [7].<br /> Theo các nhà khoa học, không chỉ ở Việt<br /> Nam, các nƣớc tiên tiến nhƣ: Nhật Bản, Mỹ<br /> cũng không thể dự báo chính xác thời điểm<br /> xảy ra động đất. Chính vì vậy Nhật Bản mới<br /> bị thiệt hại lớn trong trận động đất vừa qua<br /> gây ra thảm họa vô cùng to lớn. Không đƣợc<br /> chủ quan lơ là, nƣớc ta phải bắt tay hành<br /> động để có biện pháp đề phòng đón trƣớc<br /> thảm họa này.<br /> NGUY CƠ Ô NHIỄM MÔI TRƢỜNG BIỂN<br /> VÀ SỰ CẦN THIẾT BẢO VỆ CÁC VÙNG<br /> BIỂN NHẠY CẢM ĐẶC BIỆT (PSSA –<br /> PARTICULALY SENSISIVE SEA AREA)<br /> Sự ô nhiễm môi trƣờng biển gia tăng do các<br /> chất độc hại từ đất liền ra theo nƣớc sông,<br /> một phần do hoạt động giao thông trên biển<br /> và khai thác dầu khí đƣợc đẩy mạnh. Nƣớc<br /> biển ven bờ có hàm lƣợng chất lơ lửng cao<br /> hơn mức cho phép, có ảnh hƣởng xấu đến<br /> chất lƣợng một số bãi tắm. Các vùng bị ô<br /> nhiễm nặng là các thành phố cảng nhƣ Hạ<br /> Long, Hải Phòng, Đà Nẵng, Vũng Tàu và<br /> các vùng cửa sông Hồng, sông Đồng Nai và<br /> sông Cửu Long.<br /> <br /> 85<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br />