các nền văn hóa thế giới (tập 1: phương Đông): phần 2

VĂNHOÁẤNĐỘ<br /> ■ KẾT CẤU CỦA VŨ TRỤ<br /> <br /> Quan niệm của người Ấi Độ cổ đại về cấu trúc thế<br /> giới được phản ánh trong "Rigveda" một cách tươiĩg đối<br /> đơn giản. Có hai lĩnh vực thế giới - đó là tròi và đất.<br /> Chúng thường được quan niệm như hai chiếc chén lớn<br /> hướng lòng vào nhau, hoặc như hai chiếc bánh xe ở hai<br /> đầu trục bánh. Trên trời có các thần và tổ tiên trú ngụ,<br /> ỏ đó m ặt tròi, m ặt trăng và các vì sao luôn chuyển động.<br /> "Rigveda" cho rằng, khoảng cách từ trời xuống đất xa tới<br /> mức chim không thể bay lên tận nơi. Đồ hình này<br /> thưòng được phối hỢp với đồ hình khác mà ở đó, thêm<br /> <br /> vào cặp trời - đất là một yếu tố nữa, đó là khí quyển,<br /> bầu không gian không khí. Đồ hình gồm ba thành phần<br /> như vậy của th ế giới được gọi là "ba th ế giới". Thế giới có<br /> tính trậ t tự nhò lu ật th ế giới phi cá nhân - gọi là rita.<br /> Các thần cũng phải phục tùng luật này. Rita đảm bảo<br /> cho tấ t cả đều có vị trí tốt nhất và ý nghĩa ehân chính.<br /> Trong ý thức tôn giáo, ý nghĩa của sự đối đầu giữa thần<br /> và quỷ (asura) ngày càng tăng. Vì thế, cấu trúc ba<br /> thành phần của th ế giới mang tính đặc tníng khác.<br /> Thay cho phần khí quyển là đất với tư cách yếu tố trung<br /> gian, còn thấp hơn nó là lĩnh vực lòng đất. Tư tưỏng<br /> nghiệp (karma) thay cho tư tưỏng rita. Chúng tôi sẽ giải<br /> thích điều này ở các phần tiếp theo.<br /> 192<br /> <br /> Theo thần thoại Hindu, Đại vũ trụ là một quả trứng<br /> Brahma (Brahmanda - thần sáng tạo). Quả trứng này<br /> chia thành 21 lĩnh vực (do mỗi phần trong ba bộ phận là<br /> trên, giữa và dưới của vũ trụ được chia thành 7). Mặt<br /> đất là phần thấp nhất của tầng trên. Trên m ặt đất còn 6<br /> phẫn nữa, phần này chồng lên phần kia. Cao nhất là<br /> th ế giới của Brahma (Brahmaloca), đó là th ế giới tuyệt<br /> hảo và nổi trội. Dưới lòng đất có 7 tầng thuộc th ế giới<br /> trung gian - đó là patala, ở đó có các th ần thông thái<br /> dạng rắn - Nagi và một số sinh thể khác. Dưới Patala là<br /> Naraka, hoặc là địa ngục, nó cũng có 7 tầng theo các<br /> mức độ khổ đau khác nhau. Càng thấp bao nhiêu thì<br /> càng bị hành hình nặng bấy nhiêu. Dưới địa ngục, ncfi<br /> các sinh thể phải chịu hình phạt vì phạm tội đã làm<br /> những điều th ất đức, có đại xà Sesa, hay là Ananta<br /> ("vĩnh hằng").<br /> Vậy trái đất nhò vào đâu mà giữ được vị trí của<br /> mình? Theo một số tư liệu, nó nhò vào Sesa - đại xà nằm<br /> trên Ivừig con rùa và bơi tron? nước khởi thuỷ. Số khác<br /> thì cho rằng, chỗ dựa của trái đất là bốn con voi. Số thứ<br /> ba cho rằng, trái đất nằm trên vai bốn ngưòi khổng lồ,<br /> và khi họ đổi vai sẽ xảy ra động đất.<br /> Giống như bất kì quả trứng nào, Brahm anda có vỏ<br /> bọc cách li nó với các th ế giới khác. Thế giới ngoài nó thì<br /> nhiều vô kể. Như vậy, những tín đồ H indu giáo hiểu cái<br /> vũ trụ phổ quát như là Đại vũ trụ bao la chất đầy vô 8ố<br /> các th ế giới.<br /> 193<br /> <br /> Nói đến bản thân trái đất, người ta thường hình dung<br /> nó dưới hình thức một chiếc đĩa lớn. Giữa lòng chiếc đĩa đó<br /> là ngọn núi thiêng Mera đưỢc hình thành từ vàng và đá<br /> quý. Xung quanh ngọn núi này là các hành tinh và các vì<br /> sao, trên chiếc đĩa có dòng sông Hằng được chia thành bốn<br /> nhánh. Theo các phương trời, núi Mera có bốn lục địa<br /> (dvipa) cách biệt lửiau bỏi các đại dương. Con người sống ở<br /> lục địa phương Nam có Jambudvipa, vì dấu hiệu đặc<br /> trưng của nó là cây Jambu (táo hồng). Theo lời của Visnu purana thì "quả của cây này rất to, to như con voi. Khi<br /> chúng chín thì rụng xuống đất, và nước của quả chảy<br /> thành sông. Mọi ngưòi uống nưốc đó cảm thấy khoan<br /> khoái và khoẻ m ạnh - không hề đổ mồ hôi, không bốc<br /> mùi, không bị đau ốm". Lục địa này chia thành một 8ố<br /> vùng. Phía Nam cách biệt với các vùng khác bởi dăy<br /> Himalaya, gọi là B hataratavarsa (đất nước của các hậu<br /> duệ Bharata) - đó chính là nước  i Độ. B hataratavarsa<br /> được xem là đất nước tốt nhất, bởi chỉ ỏ đây mới có thể<br /> hi vọng vào sự giải phóng tinh thần hoặc lên thiên<br /> đưòng nhò kết quả của sự hành thiện. Các nước khác và<br /> các khu vực khác nặng về trì trệ và tĩnh, những cái đó<br /> cản trỏ kết quả giải phóng triệt để. Theo hình đồ khác,<br /> xung quanh núi Mera không phải là bốn, mà là bảy<br /> nguồn có hmh cái giếng. Mỗi cái cách nhau bỏi đại dương.<br /> Trong lòng đại dương hàm chứa: thứ nhất, nước mặn;<br /> thứ hai, dòng chảy; tiếp nữa là rượu, dầu ăn, sữa, w .<br /> Đồ hình vũ trụ của đa số các trưòng phái triết học<br /> của Jaina và P h ật giáo đều có những nét chung của An<br /> 194<br /> <br /> Độ, mậc dù chúng có một số nét độc đáo riêng, ở Ấi Độ<br /> từng có những quan niệm về cơ cấu vũ trụ được coi là<br /> những quan niệm khoa học. Thiên văn học An Độ, vốn<br /> chịu ảnh hưỏng của thiên văn học Hi Lạp, đã đạt được<br /> những thành tựu nổi tiếng vào giữa thiên niên kỉ 1 tCn.<br /> Khi đó, người ta đã biết đến các hành tinh và những<br /> c h ù m sa o , h ìn h d u n g đưỢc đ ư òn g tr ò n ơ c l i t (q u a n s á t<br /> <br /> được sự vận động của Mặt tròi quanh trá i đất) và những<br /> dấu h-.ệu của hoàng đạo, w . Nhà thiên văn học vĩ đại<br /> nhất là A riabhata (khoảng 476 - 550) cho rằng, hành<br /> tinh cúa chúng ta có hình cầu. ông là người đầu tiên ỏ<br /> Ấn Độ đề xuất ý kiến cho rằng, Trái đất quay quanh<br /> trục của nó, đồng thời giải thích m ột cách hỢp lí các<br /> <br /> nguyên nhân n h ật thực và nguyệt thực. Brahmagupta<br /> (khoảng 598 - 660) đã tính toán tương đốl chính xác chu<br /> vi trái đất. Tuy nhiên, giá trị của tấ t thảy những phát<br /> minh đó trong con m ắt nhân dân đều là số không. Và,<br /> sau nầiều th ế kỉ, đại đa sô" người Ấn Độ vẫn giữ quan<br /> niệm bảo thủ về th ế giới. Khoa học về các vì sao được<br /> xem lè có ích chỉ ở mức độ, 1 hi nó giải thích được ảnh<br /> hưởng của trời đến s ố phận của con người (tử vi).<br /> <br /> Nó: chung, người Ấn Độ ít quan tâm đến các khu vực<br /> khác. Về cơ bản, họ lấy làm thoả mãn với mức hiểu biết<br /> mơ hồ và cách biệt về những nước xa xôi chưa từng đặt<br /> chân tới; họ không có ý định khái quát hoặc hệ thống<br /> hoá những nhận thức, hiểu biết về các nước đó. Nhiing<br /> điều đang ngạc nhiên là: người Ấn Độ, trong truyền thống,<br /> không biết (cũng có thể họ không muốn) tính toán một<br /> 195<br /> <br /> cách chính xác kích thước của chírủi đất nước mình. Số<br /> Kệu mà họ đưa ra trong các tư liệu khác nhau về khoảng<br /> cách và hướng rế t sai biệt nhau. Lẽ ra, kinh nghiệm của<br /> số đông ngưòi hành hương, thương gia, quân đội đã từng<br /> đi qua Ấn Độ, từ đầu đất nước đến cuối đất nước, phải có<br /> những thông tin phong phú v ề địa lí của đất nước này,<br /> song đáng tiết là điều đó lại không xảy ra.<br /> <br /> ■ NGUỔN GỐC CỦA vũ TRỤ<br /> (VŨ TRỰ TINH NGUYÊN LUẬN)<br /> <br /> Cái có ý nghĩa lón lao đối với người Ấ n Độ là vấn đề<br /> th ế giới xuất hiện bằng cách nào, ai (hoặc cái gì) là<br /> nguyên nhân dẫn đến sự xuất hiện th ế giới ấy và cấu<br /> trúc của nó ra sao? Câu trả lòi là không giống nhau.<br /> Ngay cả các văn bản của Vệ đà cũng đưa ra một số<br /> phương án khác nhau về nguồn gốc vũ trụ. Theo một<br /> trong các phương án đó, có lẽ là cổ nhất, thì Tròi (Diaus)<br /> và Đất (Prithivi) xuất hiện từ một thể thống nhất khi<br /> thể thống n h ất này bị phân chia tại thòi điểm nào đó.<br /> Trạng thái đó được gọi là "amhas", nghĩa là "chật chội",<br /> không có không gian. Amhas của Vệ đà hoàn toàn giống<br /> với trạng thái "hỗn mang" trong quan niệm của người<br /> Hi Lạp. Một vỊ th ần hùng mạnh xuất hiện (Inđra hoặc<br /> vị thần khác nào đó) đã chia tách hai Knh vực đó ra và<br /> thiết lập giữa chúng một cái cột vũ trụ, đồng thòi tạo ra<br /> giữa chúng một không gian (antaricsa). Thay vào chỗ<br /> 196<br /> <br />