Bình luận cách nhìn của Nam Cao về người nông dân qua tác phẩm đôi mắt

Đề bài: Bình luận cách nhìn của Nam Cao về người nông dân qua tác phẩm đôi mắt<br /> <br /> Bài làm<br /> <br /> Cách mạng tháng Tám bùng nổ  chưa được bao lâu thì cả  nước lại bước vào một cuộc  <br /> trường chinh mới. Bước vào cuộc chiến đấu đầy gian khổ  khó khăn này phần lớn là  <br /> những người nông dân mặc áo lính: "áo anh rách vai quần tôi có vài mảnh vá ­ miệng cười  <br /> buốt giá ­ chân không giày" (Chính Hữu). Họ  đã "gặp nhau từ  hồi chưa biết chữ" (Hồng  <br /> Nguyên). Những con người từ  "bùn lầy nước đọng "ấy đã "rũ bùn đứng dậy sáng lòa"  <br /> (Nguyễn Đình Thi). Cách mạng tháng Tám và hiện thực cuộc kháng chiến chống Pháp đã <br /> thức tỉnh và buộc những nhà Văn đi theo kháng chiến phải nhận thức lại vai trò cũng như <br /> bản chất của người nông dân. Nam Cao đã trình bày sự  nhận thức và những thu hoạch <br /> của mình về vấn đề ấy bằng truyện ngắn Đôi mắt.<br /> <br /> Hai nhân vật trung tâm trong truyện ngắn này là Hoàng và Độ. Hai người đại diện cho hai  <br /> cách nhìn về người nông dân. Một người chỉ nhìn thấy cái bề ngoài lố bịch, ngu dốt, đáng <br /> khinh và đáng cười của người nông dân. Người kia biết vượt qua được hình thức bên  <br /> ngoài, nhìn thấy "những nguyên cớ  thật đẹp bên trong" của những người dân cày. Nam <br /> Cao đã làm nổi bật tư tưởng, thái độ  cũng như  quan điểm của mình qua sự  đối lập cách  <br /> nhìn của hai nhân vật này về người nông dân.<br /> <br /> Tuy không hề xuất hiện trực tiếp trong tác phẩm, người đọc vẫn thấy rõ khuynh hướng <br /> tư tưởng của tác giả. Thực ra Hoàng hay Độ cũng là "con đẻ" của nhà văn Nam Cao. Hai  <br /> cách nhìn  ấy rất có thể  có trong bản thân con người Nam Cao hay bất cứ một người tri  <br /> thức tiểu tư sản nào hồi đó. Tác giả cho hai con người ấy đối mặt và cọ xát với nhau như <br /> sự cọ xát giữa hai tư tưởng nhưng người đọc thấy rõ ông đứng về phía nhân vật Độ, phê  <br /> phán cái nhìn lệch lạc của Hoàng. Hoàng xuất hiện trong truyện như một trí thức trưởng <br /> giả, sống an nhàn và ích kỷ giữa một vùng đồng quê đang sục sôi kháng chiến. Riêng điều  <br /> đó đã hàm chứa thái độ phê phán của tác giả đối với nhân vật này.<br /> <br /> Ông còn dùng chính ngôn ngữ  của các nhân vật để  phê phán nó. Không phải ngẫu nhiên  <br /> mà ông đã cho nhân vật Hoàng nói rất nhiều, nói say sưa, đầy hào hứng, về  người nông  <br /> dân với những nhận xét tuy không phải hoàn toàn bịa đặt nhưng hết sức hời hợt, phiến  <br /> diện, đi kèm với một lối diễn đạt có tính phóng đại và một giọng điệu mỉa mai châm  <br /> biếm rất cay độc. Những nhận xét chắc hẳn đã tích lũy và dồn nén lâu ngày, nay được dịp  <br /> tuôn ra thật là hả hê. Nói chung toàn là những chi tiết về "cái ngố", "cái ngớ ngẩn", "cái lố <br /> bịch" của người nông dân. Nào là chuyện hỏi giấy chứng minh của các "bố tự vệ", nào là <br /> chuyện anh thanh niên vác tre "đọc thuộc lòng bài ba giai đoạn", nào là chuyện anh ta chỉ <br /> đường cho Hoàng đi chợ  "lôi thôi rắc rối, nhiều bên phải, bên trái quá", nào là chuyện <br /> "các ông thanh niên, các bà phụ nữ bây giờ lại càng nhố nhăng. Viết chữ quốc ngữ sai vần <br /> mà lại cứ hay nói chuyện chính trị rối rít cả lên".. Đối lập với cách nhìn ấy của Hoàng, tác <br /> giả  đã thể hiện cách nhìn của mình bằng việc cho nhân vật Độ  nhận xét về  Đôi mắt và <br /> con người của Hoàng. Đây là con người chỉ "quen nhìn đời. nhìn người một phía thôi. Anh <br /> trông thấy anh thanh niên đọc thuộc lòng bài "ba giai đoạn", nhưng không trông thấy bó tre  <br /> anh thanh niên vui vẻ vác đi để ngăn quân thù. Việc anh thanh niên đọc thuộc lòng bài báo <br /> như một con vẹt biết nói kia anh cũng chỉ thấy cái ngố bề ngoài của nó mà không thấy cái <br /> nguyên cớ  thật đẹp bên trong. Vẫn giữ  Đôi mắt  ấy để  nhìn đời thì càng đi nhiều, càng <br /> quan sát lắm, ta chỉ càng thêm chua chát và chán nản..." Không cần phân tích nhiều, người <br /> đọc cũng thấy rõ cách nhìn của Nam Cao về người nông dân như  thế  nào. Cách nhìn ấy  <br /> còn được thể hiện  ở  việc miêu tả  sự  chuyển biến trong nhận thức của nhân vật Độ  về <br /> những con người lao động chân đất từ khi anh tham gia cách mạng và kháng chiến. Không <br /> phải trước đây, Độ đã có được cái nhìn đúng đắn về người nông dân. Anh đã thú nhận rất <br /> hồn nhiên và chân thật: trước anh gần như thất vọng vì thấy họ phần đông "dốt nát. nheo  <br /> nhếch, nhát sợ, nhịn nhục một cách đáng thương., vạn kiếp nữa cũng chưa làm được cách <br /> mạng... Phải đến hồi Tổng khởi nghĩa, Độ  mới "ngã ngửa người" nhận ra: "người nông <br /> dân nước mình vẫn có thể làm cách mạng, mà làm hăng hái lắm, tuy bề ngoài chỉ là những <br /> anh "răng đen mắt toét, gọi lựu đạn là "lựu đạn", hát Tiến quân ca như  người buồn ngủ <br /> cáu kỉnh". Sự  chuyển biến này rất tiêu biểu cho sự  giác ngộ  về  vai trò của quần chúng  <br /> cách mạng của phần đông giới trí thức văn nghệ  sĩ yêu nước hồi bấy giờ. Chính vì thế <br /> cách nhìn của Nam Cao về người nông dân có một ý nghĩ hết sức sâu sắc và là một bài  <br /> học lớn. Cần chú ý, tác giả Đôi mắt qua nhân vật Độ, không chỉ thấy mặt mạnh mà còn <br /> thấy cả  mặt yếu của người nông dân. Ông không hề  ca ngợi một chiều. Trong những  <br /> chuyện Hoàng kể về người nông dân, theo Nam Cao cũng chứa một phần sự thật. Ta thấy  <br /> được điều đó bởi Độ phê phán Hoàng là phê phán "thói quen nhìn đời một phía", phía bên <br /> ngoài. Nam Cao hướng bạn đọc đến một cách nhìn khoa học, nghĩa là biết phân biệt bản  <br /> chất với hiện tượng, biết gạt đi cái bên ngoài để nhìn sâu vào "cái nguyên sơ thật đẹp đẽ <br /> bên trong". Ông cũng không hề đơn giản hoá người nông dân mà luôn thấy "họ có nhiều <br /> cái kỳ  lạ  lắm. Người nhà quê dẫu sao thì cũng còn là một bí mật đối với chúng ta" Qua  <br /> nhân vật Độ. Nam Cao thể  hiện cách nhìn của chính mình. Đó là một cái nhìn đây cảm  <br /> thông và trân trọng. Tuy cũng thấy hết các nhược điểm của họ, nhưng không có thái độ dè <br /> bỉu, giễu cợt, xoi mói và đầy định kiến như Hoàng. Qua thực tế nhận thức của bản thân  <br /> mình về  người nông dân, cách nhìn của Nam Cao là một bài học sâu sắc đối với những  <br /> người nghệ sĩ hồi  ấy mới tham gia cách mạng và kháng chiến. Tiếng nói chân thực của <br /> Nam Cao như vang lên  ở  cuối thiên truyện: Hãy sống gần gũi hơn. tìm hiểu kỹ  hơn về <br /> những người nông dân, tự khắc anh sẽ xoá bỏ đi được cách nhìn đầy định kiến và sai lệch  <br /> về họ. Thực ra vấn đề đôi mắt nhìn cuộc đời và nhìn con người thấu vào bản chất của nó  <br /> như  thế, Nam Cao đã trăn trở  day dứt từ trước cách mạng tháng Tám. Trong truyện Lão <br /> Hạc ông viết: ''Chao ôi! Đối với những người quanh ta, nếu ta không cố tìm mà hiểu họ,  <br /> thì ta chỉ thấy họ gàn dở  ngu ngốc, bần tiện xấu xa, bỉ  ổi... toàn những cớ  để  cho ta tàn  <br /> nhẫn; không bao giờ ta thấy họ là những người đáng thương, không bao giờ ta thương...".  <br /> Đến thiên truyện này, vấn đề đổi mắt lại được đặt ra. Cách nhìn của Nam Cao không chỉ <br /> là lời tự bạch đầy tâm huyết, quyết rũ bỏ cách nhìn cũ, cách sống cũ, đi sâu vào cuộc sống  <br /> mới để có cách nhìn, cách nghĩ và cách viết mới cho chính minh. Đó còn là một tuyên ngôn  <br /> nghệ thuật của cả một thế hệ nhà văn đi theo cách mạng. Vì nông dân là đội quân chủ lực  <br /> của cuộc kháng chiến, đối tượng chính mà văn nghệ cần phản ánh, cần biểu dương và cổ <br /> vũ.<br /> <br /> Cách nhìn  ấy không chỉ  có ý nghĩa với giới cầm bút, mà còn là bài học sâu sắc về  quan <br /> điểm quần chúng, quan điểm nhân dân rất cần thiết cho tất cả  mọi người. Suy rộng ra  <br /> hơn nữa, vấn đề  "Đôi mắt" mà Nam Cao đặt ra trong thiên truyện của mình còn nói với <br /> độc giả một điều: Cuộc sống luôn luôn đổi thay, vì thế, cách nhìn cuộc đời, cách đánh giá <br /> con người và sự vật. cũng phải luôn luôn đổi mới.<br /> <br /> Nhìn nhận đánh giá một con người, cho dù đó là những con người rất bình thường là một  <br /> việc vô cùng khó khăn, rất nên thận trọng. Trong cuộc đời cầm bút của Nam Cao, dường  <br /> như ông luôn trăn trở, băn khoăn về điều đó. Mỗi thiên truyện của ông đều thể hiện một <br /> cách nhìn và một đề nghị với bạn đọc. Sau cách mạng, Nam Cao mới viết Đôi mắt nhưng <br /> thực ra vấn đề  "đôi mắt" đã được ông đặt ra từ rất lâu trong các tác phẩm viết từ trước  <br /> Cách mạng tháng Tám 1945.<br />