Bình giảng bốn khổ thơ câu đầu bài thơ "Các vị La Hán chùa Tây Phương" của Huy Cận

Đề bài: Bình giảng bốn khổ thơ câu đầu bài thơ "Các vị La Hán chùa Tây Phương"  <br /> của Huy Cận<br /> <br /> Bài làm<br /> <br /> Ở  hành lang chùa Tây Phương nổi tiếng (tỉnh Sơn Tây) có đặt 18 pho tượng gỗ  của các  <br /> nghệ nhân thế kỉ XVIII. Huy Cận đã từng đến thăm và rất xúc động trước những nét mặt <br /> đau thương, biểu thị những vật vã của cha ông trong quá khứ. Mãi đến 20 năm sau (1960),  <br /> Huy Cận mới bày tỏ  được niềm xúc động xưa và nhờ  hiện thực cuộc sống cách mạng,  <br /> nhờ xã hội mới, ông mới tìm ra câu trả lời cho nỗi đau quá khứ và cho chính cả mình.<br /> <br /> Rõ ràng, cảm hứng chủ đạo của Huy Cận là ông dành cho câu trả  lời chứ  không phải là <br /> câu hỏi, bởi đây là cơ  hội để  Huy Cận ca ngợi cuộc sống mới, ca ngợi Đảng, ca ngợi  <br /> nhân dân để  cảm thông sâu sắc với cha ông ta ngày trước, "những bạn đương thời của <br /> Nguyễn Du". Tuy nhiên nghịch lý của nghệ thuật lại không chiều lòng nhà thơ. Độc giả <br /> vẫn nhớ  đến 8 khổ  đầu, nhớ  đến câu hỏi nhiều hơn là trả  lời. Đây là những bức tượng <br /> chùa Tây Phương đã được tạc bằng ngôn ngữ thơ độc đáo.<br /> <br /> Theo lẽ thông thường, muốn người đọc hình dung ra tượng chùa Tây Phương, nhà thơ sẽ <br /> lần lượt miêu tả từ 1 đến 18 pho tượng. Nếu vậy, bài thơ sẽ rất dài, sẽ lan man và không <br /> duy trì được sự chú ý người đọc. Huy Cận đã có một giải pháp tối ưu: Ông chỉ lựa chọn  <br /> và miêu tả  3 pho tượng có giá trị  điển hình nhất bằng cái lối cận cảnh đặc tả  của điện <br /> ảnh, và sau đó ông dùng cái lối viễn cảnh của nghệ thuật thứ bảy để  bao quát, để  dừng <br /> lại cuộc họp của 18 pho tượng chùa Tây Phương.<br /> <br /> Cảm hứng chủ đạo của bài thơ là cuộc đối thoại với những người nghệ sĩ, "bác thợ  cả" <br /> xưa kia. Nghĩa là Huy Cận dựa vào đề tài tôn giáo nhưng không hề có cảm hứng tôn giáo <br /> mà hướng về cảm hứng trần thế. Ông coi tất cả những pho tượng La Hán ấy là người, là  <br /> những mặt con người, là cha ông xưa.<br /> <br /> Ở  khổ  thứ  nhất, Huy Cận đã ghi lấy một ấn tượng chung khi đi thăm chùa Tây Phương  <br /> trở  về. Các pho tượng La Hán  ở  đây không làm cho người thăm chùa thanh thản, không  <br /> làm cho nhà thơ cảm tưởng đây là xứ Phật mà lòng cứ vấn vương bởi cảm giác chung là <br /> "Ai nấy mặt" cũng đều "đau thương". Để  thể  hiện triết lý uyên thâm của nhà Phật, 18 <br /> pho tượng ở chùa Tây Phương có vị  buồn nhưng cũng có những vị  rất vui. Rõ ràng, Huy  <br /> Cận đã cường điệu cảm nhận chủ quan của mình, ông nhìn thấy cái quần tượng này hợp  <br /> lại thành cái nét đau thương phổ  quát, như vậy triết lý Phật giáo đã bị  đẩy về  phía hiện <br /> thực nhân sinh.<br /> <br /> Mặt đau thương được đặt  ở  dưới dạng một câu nghi vấn nó sẽ  bật lên được nghịch lý: <br /> Cửa Phật là nơi siêu thoát sao lại là nơi tích tụ  những đau thương? Dường như  toàn bộ <br /> phần sau của bài thơ là trả lời cho câu hỏi đó.<br /> <br /> Ba khổ  thơ  sau, tác giả  đã chọn  ở  gương mặt rất tiêu biểu để  chứng minh cái cảm giác <br /> về  nỗi đau thương in hằn lên các bức tượng chùa Tây Phương. Huy Cận đã có những <br /> quan sát rất sắc sảo mà tạc những bức tượng bằng ngôn ngữ  vừa đúng trí tưởng tượng  <br /> bay bổng để  cung cấp cho bức tượng linh hồn, sự  sống bên trong, pho tượng thứ  nhất <br /> như muốn thu vào cái tĩnh lặng an nhiên.<br /> <br /> Đây vị xương trần chân với tay<br /> <br /> Có chi thiêu đốt tấm thân gầy<br /> <br /> ... Cho đến nay<br /> <br /> Hình thể tiều tụy đến mức gầy trơ xương đã được Huy Cận giải thích là vì chính những <br /> suy tư vật vã, chính ngọn lửa tâm hồn hừng hực ở trong lòng đã làm cho khổ quắt cái hình  <br /> dáng bề ngoài, dường như hình xác bất động để dồn năng lượng vào trong tâm linh. Nỗi  <br /> đau khổ  bên trong đã thể  hiện ra cái nét lạ  bên ngoài. "Sâu vòm mắt" chính là chiều sâu  <br /> của thế  giới bên trong, nó thâm u mà buốt nhói. Như  vậy, những suy tư  triền miên của <br /> tâm linh đã vắt héo cả  thể  xác nhà tu hành. Theo Huy Cận, sự ép xác này không phải là  <br /> giải pháp đưa linh hồn về miền cực lạc mà chính là nỗi đau đời. Thân xác hao gầy là một  <br /> hệ quả vật vã như thiêu như đốt của tâm linh. Pho tượng gợi về một người già, là người <br /> đã xác tín được rất nhiều điều khổ  đau. Coi nỗi đau như  là một chuyện thường tình. Vì  <br /> vậy, bước vào cuộc họp lạ lùng này ông ta vẫn giữ được thái độ bình tĩnh điềm nhiên của  <br /> người từng trải. Ông ta có thể đặt ra câu hỏi, có cảm giác rằng mình sẽ cùng mọi người <br /> có thể giải quyết được câu hỏi đó.<br /> <br /> Pho tượng thứ hai là sự đối nghịch hoàn toàn. Nó thiên về động, những lớp sóng ngôn từ <br /> biểu hiện những hoạt động mạnh được huy động dày đặc, cuồn cuộn như  là một cơn  <br /> động đất dữ dội mà tâm địa chấn ấy bắt đầu từ nơi pho tượng thứ hai này "Có vị.... máu  <br /> sôi". Nếu pho thứ nhất bắt đầu là tổng thể của "xương trần chân tay, tấm thân" rồi sau đó  <br /> mới đến "vòm mắt", thì ở đây đối ngược lại ấn tượng mạnh mẽ nhất là khuôn mặt chứa <br /> đựng những suy nghĩ sôi sục, với một thế như muốn bung ra ào ào thác lũ và bàn tay như <br /> muốn ngay tức thời phải hành động khi đã vạch ra được một con đường.<br /> <br /> Quả  là một tâm linh đang sôi sục như  muốn phá vỡ  cái hình xác chật chội. Thế  nhưng,  <br /> suy tư và hành động ấy được dừng lại ở cao trào, nó cũng là một bất lực khi người ta đã  <br /> bước tới cái lằn ranh phải hoạt động nhưng bất giác ngẩn ngơ  không biết mình sẽ  hoạt  <br /> động như  thế  nào và đạt được mục đích gì. Như  vậy, khát vọng thì rất lớn nhưng rồi <br /> cũng buông tay bất lực, bản thân pho tượng đã có những xung đột nội tâm đã có những <br /> ngẫu lực của tư  duy, của hành động. "Mắt giương" là rất ngạc nhiên và bực bội, "mày <br /> nhíu" là biểu hiện sự cau có sự  quan tâm và đặc biệt thớ  gỗ  cũng nổi lên làn sóng luân  <br /> hồi, vầng trán nhăn. Bởi những điều chướng tai gai mắt đó là nỗi đau chót vót của nhân <br /> thế. Sự bất lực đã thể hiện ở hai dòng sau "Môi cong chua chát" là tự  giễu mình, tự phủ <br /> định mình. "Gân vặn bàn tay" là ý muốn hành động và ngay cả một lớp sóng luân hồi lại <br /> nổi lên. Vị thứ hai này ghi nhận những con người hành động nhưng mà thất bại trong một  <br /> thời đại đầy bão táp. Có lẽ Cao Bá Quát cũng đã từng có những tâm trạng đau đớn này để <br /> phất cờ khởi nghĩa, có lẽ  Quang Trung cũng đã có những nỗi đau thời thế... Bao nỗi đau  <br /> thời cuộc nhưng tất cả cuối cùng đã thất bại. Những lớp sóng đau thương vẫn nổi lên ở <br /> phía chân trời, vẫn cuồn cuộn như những con giao long lao về phía chúng sinh.<br /> <br /> Nếu nói về cuộc họp "lạ lùng" này thì pho tượng thứ hai nó đã diễn ra vào thời điểm gay <br /> cấn nhất. Câu hỏi được tung ra, câu trả  lời sau khi tranh cãi vất vả  mọi người mới phát <br /> hiện được rằng nó lâm vào tình thế bế tắc. Nếu pho tượng thứ nhất là người già thì pho <br /> tượng thứ hai là một người trẻ đầy nhiệt huyết, đầy hăng hái, vì thế, tiếng thở  dài cũng <br /> đầy não nùng.<br /> <br /> Pho tượng thứ ba rất lạ, hình như là tổng hợp của hai pho tượng trên. Chân tay co xếp lại <br /> là tư thế điềm tĩnh an nhiên, thiền định. Thế nhưng, thật ngộ nghĩnh và bất ngờ cái, "già" <br /> này thực ra là cái rất "trẻ", "tròn xoe tựa thế chiếc thai non".<br /> <br /> Câu thơ  thứ  ba gợi về  một người đã già đã từng trải, Phật tướng đã in rõ trên tai khác <br /> thường của nhà tu hành. Rộng, dài, ngang gối, thế  nhưng cũng thật bất ngờ  đôi tai  ấy <br /> không phải để  lánh đời siêu thoát an bằng, tĩnh tại mà là "Cả  cuộc đời nghe đủ  chuyện <br /> buồn". Vậy là nhân vật nhập thế chứ không phải là xuất thế. Hóa ra nhân vật muốn lánh  <br /> đời để tu hành để tịch diệt nhưng đời vẫn cứ vỗ sóng luân hồi đến tận cửa Phật. Có tình  <br /> thương chúng sinh không thể không nghe, không thể không đón nhận cảm thông... Câu thơ <br /> nhằm chứa một triết lý nhân sinh rất thâm thúy. Nên nhớ  thời đại này có những câu thơ <br /> của Tú Xương:<br /> <br /> Muốn mù, trời chẳng cho mù được<br /> <br /> Pho tượng cuối cùng này không còn là những đau khổ mà nó đã kết tinh lại thành bi kịch:  <br /> Nghĩa là nó bị  giằng xé giữa cái thực tiễn và  ước mơ, giữa cái lánh đời và cái bám vào <br /> đời, giữa mong muốn được làm trẻ con hồn nhiên ngây thơ và cuộc đời bắt buộc phải suy  <br /> ngẫm về  chuyện đời xung quanh, về  những cơn bão nổ  cả  trăm chiều, vị  La Hán này  <br /> dường như là nhân vật ở buổi tàn cuộc họp có tính chất nửa vời. Chung cuộc là sự bế tắc  <br /> đã trở thành bi kịch.<br /> <br />  <br />