Bộ luật tố tụng hình sự - Bình luận khoa học: Phần 1

Chia sẻ: Lê Na | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:313

Thêm vào BST

Báo xấu

885
lượt xem 237
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Với mục tiêu phục vụ cho việc tuyên truyền, giáo dục, phổ biến rộng rãi các quy định của Bộ luật tố tụng hình sự; cung cấp Tài liệu tham khảo cho các Điều tra viên, Kiểm sát viên, Thẩm phán nói riêng và cán bộ làm việc tại các cơ quan bảo vệ pháp luật nói chung; đồng thời phục vụ trực tiếp cho những người tham gia tố tụng và mọi công dân có nhu cầu nghiên cứu, tìm hiểu để bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của mình Nhà xuất bản Tư pháp xuất bản Bình luận khoa học Bộ luật tố tụng hình sự” do GS.TS. Võ Khánh Vinh, Phó Chủ tịch Viện Khoa học Xã hội Việt Nam, kiêm Giám đốc Học viện Khoa học Xã hội làm chủ biên và nhóm các tác giả bao gồm Giáo sư, Phó giáo sư, Tiến sỹ luật học đã có nhiều năm làm công tác nghiên cứu, giảng dạy và hoạt động thực tiễn trong các cơ quan bảo vệ pháp luật tham gia biên soạn. Tài liệu gồm 2 phần, mời các bạn cùng tham khảo phần 1 sau đây.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bộ luật tố tụng hình sự - Bình luận khoa học: Phần 1

Häc viÖn khoa häc x· héi GS.TS. Vâ Kh¸nh Vinh (Chñ biªn) B×nh luËn khoa häc Bé luËt Tè tông h×nh sù Nhµ xuÊt b¶n T- ph¸p Hµ Néi - 2011 4
Chñ biªn: GS.TS. Vâ Kh¸nh Vinh TËp thÓ t¸c gi¶: 1. GS.TS. Vâ Kh¸nh Vinh: c¸c Ch-¬ng I, II, III, IV, V, VI, XVI 2. PGS.TS. Ph¹m Hång H¶i: c¸c Ch-¬ng VII, XXXI, XXXV, XXXVI, XXXVII 3. GS.TS. Hå Träng Ngò: c¸c Ch-¬ng VIII, XI, XIV, XV 4. PGS.TS. TrÇn §×nh Nh·: c¸c Ch-¬ng IX, X 5. PGS.TS. Lª V¨n §Ö: c¸c Ch-¬ng XII, XIII 6. PGS.TS. NguyÔn V¨n Huyªn: Ch-¬ng XVII 7. PGS.TS. TrÇn V¨n §é: c¸c Ch-¬ng XVIII, XIX, XX, XXI, XXII, XXVII 8. TS.NguyÔn §øc Mai: c¸c Ch-¬ng XXIII, XXIV, XXX 9. PGS.TS. NguyÔn M¹nh Kh¸ng: c¸c Ch-¬ng XXV, XXVIII, XXXII, XXXIV 10. PGS.TS. Hå Sü S¬n: c¸c Ch-¬ng XXVI, XXIX, XXXIII 5
Lêi giíi thiÖu Bé luËt tè tông h×nh sù n¨m 2003 ®-îc Quèc héi kho¸ XI th«ng qua ngµy 26 th¸ng 11 n¨m 2003 vµ cã hiÖu lùc tõ ngµy 01 th¸ng 7 n¨m 2004. §©y lµ Bé luËt lín trong hÖ thèng ph¸p luËt cña n-íc ta - Bé luËt tè tông h×nh sù cña ®Êt n-íc trong giai ®o¹n x©y dùng Nhµ n-íc ph¸p quyÒn cña d©n, do d©n vµ v× d©n. Lµ c¨n cø ph¸p lý quan träng nhÊt “quy ®Þnh tr×nh tù, thñ tôc khëi tè, ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö vµ thi hµnh ¸n h×nh sù; chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông; nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña nh÷ng ng-êi tiÕn hµnh tè tông; quyÒn vµ nghÜa vô cña nh÷ng ng-êi tham gia tè tông, cña c¸c c¬ quan, tæ chøc vµ c«ng d©n; hîp t¸c quèc tÕ trong tè tông h×nh sù, nh»m chñ ®éng phßng ngõa, ng¨n chÆn téi ph¹m, ph¸t hiÖn chÝnh x¸c, nhanh chãng vµ xö lý c«ng minh, kÞp thêi mäi hµnh vi ph¹m téi, kh«ng ®Ó lät téi ph¹m, kh«ng lµm oan ng-êi v« téi. §©y còng lµ mét b-íc ph¸t triÓn míi cao h¬n vÒ t- t-ëng vµ kü thuËt lËp ph¸p trong lÜnh vùc tè tông h×nh sù ë n-íc ta. X©y dùng vµ ban hµnh ®-îc mét Bé luËt lín, quan träng nh- Bé luËt tè tông h×nh sù n¨m 2003 lµ mét viÖc khã, nh-ng ®Ó ®¶m b¶o cho nh÷ng quy ®Þnh cña Bé luËt ®i vµo cuéc sèng, ph¸t huy hiÖu qu¶ ®iÒu chØnh th× cßn khã kh¨n h¬n nhiÒu. Bëi v×, x©y dùng ph¸p luËt vµ b¶o ®¶m viÖc tu©n thñ ph¸p luËt lµ hai mÆt cña mét vÊn ®Ò, lµ mét trong nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña viÖc x©y dùng Nhµ n-íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam. Víi môc tiªu phôc vô cho viÖc tuyªn truyÒn, gi¸o dôc, phæ biÕn réng r·i c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt tè tông h×nh sù; cung cÊp tµi liÖu tham kh¶o cho c¸c §iÒu tra viªn, KiÓm s¸t viªn, ThÈm ph¸n nãi riªng vµ c¸n bé lµm viÖc t¹i c¸c c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt nãi chung; ®ång thêi phôc vô trùc tiÕp cho nh÷ng ng-êi tham gia tè tông vµ mäi c«ng d©n cã nhu cÇu nghiªn cøu, t×m hiÓu ®Ó b¶o vÖ c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh Nhµ xuÊt b¶n T- ph¸p xuÊt b¶n cuèn: "B×nh luËn khoa häc Bé luËt tè tông h×nh sù" do GS.TS. Vâ Kh¸nh Vinh, Phã Chñ tÞch ViÖn Khoa häc X· héi ViÖt Nam, kiªm Gi¸m ®èc Häc viÖn Khoa häc X· héi lµm chñ biªn vµ nhãm c¸c t¸c gi¶ bao gåm c¸c Gi¸o s-, 6
Phã gi¸o s-, TiÕn sü luËt häc ®· cã nhiÒu n¨m lµm c«ng t¸c nghiªn cøu, gi¶ng d¹y vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn trong c¸c c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt tham gia biªn so¹n. Trªn c¬ së lý luËn chÝnh thèng, c¸c t¸c gi¶ ®· dùa vµo nh÷ng quy ®Þnh trong Bé luËt tè tông h×nh sù n¨m 2003 ®Ó b×nh luËn vÒ néi dung cña tõng ®iÒu luËt. §iÒu ®Æc biÖt h¬n, ®ã lµ phÇn b×nh luËn nh÷ng ®iÒu luËt míi ®-îc bæ sung trong Bé luËt tè tông h×nh sù n¨m 2003 so víi Bé luËt tè tông h×nh sù n¨m 1988. Xin tr©n träng giíi thiÖu cuèn s¸ch tíi b¹n ®äc. Nhµ xuÊt b¶n T- ph¸p 7
PhÇn thø nhÊt Nh÷ng quy ®Þnh chung Ch-¬ng I NhiÖm vô vµ hiÖu lùc cña bé luËt tè tông h×nh sù §iÒu 1. NhiÖm vô cña Bé luËt tè tông h×nh sù Bé luËt tè tông h×nh sù quy ®Þnh tr×nh tù, thñ tôc khëi tè, ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö vµ thi hµnh ¸n h×nh sù; chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông; nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña nh÷ng ng-êi tiÕn hµnh tè tông; quyÒn vµ nghÜa vô cña nh÷ng ng-êi tham gia tè tông, cña c¸c c¬ quan, tæ chøc vµ c«ng d©n, nh»m chñ ®éng phßng ngõa, ng¨n chÆn téi ph¹m, ph¸t hiÖn chÝnh x¸c, nhanh chãng vµ xö lý c«ng minh, kÞp thêi mäi hµnh vi ph¹m téi, kh«ng ®Ó lät téi ph¹m, kh«ng lµm oan ng-êi v« téi. Bé luËt tè tông h×nh sù gãp phÇn b¶o vÖ chÕ ®é x· héi chñ nghÜa, b¶o vÖ lîi Ých cña Nhµ n-íc, quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n, tæ chøc, b¶o vÖ trËt tù ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa; ®ång thêi gi¸o dôc mäi ng-êi ý thøc tu©n theo ph¸p luËt, ®Êu tranh phßng ngõa vµ chèng téi ph¹m. B×nh luËn 1. Bé luËt tè tông h×nh sù, theo tÝnh chÊt, néi dung vµ h×nh thøc lµ mét trong nh÷ng v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt quan träng cña Nhµ n-íc ta, lµ h×nh thøc v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt ®-îc hÖ thèng ho¸ cao nhÊt. C¸c quy ph¹m cña Bé luËt tè tông h×nh sù ®iÒu chØnh toµn bé qu¸ tr×nh tè tông h×nh sù vµ c¸c giai ®o¹n cña nã. §ã lµ tr×nh tù, thñ tôc khëi tè, ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö vµ thi hµnh ¸n h×nh sù. 2. Bé luËt tè tông h×nh sù quy ®Þnh nhãm c¸c chñ thÓ cña c¸c quan hÖ ph¸p luËt tè tông h×nh sù, c¸c quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c chñ thÓ ®ã ë c¸c 8
giai ®o¹n kh¸c nhau cña tè tông h×nh sù, c¸c hµnh vi vµ quyÕt ®Þnh ®-îc ®-a ra trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vô ¸n h×nh sù. Dùa vµo c¸c quy ®Þnh cña HiÕn ph¸p n-íc ta Bé luËt tè tông h×nh sù quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña c¸c c¬ quan ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö vµ thi hµnh ¸n, mèi quan hÖ gi÷a c¸c c¬ quan ®ã; nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña Thñ tr-ëng, Phã Thñ tr-ëng c¸c C¬ quan ®iÒu tra, §iÒu tra viªn, ViÖn tr-ëng, Phã ViÖn tr-ëng, KiÓm s¸t viªn, Ch¸nh ¸n, Phã Ch¸nh ¸n Toµ ¸n, ThÈm ph¸n, Héi thÈm, Th- ký phiªn toµ. Bé luËt tè tông h×nh sù còng quy ®Þnh quyÒn vµ nghÜa vô cña nh÷ng ng-êi tham gia tè tông cã lîi Ých cña m×nh trong tè tông h×nh sù (ng-êi bÞ t¹m gi÷, bÞ can, bÞ c¸o, ng-êi bÞ h¹i, nguyªn ®¬n d©n sù, bÞ ®¬n d©n sù, ng-êi cã quyÒn lîi, nghÜa vô liªn quan ®Õn vô ¸n), cña nh÷ng ng-êi bµo ch÷a vµ nh÷ng ng-êi ®¹i diÖn cho nh÷ng ng-êi tham gia tè tông; quy ®Þnh quy chÕ ph¸p lý cña c¸c chñ thÓ kh¸c cña tè tông h×nh sù: ng-êi lµm chøng, ng-êi gi¸m ®Þnh, ng-êi phiªn dÞch vµ nh÷ng ng-êi kh¸c tham gia qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vô ¸n h×nh sù, cña c¸c c¬ quan, tæ chøc vµ c«ng d©n. 3. ViÖc b¶o vÖ tÝnh m¹ng, søc khoÎ, tù do c¸ nh©n, nh©n phÈm, danh dù, c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n quy ®Þnh ý nghÜa, néi dung vµ viÖc ¸p dông ph¸p luËt tè tông h×nh sù ë n-íc ta, c¸c nhiÖm vô chung vµ cô thÓ cña tè tông h×nh sù. C¸c nhiÖm vô ®ã ®-îc thùc hiÖn vµ b¶o ®¶m b»ng c¸ch chñ ®éng phßng ngõa, ng¨n chÆn téi ph¹m, ph¸t hiÖn chÝnh x¸c, nhanh chãng vµ xö lý c«ng minh, kÞp thêi mäi hµnh vi ph¹m téi, kh«ng ®Ó lät téi ph¹m, kh«ng lµm oan ng-êi v« téi. ViÖc ph¸t hiÖn chÝnh x¸c, nhanh chãng vµ xö lý c«ng minh, kÞp thêi mäi hµnh vi ph¹m téi, kh«ng ®Ó lät téi ph¹m, kh«ng lµm oan ng-êi v« téi ®ßi hái ph¶i x¸c ®Þnh chÝnh x¸c c¸c t×nh tiÕt thùc tÕ cña vô ¸n trªn c¬ së phï hîp chÝnh x¸c víi hiÖn thùc, tøc lµ dùa vµo c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt tè tông h×nh sù x¸c ®Þnh ®-îc ch©n lý kh¸ch quan cña vô ¸n. 4. NhiÖm vô ®Êu tranh cã hiÖu qu¶ víi t×nh h×nh téi ph¹m vµ c¸c b¶o ®¶m cho c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n ®-îc kÕt hîp vµ thÓ hiÖn rÊt chÆt chÏ ë ®ßi hái ph¸t hiÖn chÝnh x¸c, nhanh chãng vµ xö lý c«ng minh, kÞp thêi mäi hµnh vi ph¹m téi, kh«ng ®Ó lät téi ph¹m vµ lµm oan ng-êi v« téi. ViÖc quy ®Þnh râ rµng, cô thÓ tr×nh tù, thñ tôc khëi tè, ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö vµ thi hµnh ¸n h×nh sù; chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ 9
mèi quan hÖ gi÷a c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông; nhiÖm vô, quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm cña nh÷ng ng-êi tiÕn hµnh tè tông; quyÒn vµ nghÜa vô cña nh÷ng ng-êi tham gia tè tông, cña c¸c c¬ quan, tæ chøc vµ c«ng d©n lµ nh÷ng b¶o ®¶m tè tông quan träng ®Ó phßng ngõa vµ ng¨n chÆn viÖc truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù vµ kÕt ¸n kh«ng cã c¨n cø ®èi víi c«ng d©n. 5. §ßi hái cña Bé luËt tè tông h×nh sù vÒ viÖc ph¸t hiÖn nhanh chãng, kÞp thêi mäi hµnh vi ph¹m téi kh«ng cã nghÜa lµ cho phÐp thùc hiÖn nhanh chãng, kÞp thêi viÖc gi¶i quyÕt vô ¸n mµ vi ph¹m tÝnh kh¸ch quan vµ tÝnh ®Çy ®ñ cña viÖc nghiªn cøu tÊt c¶ c¸c t×nh tiÕt cã ý nghÜa ®èi víi vô ¸n. ViÖc tu©n thñ nghiªm chØnh c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt tè tông h×nh sù lµ ®iÒu kiÖn vµ biÖn ph¸p cÇn thiÕt, quan träng b¶o ®¶m trËt tù ph¸p luËt, b¶o vÖ chÕ ®é x· héi chñ nghÜa, b¶o vÖ lîi Ých cña x· héi, Nhµ n-íc, quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n. ChØ cã viÖc tu©n thñ nghiªm chØnh vµ th-êng xuyªn c¸c ®ßi hái cña c¸c quy ph¹m ph¸p luËt tè tông h×nh sù míi cã thÓ x¸c ®Þnh ®-îc ch©n lý vÒ vô ¸n vµ suy cho cïng míi cã thÓ ®-a ra ®-îc c¸c b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh hîp ph¸p vµ cã c¨n cø. 6. Ho¹t ®éng cña c¬ quan ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö vµ thi hµnh ¸n h×nh sù kh«ng chØ h¹n chÕ ë viÖc ®Êu tranh chèng c¸c téi ph¹m ®· ®-îc thùc hiÖn. C¸c c¬ quan ®ã cßn cã tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®Ó phßng ngõa, ng¨n chÆn téi ph¹m, lµm s¸ng tá vµ kh¾c phôc c¸c nguyªn nh©n vµ ®iÒu kiÖn cña téi ph¹m. ViÖc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®ã tr-íc hÕt ®-îc b¶o ®¶m b»ng viÖc ph¸t hiÖn chÝnh x¸c, nhanh chãng mäi hµnh vi ph¹m téi, b»ng viÖc xö lý c«ng minh, kÞp thêi nh÷ng ng-êi thùc hiÖn téi ph¹m, b»ng viÖc ¸p dông ®óng ®¾n c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt tè tông h×nh sù trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö vµ thi hµnh ¸n. §iÒu 2. HiÖu lùc cña Bé luËt tè tông h×nh sù Mäi ho¹t ®éng tè tông h×nh sù trªn l·nh thæ n-íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ph¶i ®-îc tiÕn hµnh theo quy ®Þnh cña Bé luËt nµy. Ho¹t ®éng tè tông h×nh sù ®èi víi ng-êi n-íc ngoµi ph¹m téi trªn l·nh thæ n-íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam lµ c«ng d©n n-íc thµnh viªn cña ®iÒu -íc quèc tÕ mµ n-íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®· ký kÕt hoÆc gia nhËp th× ®-îc tiÕn hµnh theo quy ®Þnh cña ®iÒu -íc quèc tÕ ®ã. 10
§èi víi ng-êi n-íc ngoµi ph¹m téi trªn l·nh thæ n-íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam thuéc ®èi t-îng ®-îc h-ëng c¸c ®Æc quyÒn ngo¹i giao hoÆc quyÒn -u ®·i, miÔn trõ vÒ l·nh sù theo ph¸p luËt ViÖt Nam, theo c¸c ®iÒu -íc quèc tÕ mµ n-íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®· ký kÕt hoÆc gia nhËp hoÆc theo tËp qu¸n quèc tÕ, th× vô ¸n ®-îc gi¶i quyÕt b»ng con ®-êng ngo¹i giao. B×nh luËn 1. Kh«ng tuú thuéc vµo viÖc téi ph¹m ®-îc thùc hiÖn ë ®©u, trªn l·nh thæ n-íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam hoÆc ë ngoµi l·nh thæ n-íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, nÕu nh- ng-êi thùc hiÖn téi ph¹m thuéc thÈm quyÒn t- ph¸p h×nh sù cña Nhµ n-íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam th× viÖc ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö vµ thi hµnh ¸n h×nh sù vÒ téi ph¹m trªn l·nh thæ n-íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®-îc tiÕn hµnh theo quy ®Þnh cña Bé luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam. 2. Trong tr-êng hîp viÖc ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö vô ¸n h×nh sù kh«ng thuéc thÈm quyÒn cña c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông cña n-íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, nh-ng do HiÖp ®Þnh t-¬ng trî t- ph¸p mµ c¬ quan tiÕn hµnh tè tông n-íc ta ®-îc ký HiÖp ®Þnh uû th¸c tiÕn hµnh nh÷ng ho¹t ®éng tè tông nhÊt ®Þnh (nh- thu thËp chøng cø, hái cung bÞ can, lÊy lêi khai cña ng-êi lµm chøng...), th× viÖc tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng tè tông ®ã còng ph¶i ®-îc tiÕn hµnh theo quy ®Þnh cña Bé luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam. 3. ViÖc tiÕn hµnh ho¹t ®éng tè tông h×nh sù ®èi víi ng-êi n-íc ngoµi ph¹m téi trªn l·nh thæ n-íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam lµ c«ng d©n n-íc thµnh viªn cña ®iÒu -íc quèc tÕ mµ n-íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®· ký kÕt hoÆc gia nhËp th× ®-îc tiÕn hµnh theo quy ®Þnh cña §iÒu -íc quèc tÕ ®ã. 4. Nh÷ng ng-êi n-íc ngoµi thuéc ®èi t-îng ®-îc h-ëng c¸c ®Æc quyÒn ngo¹i giao hoÆc quyÒn -u ®·i, miÔn trõ vÒ h×nh sù theo ph¸p luËt ViÖt Nam, theo c¸c ®iÒu -íc quèc tÕ mµ n-íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®· ký kÕt hoÆc gia nhËp hoÆc theo tËp qu¸n quèc tÕ, ph¹m téi trªn l·nh thæ n-íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, th× vô ¸n ®-îc gi¶i quyÕt b»ng con ®-êng ngo¹i giao. 11
Ch-¬ng II Nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n §iÒu 3. B¶o ®¶m ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa trong tè tông h×nh sù Mäi ho¹t ®éng tè tông h×nh sù cña c¬ quan tiÕn hµnh tè tông, ng-êi tiÕn hµnh tè tông vµ ng-êi tham gia tè tông ph¶i ®-îc tiÕn hµnh theo quy ®Þnh cña Bé luËt nµy. B×nh luËn 1. Ph¸p chÕ lµ nguyªn t¾c quan träng trong sinh ho¹t x· héi, trong tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan nhµ n-íc, cña c¸c tæ chøc x· héi, cña nh÷ng ng-êi cã chøc vô, quyÒn h¹n vµ cña c«ng d©n. §©y lµ nguyªn t¾c HiÕn ®Þnh ®-îc hiÓu lµ viÖc th-êng xuyªn, nhÊt qu¸n tu©n thñ vµ chÊp hµnh c¸c quy ®Þnh cña HiÕn ph¸p, cña c¸c ®¹o luËt vµ c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt kh¸c phï hîp víi HiÕn ph¸p, víi c¸c ®¹o luËt cña tÊt c¶ c¸c c¬ quan nhµ n-íc vµ c¸c tæ chøc x· héi, cña nh÷ng ng-êi cã chøc vô, quyÒn h¹n, cña mäi c«ng d©n. 2. Trong ph¸p luËt tè tông h×nh sù nguyªn t¾c b¶o ®¶m ph¸p chÕ ®-îc cô thÓ ho¸ trong viÖc x¸c lËp trËt tù tiÕn hµnh gi¶i quyÕt vô ¸n h×nh sù. Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái mäi ho¹t ®éng tè tông h×nh sù ph¶i ®-îc luËt ®iÒu chØnh chÆt chÏ, cô thÓ vµ c¸c quy ®Þnh cña luËt ph¶i ®-îc tu©n thñ mét c¸ch nghiªm chØnh, thèng nhÊt. B¶o ®¶m ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa lµ t- t-ëng chØ ®¹o ®-îc qu¸n triÖt trong toµn bé qu¸ tr×nh nhËn thøc, x©y dùng vµ ¸p dông ph¸p luËt tè tông h×nh sù. 3. Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái Nhµ n-íc ph¶i quy ®Þnh chÆt chÏ, râ rµng tr×nh tù, thñ tôc khëi tè, ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö vµ thi hµnh ¸n h×nh sù; chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông h×nh sù, gi÷a nh÷ng ng-êi tiÕn hµnh tè tông h×nh sù; quyÒn vµ nghÜa vô cña nh÷ng ng-êi tham gia tè tông h×nh sù vµ cña c¸c c¬ quan nhµ n-íc, tæ chøc x· héi vµ c«ng d©n. §iÒu ®ã cã nghÜa r»ng, c¸c ho¹t ®éng tè tông h×nh sù, tr×nh tù, thñ tôc khëi tè, ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö vµ thi hµnh ¸n h×nh sù; 12
chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông h×nh sù; quyÒn vµ nghÜa vô cña nh÷ng ng-êi tham gia tè tông h×nh sù vµ cña c¸c c¬ quan nhµ n-íc, cña tæ chøc x· héi vµ c«ng d©n ph¶i ®-îc quy ®Þnh trong ph¸p luËt tè tông h×nh sù. 4. ë khÝa c¹nh ¸p dông ph¸p luËt, nguyªn t¾c nµy ®ßi hái c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông h×nh sù, nh÷ng ng-êi tiÕn hµnh tè tông h×nh sù vµ nh÷ng ng-êi tham gia tè tông h×nh sù ph¶i tu©n thñ triÖt ®Ó, nghiªm chØnh vµ thèng nhÊt c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt tè tông h×nh sù trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vô ¸n h×nh sù. Trong tr-êng hîp cã sù vi ph¹m ph¸p luËt, c¸c c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm ph¶i ¸p dông biÖn ph¸p ®Ó kh¾c phôc vi ph¹m ®ã. 5. Nh÷ng b¶o ®¶m quan träng cña viÖc thùc hiÖn nguyªn t¾c ph¸p chÕ lµ kiÓm s¸t viÖc tu©n theo ph¸p luËt trong tè tông h×nh sù vµ gi¸m s¸t viÖc xÐt xö (xem b×nh luËn §iÒu 23 vµ §iÒu 21). §iÒu 4. T«n träng vµ b¶o vÖ c¸c quyÒn c¬ b¶n cña c«ng d©n Khi tiÕn hµnh tè tông, Thñ tr-ëng, Phã Thñ tr-ëng C¬ quan ®iÒu tra, §iÒu tra viªn, ViÖn tr-ëng, Phã ViÖn tr-ëng ViÖn kiÓm s¸t, KiÓm s¸t viªn, Ch¸nh ¸n, Phã Ch¸nh ¸n Toµ ¸n, ThÈm ph¸n, Héi thÈm trong ph¹m vi tr¸ch nhiÖm cña m×nh ph¶i t«n träng vµ b¶o vÖ c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n, th-êng xuyªn kiÓm tra tÝnh hîp ph¸p vµ sù cÇn thiÕt cña nh÷ng biÖn ph¸p ®· ¸p dông, kÞp thêi huû bá hoÆc thay ®æi nh÷ng biÖn ph¸p ®ã, nÕu xÐt thÊy cã vi ph¹m ph¸p luËt hoÆc kh«ng cßn cÇn thiÕt n÷a. B×nh luËn 1. C¸c quyÒn vµ tù do c¬ b¶n cña con ng-êi vµ c«ng d©n lµ nh÷ng gi¸ trÞ x· héi cao nhÊt cã ý nghÜa to lín vÒ nhiÒu mÆt cÇn ph¶i ®-îc t«n träng vµ b¶o vÖ mét c¸ch cã hiÖu qu¶. C¸c quyÒn vµ tù do ®-îc ghi nhËn trong HiÕn ph¸p n-íc ta. Ho¹t ®éng tè tông h×nh sù lµ ho¹t ®éng liªn quan trùc tiÕp ®Õn c¸c quyÒn vµ tù do cña con ng-êi vµ cña c«ng d©n, ®Æc biÖt lµ c¸c quyÒn tù do c¬ b¶n ®-îc quy ®Þnh trong HiÕn ph¸p, do vËy c«ng viÖc x©y dùng vµ ¸p dông ph¸p luËt tè tông h×nh sù ph¶i tu©n thñ nguyªn t¾c t«n träng vµ b¶o vÖ 13
c¸c quyÒn tù do c¬ b¶n cña con ng-êi vµ cña c«ng d©n. Nh÷ng ng-êi tiÕn hµnh tè tông h×nh sù cã tr¸ch nhiÖm t«n träng vµ b¶o vÖ c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n, cßn nh÷ng ng-êi tham gia tè tông h×nh sù cã quyÒn ®ßi hái nh÷ng ng-êi tiÕn hµnh tè tông h×nh sù t«n träng vµ b¶o vÖ c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh. 2. Khi tiÕn hµnh tè tông h×nh sù, nguyªn t¾c nµy ®ßi hái nh÷ng ng-êi tiÕn hµnh tè tông h×nh sù ph¶i t«n träng vµ b¶o vÖ quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ th©n thÓ cña c«ng d©n, b¶o hé tÝnh m¹ng, søc khoÎ, tµi s¶n, danh dù vµ nh©n phÈm cña c«ng d©n, b¶o ®¶m quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ chç ë, an toµn vµ bÝ mËt th- tÝn, ®iÖn tho¹i, ®iÖn tÝn cña c«ng d©n. ViÖc h¹n chÕ c¸c quyÒn vµ tù do nãi trªn chØ ®-îc tiÕn hµnh trªn c¬ së vµ trong sù phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 3. Theo nguyªn t¾c nµy, nh÷ng ng-êi tiÕn hµnh tè tông h×nh sù chØ ®-îc ¸p dông biÖn ph¸p ng¨n chÆn, c¸c biÖn ph¸p ®iÒu tra thu thËp chøng cø khi cã ®Çy ®ñ c¸c c¨n cø vµ trong giíi h¹n ®-îc Bé luËt tè tông h×nh sù quy ®Þnh. Khi nh÷ng c¨n cø ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ng¨n chÆn, c¸c biÖn ph¸p ®iÒu tra thu thËp chøng cø kh«ng cßn hoÆc kh«ng cÇn thiÕt n÷a th× ng-êi cã thÈm quyÒn ph¶i kÞp thêi huû bá quyÕt ®Þnh ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ®ã. 4. Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái nh÷ng ng-êi tiÕn hµnh tè tông ph¶i th-êng xuyªn kiÓm tra tÝnh hîp ph¸p, tÝnh hîp lý vµ sù cÇn thiÕt cña nh÷ng biÖn ph¸p ®· ®-îc ¸p dông, kÞp thêi huû bá hoÆc thay ®æi nh÷ng biÖn ph¸p ®ã, nÕu xÐt thÊy kh«ng cã vi ph¹m ph¸p luËt hoÆc kh«ng cßn cÇn thiÕt n÷a. Nh÷ng ng-êi tiÕn hµnh tè tông kh«ng ®-îc tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng tè tông g©y thiÖt h¹i vÒ thÓ chÊt, ®¹o ®øc vµ c¸c thiÖt h¹i kh¸c ®èi víi nh÷ng ng-êi tham gia tè tông h×nh sù. §iÒu 5. B¶o ®¶m quyÒn b×nh ®¼ng cña mäi c«ng d©n tr-íc ph¸p luËt Tè tông h×nh sù tiÕn hµnh theo nguyªn t¾c mäi c«ng d©n ®Òu b×nh ®¼ng tr-íc ph¸p luËt, kh«ng ph©n biÖt d©n téc, nam n÷, tÝn ng-ìng, t«n gi¸o, thµnh phÇn x· héi, ®Þa vÞ x· héi. BÊt cø ng-êi nµo ph¹m téi ®Òu bÞ xö lý theo ph¸p luËt. 14
B×nh luËn 1. Nguyªn t¾c HiÕn ®Þnh mäi c«ng d©n ®Òu b×nh ®¼ng tr-íc ph¸p luËt (§iÒu 52 HiÕn ph¸p) ®-îc ph¸t triÓn vµ cô thÓ ho¸ trong lÜnh vùc tè tông h×nh sù. 2. Nguyªn t¾c nµy x¸c ®Þnh vÞ trÝ nh- nhau cña mäi c«ng d©n trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng cña Nhµ n-íc vµ x· héi, còng nh- trong viÖc tham gia quan hÖ tè tông h×nh sù, kh«ng cã sù -u tiªn, -u ®·i, ph©n biÖt ®èi xö theo c¸c dÊu hiÖu nam, n÷, d©n téc, tÝn ng-ìng, t«n gi¸o, thµnh phÇn, ®Þa vÞ x· héi vµ c¸c dÊu hiÖu kh¸c. 3. Nhµ n-íc quy ®Þnh hÖ thèng ph¸p luËt thèng nhÊt vµ viÖc ¸p dông ph¸p luËt gièng nhau ®èi víi mäi ng-êi trong khi tiÕn hµnh tè tông. BÊt cø ng-êi nµo thùc hiÖn hµnh vi ph¹m téi ®Òu ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù theo c¸c §iÒu kho¶n t-¬ng øng cña Bé luËt h×nh sù, kh«ng ph©n biÖt nam, n÷, d©n téc, tÝn ng-ìng t«n gi¸o, thµnh phÇn, ®Þa vÞ x· héi. 4. ViÖc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n h×nh sù ®-îc tiÕn hµnh theo mét trËt tù, thñ tôc thèng nhÊt mang tÝnh b¾t buéc chung do ph¸p luËt tè tông h×nh sù quy ®Þnh. 5. ViÖc quy ®Þnh trËt tù cña viÖc truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù ®èi víi mét sè ng-êi - ®¹i biÓu Quèc héi, ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n c¸c cÊp vµ nh÷ng ng-êi cã chøc vô, quyÒn h¹n kh¸c kh«ng t¹o ra nh÷ng ®Æc quyÒn cho nh÷ng ng-êi ®ã mµ chØ lµ mét trong nh÷ng b¶o ®¶m cÇn thiÕt ®Ó hä thùc hiÖn c¸c quyÒn n¨ng cña m×nh. HiÕn ph¸p quy ®Þnh kh«ng cã sù ®ång ý cña Quèc héi vµ trong thêi gian Quèc héi kh«ng häp, kh«ng cã sù ®ång ý cña Uû ban th-êng vô Quèc héi, th× kh«ng ®-îc b¾t giam, truy tè ®¹i biÓu Quèc héi. NÕu v× ph¹m téi qu¶ tang mµ ®¹i biÓu Quèc héi bÞ t¹m gi÷, th× c¬ quan t¹m gi÷ ph¶i lËp tøc b¸o c¸o ®Ó Quèc héi hoÆc Uû ban th-êng vô Quèc héi xÐt vµ quyÕt ®Þnh. 6. ViÖc quy ®Þnh thñ tôc kh¸c nhau trong viÖc b¾t giam, truy tè vµ xÐt xö c¸c vô ¸n h×nh sù hoµn toµn kh«ng m©u thuÉn víi c¸c ®ßi hái cña §iÒu 5, bëi v× môc ®Ých cña Bé luËt tè tông h×nh sù lµ t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt cho viÖc ®iÒu tra, truy tè vµ xÐt xö. ë ®©y kh«ng cã mét nhãm ng-êi 15
nµo ®-îc h-ëng nh÷ng ®Æc quyÒn nµo ®ã tr-íc ph¸p luËt vµ còng kh«ng ph¶i chÞu h¹n chÕ cña ph¸p luËt nµo ®ã. §iÒu 6. B¶o ®¶m quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ th©n thÓ cña c«ng d©n Kh«ng ai bÞ b¾t, nÕu kh«ng cã quyÕt ®Þnh cña Toµ ¸n, quyÕt ®Þnh hoÆc phª chuÈn cña ViÖn kiÓm s¸t, trõ tr-êng hîp ph¹m téi qu¶ tang. ViÖc b¾t vµ giam gi÷ ng-êi ph¶i theo quy ®Þnh cña Bé luËt nµy. Nghiªm cÊm mäi hµnh vi truy bøc, nhôc h×nh. B×nh luËn 1. QuyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ th©n thÓ cña c«ng d©n lµ mét trong nh÷ng gi¸ trÞ cao nhÊt trong x· héi cÇn ph¶i ®-îc b¶o vÖ tr-íc hÕt vµ víi møc ®é cao nhÊt trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng nhµ n-íc vµ ®êi sèng x· héi, trong ®ã cã c¶ lÜnh vùc t- ph¸p h×nh sù. 2. ViÖc thõa nhËn, tu©n thñ vµ b¶o vÖ quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ th©n thÓ cña c«ng d©n lµ nghÜa vô cña Nhµ n-íc. 3. Kh«ng cho phÐp b¾t ng-êi mét c¸ch tuú tiÖn. ViÖc tiÕn hµnh b¾t ng-êi ph¶i theo mét tr×nh tù, thñ tôc chÆt chÏ do Bé luËt tè tông h×nh sù quy ®Þnh. 4. Ph¸p luËt quy ®Þnh mét hÖ thèng c¸c b¶o ®¶m cña viÖc t-íc quyÒn tù do cña con ng-êi vµ cña c«ng d©n. ViÖc t-íc ®o¹t tù do ®èi víi con ng-êi vµ ®èi víi c«ng d©n chØ ®-îc ¸p dông khi cã c¸c ®iÒu kiÖn, c¨n cø ®· ®-îc quy ®Þnh cô thÓ trong ph¸p luËt tè tông h×nh sù. 5. ViÖc t-íc ®o¹t tù do cña con ng-êi vµ cña c«ng d©n ph¶i chÞu sù gi¸m s¸t chÆt chÏ cña Toµ ¸n hoÆc cña ViÖn kiÓm s¸t. ChØ cã Toµ ¸n hoÆc ViÖn kiÓm s¸t míi cã quyÒn ra quyÕt ®Þnh t-íc ®o¹t quyÒn tù do cña con ng-êi vµ cña c«ng d©n khi hä thùc hiÖn hµnh vi ph¹m téi. 6. Mäi h×nh thøc truy bøc, nhôc h×nh, xóc ph¹m nh©n phÈm, danh dù cña con ng-êi vµ cña c«ng d©n ®Òu bÞ nghiªm cÊm. §iÒu 7. B¶o hé tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n 16
phÈm, tµi s¶n cña c«ng d©n C«ng d©n cã quyÒn ®-îc ph¸p luËt b¶o hé vÒ tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm, tµi s¶n. Mäi hµnh vi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm, tµi s¶n ®Òu bÞ xö lý theo ph¸p luËt. Ng-êi bÞ h¹i, ng-êi lµm chøng vµ ng-êi tham gia tè tông kh¸c còng nh- ng-êi th©n thÝch cña hä mµ bÞ ®e do¹ ®Õn tÝnh m¹ng, søc khoÎ, bÞ x©m ph¹m danh dù, nh©n phÈm, tµi s¶n th× c¬ quan cã thÈm quyÒn tiÕn hµnh tè tông ph¶i ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ hä theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. B×nh luËn 1. TÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm, tµi s¶n cña c«ng d©n lµ nh÷ng gi¸ trÞ x· héi cao nhÊt ®-îc ghi nhËn trong HiÕn ph¸p vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c. HiÕn ph¸p níc ta quy ®Þnh: “c«ng d©n cã quyÒn ®îc ph¸p luËt b¶o hé vÒ tÝnh m¹ng, tµi s¶n, danh dù vµ nh©n phÈm”. Bé luËt tè tông h×nh sù n-íc ta quy ®Þnh ®ã lµ nguyªn t¾c quan träng cña tè tông h×nh sù. 2. Ho¹t ®éng tè tông h×nh sù ph¶i ®-îc tiÕn hµnh trªn c¬ së t«n träng vµ b¶o hé tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm, tµi s¶n cña c«ng d©n. ViÖc h¹n chÕ c¸c quyÒn nãi trªn chØ cã thÓ ®-îc tiÕn hµnh c¬ së vµ trong sù phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 3. Ph¸p luËt nghiªm cÊm mäi hµnh vi x©m ph¹m tr¸i ph¸p luËt tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm, tµi s¶n cña c«ng d©n trong ho¹t ®éng tè tông h×nh sù. Mäi hµnh vi tr¸i ph¸p luËt x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm, tµi s¶n cña ng-êi bÞ t¹m gi÷, cña bÞ can, bÞ c¸o, ng-êi bÞ kÕt ¸n vµ nh÷ng ng-êi tham gia tè tông kh¸c ®Òu bÞ xö lý theo ph¸p luËt. Ch¼ng h¹n, nh÷ng hµnh vi nh-: Sö dông vò khÝ tr¸i ph¸p luËt trong khi lµm nhiÖm vô lµm chÕt hoÆc g©y th-¬ng tÝch hay g©y tæn h¹i søc khoÎ ®èi víi ng-êi bÞ t¹m gi÷, bÞ can, bÞ c¸o; ®¸nh, chöi bÞ can, bÞ c¸o hoÆc truy bøc, nhôc h×nh ®èi víi hä; kh¸m xÐt thu gi÷ tµi s¶n mét c¸ch tr¸i ph¸p luËt, hµnh h¹, ng-îc ®·i ph¹m nh©n ë tr¹i giam... 17
4. C¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn tiÕn hµnh tè tông cã tr¸ch nhiÖm ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p cÇn thiÕt theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®Ó b¶o vÖ ng-êi bÞ h¹i, ng-êi lµm chøng vµ ng-êi tham gia tè tông kh¸c còng nh- ng-êi th©n thÝch cña hä khi tÝnh m¹ng, søc khoÎ cña ng-êi ®ã bÞ ®e do¹, danh dù, nh©n phÈm, tµi s¶n cña hä bÞ x©m ph¹m. §©y lµ quy ®Þnh míi cña Bé luËt tè tông h×nh sù quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông trong viÖc b¶o hé tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm, tµi s¶n cña nh÷ng ng-êi tham gia tè tông nãi trªn vµ nh÷ng ng-êi th©n thÝch cña hä. §iÒu 8. B¶o ®¶m quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ chç ë, an toµn vµ bÝ mËt th- tÝn, ®iÖn tho¹i, ®iÖn tÝn cña c«ng d©n Kh«ng ai ®-îc x©m ph¹m chç ë, an toµn vµ bÝ mËt th- tÝn, ®iÖn tho¹i, ®iÖn tÝn cña c«ng d©n. ViÖc kh¸m xÐt chç ë, kh¸m xÐt, t¹m gi÷ vµ thu gi÷ th- tÝn, ®iÖn tÝn, khi tiÕn hµnh tè tông ph¶i theo ®óng quy ®Þnh cña Bé luËt nµy. B×nh luËn 1. BÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ chç ë, an toµn vµ bÝ mËt th- tÝn, ®iÖn tho¹i, ®iÖn tÝn cña c«ng d©n lµ mét trong nh÷ng quyÒn c¬ b¶n cña c«ng d©n ®-îc ghi nhËn trong HiÕn ph¸p. HiÕn ph¸p níc ta quy ®Þnh: “c«ng d©n cã quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ chç ë. Kh«ng ai ®-îc tù ý vµo chç ë cña ng-êi kh¸c nÕu kh«ng ®-îc ng-êi ®ã ®ång ý, trõ tr-êng hîp ph¸p luËt cho phÐp. Th- tÝn, ®iÖn tho¹i, ®iÖn tÝn cña c«ng d©n ®-îc b¶o ®¶m an toµn vµ bÝ mËt. ViÖc kh¸m xÐt chç ë, viÖc bãc më, kiÓm so¸t, thu gi÷ th- tÝn, ®iÖn tÝn cña c«ng d©n ph¶i do ngêi cã thÈm quyÒn tiÕn hµnh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt”. Bé luËt tè tông h×nh sù n-íc ta quy ®Þnh ®ã lµ nguyªn t¾c quan träng cña tè tông h×nh sù. 2. Ho¹t ®éng tè tông h×nh sù ph¶i ®-îc tiÕn hµnh trªn c¬ së tu©n thñ nguyªn t¾c b¶o ®¶m quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ chç ë, an toµn vµ bÝ mËt th- tÝn, ®iÖn tho¹i, ®iÖn tÝn cña c«ng d©n. Kh«ng ai ®-îc x©m ph¹m chç ë, an toµn vµ bÝ mËt th- tÝn, ®iÖn tho¹i, ®iÖn tÝn cña c«ng d©n. 18
3. Trong nh÷ng tr-êng hîp ®-îc ph¸p luËt cho phÐp kh¸m xÐt chç ë, kh¸m xÐt, t¹m gi÷ thu gi÷ th- tÝn, ®iÖn tÝn khi tiÕn hµnh tè tông ph¶i theo ®óng quy ®Þnh cña Bé luËt tè tông h×nh sù. 4. Mäi hµnh vi tr¸i ph¸p luËt x©m ph¹m chç ë, an toµn vµ bÝ mËt th- tÝn, ®iÖn tho¹i, ®iÖn tÝn cña c«ng d©n ®Òu bÞ xö lý theo ph¸p luËt. Ch¼ng h¹n, nh÷ng hµnh vi nh-: kh¸m tr¸i ph¸p luËt chç ë cña ng-êi kh¸c, ®uæi tr¸i ph¸p luËt ng-êi kh¸c ra khái chç ë cña hä, chiÕm ®o¹t th-, ®iÖn b¸o, nh÷ng hµnh vi tr¸i ph¸p luËt kh¸c x©m ph¹m bÝ mËt hoÆc an toµn th- tÝn, ®iÖn tho¹i, ®iÖn b¸o cña ng-êi kh¸c... §iÒu 9. Kh«ng ai bÞ coi lµ cã téi khi ch-a cã b¶n ¸n kÕt téi cña Toµ ¸n ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt Kh«ng ai bÞ coi lµ cã téi vµ ph¶i chÞu h×nh ph¹t khi ch-a cã b¶n ¸n kÕt téi cña Toµ ¸n ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt. B×nh luËn 1. Nguyªn t¾c quan träng nµy ®-îc ghi nhËn trong HiÕn ph¸p n-íc ta (§iÒu 72) vµ Bé luËt tè tông h×nh sù n-íc ta quy ®Þnh ®ã lµ mét trong nh÷ng nguyªn t¾c d©n chñ cña tè tông h×nh sù. Nguyªn t¾c nµy cã ý nghÜa ph¸p lý vµ ®¹o ®øc s©u s¾c, bëi lÏ ®ã lµ gi¶ ®Þnh ®-îc coi lµ ch©n lý chõng nµo gi¶ ®Þnh ®ã ch-a ®-îc chøng minh ng-îc l¹i. Nguyªn t¾c nµy ®-îc h×nh thµnh trªn c¬ së thõa nhËn réng r·i quy ph¹m ®¹o ®øc lµ mçi con ng-êi vèn ®-îc suy ®o¸n lµ ng-êi l-¬ng thiÖn chõng nµo anh ta ch-a bÞ coi lµ ng-êi kh«ng l-¬ng thiÖn. 2. Trong hÖ thèng c¸c c¬ quan nhµ n-íc nãi chung vµ hÖ thèng c¸c c¬ quan t- ph¸p h×nh sù nãi riªng th× chØ cã Toµ ¸n míi cã chøc n¨ng xÐt xö vÒ h×nh sù. §iÒu ®ã cã nghÜa r»ng Toµ ¸n lµ c¬ quan xÐt xö duy nhÊt, cã quyÒn kÕt téi ng-êi nµo ®ã vµ quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t ®èi víi ng-êi ph¹m téi trªn c¬ së xem xÐt, ®¸nh gi¸ chøng cø mét c¸ch kh¸ch quan, toµn diÖn vµ chÝnh thøc t¹i phiªn toµ xÐt xö. 3. Néi dung cña nguyªn t¾c nµy thÓ hiÖn ë c¸c khÝa c¹nh sau: - Kh«ng ai cã thÓ bÞ kÕt ¸n dùa trªn c¸c gi¶ ®Þnh vÒ tÝnh cã lçi trong viÖc thùc hiÖn téi ph¹m. 19
- Tr¸ch nhiÖm chøng minh tÝnh cã lçi cña ng-êi bÞ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù thuéc vÒ c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông h×nh sù. Ng-êi bÞ buéc téi kh«ng buéc ph¶i chøng minh m×nh lµ v« téi. - TÊt c¶ c¸c nghi ngê ®Òu ®-îc gi¶i thÝch theo h-íng cã lîi cho ng-êi bÞ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù. - TÝnh cã lçi ch-a ®-îc chøng minh ®ång nghÜa víi tÝnh v« téi ®· ®-îc chøng minh. - Ng-êi bÞ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù ®-îc coi lµ cã lçi trong tr-êng hîp, nÕu trong qu¸ tr×nh xÐt xö chøng minh ®-îc lçi cña bÞ c¸o trong viÖc thùc hiÖn téi ph¹m. §iÒu 10. X¸c ®Þnh sù thËt cña vô ¸n C¬ quan ®iÒu tra, ViÖn kiÓm s¸t vµ Toµ ¸n ph¶i ¸p dông mäi biÖn ph¸p hîp ph¸p ®Ó x¸c ®Þnh sù thËt cña vô ¸n mét c¸ch kh¸ch quan, toµn diÖn vµ ®Çy ®ñ, lµm râ nh÷ng chøng cø x¸c ®Þnh cã téi vµ nh÷ng chøng cø x¸c ®Þnh v« téi, nh÷ng t×nh tiÕt t¨ng nÆng vµ nh÷ng t×nh tiÕt gi¶m nhÑ tr¸ch nhiÖm h×nh sù cña bÞ can, bÞ c¸o. Tr¸ch nhiÖm chøng minh téi ph¹m thuéc vÒ c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông. BÞ can, bÞ c¸o cã quyÒn nh-ng kh«ng buéc ph¶i chøng minh lµ m×nh v« téi. B×nh luËn 1. Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vô ¸n h×nh sù th«ng qua c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau, nh-ng c¸c giai ®o¹n ®ã ®Òu cã môc ®Ých chung lµ x¸c ®Þnh sù thËt cña vô ¸n. X¸c ®Þnh sù thËt cña vô ¸n lµ t- t-ëng chØ ®¹o xuyªn suèt toµn bé qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vô ¸n h×nh sù, do vËy ®©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña LuËt tè tông h×nh sù. 2. Trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh tè tông h×nh sù, c¸c C¬ quan ®iÒu tra, ViÖn kiÓm s¸t vµ Toµ ¸n ph¶i ¸p dông mäi biÖn ph¸p hîp ph¸p, tøc lµ c¸c biÖn ph¸p do Bé luËt tè tông h×nh sù quy ®Þnh ®Ó x¸c ®Þnh sù thËt cña vô ¸n mét c¸ch kh¸ch quan, toµn diÖn vµ ®Çy ®ñ. C¸c biÖn ph¸p ®ã bao gåm c¸c biÖn ph¸p ng¨n chÆn, c¸c biÖn ph¸p ®iÒu tra thu thËp chøng cø vµ c¸c biÖn 20
ph¸p kh¸c do ph¸p luËt quy ®Þnh. Khi sö dông c¸c biÖn ph¸p ®ã, c¸c C¬ quan ®iÒu tra, ViÖn kiÓm s¸t vµ Toµ ¸n ph¶i nghiªm chØnh tu©n thñ c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ®ã, kh«ng ®-îc sö dông c¸c biÖn ph¸p bÊt hîp ph¸p ®Ó tiÕn hµnh lµm râ vô ¸n. 3. §Ó x¸c ®Þnh sù thËt cña vô ¸n, C¬ quan ®iÒu tra, ViÖn kiÓm s¸t vµ Toµ ¸n ph¶i chøng minh mét c¸ch kh¸ch quan, toµn diÖn vµ ®Çy ®ñ c¸c vÊn ®Ò nh-: cã hµnh vi ph¹m téi x¶y ra hay kh«ng; thêi gian, ®Þa ®iÓm vµ c¸c t×nh tiÕt kh¸c cña hµnh vi ph¹m téi; ai lµ ng-êi thùc hiÖn hµnh vi ph¹m téi; cã lçi hay kh«ng cã lçi, do cè ý hay do v« ý; cã n¨ng lùc tr¸ch nhiÖm h×nh sù hay kh«ng; môc ®Ých hoÆc ®éng c¬ ph¹m téi; nh÷ng t×nh tiÕt t¨ng nÆng, nh÷ng t×nh tiÕt gi¶m nhÑ tr¸ch nhiÖm h×nh sù cña bÞ can, bÞ c¸o vµ nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ nh©n th©n cña bÞ can, bÞ c¸o; tÝnh chÊt vµ møc ®é thiÖt h¹i do hµnh vi ph¹m téi g©y ra... 4. C¸c quyÕt ®Þnh do c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông h×nh sù ®-a ra trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vô ¸n h×nh sù ph¶i dùa trªn viÖc thu thËp, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ mét c¸ch kh¸ch quan, toµn diÖn vµ ®Çy ®ñ tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn vô ¸n theo quy ®Þnh cña Bé luËt tè tông h×nh sù. 5. C¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông cã tr¸ch nhiÖm chøng minh téi ph¹m, x¸c ®Þnh sù thËt cña vô ¸n. Bëi v× c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông ®-îc Nhµ n-íc thµnh lËp vµ giao quyÒn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p do Bé luËt tè tông h×nh sù quy ®Þnh míi cã ®iÒu kiÖn ®Ó x¸c ®Þnh sù thËt kh¸ch quan cña vô ¸n. MÆt kh¸c, ®Ó buéc mét ng-êi ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù, Nhµ n-íc th«ng qua c¸c c¬ quan chuyªn tr¸ch cña m×nh ph¶i cã tr¸ch nhiÖm ®-a ra chøng cø chøng minh hä ®· thùc hiÖn hµnh vi ph¹m téi x©m h¹i ®Õn lîi Ých chung. Do vËy, tr¸ch nhiÖm chøng minh téi ph¹m thuéc vÒ c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông. 6. Theo l«gÝc cña mèi quan hÖ gi÷a quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c chñ thÓ trong tè tông h×nh sù, Bé luËt tè tông h×nh sù quy ®Þnh ®Ó b¶o vÖ c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh, bÞ can, bÞ c¸o cã quyÒn ®-a ra c¸c chøng cø vµ yªu cÇu chøng minh m×nh lµ v« téi. §iÒu 11. B¶o ®¶m quyÒn bµo ch÷a cña ng-êi bÞ t¹m gi÷, bÞ can, bÞ c¸o 21
Ng-êi bÞ t¹m gi÷, bÞ can, bÞ c¸o cã quyÒn tù bµo ch÷a hoÆc nhê ng-êi kh¸c bµo ch÷a. C¬ quan ®iÒu tra, ViÖn kiÓm s¸t, Toµ ¸n cã nhiÖm vô b¶o ®¶m cho ng-êi bÞ t¹m gi÷, bÞ can, bÞ c¸o thùc hiÖn quyÒn bµo ch÷a cña hä theo quy ®Þnh cña Bé luËt nµy. B×nh luËn 1. §©y lµ nguyªn t¾c HiÕn ®Þnh (§iÒu 132 HiÕn ph¸p) ®-îc tiÕp tôc ghi nhËn trong Bé luËt tè tông h×nh sù. B¶o ®¶m quyÒn bµo ch÷a cña ng-êi bÞ t¹m gi÷, bÞ can, bÞ c¸o lµ mét trong nh÷ng biÓu hiÖn cña d©n chñ vµ nh©n ®¹o x· héi chñ nghÜa, lµ b¶o ®¶m quan träng cho ho¹t ®éng xÐt xö ®-îc tiÕn hµnh mét c¸ch kh¸ch quan, c«ng b»ng vµ nh©n ®¹o. 2. QuyÒn bµo ch÷a lµ tæng hîp c¸c quyÒn tè tông h×nh sù t¹o kh¶ n¨ng cho ng-êi bÞ t¹m gi÷, bÞ can, bÞ c¸o bµo ch÷a vÒ hµnh vi do m×nh thùc hiÖn ®· bÞ buéc téi vµ b¶o vÖ c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p kh¸c. QuyÒn bµo ch÷a cña ng-êi bÞ t¹m gi÷, bÞ can, bÞ c¸o ®-îc b¶o ®¶m trong mäi giai ®o¹n cña tè tông h×nh sù. 3. ViÖc thùc hiÖn bµo ch÷a cã thÓ do ng-êi bÞ t¹m gi÷, bÞ can, bÞ c¸o tù tiÕn hµnh hoÆc do ng-êi bÞ t¹m gi÷, bÞ can, bÞ c¸o nhê ng-êi kh¸c tiÕn hµnh. Nh- vËy, quyÒn bµo ch÷a bao gåm quyÒn tù bµo ch÷a hoÆc quyÒn nhê ng-êi kh¸c bµo ch÷a. Bµo ch÷a lµ quyÒn chø kh«ng ph¶i lµ nghÜa vô cña ng-êi bÞ t¹m gi÷, bÞ can, bÞ c¸o. 4. QuyÒn bµo ch÷a lµ quyÒn cña ng-êi bÞ t¹m gi÷, bÞ can, bÞ c¸o tù thùc hiÖn c¸c quyÒn mµ ph¸p luËt quy ®Þnh cho hä ®Ó tù b¶o vÖ m×nh (xem b×nh luËn c¸c §iÒu 48, 49 vµ 50). 5. QuyÒn nhê ng-êi kh¸c bµo ch÷a lµ quyÒn cña ng-êi bÞ t¹m gi÷, bÞ can, bÞ c¸o nhê ng-êi kh¸c (luËt s-, ng-êi ®¹i diÖn hîp ph¸p cña ng-êi bÞ t¹m gi÷, bÞ can, bÞ c¸o; bµo ch÷a viªn nh©n d©n) bµo ch÷a cho m×nh. Tæ chøc luËt s- ®-îc thµnh lËp ®Ó gióp ng-êi bÞ t¹m gi÷, bÞ can, bÞ c¸o vµ c¸c ®-¬ng sù kh¸c b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña hä. 6. QuyÒn bµo ch÷a cña ng-êi bÞ t¹m gi÷, bÞ can, bÞ c¸o g¾n liÒn víi c¸c b¶o ®¶m thùc hiÖn quyÒn ®ã. C¬ quan ®iÒu tra, ViÖn kiÓm s¸t vµ Toµ ¸n cã 22
tr¸ch nhiÖm b¶o ®¶m cho ng-êi bÞ t¹m gi÷, bÞ can, bÞ c¸o thùc hiÖn quyÒn bµo ch÷a cña hä. 7. Nh÷ng vi ph¹m quyÒn bµo ch÷a cña ng-êi bÞ t¹m gi÷, bÞ can, bÞ c¸o lµ nh÷ng vi ph¹m nghiªm träng ph¸p luËt tè tông h×nh sù lµ c¨n cø ®Ó huû ¸n theo thñ tôc phóc thÈm, gi¸m ®èc thÈm hoÆc t¸i thÈm (xem b×nh luËn c¸c §iÒu 250, 273 vµ 291). 8. §iÒu luËt ®ang b×nh luËn cã nh÷ng ®iÓm míi so víi quy ®Þnh t-¬ng øng trong Bé luËt tè tông h×nh sù n¨m 1986 lµ: ngoµi bÞ can, bÞ c¸o ®iÒu luËt më réng ®èi t-îng quyÒn bµo ch÷a lµ ng-êi bÞ t¹m gi÷, ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ quyÒn bµo ch÷a ®-îc thùc hiÖn sím h¬n so víi tr-íc ®©y. §iÒu 12. Tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan tiÕn hµnh tè tông, ng-êi tiÕn hµnh tè tông Trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh tè tông, c¬ quan tiÕn hµnh tè tông, ng-êi tiÕn hµnh tè tông ph¶i nghiªm chØnh thùc hiÖn nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng hµnh vi, quyÕt ®Þnh cña m×nh. Ng-êi lµm tr¸i ph¸p luËt trong viÖc b¾t, giam, gi÷, khëi tè, ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö, thi hµnh ¸n th× tuú theo tÝnh chÊt, møc ®é vi ph¹m mµ bÞ xö lý kû luËt hoÆc bÞ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù. B×nh luËn 1. C¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông vµ nh÷ng ng-êi tiÕn hµnh tè tông cã nh÷ng chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n riªng nh-ng ho¹t ®éng trong mèi liªn hÖ mËt thiÕt, thèng nhÊt trong toµn bé ho¹t ®éng tè tông h×nh sù vµ ®Òu cã tr¸ch nhiÖm lµ nh»m ph¸t hiÖn chÝnh x¸c, nhanh chãng vµ xö lý c«ng minh, kÞp thêi mäi hµnh vi ph¹m téi, kh«ng ®Ó lät téi ph¹m, kh«ng lµm oan ng-êi v« téi. 2. §Ó thùc hiÖn tèt chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña m×nh c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông, nh÷ng ng-êi tiÕn hµnh tè tông trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö ph¶i nghiªm chØnh thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt tè tông h×nh sù vµ c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt kh¸c. C¸c c¬ 23