Các nước Đông Bắc Á được trình bày trong các sách giáo khoa trung học và đại học ở Việt Nam hiện nay như thế nào

C¸C N¦íC §¤NG B¾C ¸ ®−îc tr×nh bμy<br /> TRONG c¸c S¸CH GI¸O KHOa trung häc vμ ®¹i häc ë<br /> VIÖT NAM HIÖN NAY nh− thÕ nμo<br /> <br /> <br /> NguyÔn V¨n Kh¸nh (*)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> T<br /> rong sè c¸c quèc gia trªn thÕ giíi s¸ch tham kh¶o, ®ång thêi còng do cÊu<br /> ®−îc tr×nh bμy trong hÖ thèng tróc kiÕn thøc cña mçi m«n häc, nªn<br /> s¸ch gi¸o khoa hÖ trung häc, gi¸o chóng t«i sÏ chØ quan t©m ®Õn lo¹i s¸ch<br /> tr×nh hÖ ®¹i häc ë ViÖt Nam, c¸c n−íc chÝnh lμ LÞch sö, tiÕp ®Õn lμ §Þa lý vμ<br /> §«ng B¾c ¸ lu«n chiÕm mét vÞ trÝ quan V¨n häc. T−¬ng tù, ®èi t−îng tËp trung<br /> träng. Tõ nh÷ng bμi häc ®Çu tiªn vÒ lÞch kh¶o s¸t ®èi víi hÖ ®¹i häc, cao ®¼ng vμ<br /> sö vμ ®Þa lý cña ch−¬ng tr×nh líp 6, trung häc chuyªn nghiÖp còng chØ gåm<br /> nh÷ng kiÕn thøc c¨n b¶n vÒ lÞch sö, ®Þa c¸c s¸ch, gi¸o tr×nh liªn quan ®Õn lÞch<br /> lý, v¨n ho¸ cña c¸c quèc gia Trung sö, v¨n hãa, téc ng−êi… Do ®èi t−îng vμ<br /> Quèc, NhËt B¶n, Hμn Quèc ®· ®−îc lång ph¹m vi t×m hiÓu t−¬ng ®èi réng, chóng<br /> ghÐp vμo trong c¸c bμi mang tÝnh kh¸i t«i sÏ kÕt hîp c¸c ph−¬ng ph¸p kh¶o t¶<br /> qu¸t. Trong c¸c n¨m tiÕp theo, c¸c bμi vμ ®Þnh l−îng nh»m cung cÊp nh÷ng<br /> chuyªn s©u vÒ tõng quèc gia ®· dÇn hiÓu biÕt c¬ b¶n vÒ c¸c quèc gia §«ng<br /> ®−îc ®−a vμo gi¶ng d¹y, cung cÊp cho B¾c ¸, ®−îc thÓ hiÖn trong hÖ thèng c¸c<br /> häc sinh nh÷ng kiÕn thøc mang tÝnh hÖ s¸ch gi¸o khoa vμ gi¸o tr×nh chuÈn ë<br /> ∗<br /> thèng h¬n. ViÖt Nam hiÖn nay.<br /> <br /> Trªn c¬ së kh¶o s¸t vμ ph©n tÝch 1. Tri thøc vÒ c¸c n−íc §«ng B¾c ¸ trong s¸ch<br /> ®Þnh l−îng mét sè bé s¸ch gi¸o khoa hÖ gi¸o khoa phæ th«ng<br /> trung häc vμ gi¸o tr×nh ®¹i häc (chñ yÕu Cã hai ®iÓm cÇn l−u ý tr−íc khi ®i<br /> lμ khèi ngμnh khoa häc x· héi vμ nh©n vμo c¸c vÊn ®Ò cô thÓ. Thø nhÊt, do ®Æc<br /> v¨n), bμi viÕt nμy tËp trung t×m hiÓu thï vÒ kiÕn thøc cña tõng m«n häc,<br /> nh÷ng nÐt chÝnh vÒ thêi l−îng vμ néi trong hÖ thèng s¸ch gi¸o khoa phæ<br /> dung tr×nh bμy vÒ c¸c quèc gia §«ng th«ng ë ViÖt Nam hiÖn nay, phÇn tr×nh<br /> B¾c ¸. Tuy nhiªn, do bËc häc phæ th«ng _____________________<br /> ë ViÖt Nam gåm 12 líp, trong khi mçi (∗) GS., TS., HiÖu tr−ëng Tr−êng §¹i häc<br /> líp l¹i cã nhiÒu lo¹i s¸ch gi¸o khoa vμ KHXH&NV (§¹i häc Quèc gia Hμ Néi).<br /> 18 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 7.2008<br /> <br /> bμy vÒ c¸c n−íc §«ng B¾c ¸ chñ yÕu tr×nh bμy thμnh nh÷ng ch−¬ng bμi<br /> n»m trong c¸c s¸ch thuéc khèi kiÕn thøc riªng, trong khi Hμn Quèc nãi riªng vμ<br /> khoa häc x· héi, mμ cô thÓ lμ ba m«n b¸n ®¶o TriÒu Tiªn nãi chung kh«ng<br /> häc: LÞch sö, §Þa lý vμ V¨n häc. Thø ®−îc quan t©m tr×nh bμy ®éc lËp.<br /> hai, do yªu cÇu vÒ sù phï hîp løa tuæi Mét ®Æc ®iÓm dÔ nhËn thÊy khi so<br /> vμ kh¶ n¨ng nhËn thøc nªn mÆc dï s¸nh néi dung ch−¬ng tr×nh häc m«n<br /> ch−¬ng tr×nh phæ th«ng bao gåm 12 líp, LÞch sö gi÷a bËc THCS vμ THPT lμ tÝnh<br /> nh−ng nh÷ng kiÕn thøc vÒ c¸c quèc gia lÆp l¹i cña cÊu tróc ch−¬ng tr×nh häc.<br /> §«ng B¾c ¸ chØ b¾t ®Çu ®−îc giíi thiÖu Sù lÆp l¹i râ ®Õn møc ®«i khi nã t¹o c¶m<br /> tõ líp 6 (häc sinh ë ®é tuæi 12). V× vËy, ®èi gi¸c lμ häc sinh hÖ THPT häc l¹i nguyªn<br /> víi m¶ng s¸ch phæ th«ng chóng t«i chØ vÑn ch−¬ng tr×nh lÞch sö hÖ THCS. VÝ<br /> quan t©m ®Õn ®èi t−îng n»m trong khèi dô, phÇn vÒ lÞch sö trung ®¹i (The<br /> Trung häc c¬ së – THCS (líp 6 ®Õn líp 9) middle age) ph−¬ng §«ng cña líp 7, víi<br /> vμ khèi Trung häc phæ th«ng – THPT (líp c¸c bμi vÒ “Trung Quèc thêi phong<br /> 10 ®Õn líp 12). kiÕn”, “Ên §é thêi phong kiÕn”… ®−îc<br /> lÆp l¹i gÇn nh− nguyªn vÑn trong<br /> HÖ thèng s¸ch gi¸o khoa LÞch sö ch−¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa LÞch sö líp<br /> 10. Ch−¬ng tr×nh lÞch sö cña líp 8 vμ líp<br /> Tr−íc khi b¾t ®Çu häc LÞch sö nh−<br /> 11 còng t−¬ng tù, víi nh÷ng bμi vÒ<br /> mét m«n häc ®éc lËp tõ n¨m líp 6, häc<br /> Trung Quèc, Ên §é, c¸c n−íc §«ng Nam<br /> sinh ®· ®−îc lμm quen víi m«n LÞch sö<br /> ¸, c¸c n−íc Phi, MÜ Latin… thÕ kû XIX-<br /> vμ §Þa lý kÓ tõ líp 4 vμ líp 5. Tuy<br /> XX. §Õn ch−¬ng tr×nh cña hai líp cuèi<br /> nhiªn, néi dung cña m«n häc nμy hÕt<br /> cÊp lμ líp 9 vμ líp 12 th× cÊu tróc néi<br /> søc gi¶n l−îc vμ mang tÝnh kÓ chuyÖn<br /> dung kiÕn thøc cña s¸ch LÞch sö cã thÓ<br /> vÒ mét vμi vÊn ®Ò lÞch sö tiªu biÓu. Tõ<br /> nãi hoμn toμn lÆp l¹i, tõ c¸ch ph©n kú<br /> bËc THCS, viÖc tr×nh bμy vμ gi¶ng d¹y<br /> ®Õn néi dung bμi häc trong mçi ch−¬ng<br /> lÞch sö nãi chung, lÞch sö thÕ giíi vμ khu<br /> (Xem b¶ng so s¸nh 1).<br /> vùc §«ng B¾c ¸ nãi riªng, b¾t ®Çu ®−îc<br /> tr×nh bμy mang tÝnh hÖ thèng: líp 6 häc Tõ B¶ng 1 cã thÓ dÔ dμng nhËn thÊy<br /> phÇn cæ ®¹i, líp 7 häc phÇn trung ®¹i, néi dung tr×nh bμy ch−¬ng tr×nh lÞch sö<br /> líp 8 häc phÇn cËn vμ hiÖn ®¹i, líp 9 thÕ giíi trong hai ch−¬ng tr×nh LÞch sö<br /> tiÕp phÇn hiÖn ®¹i. Bªn c¹nh ®ã, hÖ líp 9 vμ líp 12 rÊt gièng nhau. Kh«ng<br /> thèng cÊu tróc bμi häc còng kh¸ râ rμng chØ thÓ hiÖn sù lÆp l¹i trong tiªu ®Ò cña<br /> vμ sóc tÝch. Trong mçi thêi kú, ngoμi c¸c ch−¬ng/bμi, c¸c bμi häc trong mçi<br /> vÊn ®Ò chung cßn cã c¸c bμi hoÆc ch−¬ng ch−¬ng hoÆc c¸c phÇn chÝnh trong mçi<br /> môc ®i vμo tõng vïng quèc gia l·nh thæ bμi còng gÇn nh− trïng khíp. Ch¼ng<br /> tiªu biÓu. Theo c¸ch tr×nh bμy ®ã, diÔn h¹n, trong ch−¬ng/bμi thø ba vÒ MÜ,<br /> tr×nh lÞch sö cña c¸c quèc gia §«ng B¾c NhËt B¶n, T©y ¢u tõ n¨m 1945/sau<br /> ¸ còng ®−îc thÓ hiÖn mét c¸ch c¨n b¶n, ChiÕn tranh thÕ giíi thø Hai, c¸c phÇn<br /> dï kh«ng thùc sù liÒn m¹ch do h¹n chÕ ®−îc tr×nh bμy trong s¸ch LÞch sö líp 12<br /> vÒ thêi l−îng cña m«n häc. Trong sè ba gÇn nh− lÆp l¹i nguyªn vÑn kÕt cÊu bμi<br /> n−íc §«ng B¾c ¸, Trung Quèc ®−îc häc ®· tr×nh bμy trong líp 9. C¸c<br /> tr×nh bμy nhiÒu nhÊt vμ hÖ thèng nhÊt; ch−¬ng/bμi kh¸c còng thÓ hiÖn tÝnh lÆp<br /> NhËt B¶n cËn ®¹i vμ hiÖn ®¹i còng ®−îc l¹i t−¬ng tù.<br /> C¸c n−íc §«ng B¾c ¸... 19<br /> <br /> B¶ng 1. So s¸nh phÇn tr×nh bμy vÒ LÞch sö thÕ giíi trong s¸ch gi¸o khoa LÞch sö<br /> líp 9 vμ LÞch sö líp 12 (1)<br /> S¸ch gi¸o khoa LÞch sö líp 9 S¸ch gi¸o khoa LÞch sö líp 12<br /> Ch−¬ng I. Liªn X« vμ c¸c n−íc §«ng ¢u sau Bμi 1. Liªn X« vμ c¸c n−íc §«ng ¢u sau<br /> ChiÕn tranh thÕ giíi thø Hai ChiÕn tranh thÕ giíi thø Hai<br /> Ch−¬ng II. C¸c n−íc ¸, Phi, MÜ La-tinh tõ Bμi 2. C¸c n−íc ¸, Phi, MÜ Latinh sau<br /> n¨m 1945 ®Õn nay chiÕn tranh thÕ giíi thø hai<br /> Ch−¬ng III. MÜ, NhËt B¶n, T©y ¢u tõ n¨m Bμi 3. MÜ, NhËt B¶n, T©y ¢u sau chiÕn<br /> 1945 ®Õn nay tranh thÕ giíi thø hai<br /> Ch−¬ng IV. Quan hÖ quèc tÕ tõ n¨m 1945 Bμi 4. Quan hÖ quèc tÕ sau chiÕn tranh thÕ<br /> ®Õn nay giíi thø hai<br /> Ch−¬ng V. Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc-kü Bμi 5. Sù ph¸t triÓn cña khoa häc-kÜ thuËt<br /> thuËt tõ 1945 ®Õn nay sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø Hai<br /> <br /> <br /> Tuy nhiªn, cÇn ph¶i kh¼ng ®Þnh mét s¸ch gi¸o khoa cña hÖ THPT ®· lång<br /> thùc tÕ lμ, dï kÕt cÊu ch−¬ng môc cã ghÐp thªm nhiÒu th«ng tin vμ d÷ kiÖn<br /> phÇn lÆp l¹i, chiÒu s©u kiÕn thøc ®−îc lÞch sö h¬n. §Æc biÖt, v¨n phong vμ c¸ch<br /> tr×nh bμy còng nh− yªu cÇu hiÓu biÕt tr×nh bμy còng thÓ hiÖn chiÒu s©u, víi<br /> ®èi víi häc sinh hÖ THCS ®· ®−îc n©ng nhiÒu lËp luËn khoa häc, vμ tÝnh logic<br /> cao ®¸ng kÓ trong ch−¬ng tr×nh lÞch sö cña c¸c bμi häc cao h¬n, c¸c c©u hái «n<br /> cña hÖ THPT, nh−ng theo quan s¸t vμ tËp còng thÓ hiÖn chiÒu s©u h¬n ®Ó kÝch<br /> ph©n tÝch cña chóng t«i, c¸c so¹n gi¶ thÝch t− duy s¸ng t¹o cña häc sinh.<br /> <br /> B¶ng 2: Sè tiÕt häc vÒ lÞch sö §«ng B¾c ¸ trong m«n LÞch sö hÖ trung häc c¬ së<br /> vμ trung häc phæ th«ng (1,2) ( ∗ )<br /> Tæng sè tiÕt LS ThÕ giíi LS ph−¬ng LS §«ng B¾c ¸ Ghi chó<br /> LS §«ng<br /> Sè tiÕt % Sè % Sè tiÕt % Sè tiÕt %<br /> tiÕt<br /> Líp 6 30 100 5 16,6 1 3,3 0 0 PhÇn cæ ®¹i<br /> Líp 7 71 100 9 12,6 2 2,8 2(a) 2,8 PhÇn trung ®¹i<br /> Líp 8 47 100 34 72,3 7 14,8 3(b) 6,3 PhÇn cËn-hiÖn ®¹i<br /> Líp 9 46 100 14 30,4 6 13 1(c) 2,1 PhÇn hiÖn ®¹i<br /> Líp 10 47 100 31 65,9 6 12,7 2(d) 4,2 PhÇn cæ-cËn ®¹i<br /> Líp 11 30 100 22 73,3 - (e) - 2(f) 6,6 PhÇn cËn-hiÖn ®¹i<br /> Líp 12 59 100 19 32,2 7 11,8 1(g) 1,6 PhÇn hiÖn ®¹i<br /> <br /> _____________________<br /> (∗)<br /> Chó thÝch:<br /> (a): VÒ lÞch sö Trung Quèc trung ®¹i<br /> (b): 02 tiÕt vÒ NhËt B¶n (thÕ kû XIX-XX, giai ®o¹n 1918-1939), 01 tiÕt vÒ Trung Quèc thÕ kû XIX-XX<br /> (c): 01 tiÕt vÒ NhËt B¶n sau n¨m 1945<br /> (d): Trung Quèc phong kiÕn<br /> (e): S¸ch gi¸o khoa kh«ng chia tiÕt<br /> (f): Chóng t«i −íc l−îng kho¶ng 01 tiÕt vÒ Trung Quèc vμ 01 tiÕt vÒ NhËt B¶n.<br /> (g): NhËt B¶n sau ChiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø Hai.<br /> 20 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 7.2008<br /> <br /> <br /> Mét ®Æc ®iÓm n÷a lμ dông ý cña c¸c Lμ mét bé phËn trong ch−¬ng tr×nh<br /> nhμ biªn so¹n s¸ch gi¸o khoa trong viÖc lÞch sö thÕ giíi, phÇn vÒ c¸c n−íc §«ng<br /> ph©n bæ khèi l−îng kiÕn thøc lÞch sö thÕ B¾c ¸ còng ®−îc tr×nh bμy xen kÏ qua<br /> giíi nãi chung cho c¸c n¨m häc. Qua c¸c thêi kú. Tuy nhiªn, nÕu kh«ng kÓ<br /> B¶ng 2 cho thÊy häc sinh líp 8 vμ líp 11 ®Õn nh÷ng phÇn ®Ò cËp cã tÝnh gi¸n tiÕp<br /> ®−îc trang bÞ khèi l−îng kiÕn thøc lÞch vÒ khu vùc §«ng B¾c ¸ trong c¸c bμi<br /> sö thÕ giíi t−¬ng ®èi nhiÒu (líp 8: 72,3% mang tÝnh tæng luËn, th× thêi l−îng d¹y<br /> thêi l−îng m«n LÞch sö; líp 11: 73,3% chuyªn vÒ c¸c quèc gia §«ng B¾c ¸ cßn<br /> thêi l−îng m«n LÞch sö), trong khi c¸c t−¬ng ®èi khiªm tèn. BiÓu ®å 1 cho thÊy<br /> n¨m cßn l¹i chØ dao ®éng tõ 12% ®Õn mét thùc tÕ lμ, cho ®Õn ch−¬ng tr×nh<br /> 32%. Dông ý nμy chñ yÕu xuÊt ph¸t tõ s¸ch gi¸o khoa n¨m 2007, thêi l−îng<br /> yªu cÇu thùc tÕ ph¶i chuÈn bÞ kiÕn thøc<br /> trung b×nh dμnh cho viÖc gi¶ng d¹y lÞch<br /> cho viÖc thi tèt nghiÖp cña häc sinh líp<br /> sö c¸c quèc gia §«ng B¾c ¸ chØ chiÕm<br /> 9 vμ líp 12, còng nh− thi tuyÓn sinh ®¹i<br /> trung b×nh 3,3%. §èi víi hai líp 8 vμ 11<br /> häc, cao ®¼ng vμ trung häc chuyªn<br /> - hai líp cã thêi l−îng häc vÒ lÞch sö thÕ<br /> nghiÖp. Do néi dung thi tËp trung chñ<br /> giíi t−¬ng ®èi cao - thêi l−îng dμnh cho<br /> yÕu vμo phÇn lÞch sö hiÖn ®¹i (c¶ thÕ<br /> c¸c quèc gia §«ng B¾c ¸ còng chØ chiÕm<br /> giíi vμ ViÖt Nam) nªn ch−¬ng tr×nh lÞch<br /> sö cæ-trung-cËn ®¹i bÞ nÐn vμo néi dung lμ 6,3% vμ 6,6%. Ngoμi ra, còng nhÊn<br /> häc cña ba líp 6,7,8 vμ hai líp 10, 11. m¹nh mét thùc tÕ lμ trong tæng sè tiÕt<br /> häc vÒ lÞch sö §«ng B¾c ¸, thêi l−îng<br /> BiÓu ®å 1: Ph©n bè thêi l−îng gi¶ng<br /> chñ yÕu dμnh cho lÞch sö Trung Quèc tõ<br /> d¹y vÒ §«ng B¾c ¸ trong s¸ch gi¸o khoa cæ ®¹i ®Õn hiÖn ®¹i (kho¶ng 65% thêi<br /> LÞch sö hÖ trung häc c¬ së vμ trung häc l−îng), cßn l¹i lμ lÞch sö NhËt B¶n cËn<br /> phæ th«ng (nguån: nh− B¶ng 2) vμ hiÖn ®¹i (kho¶ng 35% thêi l−îng).<br /> NÕu tÝnh chi tiÕt<br /> 100% tÇn sè xuÊt hiÖn<br /> trong s¸ch lÞch<br /> sö thÕ giíi cña 3<br /> 80% n¨m häc hÖ<br /> THCS, th× Trung<br /> Quèc vμ NhËt<br /> 60%<br /> B¶n chØ ®−îc<br /> tr×nh bμy ®éc lËp<br /> 40% 2 lÇn. Trong khi<br /> Trung Quèc<br /> ®−îc giíi thiÖu<br /> 20% tõ thêi cæ ®¹i<br /> ®Õn hiÖn ®¹i,<br /> lÞch sö NhËt B¶n<br /> 0%<br /> Líp 6 Líp 7 Líp 8 Líp 9 Líp 10 Líp 11 Líp 12 l¹i chñ yÕu ®−îc<br /> tr×nh bμy tõ thêi<br /> §«ng B¾c ¸ ThÕ giíi Tæng cËn ®¹i ®Õn ngμy<br /> nay, tËp trung<br /> C¸c n−íc §«ng B¾c ¸... 21<br /> <br /> nhÊt lμ vμo hai chñ ®Ò Minh TrÞ Duy s¸ch gi¸o khoa LÞch sö THPT tr−íc c¶i<br /> t©n vμ vai trß cña NhËt B¶n trong sù c¸ch (cô thÓ lμ bé s¸ch n¨m 1986 do<br /> ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt thÕ kû Nhμ xuÊt b¶n Gi¸o dôc Ên hμnh), th×<br /> XX. Ch−¬ng tr×nh lÞch sö §«ng B¾c ¸ thêi l−îng dμnh cho lÞch sö §«ng B¾c ¸<br /> cña hÖ THPT còng cã diÔn biÕn t−¬ng tù kh«ng nh÷ng kh«ng t¨ng lªn mμ thËm<br /> nh− vËy. Theo kh¶o s¸t cña chóng t«i, chÝ cßn gi¶m ®i chót Ýt so víi tæng thêi<br /> ch−¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa LÞch sö phæ l−îng tr×nh bμy cña m«n häc LÞch sö.<br /> th«ng ë ViÖt Nam hiÖn nay ch−a cã bμi Nh÷ng con sè tõ B¶ng 3 cho thÊy,<br /> tr×nh bμy riªng vÒ lÞch sö Hμn Quèc. ch−¬ng tr×nh LÞch sö THPT lóc ®ã (thêi<br /> Nh÷ng ®Ò cËp vÒ Hμn Quèc nãi riªng vμ ®iÓm ®ã gäi lμ phæ th«ng trung häc hay<br /> TriÒu Tiªn nãi chung th−êng mang tÝnh cÊp III) dμnh trung b×nh 4,9% thêi l−îng<br /> m«n häc tr×nh bμy vÒ lÞch sö c¸c quèc gia<br /> gi¸n tiÕp, xuÊt hiÖn xen kÏ trong c¸c bμi<br /> §«ng B¾c ¸ (cô thÓ: s¸ch xuÊt b¶n ë<br /> giíi thiÖu kh¸i qu¸t, ch¼ng h¹n vÒ<br /> miÒn B¾c dμnh 6,3%, s¸ch xuÊt b¶n ë<br /> ph−¬ng §«ng cæ trung ®¹i hoÆc vÒ c¸c<br /> miÒn Nam dμnh 3,5% ) (xem B¶ng 3).<br /> thμnh tùu khoa häc kü thuËt cña thÕ<br /> Trong khi ®ã, s¸ch gi¸o khoa bËc THPT<br /> giíi thÕ kû XX…<br /> hiÖn nay chØ dμnh trung b×nh 4,13%<br /> NÕu so s¸nh bé s¸ch gi¸o khoa LÞch thêi l−îng tr×nh bμy vÒ c¸c quèc gia<br /> sö THPT hiÖn nay víi ch−¬ng tr×nh §«ng B¾c ¸ (xem B¶ng 2).<br /> <br /> B¶ng 3: Sè bμi häc vÒ lÞch sö §«ng B¾c ¸ trong m«n LÞch sö hÖ trung häc phæ<br /> th«ng n¨m 1986 (thêi ®iÓm ch−a thùc hiÖn c¶i c¸ch gi¸o dôc) ( ∗ )<br /> Tæng sè bμi LS ThÕ giíi LS ph−¬ng LS §«ng B¾c<br /> LS §«ng ¸ Ghi chó<br /> Sè bμi % Sè bμi % Sè bμi % Sè bμi %<br /> Líp 10 MN 29 100 29 100 7 24,1 2 (a)<br /> 6,8 PhÇn cæ ®¹i-<br /> hiÖn ®¹i<br /> Líp 10 MB 33 100 33 100 8 24,2 5(b) 15,1 PhÇn cæ ®¹i-<br /> hiÖn ®¹i<br /> Líp 11 MN 27 100 11 40,7 2 7,4 1(c) 3,7 PhÇn hiÖn ®¹i<br /> Líp 11 MB 25 100 9 36,0 2 8,0 1(d) 4,0 PhÇn hiÖn ®¹i<br /> Líp 12 MN 30 100 0 0 0 0 0 0<br /> <br /> Líp 12 MB 32 100 0 0 0 0 0 0<br /> MN: s¸ch gi¸o khoa xuÊt b¶n ë miÒn Nam; MB: s¸ch gi¸o khoa xuÊt b¶n ë miÒn B¾c<br /> <br /> _____________________<br /> (∗)<br /> Chó thÝch:<br /> (a): 01 bμi vÒ lÞch sö Trung Quèc cæ ®¹i; 01 bμi vÒ Trung Quèc phong kiÕn.<br /> (b): 01 bμi vÒ lÞch sö Trung Quèc cæ ®¹i; 01 bμi vÒ Trung Quèc phong kiÕn; 01 bμi vÒ Trung Quèc<br /> (vμ Ên §é) tr−íc sù x©m l−îc cña ph−¬ng T©y; 01 bμi vÒ Trung Quèc cuèi thÕ kû XIX ®Çu thÕ kû XX;<br /> 01 bμi vÒ NhËt B¶n thêi kú Minh TrÞ Duy t©n.<br /> (c): 01 bμi vÒ Trung Quèc giai ®o¹n 1919-1960.<br /> (d): 01 bμi vÒ Trung Quèc giai ®o¹n 1919-1960.<br /> 22 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 7.2008<br /> <br /> Mét ®iÓm ®¸ng l−u ý lμ nh÷ng con bμy ®an xen nhau. VÝ dô, s¸ch §Þa lý líp<br /> sè so s¸nh vÒ ch−¬ng tr×nh lÞch sö §«ng 8 dμnh 2 trong tæng sè 21 bμi vÒ ®Þa lý<br /> B¾c ¸ ë hÖ THPT tr−íc vμ sau c¶i c¸ch tù nhiªn vμ ®Þa lý c¸c ch©u lôc ®Ó tr×nh<br /> chØ dïng ®Ó tham kh¶o bëi v× b¶n th©n bμy vÒ ®Æc ®iÓm tù nhiªn vμ t×nh h×nh<br /> c¸c sè liÖu nμy ch−a nãi lªn ®−îc g× ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña c¸c n−íc<br /> nhiÒu vÒ néi dung tr×nh bμy lÞch sö c¸c §«ng B¾c ¸.<br /> quèc gia khu vùc qua c¸c thêi kú kh¸c<br /> Ch−¬ng tr×nh §Þa lý THPT cã<br /> nhau. Cã mét thùc tÕ cÇn ®−îc chØ ra lμ,<br /> nh÷ng bæ sung ®¸ng kÓ vÒ khu vùc<br /> nh×n chung, sè l−îng c¸c m«n häc ë bËc<br /> §«ng B¾c ¸. C¸c s¸ch gi¸o khoa m«n<br /> häc phæ th«ng hiÖn nay phong phó h¬n<br /> §Þa lý líp 10 tiÕp tôc giíi thiÖu s©u h¬n<br /> tr−íc ®©y, nhÊt lμ giai ®o¹n tr−íc c¶i vÒ ®Þa lý tù nhiªn vμ x· héi thÕ giíi nãi<br /> c¸ch, nªn viÖc më réng thêi l−îng c¸c chung (b¶n ®å; vò trô - hÖ qu¶ c¸c<br /> m«n häc lu«n cÇn ®−îc c©n nh¾c kü chuyÓn ®éng cña tr¸i ®Êt; cÊu tróc cña<br /> l−ìng, ®ã lμ ch−a kÓ ®Õn vÊn ®Ò ph©n bæ tr¸i ®Êt – c¸c quyÓn cña líp vá ®Þa lý;<br /> thêi l−îng cho c¸c m«n häc chÝnh vμ ®Þa lý d©n c−; c¬ cÊu nÒn kinh tÕ; ®Þa lý<br /> phô. Ngoμi ra, trªn ph−¬ng diÖn néi c«ng nghiÖp; ®Þa lý dÞch vô; m«i tr−êng<br /> dung cña ch−¬ng tr×nh häc, néi dung c¸c vμ sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng). §Þa lý líp 11<br /> bμi gi¶ng cña s¸ch gi¸o khoa m«n LÞch cung cÊp cho häc sinh mét c¸i nh×n kh¸i<br /> sö hiÖn nay chøa ®ùng nhiÒu th«ng tin qu¸t vÒ nÒn kinh tÕ - x· héi thÕ giíi,<br /> h¬n vμ c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu còng ®ång thêi ®i s©u t×m hiÓu ®Þa lý cña mét<br /> ®−îc cËp nhËt th−êng xuyªn h¬n. ChÝnh sè quèc gia vμ khu vùc chÝnh. §iÒu ®¸ng<br /> v× thÕ, dï sè l−îng tiÕt häc lÞch sö nãi l−u ý lμ, trong sè 7 khu vùc vμ quèc gia<br /> chung vμ lÞch sö §«ng B¾c ¸ nãi riªng ®−îc tr×nh bμy, NhËt B¶n vμ Trung<br /> t¨ng lªn kh«ng nhiÒu so víi ch−¬ng Quèc chiÕm tíi hai bμi riªng biÖt. PhÇn<br /> tr×nh tr−íc c¶i c¸ch, nh−ng chÊt l−îng viÕt vÒ NhËt B¶n (3 tiÕt) vμ Trung Quèc<br /> bμi gi¶ng ®· ®−îc n©ng lªn râ rÖt. (3 tiÕt) t−¬ng ®èi chi tiÕt, cung cÊp cho<br /> häc sinh nh÷ng vÊn ®Ò t−¬ng ®èi cËp<br /> HÖ thèng s¸ch §Þa lý vμ V¨n häc<br /> nhËt vÒ tù nhiªn, d©n c− vμ t×nh h×nh<br /> Mét ®Æc ®iÓm næi bËt cña hÖ thèng ph¸t triÓn kinh tÕ; c¸c ngμnh kinh tÕ vμ<br /> s¸ch gi¸o khoa m«n §Þa lý hÖ THCS lμ c¸c vïng kinh tÕ… cña hai quèc gia lín<br /> tÝnh chÊt kh¸i qu¸t t−¬ng ®èi cao vÒ c¸c §«ng B¾c ¸. Hμn Quèc kh«ng ®−îc<br /> vÊn ®Ò chung cña ®Þa lý häc Tr¸i ®Êt tr×nh bμy thμnh bμi riªng nh−ng ®−îc<br /> (líp 6), c¸c m«i tr−êng ®Þa lý ë ®íi nãng, lång ghÐp vμ ®Ò cËp trong mét sè bμi<br /> ®íi «n hßa, ®íi l¹nh… (líp 7), vÒ thiªn kh¸i qu¸t. T−¬ng tù nh− tr−êng hîp<br /> nhiªn vμ con ng−êi ë c¸c ch©u lôc (líp 7 s¸ch gi¸o khoa LÞch sö, s¸ch gi¸o khoa<br /> vμ 8). Xen kÏ c¸c phÇn chung vÒ ®Þa lý §Þa lý cña hai líp cuèi cÊp lμ líp 9 vμ<br /> thÕ giíi lμ nh÷ng phÇn liªn hÖ vÒ ®Þa lý líp 12 ®Òu tËp trung vμo ®Þa lý kinh tÕ-<br /> tù nhiªn vμ ®Þa lý kinh tÕ-x· héi ViÖt x· héi ViÖt Nam ®Ó phôc vô thi tèt<br /> Nam (líp 8 vμ líp 9). Do ®Æc ®iÓm lång nghiÖp vμ thi tuyÓn sinh vμo ®¹i häc vμ<br /> ghÐp kiÕn thøc nãi trªn nªn c¸c phÇn cao ®¼ng.<br /> ®Þa lý tù nhiªn vμ kinh tÕ-x· héi cña c¸c<br /> quèc gia §«ng B¾c ¸ nh− Trung Quèc, Víi s¸ch gi¸o khoa m«n V¨n häc, tõ<br /> NhËt B¶n, Hμn Quèc còng ®−îc tr×nh hÖ THCS ®Õn THPT, häc sinh ®Òu ®−îc<br /> C¸c n−íc §«ng B¾c ¸... 23<br /> <br /> giíi thiÖu vÒ c¸c gi¸ trÞ v¨n häc cña quèc, th× gi¸o tr×nh LÞch sö dïng trong<br /> Trung Quèc (th¬ §−êng, v¨n häc Trung c¸c tr−êng ®¹i häc, cao ®¼ng vμ trung<br /> Quèc hiÖn ®¹i…). Trong sè c¸c t¸c phÈm häc chuyªn nghiÖp t−¬ng ®èi ®a d¹ng,<br /> v¨n häc n−íc ngoμi ®−îc giíi thiÖu trong tïy thuéc vμo lÜnh vùc chuyªn m«n cña<br /> s¸ch gi¸o khoa V¨n häc, v¨n häc Trung mçi ®¬n vÞ ®μo t¹o. Cho ®Õn nay, mét sè<br /> Quèc kh«ng chØ chiÕm sè l−îng nhiÒu tr−êng kh«ng chuyªn vÒ lÞch sö còng<br /> nhÊt mμ cßn ®−îc tr×nh bμy t−¬ng ®èi cã ®−a m«n lÞch sö vμo gi¶ng d¹y nh− mét<br /> hÖ thèng, gîi cho häc sinh mét diÔn m«n häc bæ trî. Tuy nhiªn, víi nh÷ng<br /> tr×nh lÞch sö t−¬ng ®èi vÒ sù ph¸t triÓn ®¬n vÞ nμy, ®èi t−îng quan t©m th−êng<br /> v¨n häc Trung Quèc. Trong khi ®ã, v¨n lμ m«n TiÕn tr×nh lÞch sö ViÖt Nam.<br /> häc NhËt B¶n chØ ®−îc giíi thiÖu mét Ngoμi ra, m«n LÞch sö v¨n minh thÕ giíi<br /> lÇn duy nhÊt trong phÇn ®äc thªm líp (cã 1/8 néi dung vÒ v¨n minh Trung<br /> 12 víi t¸c phÈm “Thñy nguyÖt” cña t¸c Quèc) còng ngμy cμng ®−îc gi¶ng d¹y<br /> gi¶ Kaoabata; cßn v¨n häc Hμn Quèc réng r·i trong c¸c tr−êng ®¹i häc. Quan<br /> ch−a ®−îc giíi thiÖu trong ch−¬ng tr×nh träng nhÊt trong sè c¸c gi¸o tr×nh vÒ<br /> s¸ch gi¸o khoa V¨n häc t¹i ViÖt Nam. lÞch sö thÕ giíi hiÖn nay lμ bé LÞch sö<br /> thÕ giíi gåm 4 tËp do Nhμ xuÊt b¶n Gi¸o<br /> 3. C¸c n−íc §«ng B¾c ¸ trong c¸c gi¸o tr×nh dôc Ên hμnh vμ liªn tôc t¸i b¶n tõ<br /> LÞch sö ë bËc ®¹i häc kho¶ng n¨m 1999 ®Õn nay. Trªn c¬ së<br /> quan s¸t bé gi¸o tr×nh nãi trªn, chóng<br /> NÕu s¸ch gi¸o khoa c¸c hÖ phæ<br /> t«i xin cã mÊy l−u ý (qua B¶ng 4 vμ<br /> th«ng mang tÝnh phæ cËp d−íi h×nh thøc<br /> BiÓu ®å 2) d−íi ®©y:<br /> s¸ch chuÈn cña Bé Gi¸o dôc vμ §μo t¹o<br /> ®−îc ph¸t hμnh vμ sö dông trªn toμn<br /> B¶ng 4: Sè bμi/ch−¬ng vÒ lÞch sö §«ng B¾c ¸ trong gi¸o tr×nh LÞch sö thÕ giíi<br /> dïng trong c¸c tr−êng ®¹i häc hiÖn nay ( ∗ )<br /> <br /> Tæng sè LS ph−¬ng LS §«ng B¾c ¸<br /> bμi/ch−¬ng §«ng<br /> Sè tiÕt % Sè tiÕt % Sè tiÕt %<br /> (a)<br /> TËp 1 (LSTG cæ ®¹i) 7 100 4 57,1 1 14,2<br /> <br /> TËp 2 (LSTG trung ®¹i) 17 100 6 35,2 4(b) 23,5<br /> <br /> TËp 3 (LSTG cËn ®¹i) 27 100 14 51,8 3(c) 11,1<br /> <br /> TËp 4 (LSTG hiÖn ®¹i) 18 100 3 16,6 0(d) 0<br /> <br /> <br /> <br /> _____________________<br /> (∗)<br /> Chó thÝch:<br /> (a): VÒ lÞch sö cæ ®¹i Trung Quèc<br /> (b): VÒ lÞch sö trung ®¹i Trung Quèc, NhËt B¶n, TriÒu Tiªn, M«ng Cæ<br /> (c): VÒ lÞch sö cËn ®¹i Trung Quèc, NhËt B¶n, TriÒu Tiªn<br /> (d): LÞch sö thÕ giíi hiÖn ®¹i ®−îc c¸c t¸c gi¶ tr×nh bμy theo vÊn ®Ò<br /> 24 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 7.2008<br /> <br /> BiÓu ®å 2: Ph©n bè bμi/ch−¬ng vÒ cho sinh viªn chuyªn ngμnh lÞch sö thÕ<br /> §«ng B¾c ¸ trong bé gi¸o tr×nh LÞch sö giíi. §ã lμ ch−a kÓ c¸c chuyªn kh¶o,<br /> thÕ giíi dïng trong c¸c tr−êng ®¹i häc tõ s¸ch tham kh¶o, c¸c chuyªn luËn cña<br /> n¨m 1999 ®Õn nay (tÝnh to¸n tõ b¶ng 4) c¸c c¸n bé nghiªn cøu, c¸c gi¸o s−,<br /> gi¶ng viªn thuéc chuyªn ngμnh LÞch sö<br /> thÕ giíi, còng nh−<br /> 100% c¸c ngμnh NhËt<br /> B¶n häc, Trung<br /> 80% Quèc häc, Hμn<br /> 60% Quèc häc, §«ng<br /> Ph−¬ng häc ë c¸c<br /> 40% viÖn, trung t©m,<br /> 20% c¸c tr−êng ®¹i häc ë<br /> Hμ Néi, HuÕ vμ<br /> 0% thμnh phè Hå ChÝ<br /> TËp 1 TËp 2 TËp 3 TËp 4 Minh…<br /> <br /> §«ng B¾c ¸ Ph−¬ng §«ng ThÕ giíi ViÖc tr×nh bμy<br /> c¸c n−íc trªn thÕ<br /> B¶ng 4 cho thÊy mÆc dï tØ lÖ c¸c bμi giíi nãi chung vμ c¸c quèc gia khu vùc<br /> chuyªn ®Ò vÒ lÞch sö §«ng B¾c ¸ trong §«ng B¾c ¸ nãi riªng trong hÖ thèng<br /> t−¬ng quan víi c¸c bμi vÒ lÞch sö ph−¬ng s¸ch gi¸o khoa vμ gi¸o tr×nh cña c¸c<br /> §«ng kh«ng nhiÒu h¬n, nh−ng so víi tr−êng phæ th«ng, cao ®¼ng vμ ®¹i häc<br /> ch−¬ng tr×nh lÞch sö giai ®o¹n phæ ViÖt Nam trong kho¶ng nöa thÕ kû qua<br /> th«ng, néi dung ch−¬ng tr×nh lÞch sö thÕ ®· tr¶i qua nhiÒu thay ®æi, chØnh lý vμ<br /> giíi nãi chung vμ lÞch sö khu vùc §«ng bæ sung. MÆc dï thêi l−îng dμnh cho néi<br /> B¾c ¸ nãi riªng cña bËc ®¹i häc ®−îc dung nμy kh«ng t¨ng thªm nhiÒu,<br /> tr×nh bμy chuyªn s©u h¬n. Néi dung c¸c nh−ng mét nÐt chung dÔ nhËn thÊy lμ<br /> ch−¬ng vÒ Trung Quèc vμ NhËt B¶n qua c¸c so¹n gi¶ ngμy cμng thÓ hiÖn sù quan<br /> c¸c thêi kú lÞch sö ®Çy ®ñ h¬n. §Æc biÖt, t©m cña m×nh trong viÖc cËp nhËt kiÕn<br /> lÇn ®Çu tiªn lÞch sö cËn ®¹i TriÒu Tiªn thøc míi khi tr×nh bμy vÒ c¸c n−íc trªn<br /> ®−îc ®−a vμo gi¶ng d¹y víi t− c¸ch mét thÕ giíi, nhÊt lμ c¸c n−íc thuéc khu vùc<br /> ch−¬ng ®éc lËp. Bªn c¹nh ®ã, còng ph¶i §«ng B¾c ¸ nh− Trung Quèc, NhËt B¶n<br /> kÓ ®Õn viÖc ®Ò cËp kh¸ th−êng xuyªn vÒ vμ Hμn Quèc – nh÷ng n−íc kh«ng chØ<br /> lÞch sö vμ v¨n ho¸ TriÒu Tiªn nãi chung, gÇn gòi víi ViÖt Nam vÒ mÆt ®Þa lý mμ<br /> Hμn Quèc nãi riªng giai ®o¹n cæ-trung cßn cã nhiÒu nÐt t−¬ng ®ång vÒ v¨n hãa<br /> ®¹i vμ hiÖn ®¹i trong c¸c bμi tæng quan vμ lÞch sö, nhÊt lμ ®· cã mèi quan hÖ<br /> vÒ lÞch sö §«ng B¾c ¸. bang giao víi nhau tõ rÊt sím.<br /> Ngoμi ra, còng cÇn ph¶i l−u ý lμ Trªn con ®−êng héi nhËp vμ ph¸t<br /> ngoμi c¸c bé gi¸o tr×nh mang tÝnh ®¹i triÓn ®Êt n−íc, viÖc quan t©m gi¸o dôc<br /> c−¬ng nãi trªn, cßn cã mét sè gi¸o tr×nh cho häc sinh vμ sinh viªn vÒ lÞch sö, v¨n<br /> chuyªn ®Ò vÒ lÞch sö §«ng B¾c ¸ dμnh hãa còng nh− c¸c khÝa c¹nh c¬ b¶n vÒ<br /> C¸c n−íc §«ng B¾c ¸... 25<br /> <br /> kinh tÕ, x· héi, ngo¹i giao… cña ba quèc TμI LIÖU THAM KH¶O<br /> gia khu vùc §«ng B¾c ¸ nãi trªn cã ý 1. Bé s¸ch gi¸o khoa m«n LÞch sö líp 6<br /> nghÜa lý luËn vμ thùc tiÔn s©u s¾c: Trung – 12. H.: Gi¸o dôc, 2006-2007.<br /> Quèc cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi lÞch sö 2. Bé s¸ch dμnh cho gi¸o viªn m«n<br /> dùng n−íc vμ gi÷ n−íc cña d©n téc LÞch sö líp 6 – 12. H.: Gi¸o dôc,<br /> ViÖt Nam, cßn NhËt B¶n vμ Hμn Quèc 2006-2007.<br /> hiÖn ®ang lμ mét trong sè nh÷ng quèc<br /> 3. Bé s¸ch gi¸o khoa m«n §Þa lý líp 6<br /> gia cã ®Çu t− lín vμo ViÖt Nam. Thªm<br /> – 12. H.: Gi¸o dôc, 2007.<br /> vμo ®ã, ba quèc gia nãi trªn cïng víi<br /> ViÖt Nam ®ang mong muèn tiÕn tíi 4. Bé s¸ch dμnh cho gi¸o viªn m«n §Þa<br /> x©y dùng mét céng ®ång §«ng ¸ trong lý líp 6 – 12. H.: Gi¸o dôc, 2007.<br /> xu thÕ toμn cÇu ho¸. 5. Bé s¸ch gi¸o khoa V¨n häc líp 12.<br /> Bëi vËy, trong thêi gian tíi khi tiÕn H.: Gi¸o dôc, 2007.<br /> hμnh biªn so¹n l¹i hoÆc chØnh söa c¸c 6. Bé gi¸o tr×nh LÞch sö thÕ giíi (4<br /> s¸ch gi¸o khoa nãi trªn cÇn t¨ng thªm tËp), H.: Gi¸o dôc, 1999-2006.<br /> thêi l−îng vÒ lÞch sö, v¨n ho¸, ®Þa lý tù 7. Vò D−¬ng Ninh. Gi¶ng d¹y lÞch sö<br /> nhiªn vμ x· héi… cña c¸c quèc gia §«ng thÕ giíi trong tiÕn tr×nh héi nhËp<br /> B¾c ¸, nh»m gãp phÇn bæ sung c¸c tri quèc tÕ. T¹p chÝ Nghiªn cøu LÞch<br /> thøc vÒ c¸c quèc gia trong khu vùc. sö, sè 2, 2005.<br /> Ch¼ng h¹n, cã thÓ ®−a thªm bμi gi¶ng<br /> 8. TrÇn ThÞ Vinh. Héi nhËp khu vùc<br /> vÒ lÞch sö, v¨n ho¸ TriÒu Tiªn vμ Hμn<br /> vÒ nghiªn cøu vμ gi¶ng d¹y lÞch sö<br /> Quèc trong ch−¬ng tr×nh THPT; cßn<br /> §«ng Nam ¸: vÊn ®Ò ®Æt ra cho c¸c<br /> gi¸o tr×nh lÞch sö thÕ giíi ë bËc ®¹i häc<br /> tr−êng ®¹i häc ViÖt Nam. T¹p chÝ<br /> còng cÇn t¨ng thªm néi dung vμ thêi<br /> Nghiªn cøu LÞch sö, sè 1, 2004.<br /> l−îng vÒ lÞch sö §«ng B¾c ¸. Ngoμi ra,<br /> bªn c¹nh viÖc diÔn gi¶i, ph©n tÝch, nªn 9. NguyÔn ThÞ C«i. HiÖu qu¶ d¹y häc<br /> bæ sung c¸c s¬ ®å, biÓu ®å, h×nh ¶nh lÞch sö ë tr−êng phæ th«ng: thùc<br /> minh häa ®Ó t¨ng thªm tÝnh hÊp dÉn tr¹ng vμ gi¶i ph¸p. T¹p chÝ Nghiªn<br /> cña phÇn tr×nh bμy ®èi víi häc sinh vμ cøu LÞch sö, sè 7, 2005.<br /> sinh viªn. 10. Vâ Xu©n §μn. Nh÷ng vÊn ®Ò kinh<br /> Nh−ng ®Ó cã thÓ thùc hiÖn hiÖu qu¶ tÕ – v¨n hãa trong s¸ch gi¸o khoa<br /> ®−îc ®iÒu nμy, cÇn t¨ng c−êng sù trao lÞch sö tr−êng phæ th«ng. T¹p chÝ<br /> ®æi th−êng xuyªn gi÷a c¸c nhμ qu¶n lý Nghiªn cøu LÞch sö, sè 6, 2004.<br /> gi¸o dôc, c¸c nhμ khoa häc, nhÊt lμ c¸c 11. NguyÔn V¨n Kim. ChÝnh s¸ch ®ãng<br /> so¹n gi¶ s¸ch gi¸o khoa cña c¸c n−íc cöa cña NhËt B¶n thêi kú<br /> §«ng B¾c ¸ trªn tinh thÇn chia sÎ, hîp Tokugawa: Nguyªn nh©n vμ hÖ qu¶,<br /> t¸c vμ h÷u nghÞ. H.: ThÕ giíi, 2000.<br />