Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các yếu tố ảnh hưởng đến chi phí khám chữa bệnh của cá nhân vùng Đồng bằng sông Cửu Long

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn “Các yếu tố ảnh hƣởng đến chi phí khám chữa bệnh

của cá nhân vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long” là nghiên cứu do chính tôi thực

hiện.

Tôi xin cam đoan các thông tin trích dẫn đều đã đƣợc chỉ rõ nguồn gốc và có độ

chính xác cao trong phạm vi hiểu biết của tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận

văn này là trung thực và chƣa từng đƣợc ai công bố trong bất kỳ công trình nào

khác.

Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình.

Học viên thực hiện luận văn

Huỳnh Lƣu Anh Phƣợng

MỤC LỤC

TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

DANH MỤC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ

CHƢƠNG 1: GIỚI THIỆU ......................................................................................... 1

1.1. Lý do lựa chọn đề tài .............................................................................. 1

1.2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu ........................................................................ 3

1.2.1. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................... 3

1.2.2. Câu hỏi nghiên cứu: ................................................................................... 3

1.3. Phạm vi và đối tƣợng nghiên cứu: .................................................................... 3

1.4. Phƣơng pháp nghiên cứu: ................................................................................. 4

1.5. Kết cấu luận văn ............................................................................................... 4

CHƢƠNG 2: TỔNG QUAN LÝ THUYẾT VÀ THỰC TIỄN .................................. 6

2.1. Chăm sóc sức khỏe (CSSK) ............................................................................ 6

2.2. Nhu cầu chăm sóc sức khỏe của cá nhân ........................................................ 6

2.3. Hành vi tìm kiếm sử dụng dịch vụ y tế .......................................................... 7

2.4. Mô hình hành vi tìm kiếm và sử dụng dịch vụ y tế ......................................... 8

2.5. Đặc tính hệ thống y tế ..................................................................................... 10

2.6. Mô hình chi tiêu và sử dụng dịch vụ y tế: ...................................................... 11

2.7. Bảo hiểm y tế .................................................................................................. 12

2.8. Các nghiên cứu liên quan: .............................................................................. 13

2.9. Khung phân tích của nghiên cứu. ................................................................... 15

CHƢƠNG 3: PHƢƠNG PHÁP VÀ DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU ............................. 18

3.1. Mô hình kinh tế lƣợng: ................................................................................... 18

3.2. Mô hình nghiên cứu thực nghiệm ................................................................... 19

3.3. Dữ liệu nghiên cứu. ........................................................................................ 20

3.4. Các định nghĩa và lựa chọn biến ..................................................................... 23

3.4.1. Hộ gia đình ............................................................................................... 23

3.4.2. Chi phí khám chữa bệnh ........................................................................... 23

3.4.3. Yếu tố nền ................................................................................................ 23

3.4.3.1. Tuổi .................................................................................................... 23

3.4.3.2. Giới tính: ............................................................................................ 23

3.4.3.3. Hôn nhân: ........................................................................................... 23

3.4.3.4. Nghề nghiệp ....................................................................................... 24

3.4.3.5. Dân tộc ............................................................................................... 24

3.4.3.6. Quy mô:.............................................................................................. 24

3.4.3.7. Giáo dục ............................................................................................. 24

3.4.4. Yếu tố khả năng: ....................................................................................... 24

3.4.4.1. Thu nhập của hộ: ................................................................................ 24

3.4.4.2. Thu nhập cá nhân ............................................................................... 25

3.4.4.3. Bảo hiểm y tế ..................................................................................... 26

3.4.4.4. Hỗ trợ y tế .......................................................................................... 26

3.4.4.5. Khu vực: ............................................................................................. 26

3.4.5. Yếu tố nhu cầu .......................................................................................... 26

3.4.5.1. Số lần khám chữa bệnh: ..................................................................... 26

3.4.5.2. Hình thức điều trị: .............................................................................. 26

3.4.6. Sử dụng dịch vụ y tế ................................................................................. 27

3.4.6.1. Loại hình CSYT: ................................................................................ 27

3.4.6.2. Cơ sở y tế công – cơ sở y tế tƣ: .......................................................... 27

3.5 Mô tả biến ....................................................................................................... 28

CHƢƠNG 4: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ........................................................... 31

4.1. Tổng quan chi tiêu y tế và tình hình sử dụng BHYT ở Việt Nam. ................ 31

4.1.1. Tổng quan về chi tiêu y tế ........................................................................ 31

4.1.2. Tình hình tham gia BHYT của ngƣời dân ............................................... 33

4.1.3. Vai trò của BHYT đối với chi tiêu y tế của cá nhân ............................... 35

4.2. Các yếu tố tác động đến chi tiêu cho khám chữa bệnh cá nhân : ................... 35

4.2.1. Chi tiêu khám chữa bệnh của cá nhân trong bộ dữ liệu khảo sát ............. 36

4.2.2.Yếu tố nền ................................................................................................. 36

4.2.2.1. Tuổi .................................................................................................... 36

4.2.2.2.Giới tính .............................................................................................. 37

4.2.2.3. Hôn nhân ............................................................................................ 38

4.2.2.4. Nghề nghiệp ....................................................................................... 39

4.2.2.5. Dân tộc ............................................................................................... 40

4.2.2.6. Giáo dục ............................................................................................. 40

4.2.3. Yếu tố khả năng: ....................................................................................... 41

4.2.3.1. Thu nhập hộ ....................................................................................... 41

4.2.3.2. Bảo hiểm y tế ..................................................................................... 42

4.2.3.3. Hỗ trợ y tế .......................................................................................... 43

4.2.3.4. Thu nhập cá nhân ............................................................................... 44

4.2.3.5. Khu vực .............................................................................................. 45

4.2.4. Yếu tố nhu cầu .......................................................................................... 46

4.2.4.1. Hình thức điều trị: .............................................................................. 46

4.2.5. Sử dụng dịch vụ y tế ................................................................................. 46

4.2.5.1. Loại hình cơ sở y tế ............................................................................ 46

4.2.5.2. Cơ sở y tế công- cơ sở y tế tƣ nhân .................................................... 47

4.3. Các yếu tố ảnh hƣởng đến chi tiêu khám chữa bệnh của cá nhân ở Đồng Bằng

Sông Cửu Long: ..................................................................................................... 49

4.3.1.Yếu tố nền ................................................................................................. 53

4.3.1.1.Tuổi ..................................................................................................... 53

4.3.1.2. Giới tính: ............................................................................................ 54

4.3.2. Yếu tố Khả năng ....................................................................................... 54

4.3.2.1. Thu nhập cá nhân ............................................................................... 54

4.3.3. Yếu tố nhu cầu: ......................................................................................... 55

4.3.3.1. Số lần khám chữa bệnh. ..................................................................... 55

4.3.3.2. Hình thức điều trị : ............................................................................. 56

4.3.4. Quyết định sử dụng dịch vụ y tế............................................................... 56

4.3.4.1. Loại hình cơ sở y tế: ........................................................................... 56

4.3.4.2 Cơ sở y tế công- cơ sở y tế tƣ nhân ..................................................... 57

CHƢƠNG 5: KẾT LUẬN-KIẾN NGHỊ .................................................................. 60

5.1. Kết luận ........................................................................................................... 60

5.2. Kiến nghị......................................................................................................... 61

5.3. Hạn chế và hƣớng nghiên cứu mới ................................................................. 62

TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................................

Danh mục tài liệu tiếng Việt ......................................................................................

Danh mục tài liệu tiếng Anh ......................................................................................

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Tiếng Việt

BHYT: Bảo hiểm y tế

CSSK: Chăm sóc sức khỏe

CSYT: Cơ sở y tế

ĐBSCL: Đồng Bằng Sông Cửu Long.

HTYT: Hỗ trợ y tế.

KCB: Khám chữa bệnh

TYTX: Trạm y tế xã

VHLSS: Bộ dữ liệu khảo sát mức sống dân cƣ.

Tiếng Anh

Jahr: Join annual health review: Báo cáo chung tổng quan ngành y tế.

OECD: Organisation for Economic of Development and Cooperation: Tổ chức

Hợp tác và Phát triển kinh tế.

OLS: Ordinary Least Square: Ƣớc lƣợng thông thƣờng bình phƣơng bé nhất

OOP: Out of pocket: chi trả trực tiếp từ tiền túi.

PAHE: Partnership for Action in Health Equity: Nhóm hợp tác Hành động vì

Công bằng Sức Khỏe.

UNDP: United Nation Developments Programme: Chƣơng trình phát triển Liên

Hiệp Quốc.

WB: World Bank: Ngân Hàng Thế Giới.

WHO: World Health Organization: Tổ chức y tế thế giới.

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 3.1: Thông tin nguồn dữ liệu đƣợc trích lọc……………………………..22

Bảng 3.2 : Bảng tổng hợp các biến trong mô hình…………………………… 28

Bảng 4.1: Chi tiêu y tế giữa các vùng kinh tế xã hội ở Việt Nam năm 2008-2012

(nghìn đồng)……………………………………………………………………….. 32

Bảng 4.2 : Phân tích bộ dữ liệu khảo sát……………………………………….36

Bảng 4.3: Chi phí KCB bình quân theo độ tuổi………………………………..37

Bảng 4.4 : Chi phí KCB bình quân theo giới tính…………………………… 38

Bảng 4.5 : Chi phí KCB bình quân theo hôn nhân…………………………… 39

Bảng 4.6 : Chi phí KCB bình quân theo nghề nghiệp………………………… 39

Bảng 4.7 : Chi phí KCB bình quân theo dân tộc……………………………… 40

Bảng 4.8 : Chi phí KCB bình quân theo gíao dục…………………………….. 41

Bảng 4.9 : Chi phí KCB bình quân theo thu nhập của hộ…………………… 42

Bảng 4.10: Chi phí KCB bình quân theo BHYT……………………………… 43

Bảng 4.11: Chi phí KCB bình quân theo hỗ trợ y tế………………………… 44

Bảng 4.12: Chi phí KCB bình quân theo thu nhập cá nhân……………………45

Bảng 4.13: Chi phí KCB bình quân theo khu vực……………………………. 45

Bảng 4.14: Chi phí KCB bình quân theo điều trị nội trú- ngoại trú……………46

Bảng 4.15: Chi phí KCB bình quân theo loại hình cơ sở y tế………………… 47

Bảng 4.16: Chi phí KCB bình quân theo cơ sở y tế công - tƣ………………… 48

Bảng 4.17: Kết quả của mô hình……………………………………………… 50

DANH MỤC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ

Sơ đồ 2.1: Mô hình sử dụng dịch vụ y tế của Andersen, 1995………………… 8

Hình 2.1 : Biểu đồ quá trình cung cấp dịch vụ (Tanahashi,1978)……………..10

Sơ đồ 2.1: Khung phân tích các yếu tố quyết định đến chi phí KCB của cá nhân

vùng ĐBSCL……………………………………………………………………… 17

Hình 4.1: Tỉ trọng chi tiêu y tế giữa các vùng kinh tế xã hội ở Việt Nam năm

2008-2012………………………………………………………………………… 33

Hình 4.2: Cơ cấu các nhóm đối tƣợng tham gia BHYT ở Việt Nam năm

2012………………………………………………………………………………. 34

Hình 4.3: Tỉ lệ bao phủ BHYT theo các nhóm đối tƣợng tham gia ở Việt Nam

năm 2011…………………………………………………………………………. 34

1

CHƢƠNG 1: GIỚI THIỆU

1.1. Lý do lựa chọn đề tài

Ngày nay, tỉ lệ mắc bệnh ở Việt Nam đƣợc phát hiện ngày càng cao. Theo số

liệu thống kê của Tổng cục Thống kê điều trị nội trú gia tăng từ 5,7% năm 2002 lên

7,3% năm 2012, tỉ lệ điều trị ngoại trú tăng từ 14,2% năm 2002 lên 36% năm 2012.

Điều này, chứng tỏ các cá nhân đang phải đối mặt với tình trạng gia tăng chi phí

cho khám chữa bệnh. Đặc biệt chi phí ốm đau, các bệnh nặng, bệnh hiểm nghèo

chính là chi phí chiếm phần lớn trong thu nhập của ngƣời nghèo. Khi chi phí từ tiền

túi của hộ gia đình bằng hoặc lớn hơn 40% khả năng chi trả của hộ gia đình (là phần

thu nhập còn lại của hộ gia đình sau khi đã chi cho lƣơng thực, thực phẩm) thì đó là

chi phí y tế thảm họa. Tỉ lệ và số lƣợng các hộ gia đình ở Việt Nam phải chịu chi

phí y tế thảm họa và nghèo hóa do chi phí y tế năm 2010 tƣơng đối cao. Chi phí

thảm họa năm 2010 là 3,9% và 862.661 hộ. Nghèo hóa năm 2010 là 2,5% và

563.785 hộ (Jahr, 2013).

Hệ thống tài chính y tế Việt Nam là sự hỗn hợp giữa tài chính y tế từ ngân sách

nhà nƣớc, bảo hiểm y tế (BHYT) và chi phí trực tiếp từ tiền túi của hộ gia đình, tài

trợ nƣớc ngoài và một số tài chính tƣ khác. Các khoản chi từ tiền túi của ngƣời bệnh

chiếm tỉ lệ cao 49% tổng chi cho y tế năm 2012 (WHO, 2014). Đây là một trong

những nguyên nhân chính gây ra vấn đề nghèo hóa do chi tiêu khám chữa bệnh.

Nhằm hạn chế sự gia tăng chi phí khám chữa bệnh trực tiếp từ tiền túi và những

vấn đề rào cản phát sinh đối với việc tiếp cận dịch vụ y tế, nhà nƣớc đã ban hành

một số chính sách mở rộng mức độ bao phủ BHYT trong suốt hai thập niên 1990 và

2000 đặc biệt hƣớng tới ngƣời nghèo và đối tƣợng khó khăn (WB, 2013). Từ năm

2009, ngƣời nghèo và trẻ em dƣới 6 tuổi đƣợc Nhà nƣớc hỗ trợ 100% phí bảo hiểm

y tế. Chính phủ cũng hỗ trợ một phần phí BHYT cho học sinh và các đối tƣợng cận

nghèo, nghèo trong khi ngƣời lao động hƣởng lƣơng phải đóng BHYT bắt buộc.

Đồng bằng Sông Cửu Long là một vùng cực nam của Việt Nam, còn đƣợc gọi

là vùng đồng bằng Nam Bộ hoặc miền Tây Nam Bộ có một thành phố trực thuộc

2

Trung ƣơng và 12 tỉnh. Theo số liệu của Tổng Cục Thống kê Việt Nam năm 2011, tổng diện tích các tỉnh thuộc Đồng bằng sông Cửu Long là 40.548,2 km2 và tổng

dân số của các tỉnh trong vùng là 17.330.900 ngƣời. Vùng bao gồm các tỉnh Long

An, Tiền Giang, Bến Tre, Vĩnh Long, Trà Vinh, Cần Thơ, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà

Mau, Kiên Giang, An Giang, Đồng Tháp, Hậu Giang. Đây là vùng nông nghiệp

trọng điểm của cả nƣớc, đóng góp nông nghiệp trong GDP của vùng ở mức cao với

tỷ trọng 39,6% cơ cấu GDP của vùng (năm 2010), đáp ứng trên 50% sản lƣợng trái

cây, 70% diện tích nuôi trồng thủy hải sản và chiếm vị trí trọng yếu trong xuất khẩu

các mặt hàng nông sản chủ lực.

Năm 2013 thu nhập bình quân đầu ngƣời của vùng đạt 34,6 triệu đồng/ năm. Tỷ

lệ nghèo của vùng vẫn còn cao, đến năm 2012 thì tỉ lệ nghèo của vùng là 10,1% (cả

nƣớc là 11,2%) với gần hai triệu ngƣời nghèo sống trong vùng (Tổng cục thống kê,

2013).

Đồng Bằng Sông Cửu Long cũng là vùng có tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế thấp

nhất cả nƣớc. Tỉ lệ bao phủ bảo hiểm y tế năm 2010 là 53,73%. Một số tỉnh trong

khu vực có tỉ lệ bao phủ dƣới 50% nhƣ: Hậu Giang 41,87%, Cần Thơ 47,46% Tiền

Giang 48,15%, An Giang 45,51%, Cà Mau 35,31% (Bộ y tế, 2011).Tỉ lệ chi tiêu

cho y tế của vùng cao nhất nƣớc chiếm 6,7% trong tổng chi tiêu năm 2012. Hiện

nay, nền kinh tế chung tại địa phƣơng gặp nhiều khó khăn, ảnh hƣởng đến đời sống

và thu nhập của ngƣời dân; thêm vào đó những rủi ro về bệnh tật luôn tiềm ẩn và đe

dọa đến sức khỏe con ngƣời hằng ngày; các chi phí thanh toán trong lĩnh vực y tế có

xu hƣớng ngày càng gia tăng. Trong bối cảnh chung này, việc hiểu rõ những yếu tố

ảnh hƣởng đến chi phí khám chữa bệnh là hết sức cần thiết cho Bộ Y tế và cũng nhƣ

ngƣời dân để có các chính sách chăm sóc y tế phù hợp và có những giải pháp để

giảm chi phí này cho cá nhân và hộ gia đình.

Vì vậy, đề tài này nghiên cứu “Các yếu tố ảnh hƣởng đến chi phí khám chữa

bệnh của cá nhân vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long” nhằm góp phần giải quyết các

vấn đề trên.

3

1.2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu

1.2.1. Mục tiêu nghiên cứu

Để tìm hiểu và phân tích các yếu tố ảnh hƣởng đến chi phí khám chữa bệnh của

cá nhân vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long, nghiên cứu này nhằm giải quyết những

mục tiêu sau:

- Các yếu tố ảnh hƣởng đến chi phí khám chữa bệnh của cá nhân vùng Đồng

Bằng Sông Cửu Long.

- Xem xét việc tham gia bảo hiểm y tế tự nguyện có làm giảm chi phí khám

chữa bệnh của các cá nhân tại vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long.

- Đề xuất các giải pháp giảm gánh nặng chi phí khám chữa bệnh của các cá

nhân vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long.

1.2.2. Câu hỏi nghiên cứu:

- Chi tiêu khám chữa bệnh của các cá nhân vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long

phụ thuộc vào những yếu tố nào?

- Việc tham gia bảo hiểm y tế tự nguyện có làm giảm chi phí khám chữa bệnh

của các cá nhân tại vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long hay không?.

- Bảo hiểm Y tế tự nguyện có phải là giải pháp hữu hiệu làm giảm chi phí

khám chữa bệnh của các cá nhân vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long hay không?

1.3. Phạm vi và đối tƣợng nghiên cứu:

Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài này là các quyết định cá nhân đến chi phí khám

chữa bệnh vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long, các yếu tố kinh tế xã hội và nhân khẩu

học liên quan.

Đối tƣợng khảo sát của nghiên cứu này là các cá nhân có độ tuổi từ 18 tuổi trở

lên, có tham gia hoặc không tham gia BHYT tự nguyện của BHXH Việt Nam, đang

sinh sống và làm việc tại vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long tại thời điểm khảo sát

mức sống dân cƣ năm 2012 của Tổng Cục Thống Kê.

4

1.4. Phƣơng pháp nghiên cứu:

Phƣơng pháp nghiên cứu: Đề tài sử dụng kết hợp hai phƣơng pháp chính sau:

Phƣơng pháp thống kê mô tả: dùng để xử lý, so sánh, tổng hợp các số liệu và

đƣa ra những nhận xét cơ bản.

Phƣơng pháp phân tích định lƣợng bằng mô hình hồi quy đa biến xác định các

yếu tố ảnh hƣởng quyết định đến chi phí khám chữa bệnh của cá nhân vùng Đồng

Bằng Sông Cửu Long.

1.5. Kết cấu luận văn

Nhằm đạt đƣợc tính chặt chẽ trong việc trình bày, kết nối các nội dung giúp

ngƣời đọc có thể tham khảo các vấn đề và kết quả của quá trình nghiên cứu, nội

dung của đề tài đƣợc trình bày trong các chƣơng sau:

Chƣơng 1: Giới thiệu.

Chƣơng này trình bày các nội dung tổng quát của đề tài, đặt vấn đề nghiên cứu,

mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu cũng nhƣ giới thiệu sơ lƣợc về phƣơng pháp và

phạm vi nghiên cứu của đề tài.

Chƣơng 2: Tổng quan về lý thuyết và thực tiễn.

Chƣơng này sẽ trình bày lý thuyết của đề tài, các nghiên cứu có liên quan để từ

đó xây dựng khung phân tích. Trình bày các khái niệm có liên quan và lựa chọn các

biến đại diện cho các khái niệm đƣợc nêu lên ở khung phân tích.

Chƣơng 3: Phƣơng pháp và dữ liệu nghiên cứu.

Nội dung chƣơng trình bày các khái niệm có liên quan và lựa chọn các biến đại

diện cho các khái niệm đƣợc nêu lên ở khung phân tích. Đồng thời nội dung chƣơng

này cũng trình bày qui trình xử lý, tinh lọc dữ liệu từ bộ khảo sát mức sống dân cƣ

Việt Nam năm 2012.

Chƣơng 4: Kết quả và thảo luận

5

Chƣơng này nêu tổng quan chi tiêu y tế, bảo hiểm y tế ở Việt Nam và vùng

ĐBSCL

Chƣơng này sẽ trình bày quá trình thực hiện chạy mô hình hồi qui trên phần

mềm thống kê, phân tích ý nghĩa của các chỉ số trong mô hình kết quả. Các yếu tố

ảnh hƣởng quyết định cá nhân đến chi tiêu cho khám chữa bệnh.

Chƣơng 5: Kết luận và kiến nghị.

Chƣơng này sẽ tóm lƣợc các kết quả quan trọng của đề tài và đặc biệt là mô

hình nghiên cứu. Từ đó có những kiến nghị chính sách nhằm giảm chi phí KCB và

nâng cao sức khỏe. Ngoài ra, chƣơng này còn đánh giá lại những hạn chế của đề tài.

Sau cùng, luận văn cũng đính kèm phần phụ lục để chứng minh chi tiết hơn

những kết quả phân tích đã đƣợc trình bày trong các chƣơng.

6

CHƢƠNG 2: TỔNG QUAN LÝ THUYẾT VÀ THỰC TIỄN

2.1. Chăm sóc sức khỏe (CSSK)

Chăm sóc sức khỏe là một ngành dịch vụ trong đó ngƣời cung ứng và sử dụng

quan hệ nhau thông qua giá dịch vụ. Tuy nhiên không giống các loại dịch vụ

khác, CSSK có một số đặc điểm riêng (Lê Quang Cƣờng, 2007):

Mỗi ngƣời đều có nguy cơ mắc bệnh và nhu cầu CSSK mức độ khác nhau.

Chính vì không dự đoán đƣợc thời điểm mắc bệnh nên ngƣời ta thƣờng gặp khó

khăn trong chi trả và các chi phí y tế không lƣờng trƣớc đƣợc.

Dịch vụ y tế là một loại hàng hóa mà ngƣời sử dụng (ngƣời bệnh) không thể

hoàn toàn tự mình chủ động lựa chọn dịch vụ theo ý muốn mà phụ thuộc rất nhiều

vào bên cung ứng (cơ sở y tế). Cụ thể khi ngƣời bệnh có nhu cầu khám chữa

bệnh, việc điều trị bằng phƣơng pháp nào, thời gian bao lâu hoàn toàn do thầy

thuốc quyết định. Nhƣ vậy, ngƣời bệnh có thể lựa chọn nơi điều trị, ở một chừng

mực nào đó ngƣời chữa cho mình nhƣng không thể chủ động lựa chọn phƣơng

pháp điều trị. Mặt khác, do dịch vụ y tế là loại hàng hóa gắn liền tới tính mạng

con ngƣời nhƣng mặc dù không có tiền nhƣng vẫn phải khám chữa bệnh (Lê

Quang Cƣờng, 2007).

2.2. Nhu cầu chăm sóc sức khỏe của cá nhân

Nhu cầu CSSK là sự đòi hỏi, sự lựa chọn của bệnh nhân và gia đình bệnh

nhân đối với các dịch vụ y tế vào mục đích chăm sóc sức khỏe hoặc khám chữa

bệnh cho bản thân hay ngƣời nhà một cách tự nguyện, phù hợp với điều kiện của

họ. Họ sẵn sàng chi trả mức phí sử dụng các dịch vụ y tế cho nhà cung cấp (trung

tâm y tế, bệnh viện, cơ sở y tế tƣ nhân, các phòng khám theo yêu cầu v.v.) Ngƣợc

lại các nhà cung cấp dịch vụ y tế cần đầu tƣ cơ sở hạ tầng, trang bị máy móc, ứng

dụng kỹ thuật tiên tiến hiện đại để đáp ứng nhu cầu đó. Nó phản ánh nhu cầu

KCB gắn liền với sự phát triển kinh tế và trình độ phát triển của xã hội về mọi

mặt. Khi ngành y tế phát triển thì nhu cầu KCB của nhân dân sẽ càng cao và rất

7

đa dạng. Cuộc sống hiện đại ngày càng đƣợc nâng cao kéo theo đó là tỉ lệ số

ngƣời mang trong mình những căn bệnh hiểm nghèo ngày một nhiều. Ngƣời ta

dần quan tâm hơn đến sức khỏe của chính bản thân mình và những thành viên

trong gia đình.

Mặt khác, ngày nay cùng với điều kiện phát triển kinh tế xã hội của đất nƣớc,

ngƣời dân đã có ý thức hơn trong việc CSSK cho bản thân và gia đình, khi gia

đình có ngƣời ốm đau là họ đã lo lắng và đi KCB bằng hình thức này hay hình

thức khác (mua thuốc điều trị, đến trạm y tế xã, đến phòng khám tƣ, đến bệnh

viện huyện, bệnh viện tỉnh, bệnh viện tƣ nhân v.v.) tùy theo điều kiện của mỗi

hộ gia đình. Nhƣ vậy là nhu cầu KCB của nhân dân trong những năm gần đây

ngày càng gia tăng, làm cho tình trạng quá tải các bệnh viện, nhất là các bệnh viện

chuyên khoa tuyến trung ƣơng ngày càng trầm trọng (Trần Đăng Khoa, 2013).

Heller (1982) giải thích rằng nhu cầu CSSK bao gồm hai yếu tố cơ bản: yếu

tố hành vi và yếu tố sinh lý. Nhu cầu KCB đƣợc điều trị bởi các cơ sở y tế với

hy vọng chữa khỏi bệnh. Nhu cầu KCB bị ảnh hƣởng bởi yếu tố cảm nhận của

cá nhân về sức khỏe: tần số bệnh và yếu tố kinh tế làm nền tảng cũng nhƣ bất cứ

loại hàng hóa thông thƣờng khác: thu nhập và giá cả thị trƣờng. Tuy nhiên, chi

tiêu y tế có tồn tại khác biệt lớn về chất lƣợng của các dịch vụ y tế khác nhau.

Điều này, phản ánh vai trò của yếu tố kinh tế (Heller, 1982).

Nhu cầu CSSK cá nhân phụ thuộc vào nhiều yếu tố: sự phổ biến của các loại

bệnh ở các vùng khác nhau và nhu cầu riêng biệt của từng bộ phận dân cƣ hay

dân tộc (PAHE, 2011).

2.3. Hành vi tìm kiếm sử dụng dịch vụ y tế

Hành vi tìm kiếm sử dụng dịch vụ y tế là bất kỳ hoạt động đƣợc thực hiện bởi

những cá nhân tự cảm thấy mình có một vấn đề về sức khỏe hoặc bị ốm, mục đích

tìm kiếm một phƣơng án chữa trị phù hợp (Ward et al, 1997). Khái niệm rộng hơn

hành vi tìm kiếm sử dụng dịch vụ y tế trong đó bao gồm các hoạt động để duy trì

sức khỏe tốt, ngăn ngừa bệnh tật cũng nhƣ đối phó với bất kỳ sự khởi phát bệnh từ

8

một tình trạng sức khỏe tốt (WHO, 1995). Hành vi sử dụng dịch vụ y tế cũng bao

gồm mô hình niềm tin sức khỏe, đóng góp vào động lực cá nhân trong việc tìm

kiếm hành vi sức khỏe (Abraham & Sheeran, 2000).

2.4. Mô hình hành vi tìm kiếm và sử dụng dịch vụ y tế

Andersen (1995) giới thiệu mô hình hành vi của ông về việc sử dụng dịch

vụ y tế từ năm 1968. Trong ba thập kỷ qua ông đã phát triển mô hình liên tục.

Sơ đồ 2.1: Mô hình sử dụng dịch vụ y tế của Andersen, 1995

Mô hình bao gồm 4 thành phần chính:.

Thứ nhất: các yếu tố môi trƣờng mà các cá nhân sống có ảnh hƣởng đến hành

vi sử dụng dịch vụ. Các yếu tố môi trƣờng bên trong hệ thống y tế bao gồm các

chính sách y tế, nguồn lực y tế và các tổ chức y tế. Nguồn lực bao gồm vốn, con

ngƣời và trình độ chuyên môn của nhân viên, sự sẵn có của thiết bị tại các cơ sở y

tế. Tổ chức bao gồm một hệ thống y tế có đầy đủ nguồn lực và tính sẵn có của

dịch vụ y tế. Môi trƣờng bên ngoài bao gồm các yếu tố chính trị và kinh tế ảnh

hƣởng đến hệ thống y tế (Andersen, 1995).

Thứ hai, các đặc điểm cá nhân bao gồm 3 yếu tố: nhu cầu, nguồn khả năng và

tính chất nền. Yếu tố nhu cầu đề cập đến tình trạng sức khỏe hoặc bệnh tật là

9

nguyên nhân trực tiếp và quan trọng nhất đến việc sử dụng dịch vụ y tế. Sự cần

thiết phải chăm sóc đƣợc phản ánh qua sự cảm nhận của cá nhân thể hiện qua các

triệu chứng hoặc những chẩn đoán của cơ sở y tế về mức độ nghiêm trọng của

bệnh.

Các yếu tố khả năng cho phép mô tả các phƣơng tiện cá nhân sẵn có để sử

dụng dịch vụ y tế. Yếu tố khả năng tồn tại trƣớc khi khởi phát bệnh và phản ánh

xu hƣớng ngƣời dân tìm kiếm dịch vụ y tế. Yếu tố khả năng của gia đình và cộng

đồng có thể tạo điều kiện hoặc hạn chế tiếp cận với sự chăm sóc y tế. Yếu tố khả

năng bao gồm thu nhập, bảo hiểm y tế, nguồn lực y tế, thời gian điều trị. Ví dụ nơi

cƣ trú, cho dù một ngƣời sống ở vùng nông thôn hay đô thị cho thấy sự gần gũi

về địa lý cũng nhƣ thái độ của địa phƣơng về chăm sóc sức khỏe. Cuối cùng là

yếu tố ảnh hƣởng nền mô tả xu hƣớng của cá nhân sử dụng dịch vụ bao gồm đặc

điểm nhân khẩu học: tuổi tác, giới tính, quy mô hộ gia đình v.v, tình trạng xã

hội: giáo dục, nghề nghiệp, niềm tin: thái độ về giá trị dịch vụ y tế và kiến thức

của bác sĩ v.v. Niềm tin không phản ánh nguyên nhân trực tiếp sử dụng dịch vụ y

tế mà nó ảnh hƣởng đến khả năng tìm kiếm dịch vụ y tế. Yếu tố nền đƣợc tồn tại

trƣớc khi khởi phát bệnh (Andersen & Newman, 2005).

Thứ ba hành vi sức khỏe bao gồm việc sử dụng dịch vụ y tế thực tế, hành vi

chăm sóc cá nhân hoặc sử dụng dịch vụ y tế. Các hình thức sử dụng đƣợc đề cập:

tự chăm sóc, sử dụng dịch vụ y tế công hoặc dịch vụ y tế tƣ nhân.

Thứ tƣ, kết quả bị ảnh hƣởng bởi việc sử dụng trƣớc đó có 3 loại: nhận thức

tình trạng sức khỏe, đánh giá đƣợc tình trạng sức khỏe, hài lòng của ngƣời bệnh.

Nhận thức đƣợc tình trạng sức khỏe liên quan đến việc đánh giá tình trạng sức

khỏe của cá nhân, bao gồm các đánh giá chuyên môn. Sự hài lòng của ngƣời bệnh

phản ánh mức độ thỏa mãn về dịch vụ y tế.

Các mô hình Andersen phân tích có sự khác biệt trong việc sử dụng đƣợc giải

thích: việc phân phối dịch vụ đƣợc cho là công bằng bởi các biến nhu cầu và

tƣơng quan nhân khẩu học (tuổi, giới tính). Một hệ thống thiếu công bằng đƣợc

10

cho là tồn tại với các yếu tố khác ví dụ nhƣ bảo hiểm, thu nhập là những yếu tố dự

báo quan trọng nhất của ngƣời đƣợc chăm sóc.

Kroeger (1983) đã phát triển một mô hình khác với các biến giải thích cho

hành vi sử dụng dịch vụ y tế. Sự tồn tại hay hiện diện của các thầy lang, các tổ

chức y tế hiện đại hoặc các dịch vụ bán thuốc tƣ đƣợc đề cập nhƣ là biến phụ

thuộc, biến độc lập cá nhân lựa chọn việc chăm sóc hoặc chữa bệnh. Biến độc lập

đƣợc phân chia đặc điểm đối tƣợng (giới tính, tuổi, giáo dục v.v.), đặc điểm của

bệnh (mức độ nghiêm trọng, cấp tính hoặc mãn tính), đặc điểm các dịch vụ y tế

(khả năng tiếp cận, chi phí, chất lƣợng chăm sóc và thời gian chờ đợi).

2.5. Đặc tính hệ thống y tế

Tanahashi (1978) đã tìm ra các đặc tính của hệ thống y tế để có cái nhìn sâu

sắc vào các yếu tố vai trò trong quá trình cung cấp dịch vụ. Ông xác định 5 cấp độ

bao phủ của dịch vụ. Dịch vụ sẵn có: cơ sở y tế, thuốc men, nguồn lực y tế, dễ tiếp

cận: khoảng cách, chấp nhận đƣợc: giá dịch vụ và bệnh nhân thực sự đến khám tại

cơ sở y tế, có thể dịch vụ cho là có hiệu quả. Cấp độ cuối cùng có tỉ lệ thấp nhất là

hiệu quả. Dịch vụ đƣợc đánh giá là hiệu quả nếu nhu cầu của bệnh nhân đƣợc đáp

ứng và bệnh nhân hài lòng. Cơ sở y tế có hiệu quả cao khi bệnh nhân sẵn sàng đi

đoạn đƣờng dài để tìm kiếm sự chăm sóc.

Hình 2.1: Biểu đồ quá trình cung cấp dịch vụ (Tanahashi, 1978).

Nguồn: Stekelenburg et al (2005).

11

2.6. Mô hình chi tiêu và sử dụng dịch vụ y tế:

Theo Biro (2009) và Mwabu (2007), cá nhân tối đa hữu dụng phụ thuộc vào

tiêu dùng C và y tế H. Vì sức khỏe tƣơng lai và khả năng sống ảnh hƣởng đến việc

sử dụng dịch vụ y tế, điều kiện hữu dụng chăm sóc y tế đƣợc viết nhƣ sau:

U = U (C, H) (1)

Grossman (1972), sức khỏe phụ thuộc vào “đầu tƣ”.”Đầu tƣ “là một chức năng

của đặc điểm dịch vụ chăm sóc y tế và đặc điểm cá nhân khác mà nó có ảnh hƣởng

đến sử dụng các dịch vụ y tế

H = f (H0, M) (2)

H là mức độ sức khỏe sau khi sử dụng dịch vụ chăm sóc y tế, H0 là tình trạng

sức khỏe ban đầu trƣớc khi sử dụng dịch vụ y tế và M phƣơng pháp sử dụng dịch

vụ chăm sóc y tế (số lần KCB). Chi tiêu dùng và chi phí dịch vụ y tế bị hạn chế bởi

thu nhập và của cải. Các chi phí dịch vụ y tế phụ thuộc nhiều yếu tố nhƣ loại và

chất lƣợng dịch vụ, cá nhân có bảo hiểm y tế.

Do đó giới hạn ngân sách nhƣ sau: PMM+PcC=Y (3)

PM: Giá dịch vụ chăm sóc y tế, Pc giá hàng hóa phi y tế, khi thu nhập đủ cho chi

tiêu dùng và chăm sóc y tế cũng nhƣ yếu tố đầu vào cần để hồi phục sức khỏe, Y

thu nhập. Tối đa hữu dụng (1), hàm sản xuất sức khỏe (2), giới hạn ngân sách (3)

có thể đƣợc viết theo dạng hàm Larange nhƣ sau:

  U (C, f ( H 0 , M ))   (Y  PH H  PC C ) (4)

Điều đáng chú ý là việc giảm nhu cầu của hộ gia đình cho chăm sóc y tế (M) và

tiêu dùng phi y tế (C) là:

M = M (PM, PC, Y, H0) (5)

C = C (PM, PC, Y, H0) (6)

Theo Mwabu (2007), giải quyết phƣơng trình (2), (5), (6) về chức năng nhu

cầu chăm sóc y tế đƣợc viết dƣới dạng tổng quát nhƣ sau:

12

H = H (M, Y, PC, PM, Ho) phù hợp với lý thuyết giá cả y tế và tiêu dùng .

H: mức độ sức khỏe sau khi sử dụng dịch vụ chăm sóc y tế.

M: phƣơng pháp sử dụng dịch vụ y tế

Y: giới hạn của ngân sách, PM: Giá dịch vụ chăm sóc y tế, PC: giá hàng hóa phi

y tế, H0: tình trạng sức khỏe ban đầu.

Giá của dịch vụ y tế sẽ quyết định ở việc lựa chọn đầu vào: cơ sở y tế công

hoặc cơ sở y tế tƣ nhân.

2.7. Bảo hiểm y tế

Bảo hiểm y tế là một cách để phân phối các rủi ro tài chính liên quan đến sự

biến động của chi phí chăm sóc sức khỏe cá nhân bằng cách tổng hợp chi phí theo

thời gian thông qua thanh toán trƣớc (OECD, 2004).

Bảo hiểm y tế là hình thức bảo hiểm đƣợc áp dụng trong lĩnh vực chăm sóc sức

khỏe, không vì mục đích lợi nhuận do nhà nƣớc tổ chức thực hiện và các đối tƣợng

có trách nhiệm tham gia theo qui định của luật này (Luật BHYT, 2008).

BHYT tự nguyện là chƣơng trình BHYT đƣợc thực hiện ở Việt Nam đến khi

luật BHYT có hiệu lực năm 2009, phi lợi nhuận với mức phí bảo hiểm đồng mức

cho từng nhóm đối tƣợng ở từng khu vực do BHXH Việt Nam thực hiện. Chƣơng

trình bảo hiểm này đƣợc thực hiện theo nguyên tắc tự nguyện (Jahr, 2008).

BHYT chi trả hầu hết các chăm sóc ngoại trú, nội trú tại các cơ sở y tế nhà

nƣớc, ngoại trừ những dịch vụ nằm trong diện hỗ trợ của các chƣơng trình y tế

khác nhƣ HIV/AIDS, các loại thuốc men không nằm trong danh mục thuộc bảo

hiểm do Bộ Y tế qui định, các dịch vụ cao cấp nhƣ phẫu thuật thẩm mỹ, nha khoa

hoặc cai nghiện. Hiện tại, BHYT chi trả khoảng 80% toàn bộ các chi phí chăm sóc

y tế và ngƣời sử dụng trả 20% còn lại. Trừ một số nhóm đối tƣợng đƣợc bảo hiểm

chi trả 100% nhƣ sĩ quan quân đội, ngƣời có công cách mạng, trẻ em dƣới 6 tuổi và

13

95% cho ngƣời nghèo và ngƣời đƣợc hƣởng trợ cấp hàng tháng (Luật BHYT,

2008).

Theo hƣớng dẫn chuyển tuyến bệnh nhân trong thông tƣ qui định của Bộ Y tế

năm 2009 các thành viên tham gia BHYT chỉ có thể sử dụng dịch vụ y tế của

TYTX hoặc bệnh viện nơi đăng ký và phải chuyển tuyến đến bệnh viện tuyến 2,

tuyến 3 (Thông tƣ 10/2009/TT-BYT, 2009). Bệnh nhân đƣợc bảo hiểm tự ý bỏ qua

các cơ sở giới thiệu chuyển tuyến lến cấp cơ sở tuyến cao hơn phải trả một tỉ lệ

cùng chi trả viện phí KCB cao hơn, tùy thuộc vào mức độ mà họ sử dụng dịch vụ y

tế: 30% bệnh viện huyện, 50% bệnh viện tỉnh, 70% bệnh viện trung ƣơng và bệnh

viện đại học (Nghị định 62/2009/NĐ-CP, 2009).

Ở nƣớc ta, quyền đƣợc CSSK của ngƣời dân đã đƣợc quy định trong Hiến

pháp 1992. Quan điểm về công bằng trong CSSK đƣợc thể hiện trong Nghị quyết

số 46/NQ-TW của Bộ Chính trị: “Sức khoẻ là vốn quý nhất của mỗi con ngƣời và

của toàn xã hội. Phát triển BHYT toàn dân, nhằm từng bƣớc đạt tới công bằng

trong CSSK, thực hiện sự chia sẻ giữa ngƣời khỏe với ngƣời ốm, ngƣời giầu với

ngƣời nghèo, ngƣời trong độ tuổi lao động với trẻ em; công bằng trong đãi ngộ đối

với cán bộ y tế”.

2.8. Các nghiên cứu liên quan:

Youxedan (2010) nghiên cứu “về quyết định chi phí chi trả y tế trực tiếp ở

Trung Quốc đã” sử dụng bộ dữ liệu khảo sát dinh dƣỡng và sức khỏe ở Trung Quốc.

Kết quả đã khẳng định mức độ bệnh và tình trạng bệnh là yếu tố quan trọng nhất

quyết định đến chi phí y tế của cá nhân, cá nhân có độ tuổi 65 trở lên sẽ chi tiêu cho

y tế nhiều hơn cá nhân trẻ tuổi, chƣơng trình bảo hiểm có xu hƣớng gia tăng chi phí

y tế.

Yip and Berman (2001) nghiên cứu tác động của bảo hiểm và chi tiêu ở Ai cập,

kết quả chƣơng trình đã gia tăng việc tiếp cận hệ thống y tế và làm giảm chi tiêu y

tế. Nghiên cứu cũng cho thấy hiệu quả tác động không đồng đều giữa các nhóm thu

nhập.

14

Woottipong Satayavongthip (2001) nghiên cứu “quyết định và bất công bằng

trong chi tiêu y tế của các hộ gia đình ở Thái Lan” kết quả chỉ ra rằng gia đình

tham gia bảo hiểm có chi tiêu y tế ít hơn gia đình không tham gia bảo hiểm, yếu tố

nhu cầu: tỉ lệ bệnh tật là yếu tố quyết định của sự chi tiêu y tế và mua dịch vụ y tế;

có sự bất công bằng trong mua dịch vụ y tế của các hộ gia đình ở Thái Lan.

Ardeshir Sepehri & cộng sự nghiên cứu BHYT ở Việt Nam có làm giảm gánh

nặng tài chính gia đình không? Sử dụng số liệu điều tra mức sống hộ gia đình

1993,1998, kết quả chi tiêu y tế có gia tăng với thu nhập, ngƣời giàu nhất chi tiêu

gấp 5,7 lần so với ngƣời nghèo nhất (1.299.000VNĐ so với 228.000VNĐ). Ngƣời

có BHYT có xu hƣớng chi tiêu ít hơn cá nhân không có bảo hiểm. Ngƣợc lại cá

nhân ở phân vị khá có BHYT sẽ chi cho y tế nhiều hơn 237% cá nhân không có

BHYT ở nhóm phân vị nghèo nhất. Bệnh nhân có BHYT chi tiêu ít hơn 3% so với

bệnh nhân không có BHYT. Tình trạng hôn nhân, thu nhập, tuổi tác, bệnh tật, tỉ lệ

mắc bệnh, số ngày bệnh tật có ảnh hƣởng đến chi phí y tế. BHYT làm giảm chi tiêu

tiền túi cho ngƣời có thu nhập thấp nhiều hơn ngƣời có thu nhập cao (Ardeshir

Sepehri & cộng sự, 2006).

Một nghiên cứu gần đây của Chaudhuri và cộng sự ở Việt Nam, sử dụng số

liệu của Điều tra mức sống dân cƣ 1992 - 1993, 1997 - 1998 và 2002 đã cho thấy

trong các năm 1992 - 1993 và 1997 - 1998 các số chi trả đã tăng lên khi khả năng

chi trả tăng lên, tuy nhiên hệ quả về gánh nặng tài chính (tỷ lệ chi trả) lại giảm so

với mức tăng của khả năng chi trả, chứng tỏ là hệ thống tài chính y tế trong các

năm này vẫn là kém tiến bộ. Vào năm 2002 thì hệ thống đã tiến bộ với lƣợng chi

trả tăng tỷ lệ thuận với khả năng chi trả. Nghiên cứu này cũng đã chỉ ra rằng những

ngƣời có trình độ văn hóa cao hơn, hoặc sống ở thành thị, là nam giới thƣờng ít cần

tới các dịch vụ chăm sóc y tế, có mức chi trả trực tiếp (OOP) ở mức thấp, trong khi

những ngƣời có gia đình và có con nhỏ dƣới 5 tuổi thƣờng sử dụng dịch vụ y tế

nhiều hơn, và cũng có mức chi trả trực tiếp cao hơn. Ngƣời dân tộc thiểu số cũng có

mức chi trả trực tiếp thấp (Chaudhuri và cộng sự, 2008).

15

Ở Việt Nam, Jowett, Deolalikar và Martinsson (2004) đã kiểm tra tác động của

bảo hiểm y tế tự nguyện vào sự lựa chọn của các nhà cung cấp và các loại hình

chăm sóc. Họ phát hiện ra rằng những ngƣời tham gia bảo hiểm nghèo có xu hƣớng

sử dụng dịch vụ chăm sóc bệnh nhân nội trú hơn so với các cá nhân không có bảo

hiểm nghèo, một sự khác biệt mà không đƣợc tìm thấy ở mức thu nhập cao hơn.

Kết quả nghiên cứu nhận thức của ngƣời dân vùng ĐBSCL về BHYT năm 2011

chỉ ra rằng “Ngƣời dân ở ĐBSCL không sẵn sàng tham gia và sử dụng BHYT trong

mọi trƣờng hợp”. Có bốn lý do chính để tham gia BHYT, đó là: qua kinh nghiệm đã

sử dụng BHYT hoặc đã từng phải điều trị nội trú ở bệnh viện, bắt buộc phải tham

gia, an toàn về tài chính và nhƣ một hình thức làm từ thiện. Nghiên cứu cũng chỉ ra

bốn nguyên nhân không tham gia BHYT là: thiếu hiểu biết và thiếu thông tin, do

thủ tục phức tạp, quyền lợi hạn chế và mệnh giá thẻ BHYT chƣa thực sự phù hợp

với khả năng tài chính của ngƣời dân. Việc sử dụng BHYT đƣợc giải thích là do

hiểu biết về bệnh tật, tin tƣởng vào kết quả điều trị và trình độ của nhân viên y tế,

cơ sở điều trị. Ngƣời dân không sử dụng BHYT vì thời gian chờ đợi lâu, chi phí đi

lại để khám chữa bệnh bằng BHYT rất tốn kém, đôi khi còn đắt hơn chi phí điều trị

(Hội Khoa học Kinh tế y tế Việt Nam, 2011).

ActionAid (2010) báo cáo nghiên cứu tiếp cận của ngƣời nghèo đến dịch vụ y

tế và giáo dục trong bối cảnh xã hội hóa hoạt động y tế và giáo dục tại Việt Nam ở

địa bàn 3 tỉnh Đắc Lắc, Hà Tĩnh và Lai Châu năm 2008 kết quả cho thấy rằng

những đối tƣợng có thu nhập thấp phần lớn lựa chọn cơ sở y tế công đối với các

loại bệnh nặng vì chi phí KCB thấp, độ tin cậy của các cơ sở y tế công cao hơn khi

chữa các loại bệnh nặng và cơ sở này chấp nhận BHYT. Chi phí KCB là rào cản

lớn cản trở việc lựa chọn dịch vụ từ cơ sở KCB ngoài công lập (ActionAid, 2010).

2.9. Khung phân tích của nghiên cứu.

Dựa theo các mô hình lý thuyết và tham khảo các nghiên cứu có liên quan, tác

giả dựa vào số liệu của bộ dữ liệu điều tra mức sống gia đình năm 2012 cho nghiên

16

cứu này để xây dựng khung phân tích “các yếu tố ảnh hƣởng đến chi phí khám chữa

bệnh của cá nhân vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long”. Trong nghiên cứu này sẽ loại

trừ phân tích các yếu tố hành vi của cá nhân trong cuộc sống hằng ngày nhƣ sử

dụng nguồn nƣớc, phƣơng tiện tiếp cận dịch vụ: tivi, máy vi tính, điện thoại cố định

hoặc di động.

Dựa theo mô hình của Andersen đã phân tích ở trên và số liệu điều tra mức

sống hộ gia đình năm 2012, lựa chọn các biến cho khung phân tích. Chi phí KCB sẽ

chịu ảnh hƣởng những đặc điểm: thứ nhất yếu tố nền bao gồm tuổi, giới tính, hôn

nhân, nghề nghiệp, dân tộc, gíao dục, quy mô gia đình; thứ hai yếu tố khả năng bao

gồm thu nhập hộ, thu nhập cá nhân, khu vực, BHYT, hỗ trợ y tế; thứ ba yếu tố nhu

cầu bao gồm: hình thức điều trị bệnh: nội trú, ngoại trú; số lần khám chữa bệnh.

Thứ tƣ sử dụng dịch vụ y tế:

Cơ sở y tế công và cơ sở y tế tƣ nhân. Biến này cũng đại diện cho giá cả dịch vụ

y tế. Cơ sở y tế tƣ nhân bao gồm lang y, dịch vụ y tế cá thể, phòng khám y tế tƣ

nhân, phòng khám đa khoa khu vực, cơ sở y tế khác, bệnh viện khác, bệnh viện tƣ

nhân. Cơ sở y tế công: trạm y tế xã phƣờng, y tế thôn bản, bệnh viện quận/huyện,

bệnh viện tỉnh thành phố, bệnh viện nhà nƣớc khác, bệnh viện trung ƣơng.

Các loại hình cơ sở y tế đƣợc phân theo cấp độ đại diện cho mức độ tiếp cận

dịch vụ y tế (khoảng cách gần đến xa) và chất lƣợng dịch vụ y tế (thấp đến cao).

Đƣợc chia làm 5 cấp:

Cấp 1: Lang y, dịch vụ y tế cá thể. Cấp 2: trạm y tế xã phƣờng, y tế thôn bản,

phòng khám y tế tƣ nhân. Cấp 3: phòng khám đa khoa khu vực, bệnh viện

quận/huyện, cơ sở y tế khác. Cấp 4: bệnh viện tỉnh thành phố, bệnh viện tƣ nhân,

bệnh viện nhà nƣớc khác, bệnh viện khác. Cấp 5: bệnh viện trung ƣơng.

17

Khung phân tích của nghiên cứu

Sơ đồ 2.2: Khung phân tích các yếu tố ảnh hƣởng đến chi phí khám chữa bệnh của

cá nhân vùng ĐBSCL (dựa theo khung phân tích của Andersen, 1995).

TÓM TẮT CHƢƠNG 2:

Nội dung chƣơng 2 trình bày các định nghĩa và cơ sở lý thuyết mà nghiên cứu

ứng dụng nhƣ lý thuyết nhu cầu chăm sóc sức khỏe, hành vi tìm kiếm dịch vụ y tế,

các mô hình hành vi tìm kiếm và sử dụng dịch vụ y tế. Mô hình hành vi tìm kiếm và

sử dụng dịch vụ y tế của Andersen bao gồm bốn thành phần chính: yếu tố môi

trƣờng bên trong và bên ngoài hệ thống y tế, yếu tố cá nhân, hành vi sức khỏe, kết

quả và đánh gía dịch vụ y tế; mô hình chi tiêu và sử dụng dịch vụ y tế. Chƣơng này

cũng tóm tắt các nghiên cứu có liên quan. Dựa trên các lý thuyết nêu ở trên, mô

hình tìm kiếm và sử dụng dịch vụ y tế của Andersen, đã đƣợc sử dụng ở Bắc Mỹ để

lựa chọn các biến giải thích cho khung phân tích các yếu tố ảnh hƣởng đến chi phí

khám chữa bệnh của cá nhân vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long bao gồm: yếu tố

nền, yếu tố khả năng, yếu tố nhu cầu và quyết định sử dụng dịch vụ y tế.

18

CHƢƠNG 3: PHƢƠNG PHÁP VÀ DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU

Sau khi trình bày xây dựng khung phân tích các yếu tố ảnh hƣởng cá nhân đến

chi tiêu KCB vùng ĐBSCL ở chƣơng 2, chƣơng 3 trình bày cách thức tiến hành xây

dựng mô hình nghiên cứu thông qua lựa chọn mô hình kinh tế chi phí KCB cá nhân

vùng ĐBSCL, đồng thời xem xét các biến đại diện đƣa vào mô hình.

3.1. Mô hình kinh tế lƣợng:

Do dữ liệu chi phí KCB có một số lƣợng lớn là 0, không phản ánh đƣợc độ lệch

đúng của phân phối chuẩn. Những ngƣời không có chi phí KCB do không có bệnh

hoặc không có tìm đến sự chăm sóc y tế đều có chi phí bằng 0.

Một số phƣơng pháp tồn tại về mô hình dữ liệu chi phí y tế. Đầu tiên dữ liệu chi

phí có thể ƣớc tính bằng bình phƣơng bé nhất (OLS). OLS có lợi thế là dễ dàng thực

hiện và có thể dự toán trên qui mô tiền tệ ban đầu. OLS có nhƣợc điểm có thể sinh

ra dự đoán âm, điều này là vô nghĩa đối với các dữ liệu chi phí. Do hiện diện các

biến ngẫu nhiên, các giả định cổ điển cho OLS bị vi phạm. Các hệ số sẽ bị thiên

lệch nhƣng ƣớc lƣợng sẽ không hiệu quả, tức là OLS sẽ không thể tuyến tính tốt

nhất với các ƣớc lƣợng không thiên lệch khi biến ngẫu nhiên đƣợc hiện diện. Các

sai số chuẩn thƣờng quá thấp và t thống kê quá lớn. Đây là vấn đề đặc biệt khi dữ

liệu nhỏ và các quan sát bằng 0. Phƣơng pháp tiếp cận là chuyển thành log của biến

phụ thuộc và áp dụng OLS. Sự chuyển đổi này đạt đƣợc phân phối bình thƣờng, gia

tăng độ mạnh (robust) và cải thiện độ chính xác. Trong khi log chuyển đổi có thể

giải quyết các vấn đề về độ lệch (skewness) và làm giảm các vấn đề của biến ngẫu

nhiên và độ nhọn (kurtosis), ƣớc lƣợng không tính trên quy mô tiền tệ gốc và phải

chuyển đổi liên quan khi có nhu cầu đƣợc áp dụng. Lũy thừa đơn thu đƣợc không

cung cấp đƣợc giá trị trung bình toán học của chi phí nhƣng nó có ý nghĩa về trung

bình hình học của chi phí. Mô hình log OLS, nghĩa toán học là log của chi phí, nó

cũng là ý nghĩa hình học. Nó đƣợc chứng minh rằng log của trung bình không bằng

19

trung bình của log (Glick et al, 2007). Một vấn đề khác của việc sử dụng log OLS là

log chi phí 0 không đƣợc định nghĩa (Glick et al, 2007).

Để cho kết quả hồi quy bằng phƣơng pháp OLS tốt nhất ta cần xem xét bộ dữ

liệu có hiện tƣợng đa cộng tuyến, phƣơng sai thay đổi hay không?

Cách kiểm tra hiện tƣợng đa cộng tuyến: Có nhiều cách để kiểm tra hiện tƣợng

đa cộng tuyến. Cách kiểm tra áp dụng thông thƣờng trong các mô hình nghiên cứu:

Kiểm tra các hệ số tƣơng quan từng đôi (pair-wise correlations) giữa các biến

hồi qui độc lập: một qui tắc kinh nghiệm khác đƣợc nêu ra là nếu hệ số tƣơng quan

từng đôi hoặc bậc 0 giữa hai biến hồi qui độc lập cao, trên 0.8, thì đa cộng tuyến trở

thành một vấn đề nghiêm trọng (Damodar N. Gujarati, 2008).

Hệ số phóng đại phƣơng sai (VIF): giá trị VIF càng lớn thì biến càng “phức

tạp” hoặc càng cộng tuyến cao. Nhƣ một qui tắc kinh nghiệm, nếu VIF của một biến

vƣợt quá 10 thì có hiện tƣợng đa cộng tuyến (Damodar N. Gujarati, 2008).

Hiện tƣợng phƣơng sai thay đổi đƣợc khắc phục bởi kỹ thuật ƣớc lƣợng sai số

chuẩn mạnh (robust) sau câu lệnh stepwise (Oscar Torres-Reyna, 2007).

3.2. Mô hình nghiên cứu thực nghiệm

Biến chi phí KCB đƣợc xác định trực tiếp theo số liệu khảo sát mức sống dân

cƣ của Tổng cục thống kê năm 2012. Chi phí KCB đƣợc tính các khoản chi cho

KCB bao gồm chi phí KCB ngoại trú, nội trú, chi mua BHYT, thuốc và các dụng cụ

y tế. Các chi phí đi lại, ăn ở đƣợc loại trừ trong nghiên cứu này.

Chi phí KCB sẽ chịu ảnh hƣởng những đặc điểm: một là đặc điểm nền bao gồm

tuổi, giới tính, hôn nhân, nghề nghiệp, dân tộc, giáo dục, quy mô. Hai là đặc điểm

khả năng bao gồm thu nhập cá nhân, BHYT, khu vực, thu nhập hộ, hỗ trợ y tế. Ba là

nhu cầu bao gồm số lần KCB, hình thức điều trị. Bốn là quyết định sử dụng dịch vụ

y tế bao gồm loại hình cơ sở y tế, cơ sở y tế công-tƣ. Bên cạnh đó, tác giả sử dụng

biến phụ thuộc là hàm logarit tự nhiên của chi phí KCB. Biến thu nhập đƣợc đo

lƣờng bởi hàm logarit tự nhiên thu nhập bình quân, kế thừa từ kinh nghiệm sử dụng

20

logarit cho biến chi tiêu trong các mô hình chi tiêu y tế của Ardeshir Sepehri và cộng

sự (2006) và Budi Aji et al (2013).

Mô hình cụ thể dƣới dạng toán học đƣợc viết tổng quát nhƣ sau:

Ln(CPKCB) = β0 + β1TUOI + β2GIOITINH + β3HONNHAN +

β4NGHENGHIEP + β5DANTOC + β6QUYMO + β7GIAODUC + β8KHUVUC +

β9TNCN + β10ln(THUNHAPHO) + β11BHYT + β12HTYT + β13SOLANKCB +

β14DIEUTRINOITRU + β15CSYT + β16CSTU + ui

Trong đó CPKCB là chi phí khám chữa bệnh

TUOI: tuổi, GIOITINH: giới tính, HONNHAN: hôn nhân, NGHENGHIEP: nghề

nghiệp, DANTOC: dân tộc, QUYMO: quy mô gia đình, GIAODUC: giáo dục,

KHUVUC: khu vực, TNCN: thu nhập cá nhân, THUNHAPHO: thu nhập hộ,

BHYT: BHYT, HTYT: Hỗ trợ y tế, SOLANKCB: Số lần KCB,

DIEUTRINOITRU: hình thức điều trị, CSYT: Loại hình CSYT, CSTU: Cơ sở y tế

công-tƣ, βi: các vectơ tham số ƣớc lƣợng.

ui: sai số

Những tham số trong mô hình trên sẽ ƣớc lƣợng bằng phƣơng pháp bình

phƣơng bé nhất (OLS). Phần tiếp theo tác giả sẽ giải thích các khái niệm liên quan

và sẽ thảo luận các biến số đƣợc lựa chọn để sử dụng mô hình.

3.3. Dữ liệu nghiên cứu.

Dữ liệu của nghiên cứu này đƣợc trích xuất từ bộ số liệu khảo sát mức sống dân

cƣ Việt Nam năm 2012 (VHLSS 2012) do Tổng Cục Thống kê thực hiện. Dữ liệu

chỉ trích vùng Đồng bằng sông Cửu Long với các cá nhân từ 18 tuổi trở lên đang

sinh sống và làm việc tại khu vực ĐBSCL, có tham gia hoặc không tham gia

BHYT tự nguyện (các loại BHYT khác sẽ đƣợc loại trừ). Kiểm tra sức khỏe, tiêm

phòng không đƣợc BHYT chi trả nên cũng đƣợc loại trừ trong nghiên cứu này.

21

Dữ liệu điều tra đƣợc trích từ các mục trong VHLSS bao gồm:

Mục 1: Một số đặc điểm nhân khẩu học cơ bản liên quan đến mức sống.

Mục 2: Giáo dục.

Mục 3: Y tế.

Mục 4: Thu nhập.

Ttchung: Tổng chỉ số chung

Tuy nhiên trong quá trình phân tích và xử lý số liệu, tác giả đã lọc bỏ một số

quan sát không đủ thông tin. Sau khi lọc bỏ tổng số quan sát tiến hành chạy mô hình

là 1192 quan sát.

22

Bảng 3.1: Thông tin nguồn dữ liệu đƣợc trích lọc.

Nguồn

Rút trích

Tên biến

Giải thích

thunhapbq

THUNHAPHO

Thu nhập hộ

dantoc

DANTOC

Dân tộc

ttchung

tsnguoi

QUYMO

Quy mô hộ

ttnt

KHUVUC

Khu vực

m1ac5

TUOI

Tuổi

Mục 1

m1ac2

GIOITINH

Giới tính

m1ac6

HONNHAN

Hôn Nhân

Mục 2 m1ac6

GIAODUC

Giáo dục

m3c10

BHYT

Bảo hiểm y tế

m3c5b,

CPKCB

Chi phí KCB

m3c6b, m3c11,

m3c15

HTYT

Hỗ trợ y tế

Mục 3

m3c5a, m3c6a

SLKCB

Số lần KCB

m3c5a, m3c6a ĐIEUTRINOITRU Hình thức điều trị

m3c3b

CS

Cơ sở y tế

m3c3b

CSTU

CSYT công –tƣ

Mục 4 m4ac11,

TNCN

Thu nhập cá nhân

m4ac23

m4ac28

m4acm

NGHENGHIEP

Nghề nghiệp

23

3.4. Các định nghĩa và lựa chọn biến

3.4.1. Hộ gia đình

Hộ gia đình là một tế bào của xã hội, là một trong những đơn vị ảnh hƣởng đến

quyết định sản xuất và đầu tƣ của nền kinh tế. Theo điều 106 Bộ luật dân sự (2005)

định nghĩa hộ gia đình mà các thành viên có tài sản chung, cùng đóng góp công sức

để hoạt động kinh tế chung trong sản xuất lâm, ngƣ nghiệp hoặc một số lĩnh vực

kinh doanh khác do pháp luật qui định và là chủ thể khi tham gia quan hệ dân sự

thuộc các lĩnh vực này.

3.4.2. Chi phí khám chữa bệnh

Chi phí KCB là tổng số tiền của cá nhân phải chi cho tất cả các khoản có liên

quan đến y tế, bao gồm chi phí khám, chữa bệnh, có thể là các khoản chi trả trƣớc

khi bị ốm (ví dụ: mua BHYT) hoặc chi trực tiếp từ tiền túi khi sử dụng dịch vụ (ví

dụ: trả viện phí từ tiền túi).

3.4.3. Yếu tố nền

3.4.3.1. Tuổi

Tuổi là yếu tố nền quan trọng ảnh hƣởng đến chi phí khám chữa bệnh. Khi

trƣởng thành, tuổi càng cao thì chi phí KCB càng tăng. Chi phí chăm sóc sức khỏe

tăng mạnh nhất ở nhóm tuổi 65-85 (Gray, 2004).

3.4.3.2. Giới tính:

Đặc điểm sinh lý giữa nam và nữ khác nhau, có những căn bệnh đặc trƣng riêng

theo giới tính. Lối sống của hai giới một số điểm cũng khác nhau. Do đó, giới tính

có thể ảnh hƣởng đến chi phí KCB. Giới tính là biến giả: 1: nam, 0: nữ.

3.4.3.3. Hôn nhân:

Ngƣời kết hôn có một số hành vi lối sống khác ngƣời độc thân, góa, ly dị. Biến

hôn nhân là biến giả: 1: kết hôn, 0: khác

24

3.4.3.4. Nghề nghiệp

Đồng Bằng Sông Cửu Long đƣợc xem là vƣơng quốc của nông nghiệp, nên các

công việc chủ yếu ở đây là nông lâm thủy sản. Do đặc thù của ngành này, phải tiếp

xúc với các hóa chất: thuốc trừ sâu, hóa chất khử trùng v.v.Việc tiếp xúc với các

hóa chất thƣờng xuyên sẽ ảnh hƣởng nhiều đến tình trạng sức khỏe của cá nhân. Kết

quả nghiên cứu của Trần Đăng Khoa (2013) ở huyện Nhƣ Xuân, Thanh Hóa cho

thấy nghề nông lâm nghiệp thủy sản có tỉ lệ bệnh cao nhất. Biến nghề nghiệp là biến

giả: 1: nghề nông lâm thủy sản, 0: nghề khác.

3.4.3.5. Dân tộc

Việt Nam là nƣớc có nhiều dân tộc, với mỗi dân tộc có nhiều tập quán, quan

điểm sống và nhận thức CSSK cũng khác nhau. Biến dân tộc đƣợc thể hiện theo

dạng biến giả, với quy ƣớc là 1 là dân tộc Kinh và 0 là các dân tộc khác.

3.4.3.6. Quy mô:

Quy mô hộ gia đình là tổng số ngƣời trong một hộ. Quy mô hộ gia đình cũng có

thể ảnh hƣởng đến chi phí KCB của cá nhân.

3.4.3.7. Giáo dục

Giáo dục tốt cho kiến thức chăm sóc sức khỏe tốt hơn, giảm việc sử dụng dịch

vụ y tế và làm tăng tính tự chăm sóc cho bản thân. Giáo dục tốt hơn có thể dẫn đến

thu nhập, vệ sinh, dinh dƣỡng, và tiếp cận với dịch vụ y tế tốt hơn. Hơn nữa, các cá

nhân có học vấn cao có thể đánh giá các dịch vụ y tế và lựa chọn dịch vụ y tế tốt

hơn.

3.4.4. Yếu tố khả năng:

3.4.4.1. Thu nhập của hộ:

Thu nhập của hộ gia đình: Thu nhập của hộ là toàn bộ số tiền và giá trị hiện

vật qui thành tiền sau khi đã trừ chi phí sản xuất mà hộ và các thành viên của hộ

nhận đƣợc trong một thời gian nhất định, bao gồm thu từ tiền công, tiền lƣơng; thu

từ sản xuất nông lâm nghiệp, thủy sản (đã trừ chi phí sản xuất và thuế sản xuất); thu

25

từ sản xuất ngành nghề phi nông lâm nghiệp, thủy sản (đã trừ chi phí sản xuất và

thuế sản xuất), thu khác đƣợc tính vào thu nhập (không tính tiền rút tiết kiệm, bán

tài sản, vay thuần túy, thu nợ và các khoản chuyển nhƣợng vốn nhận đƣợc) (Tổng

Cục Thống kê, 2013).

Thu nhập bình quân đầu ngƣời là chỉ tiêu kinh tế - xã hội quan trọng phản ánh

“mức thu nhập và cơ cấu thu nhập của các tầng lớp dân cƣ”. Thu nhập bình quân

của hộ là nguồn hỗ trợ quan trọng trong chi tiêu KCB của cá nhân.

Tổng thu nhập của hộ dân cƣ trong năm Thu nhập bình = quân đầu ngƣời 1 (VND) = tháng (VNĐ/ngƣời ) 12 x (Số nhân khẩu bình quân năm của hộ)

3.4.4.2. Thu nhập cá nhân

Thu nhập của cá nhân có ảnh hƣởng đến tiếp cận và sử dụng dịch vụ KCB, khi

cá nhân có thu nhập cao thì họ quan tâm đến sức khỏe nhiều hơn và cũng sẽ có khả

năng sử dụng nhiều dịch vụ KCB hơn, có điều kiện sử dụng dịch vụ với giá cả cao

hơn, chất lƣợng dịch vụ KCB tốt hơn. Vùng ĐBSCL, công việc chủ yếu là nông

lâm thủy sản, cả gia đình đều tham gia vào sản xuất nông nghiệp, thủy sản cho gia

đình. Loại hình công việc này thu nhập theo mùa vụ nên không thể hiện đƣợc thu

nhập của cá nhân ổn định theo tháng, có khi thu hoạch mùa không đƣợc giá có thể

lỗ, chỉ thể hiện thu nhập chung của hộ. Do đó, thu nhập cá nhân chọn biến giả 1:

thu nhập cá nhân ổn định, 0: thu nhập cá nhân không ổn định.

26

3.4.4.3. Bảo hiểm y tế

BHYT là biến nhân tố khả năng quan trọng tác động đến chi phí KCB. BHYT

là nguồn hỗ trợ cho cá nhân và gia đình trong việc chi tiêu KCB. Biến BHYT là

biến giả 0: không tham gia BHYT, 1: có tham gia BHYT

3.4.4.4. Hỗ trợ y tế

Hỗ trợ y tế là chiến lƣợc thúc đẩy nhu cầu thành công trong việc tăng cƣờng

tiếp cận các dịch vụ y tế đồng nghĩa với với việc gia tăng chi phí KCB. Một số quốc

gia nhƣ Braxin, Mexico chƣơng trình hỗ trợ y tế tiếp cận hàng triệu hộ gia đình, yêu

cầu tuân thủ các điều kiện nhƣ: tham gia chăm sóc y tế và hƣớng vào ngƣời nghèo

(UNDP, 2011). Biến hỗ trợ y tế là biến giả: 0: không có hỗ trợ, 1: có hỗ trợ y tế

3.4.4.5. Khu vực:

Khu vực thể hiện ở địa chỉ đăng ký thƣờng trú của hộ và địa chỉ này nằm ở

nông thôn hay thành thị. Nghiên cứu ở Indonesia, chi phí y tế gia tăng đối với ngƣời

sống ở thành thị (Chernichovsky & Meesook, 1986). Đây cũng là một kiểu biến giả

đƣợc quy ƣớc là 1 tại thành thị và 0: ở nông thôn.

3.4.5. Yếu tố nhu cầu

3.4.5.1. Số lần khám chữa bệnh:

Số lần KCB phản ánh tình trạng bệnh và phƣơng pháp điều trị của một cá nhân.

Số lần KCB càng nhiều thì chi phí KCB càng cao.

3.4.5.2. Hình thức điều trị:

Có hai hình thức điều trị : ngoại trú và nội trú. Hình thức điều trị có ảnh hƣởng

rất lớn đến chi phí KCB đặc biệt là hình thức điều trị nội trú. Hình thức điều trị là

biến giả 0: ngoại trú, 1: nội trú

27

3.4.6. Sử dụng dịch vụ y tế

3.4.6.1. Loại hình CSYT:

Loại hình CSYT đƣợc phân loại theo các cấp thể hiện khả năng tiếp cận dịch vụ

y tế (khoảng cách gần đến xa) và chất lƣợng của dịch vụ y tế (thấp đến cao). Khả

năng tiếp cận dịch vụ y tế và chất lƣợng dịch vụ y tế cũng ảnh hƣởng nhiều đến chi

phí KCB. Biến loại hình cơ sở y tế cũng là biến giả.

Các loại hình cơ sở y tế đƣợc phân theo cấp độ đại diện cho mức độ tiếp cận

dịch vụ y tế (khoảng cách) cũng nhƣ chất lƣợng dịch vụ y tế. Cấp 1: lang y, dịch vụ

y tế cá thể. Cấp 2: trạm y tế xã phƣờng, y tế thôn bản, phòng khám y tế tƣ nhân. Cấp

3: phòng khám đa khoa khu vực, bệnh viện quận/huyện, cơ sở y tế khác. Cấp 4:

bệnh viện tỉnh thành phố, bệnh viện tƣ nhân, bệnh viện nhà nƣớc khác, bệnh viện

khác. Cấp 5: bệnh viện trung ƣơng.

3.4.6.2. Cơ sở y tế công – cơ sở y tế tư:

CSYT công phản ánh giá cả ở dịch vụ y tế công khác với dịch vụ y tế tƣ nhân.

Dịch vụ y tế công đƣợc sự hỗ trợ ngân sách nhà nƣớc nên giá tƣơng đối thấp hơn

dịch vụ y tế tƣ nhân hoạt động với mục đích lợi nhuận. Giá cả dịch vụ y tế ảnh

hƣởng rất lớn đến chi phí KCB. Biến này cũng là biến giả. Cơ sở y tế tƣ nhân: lang

y, dịch vụ y tế cá thể, phòng khám y tế tƣ nhân, phòng khám đa khoa khu vực, cơ sở

y tế khác, bệnh viện khác, bệnh viện tƣ nhân. Cơ sở y tế nhà nƣớc: trạm y tế xã

phƣờng, y tế thôn bản, bệnh viện quận/huyện, bệnh viện tỉnh thành phố, bệnh viện

nhà nƣớc khác, bệnh viện trung ƣơng.

28

3.5 Mô tả biến

Bảng 3.2: Bảng tổng hợp các biến trong mô hình

Tên biến Mô tả biến Thang đo của biến Dấu kỳ vọng

Biến phụ thuộc

ln CPKCB ln chi phí KCB

Biến độc lập

Biến nền

TUOI Tuổi số tuổi +/-

GIOITINH Giới tính 1: Nam, 0: Nữ +/-

HONNHAN Hôn nhân 1:Kết hôn, 0: khác +

NGHENGHIEP Nghề nghiệp 1: nông lâm thủy sản +/-

0: nghề khác

DANTOC Dân tộc 1: Kinh, 0: Khác +/-

QUYMO Quy mô số ngƣời trong hộ +/-

GIAODUC Giáo dục số năm đi học +/-

Biến khả năng

1:thành thị, 0: nông +/-

KHUVUC Khu vực thôn

TNCN Thu nhập cá nhân 1: thu nhập ổn định +/-

0: thu nhập không ổn

29

định

lnTHUNHAPHO ln Thu nhập hộ +/-

1: có BHYT, 0: không +/-

BHYT Bảo hiểm y tế có

1: có HTYT, 0: không +

có HTYT Hỗ trợ y tế

Biến nhu cầu

SOLANKCB Số lần KCB Số lần KCB +

ĐIÊUTRINOITRU Hình thức điều trị 1:Nội trú, 0: Ngoại trú +

Biến sử dụng dịch vụ

Loại hình CSYT

Cơ sở y tế cấp 2 1: CSYT2, 0: khác + CS2

Cơ sở y tế cấp 3 1: CSYT3, 0: khác + CS3

Cơ sở y tế cấp 4 1: CSYT4, 0: khác + CS4

Cơ sở y tế cấp 5 1: CSYT5, 0: khác + CS5

CSTU Cơ sở y tế công- tƣ 1: CSYT Tƣ +

0: CSYT Công

30

TÓM TẮT CHƢƠNG 3

Chƣơng này trình bày cách thức tiến hành xây dựng mô hình nghiên cứu thông

qua lựa chọn mô hình kinh tế chi phí KCB cá nhân vùng ĐBSCL, cũng đồng thời

nêu lên các trích lọc dữ liệu cho nghiên cứu.

Trong chƣơng này, tác giả đã trình bày cơ sở của các nhân tố quyết định cá

nhân vùng ĐBSCL đƣợc chọn lựa để xem xét ảnh hƣởng đến chi phí KCB. Chi phí

KCB sẽ chịu ảnh hƣởng những đặc điểm: một là đặc điểm nền bao gồm tuổi, giới

tính, hôn nhân, nghề nghiệp, dân tộc, giáo dục. Hai là đặc điểm khả năng bao gồm

thu nhập, BHYT, khu vực, thu nhập hộ, hỗ trợ y tế. Ba là nhu cầu bao gồm số lần

KCB, hình thức điều trị. Bốn là quyết định sử dụng dịch vụ y tế bao gồm loại hình

cơ sở y tế, cơ sở y tế công-tƣ.

31

CHƢƠNG 4: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN

Mục đích của chƣơng này trình bày tổng quan chi tiêu y tế và tình hình sử dụng

BHYT ở Việt Nam. Đồng thời, trình bày kết quả ƣớc lƣợng các nhân tố tác động

đến quyết định chi tiêu KCB của các cá nhân vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long từ

các kết quả ƣớc lƣợng mô hình đã lập theo khung phân tích. Nội dung tập trung vào

bốn phần. Thứ nhất trình bày tổng quan chi tiêu y tế và tình hình sử dụng BHYT ở

Việt Nam. Thứ hai trình bày chi tiết mô hình ƣớc lƣợng. Thứ ba trình bày các kết

quả ƣớc lƣợng cùng với các kết quả kiểm định mô hình. Cuối cùng là phân tích từng

yếu tố có ảnh hƣởng đến chi tiêu KCB của các cá nhân khu vực đồng bằng Sông

Cửu Long.

4.1. Tổng quan chi tiêu y tế và tình hình sử dụng BHYT ở Việt Nam.

4.1.1. Tổng quan về chi tiêu y tế

Chi tiêu y tế bình quân đầu ngƣời của Việt Nam năm 2011 đạt 95 USD tƣơng

đƣơng với Indonexia và Phillipin, thấp hơn so với Thái Lan (202 USD), Malaysia

(384 USD), Singapore (2144 USD) nhƣng cao hơn mức khuyến nghị của WHO

cho các nƣớc thu nhập thấp là trên 60USD/ ngƣời/năm vào năm 2015 (Jahr, 2013).

Tổng chi y tế trên tổng GDP của Việt Nam tăng từ 4,9% năm 1998 lên 6,6% trong

năm 2012 cao hơn các quốc gia có thu nhập trung bình thấp (4,5%). Chi phí y tế tƣ

chiếm tỉ lệ lớn nhất trong tổng chi tiêu y tế 54,8% năm 2012. Tỉ lệ chi trả từ tiền

túi của Việt Nam đã giảm từ 80% năm 2000 xuống còn 49% năm 2012 thấp hơn

các quốc gia có thu nhập trung bình thấp (53,4%) (WHO, 2014). Phần lớn chi từ

tiền túi trong KCB là chi phí tự điều trị và chi phí cho dịch vụ tƣ nhân không đƣợc

BHYT chi trả. Tỉ lệ chi trả từ tiền túi lớn sẽ làm cho các hộ gia đình rơi vào thảm

họa nghèo hóa.

Theo số liệu thống kê của Tổng Cục Thống kê, ta có thể thấy chi tiêu bình

quân cho y tế của cá nhân có sự khác nhau rõ rệt giữa các vùng kinh tế. Thấp nhất

32

là các vùng Tây Bắc và cao nhất là vùng Đông Bằng Sông Hồng. Nhƣng nhìn

chung thì chi tiêu cho y tế có xu hƣớng liên tục tăng qua các năm. Ngƣợc lại, tỉ

trọng giữa chi tiêu cho y tế trong tổng chi tiêu của của cá nhân có sự biến động

qua các năm. Từ năm 2008 đến 2012 thì có xu hƣớng giảm. Riêng Đồng bằng

sông Cửu Long có tỉ trọng chi cho y tế cao nhất nƣớc qua các năm. Tỉ trọng chi

tiêu y tế năm 2012 thấp nhất là vùng Đông Nam Bộ (4,1%), cao nhất vùng Đồng

Bằng Sông Cửu Long (6,7%) (Bảng 4.1, Hình 4.1)

Bảng 4.1: Chi tiêu y tế giữa các vùng kinh tế xã hội ở Việt Nam năm 2008-

2012 (nghìn đồng)

Vùng Năm 2008 Năm 2010 Năm 2012

Cả nƣớc 62 45

Đồng bằng sông Hồng 74 78 98 43

Đông Bắc 41 63 31

Tây Bắc Bắc trung bộ 40 51 46 64 23 35

Duyên hải Nam Trung Bộ 53 69 39

Tây nguyên 55 66 43

Đông Nam bộ 57 82 69

Đồng bằng sông Cửu Long 62 84 50

Nguồn: Tổng Cục Thống Kê, 2013

33

Hình 4.1: Tỉ trọng chi tiêu y tế giữa các vùng kinh tế xã hội ở Việt Nam năm 2008-

2008

2010

9 8 7 6 5 4 3 2 1 0

2012

2012 (%)

Nguồn: Tổng Cục Thống Kê, 2013

Thu nhập năm 2012 của ngƣời dân ở khu vực ở nông thôn (1,58 triệu đồng)

thấp hơn khu vực thành thị (2,99 triệu đồng), tuy nhiên tỉ lệ chi tiêu cho y tế nông

thôn (5,7%) cao hơn thành thị (4,7%). Điều này cho thấy các hộ gia đình ở nông

thôn có xu hƣớng nghèo hóa do chi phí y tế nhiều hơn các hộ gia đình ở thành thị.

Tỉ trọng chi tiêu cho y tế trong tổng chi tiêu không phải lƣơng thực thực phẩm,

vùng ĐBSCL năm 2012 chiếm tỉ lệ cao nhất nƣớc (10,9%), cả nƣớc (8,6%), thấp

nhất vùng Đông Nam Bộ (6,1%) (Tổng cục Thống kê, 2013). Điều này cho thấy

vùng ĐBSCL có nguy cơ nghèo hóa do chi phí y tế gây ra cao nhất nƣớc.

4.1.2. Tình hình tham gia BHYT của ngƣời dân

Năm 2011, có 57,08 triệu ngƣời tham gia BHYT chiếm tỉ lệ 65% dân số, năm

2012 có khoảng 59,31 triệu ngƣời tham gia BHYT, chiếm khoảng 66,8% dân số.

Phạm vi bảo hiểm đối với các dịch vu KCB tƣơng đối đầy đủ từ dịch vụ KCB đến

phục hồi chức năng ở các tuyến y tế. Năm 2011, tần suất sử dụng thẻ BHYT đi

KCB là 2,02 lƣợt/ngƣời, cứ 100 ngƣời thì có 15,6 lƣợt điều trị nội trú trong năm

(Jahr, 2013). Một tỉ lệ cao trong nhóm dân cƣ không có thẻ BHYT đặc biệt là

những ngƣời lao động không đủ điều kiện đƣợc trợ cấp và không đƣợc hƣởng

34

chƣơng trình BHYT bắt buộc. Số liệu ở hình 4.2, hình 4.3 cho thấy tỉ lệ tham gia

của BHYT tự nguyện vẫn còn thấp, chỉ đạt 26% năm 2011, do chi phí quá cao

và/hoặc giá trị của BHYT đƣợc cho là không tƣơng xứng với chi phí tham gia

(WB, 2013).

Hình 4.2: Cơ cấu các nhóm đối tƣợng tham gia BHYT ở Việt Nam năm 2012

Nguồn: Vụ bảo hiểm y tế, Bộ Y tế năm 2013, trích từ Jahr (2013)

Hình 4.3: Tỉ lệ bao phủ BHYT theo các nhóm đối tƣợng tham gia ở Việt Nam

năm 2011

Nguồn: Bộ Y tế, năm 2013, trích từ Jahr (2013)

35

4.1.3. Vai trò của BHYT đối với chi tiêu y tế của cá nhân

Tại Việt Nam, hệ thống BHYT đƣợc bắt đầu thực hiện năm 1992 nhằm huy

động các nguồn lực và tạo ra một cơ chế chi trả thích hợp hơn cho các dịch vụ.

Các nguồn lực tài chính do hệ thống BHYT cung cấp đƣợc nguồn tài chính công

và có một vai trò hết sức quan trọng trong việc đảm bảo sự công bằng trong các

đóng góp tài chính thông qua một hệ thống ngăn ngừa rủi ro (PAHE, 2011).

BHYT hoạt động theo nguyên tắc chia sẻ rủi ro, số đông bù số ít, ngƣời khỏe hỗ

trợ cho ngƣời bệnh. Ngƣời tham gia BHYT khi bị rủi ro về sức khỏe đƣợc thanh

toán chi phí KCB với nhiều mức khác nhau tại các cơ sở y tế.

BHYT đang đóng vai trò ngày càng quan trọng trong việc hỗ trợ chi trả chi phí

KCB. BHYT giúp giảm rủi ro tài chính trƣớc những nguy cơ bệnh tật không thể

lƣờng trƣớc đƣợc. Độ bao phủ BHYT trong những năm gần đây tăng lên nhanh

chóng. Nguyễn Việt Cƣờng đã nhận định BHYT đang đóng một vai trò tích cực

giúp ngƣời dân tăng khả năng tiếp cận với các dịch vụ y tế. Việc tham gia của ngƣời

dân đối với BHYT có mối tƣơng quan với số lần thăm khám (nội trú, ngoại trú).

Tuy nhiên, từ góc độ ngƣời sử dụng, chất lƣợng của dịch vụ, sự chậm trễ trong điều

trị và thái độ của nhân viên cung cấp dịch vụ y tế đang là rào cản của việc mua và

sử dụng BHYT (UNDP, 2011).

4.2. Các yếu tố tác động đến chi tiêu cho khám chữa bệnh cá nhân :

Triển khai mô hình nghiên cứu ở chƣơng 3, mô hình hồi quy tổng thể để phát

hiện các yếu tố tác động đến chi tiêu khám chữa bệnh cá nhân:

Ln(CPKCB) = β0 + β1TUOI + β2GIOITINH + β3HONNHAN +

β4NGHENGHIEP + β5DANTOC + β6QUYMO + β7GIAODUC+ β8KHUVUC +

β9TNCN + β10ln(THUNHAPHO) + β11BHYT + β12HTYT + β13SOLANKCB +

β14DIEUTRINOITRU + β15CS2 + β16CS3 + β17CS4 + β18CS5 + β19CSTU + ui

Biến CS1 làm biến cơ sở.

36

4.2.1. Chi tiêu khám chữa bệnh của cá nhân trong bộ dữ liệu khảo sát

Trong dữ liệu khảo sát ta thấy chi phí KCB cao nhất là 1 triệu đồng/tháng, chi

phí KCB bình quân 91,3 ngàn đồng/tháng, chi phí KCB cao nhất gấp 11 lần chi phí

KCB bình quân, quy mô gia đình bình quân 4,4 ngƣời/hộ cao nhất 11 ngƣời/ hộ,

thấp nhất 1 ngƣời/hộ, tuổi bình quân 45,4 cao nhất 85 tuổi thấp nhất 18 tuổi, trình

độ giáo dục tƣơng đối thấp trung bình lớp 6, cao nhất đại học, thấp nhất không biết

chữ, số lần KCB bình quân ngƣời có bệnh trong năm 2012: 3,9 lần, cao nhất 51 lần,

thấp nhất 1 lần (Bảng 4.2).

Bảng 4.2: Phân tích bộ dữ liệu khảo sát

Độ lệch Hệ số biến thiên

Trung bình chuẩn Min Max (%) Tên biến

91,3 135,9 1 1.000 148,8 CPKCB

45,4 14,8 18 85 32,6 TUOI

4,4 1,7 1 11 38,6 QUYMO

5,7 3,5 0 16 61,4 GIAODUC

THUNHAPHO 1.937,1 1.309,9 225 9.188 67,6

SLKCB 3,9 5,0 1 51 128,2

4.2.2.Yếu tố nền

4.2.2.1. Tuổi

Theo kết quả ta thấy chi tiêu KCB tăng dần ở độ tuổi 40 trở lên và tăng cao nhất

trong độ tuổi từ 60 tuổi trở lên. Tuổi càng cao thì chi phí càng tăng. Kết quả phân

tích Prob>F:0,001 cũng cho thấy có ý nghĩa thống kê ở mức 5%(Bảng 4.3, phụ lục

4.1). Kết quả so sánh thống kê Bonferroni cho thấy: giữa các nhóm tuổi 1,2,3,4

hoàn toàn không có khác biệt về chi phí KCB. Nhóm 5 có chi phí KCB cao hơn tất

cả các nhóm khác (có ý nghĩa thống kê ở mức ý nghĩa 0,05). Xu hƣớng chung là chi

phí KCB tăng dần theo tuổi, nhƣng chi tiêu gia tăng mạnh ở tuổi từ 60 trở lên.

37

Bảng 4.3: Chi phí KCB bình quân theo độ tuổi

Hệ số biến

Chi phí KCB Độ lệch chuẩn Số quan sát thiên Tuổi

(nghìn đồng/ tháng) %

197 184,9 76,9 142,2 18-29

70,1 241 143,2 100,4 30-39

88,1 287 141,2 124,4 40-49

95,9 258 142,1 136,3 50-59

128,1 209 128,9 165,2 60 trở lên

91,3 1.192 148,8 135,9 Chung

Prob>F:0,0001

4.2.2.2.Giới tính

Kết quả kiểm định ttest Pr (T

chi phí KCB không có sự khác biệt giữa nam giới và nữ giới ở mức ý nghĩa 5%.

Khác biệt chỉ xảy ra ở mức ý nghĩa 10%. Trong bộ dữ liệu khảo sát ta thấy số lƣợng

nữ mắc bệnh nhiều hơn nam: nữ: 58,05%, nam: 41,95%. Tuy nhiên, chi phí KCB

của nam cao hơn nữ điều này có thể nam mắc bệnh nghiêm trọng hơn nữ, nữ

thƣờng xuyên mắc bệnh nhƣng mức độ bệnh không nghiêm trọng hơn nam. Hơn

nữa, nam có nhiều lối sống có hại cho sức khỏe nhiều hơn nữ: rƣợu, bia, thuốc lá

v.v. (Bảng 4.4, phụ lục 4.2).

38

Bảng 4.4: Chi phí KCB bình quân theo giới tính

Hệ số biến

Giới tính Chi phí KCB Độ lệch chuẩn Số quan sát thiên

(%)

(nghìn đồng/ tháng)

Nữ 86,6 131,1 692 151,3

Nam 97,8 142,1 500 145,3

Chung 91,3 135,9 1.192 148,8

H0 = 0

Ha < 0: Pr (T < t): 0.0808

4.2.2.3. Hôn nhân

Kết quả kiểm định ttest Pr (T>t):0.0959 cho thấy kết quả không có ý nghĩa

thống kê ở mức ý nghĩa 5%, điều này có nghĩa là không có sự khác biệt giữa ngƣời

kết hôn và ngƣời độc thân, góa, ly dị về chi phí KCB. Khác biệt chỉ xảy ra ở mức ý

nghĩa 10%. Chi phí KCB ngƣời có kết hôn thấp hơn nhóm độc thân, ly hôn, góa

12,88 nghìn đồng/tháng. Tỉ lệ ngƣời kết hôn chiếm 80,11%. Việc kết hôn có tác

động tích cực đến lối sống của con ngƣời, ngƣời ta có xu hƣớng sống lành mạnh

hơn, chọn những loại đồ ăn đồ uống tốt cho sức khỏe hơn. Ngƣợc lại, ngƣời sống

độc thân lối sống có xu hƣớng ít lành mạnh và hình thành những thói quen xấu, nhất

là giai đoạn ở tuổi trung niên đặc biệt hơn đối những ngƣời ly hôn, góa (Bảng 4.5,

phụ lục 4.3).

39

Bảng 4.5: Chi phí KCB bình quân theo hôn nhân

Hệ số biến

Hôn nhân Chi phí KCB Độ lệch chuẩn Số quan sát thiên

(nghìn đồng/ tháng) (%)

101,6 149,9 237 147,5 Khác

88,7 132,1 955 148,9 Kết hôn

91,3 135,9 1.192 148,8 Chung

H0 = 0

Ha > 0: Pr (T>t):0.0959

4.2.2.4. Nghề nghiệp

Kết quả kiểm định Pr (T

nghĩa 5%: chi phí KCB không có sự khác biệt giữa nghề nông lâm thủy sản và nghề

khác (Bảng 4.6, phụ lục 4.4). Vùng ĐBSCL chủ yếu công việc nông nghiệp nên ít

ảnh hƣởng đến sức khỏe. Hơn nữa, các cá nhân trong vùng đã hiểu rõ tính nghiêm

trọng của công việc ảnh hƣởng đến sức khỏe nên họ bảo vệ sức khỏe bằng cách sử

dụng khẩu trang, găng tay khi tiếp xúc với các hóa chất hoặc thuốc trừ sâu. Do đó,

tính chất nghề nghiệp không ảnh hƣởng đến chi tiêu KCB của cá nhân.

Bảng 4.6: Chi phí KCB bình quân theo nghề nghiệp

Hệ số biến

Nghề nghiệp Chi phí KCB Độ lệch chuẩn Số quan sát thiên

(nghìn đồng/ tháng) (%)

Nông lâm

thủy sản 87,2 127,2 556 145,8

Khác 94,8 143,1 636 150,9

Chung 91,3 135,9 1.192 148,8

H0 = 0

Ha < 0: Pr(T

40

4.2.2.5. Dân tộc

Kết quả cho thấy dân tộc Kinh chiếm 93,5%, có chi phí KCB cao hơn các dân

tộc khác. Theo thống kê dân tộc Kinh là dân tộc chiếm tỉ lệ lớn nhất, cũng có trình

độ phát triển giáo dục cao nhất, có thu nhập cao nhất nên họ có ý thức quan tâm đến

sức khỏe cao hơn các dân tộc khác, có thể tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc y tế

chất lƣợng cao, chi phí KCB sẽ cao hơn các dân tộc khác. Hơn nữa, ở vùng

ĐBSCL, đa số các dân tộc khác sống ở vùng sâu, vùng xa nên việc tiếp cận với các

dịch vụ chăm sóc y tế cao tƣơng đối thấp chủ yếu tiếp cận với các dịch vụ y tế thôn

bản, trạm y tế xã phƣờng v.v.chi phí dịch vụ ở các CSYT này cũng tƣơng đối thấp.

Kết quả kiểm định Pr (T

nghĩa 5% (Bảng 4.7, phụ lục 4.5).

Bảng 4.7: Chi phí KCB bình quân theo dân tộc

Hệ số biến

Dân tộc Chi phí KCB Độ lệch chuẩn Số quan sát thiên

(nghìn đồng/ tháng) (%)

63,2 91,1 77 Khác 144,1

93,2 138,3 1.115 Kinh 148,4

91,3 135,9 1.192 Chung 148,8

H0 = 0

Ha< 0: Pr(T

4.2.2.6. Giáo dục

Kết quả kiểm định Prob>F: 0,2646 không có ý nghĩa thống kê ở mức 5%(Bảng

4.8, phụ lục 4.6): chi phí KCB không có sự khác biệt giữa các trình độ giáo dục với

nhau. Giáo dục cho kiến thức về mối nguy sức khỏe nhƣng không quan trọng trong

đóng góp chi tiêu KCB. Trình độ giáo dục trong bộ dữ liệu khảo sát tƣơng đối thấp

41

trình độ cấp 1 trở xuống chiếm 53,4% số quan sát, trình độ từ trung cấp trở lên

chiếm tỉ lệ rất thấp (1,2%) ít có sự chêch lệch giáo dục ở vùng ĐBSCL, có sự chia

sẻ nhận thức CSSK trong cộng đồng vùng ĐBSCL nên giáo dục cũng ít ảnh hƣởng

chi tiêu KCB. Hơn nữa, một số bệnh thông thƣờng hoặc bệnh nghiêm trọng thì giáo

dục cũng ít tác động lên chi tiêu KCB.

Bảng 4.8: Chi phí KCB bình quân theo giáo dục

Hệ số biến

Giáo dục Chi phí KCB Độ lệch chuẩn Số quan sát thiên

%

(nghìn đồng/tháng)

161,4 142,2 636 Cấp 1 88,1

104,0 100,4 386 Cấp 2 96,5

128,3 124,4 156 Cấp 3 96,9

Trung cấp trở

442,5 136,3 14 lên 30,8

148,8 135,9 1192 Chung 91,3

Prob>F:0,2646

4.2.3. Yếu tố khả năng:

4.2.3.1. Thu nhập hộ

Kết quả kiểm định Prob>F:0,0111 cũng cho thấy có ý nghĩa thống kê ở mức

ý nghĩa 5% có sự khác biệt về chi phí KCB giữa các nhóm thu nhập với nhau. Kết

quả tính Bonferroni cho thấy chi phí KCB bình quân của các nhóm hộ 1,2,3,4

không có sự khác biệt, nói cách khác là bằng nhau. Chi phí KCB thu nhập nhóm 5

cao hơn nhóm 1,2,3, chi phí KCB thu nhập nhóm 5 không cao hơn nhóm 4. Kết quả

thống kê cho thấy ngƣời giàu có chi phí KCB cao nhất. Ngƣời giàu có điều kiện tiếp

cận với các dịch vụ y tế chất lƣợng cao nên chi phí KCB cũng cao. Hơn nữa, những

ngƣời giàu có điều kiện ăn uống những chất dinh dƣỡng quá mức nên thƣờng hay

42

mắc những bệnh về béo phì, gout, máu có mỡ, gan nhiễm mỡ (Bảng 4.9, phụ lục

4.7, 4.8).

Bảng 4.9: Chi phí KCB bình quân theo thu nhập của hộ

Hệ số biến Số quan

Thu nhập hộ Thu nhập thiên sát Chi phí KCB

(nghìn đồng/tháng)

%

(nghìn đồng/tháng)

Nghèo 80,8 736,1 143,3 240

Cận nghèo 84,7 1.175,5 162,3 237

Trung bình 82,6 1.602,9 157,9 239

Khá 89,2 2.204,2 143,2 238

Giàu 119,1 3.975,1 135,6 238

Chung 91,3 1.937,1 148,8 1.192

Prob>F:0,0111

4.2.3.2. Bảo hiểm y tế

Tỉ lệ ngƣời có bệnh tham gia BHYT tự nguyện chiếm tỉ lệ 28%. Cá nhân có

tham gia BHYT có chi phí KCB cao hơn cá nhân không có tham gia BHYT. Đa số

cá nhân tham gia BHYT tự nguyện có tiền sử bệnh. Hơn nữa, những cá nhân có

BHYT khi có bệnh sẽ thƣờng xuyên đi KCB nhiều hơn cá nhân không có BHYT

bởi vì chỉ chi trả 20% so với ngƣời không có BHYT chi trả 100%. Kết quả kiểm

định Pr(T

4.10).

43

Bảng 4.10: Chi phí KCB bình quân theo BHYT

Hệ số biến

BHYT Chi phí KCB Độ lệch chuẩn Số quan sát thiên

(nghìn đồng/ tháng) (%)

Không 76,6 126,7 858 165,4

Có 129,1 150,9 334 116,9

Chung 91,3 135,9 1192 148,8

H0=0

Ha< 0: Pr(T

4.2.3.3. Hỗ trợ y tế

Cá nhân có sự hỗ trợ về y tế có chi phí KCB cao hơn cá nhân không có hỗ trợ

về y tế, tỉ lệ đƣợc hỗ trợ y tế là 22,15% số quan sát. Đa số các cá nhân đƣợc nhận sự

hỗ trợ về y tế là những cá nhân có bệnh nghiêm trọng, bệnh nan y, gia đình nghèo

hoặc khó khăn cần sự trợ gíup của cộng đồng, chi phí chữa những căn bệnh này

tƣơng đối cao, nên chi phí KCB của những cá nhân có hỗ trợ y tế cao hơn những cá

nhân không có hỗ trợ y tế. Kết quả kiểm định Pr(T

mức 5% (Bảng 4.11, phụ lục 4.11)

44

Bảng 4.11: Chi phí KCB bình quân theo hỗ trợ y tế

Hệ số biến

HTYT Chi phí KCB Độ lệch chuẩn Số quan sát thiên

(nghìn đồng/ tháng) (%)

Không 83,1 127,0 928 152,8

Có 120,0 160,7 264 133,9

Chung 91,3 135,9 1.192 148,8

H0=0

Ha< 0: Pr(T

4.2.3.4. Thu nhập cá nhân

Cá nhân có thu nhập ổn định chiếm 24,74% quan sát. Các cá nhân có thu nhập

ổn định có thể chủ động đƣợc ngân sách, dành một khoảng ngân sách quan tâm đến

sức khỏe nhiều hơn. Hàng năm, họ có thể đi kiểm tra sức khỏe định kỳ nhằm phát

hiện ra những căn bệnh tiềm ẩn chƣa bộc phát ra triệu chứng, có thể điều trị sớm và

ngăn chặn kịp thời nên chi phí KCB thấp hơn so với cá nhân có thu nhập không ổn

định. Cá nhân có thu nhập không ổn định khi nào có triệu chứng thì mới đi trị bệnh,

có khi bệnh đã đến mức độ nghiêm trọng nên chi phí KCB để điều trị căn bệnh đó

ngày càng cao. Kết quả kiểm định Pr (T>t):0.0000 cho thấy có ý nghĩa ở mức 5%

(Bảng 4.12, phụ lục 4.9).

45

Bảng 4.12: Chi phí KCB bình quân theo thu nhập cá nhân

Thu nhập cá Chi phí KCB Độ lệch Số quan Hệ số biến

nhân chuẩn sát thiên

(nghìn đồng/tháng)

(%)

Không ổn định 100,1 146,4 897 146,3

Ổn định 64,4 92,3 295 143,3

Chung 91,3 135,9 1.192 148,8

H0=0

Ha> 0: Pr(T>t):0.0000

4.2.3.5. Khu vực

Kết quả kiểm định Pr(T>t):0.4204 cho thấy khác biệt không có ý nghĩa ở

mức 5% (Bảng 4.13, phụ lục 4.12): điều này có nghĩa là không có sự khác biệt về

chi phí KCB giữa thành thị và nông thôn. Tỉ lệ cá nhân sống ở khu vực nông thôn

chiếm tỉ lệ cao (75,5%). Một số bệnh thông thƣờng hoặc bệnh nghiêm trọng thì khu

vực nông thôn hoặc thành thị cũng ít ảnh hƣởng đến chi tiêu KCB của cá nhân bởi

vì chi phí thấp hoặc đang ảnh hƣởng đến tính mạng cá nhân.

Bảng 4.13: Chi phí KCB bình quân theo khu vực

Hệ số biến

Khu vực Chi phí KCB Độ lệch chuẩn Số quan sát thiên

(nghìn đồng/ tháng) (%)

Nông thôn 91,7 133,7 900 145,8

Thành thị 89,9 136,7 292 152,1

Chung 91,3 135,9 1.192 148,8

H0=0

Ha> 0: Pr(T>t):0.4204

46

4.2.4. Yếu tố nhu cầu

4.2.4.1. Hình thức điều trị:

Chi phí KCB nội trú cao hơn ngoại trú, chi phí KCB bình quân nội trú cao hơn

ngoại trú là 3,6 lần, tỉ lệ cá nhân điều trị ngoại trú trong bộ dữ liệu 94,7%, nội trú:

5,3%. Chi phí điều trị nội trú có thời gian nhập viện điều trị dài hơn, ngoài ra còn

các chi phí nằm viện cho bệnh nhân nên sẽ cao hơn chi phí điều trị ngoại trú. Kết

quả kiểm định Pr(T

phụ lục 4.13).

Bảng 4.14: Chi phí KCB bình quân theo điều trị nội trú- ngoại trú

Hệ số biến

Điều trị Chi phí KCB Độ lệch chuẩn Số quan sát thiên

(%) (nghìn đồng/ tháng)

150,6 120,8 1.129 Ngoại trú 80,2

75,1 217,4 63 Nội trú 289,3

135,9 1.192 Chung 91,3

H0=0

Ha< 0: Pr(T

4.2.5. Sử dụng dịch vụ y tế

4.2.5.1. Loại hình cơ sở y tế

Chi phí KCB tăng dần theo từng cấp loại hình cơ sở y tế tăng đột biến ở loại

hình cơ sở y tế cấp tỉnh thành phố và trung ƣơng. Do chất lƣợng của các CSYT

tuyến dƣới không bằng tuyến trên, các cá nhân bệnh nặng sẽ lên tuyến trên điều trị

nên chi phí chữa trị tuyến trên cũng cao hơn. Cá nhân sử dụng loại hình cơ sở y tế

cấp 2 nhiều nhất 48,57% bao gồm: trạm y tế xã phƣờng, y tế thôn bản v.v. kế đến là

CSYT cấp 3 (18,12%) quận, huyện v.v..là loại hình cơ sở y tế chính thức gần nhất

đối với ngƣời dân. Cơ sở y tế trung ƣơng sử dụng ít nhất bởi vì các cơ sở y tế này xa

nhất. Những bệnh thông thƣờng (bệnh nhẹ) ngƣời dân sẽ đến khám các CSYT gần

47

nhất (CSYT cấp 2). Hơn nữa, theo thông tƣ 10 (2009) ngƣời dân tham gia BHYT

phải đăng ký KCB ban đầu tại CSYT xã phƣờng nếu khám CSYT tuyến trên phải

trả thêm chi phí nên CSYT cấp 2 đƣợc nhiều ngƣời tham gia BHYT đến khám. Kết

quả kiểm định Prob>F=0.000 cho thấy có ý nghĩa thống kê. Kết quả tính Bonferroni

cho thấy loại hình CSYT 1 và CSYT 2 không khác biệt, CSYT 2 tƣơng đƣơng với

CSYT3, CSYT 4 và CSYT 5 khác với CSYT 1,2,3; CSYT 4 và CSYT 5 tƣơng

đƣơng nhau (Bảng 4.15, phụ lục 4.14).

Bảng 4.15: Chi phí KCB bình quân theo loại hình cơ sở y tế

Loại hình Hệ số biến

CSYT Chi phí KCB Độ lệch chuẩn Số quan sát thiên

(nghìn đồng/tháng) (%)

Cấp 1 39,9 78,7 188 197

Cấp 2 60,3 96,7 579 160

Cấp 3 86,4 104,9 216 121

Cấp 4 224,1 198,1 189 88

Cấp 5 270,2 185,5 20 69

Chung 91,3 135,9 1.192

Prob>F=0.0000

4.2.5.2. Cơ sở y tế công- cơ sở y tế tư nhân

Chi phí KCB ở loại hình cơ sở y tế công bình quân cao hơn loại hình cơ sở y tế

tƣ nhân bởi vì cá nhân có bệnh nghiêm trọng (bệnh nặng) mới đến cơ sở y tế công.

Ngƣợc lại bệnh nhẹ đến cơ sở y tế tƣ nhân nên chi phí KCB bình quân ở cơ sở y tế

tƣ nhân ít hơn cơ sở y tế công. Kết quả cho thấy cá nhân tham gia sử dụng dịch vụ y

tế tƣ nhân (56,29%) nhiều hơn y tế công, có lẽ điều này đƣợc lý giải là do dịch vụ y

tế công thời gian chờ đợi lâu hơn, dịch vụ y tế tƣ nhân có thể đáp ứng đƣợc nhu cầu

KCB cá nhân ở mọi thời điểm, có thể khám bệnh ngoài giờ hành chánh, khoảng

cách gần hơn. Hơn nữa, tỉ lệ không tham gia BHYT chiếm tỉ lệ cao 72%, nên cá

48

nhân lựa chọn cơ sở y tế điều trị thuận tiện nhất. Kết quả kiểm định Pr(T>t):0.0000

cho thấy có ý nghĩa thống kê ở mức 5% (Bảng 4.16, phụ lục 4.15). Kết quả này

cũng phù hợp với nghiên cứu Thuan et al (2008) việc sử dụng dịch vụ y tế tƣ phổ

biến trong các hộ gia đình ở Việt Nam là 60% .

Bảng 4.16: Chi phí KCB bình quân theo cơ sở y tế công –tƣ

CSYT Công- Hệ số biến

Chi phí KCB Độ lệch chuẩn Số quan sát thiên Tƣ

(%)

(nghìn đồng/ tháng)

Công 150,8 521 123,2 122,4

Tƣ 117,4 671 66,5 176,5

Chung 135,9 1.192 91,3 148,8

H0=0

Ha> 0: Pr(T>t):0.0000

49

4.3. Các yếu tố ảnh hƣởng đến chi tiêu khám chữa bệnh của cá nhân ở Đồng

Bằng Sông Cửu Long:

Tác giả đã sử dụng mô hình hồi quy OLS nhƣ đã trình bày để tìm hiểu các yếu

tố tác động đến chi tiêu khám chữa bệnh của cá nhân ở ĐBSCL.

Kết quả chạy mô hình và các kiểm định thống kê liên quan cụ thể là:

- Kiểm định hiện tƣợng đa cộng tuyến thì chúng ta thƣờng xem xét các hệ số

phóng đại phƣơng sai. Kết quả phân tích cho thấy các hệ số VIF trung bình của các

biến độc lập trong mô hình bằng 1,44 và giá trị riêng lẻ tất cả các biến đều nhỏ hơn

10 (phụ lục 4.17). Chúng ta có thể kết luận là không có hiện tƣợng đa cộng tuyến

giữa các biến độc lập trong mô hình. Kết quả kiểm định hệ số tƣơng quan giữa các

biến là tƣơng đối thấp cao nhất 0,4244 (Phụ lục 4.16). Điều này cho phép chúng ta

thực hiện các ƣớc lƣợng hồi quy bằng phƣơng pháp OLS.

- Kiểm định F về sự phù hợp của mô hình với giả thuyết H0 là tất cả các giá trị

của các hệ số trong mô hình đều bằng zero. Kết quả thấy giá trị F (19,1172)= 51,11

có ý nghĩa ở mức 0,97%. Điều này cho phép bác bỏ H0 và ít nhất có một hệ số ƣớc

lƣợng trong mô hình khác zero.

- Các hệ số trong mô hình đƣợc ƣớc lƣợng bằng phƣơng pháp OLS đƣợc trình bày trong bảng và phụ lục. Hệ số R2= 0,4568. Nghĩa là các biến độc lập trong mô

hình giải thích đƣợc 45,68% sự biến thiên của chi phí KCB. Nhƣ vậy, ngoài các

biến còn các nhân tố khác tác động đến chi phí KCB.

50

Bảng 4.17: Kết quả của mô hình (Phụ lục 4.18, phụ lục 4.19)

Tên biến Hồi qui lần 1 Hồi qui lần 2

Hệ số P>|t| Hệ số P>|t|

ln(CPKCB)

TUOI 0,0130 0,000 0,0423 0,001

TUOI BINH PHUONG -0,0031 0,021

GIOITINH 0,2334 0,000 0,2415 0,000

HONNHAN 0,0265 0,726 -0,0477 0,548

NGHENGHIEP 0,1149 0,162 0,0851 0,181

DANTOC 0,1737 0,099 0,1455 0,169

QUYMO -0,0249 0,144 -0,0183 0,285

GIAODUC -0,0049 0,588 -0,0045 0,618

KHUVUC 0,0467 0,516 0,0373 0,603

LN(THUNHAPHO) 0,0540 0,300 0,0445 0,395

TNCN -0,1754 0,021 -0,1927 0,011

BHYT 0,5458 0,000 0,5572 0,000

HTYT 0,0405 0,552 0,0536 0,439

SOLANKCB 0,0646 0,000 0,0646 0,000

DIEUTRINOITRU 1,4564 0,000 1,4737 0,000

CSTU 0,1806 0,019 0,1736 0,025

CS2 0,4565 0,000 0,4504 0,000

CS3 0,7280 0,000 0,7176 0,000

CS4 1,7120 0,000 1,6942 0,000

CS5 2,2471 0,000 2,2244 0,000

CONS 1,3020 0,002 0,8371 0,065

F (19,1172) = 51,11 F(20,1171)=49,68

R bình phƣơng = 0,4568 R bình phƣơng=0,4595

Nguồn: Tính toán từ bộ dữ liệu VHLSS 2012, n=1192

51

Từ bảng kết quả phƣơng trình hồi quy (phụ lục 5.17) đƣợc viết nhƣ sau:

LnY = 1,3020 + 0,0130*TUOI + 0,2334*GIOITINH + 0,0265*HONNHAN +

0,1149*NGHENGHIEP + 0,1737*DANTOC – 0,0249*QUYMO –

0,0049*GIAODUC + 0,0467*KHUVUC + 0,0540*LNTHUNHAPHO –

0,1754*TNCN + 0,5458*BHYT + 0,0405*HTYT + 0,0646*SLKCB +

1,4564*DIEUTRINOITRU + 0,1806*CSTU + 0,4565*CS2 + 0,7280*CS3 +

1,7120* CS4 + 2,2471*CS5 + ui

Sau khi thực hiện các bƣớc kiểm định các biến không có ý nghĩa thống kê bao

gồm: hôn nhân, nghề nghiệp, dân tộc, quy mô, giáo dục, khu vực, thu nhập của hộ,

hỗ trợ y tế. Tác động của 11 biến còn lại thể hiện thông qua các hệ số hồi quy sẽ

đƣợc phân tích bên dƣới.

Các biến không có ý nghĩa bao gồm: hôn nhân, nghề nghiệp, dân tộc, quy mô,

giáo dục, khu vực, thu nhập của hộ, hỗ trợ y tế. Kết quả thống kê mô tả cho thấy các

biến: hôn nhân, nghề nghiệp, giáo dục, khu vực cũng không có ý nghĩa. Các biến

không có ý nghĩa đƣợc giải thích nhƣ sau:

Cá nhân có mức độ nghiêm trọng bệnh, ngƣời thân hoặc gia đình sẽ tìm mọi

cách để chữa trị căn bệnh thì các yếu tố: hôn nhân, nghề nghiệp, dân tộc, quy mô,

giáo dục, khu vực, thu nhập hộ, HTYT sẽ không ảnh hƣởng đến chi tiêu KCB mà

ảnh hƣởng nhiều bởi giá cả và chất lƣợng của dịch vụ y tế. Cá nhân có bệnh nhẹ,

bệnh thông thƣờng thì các yếu tố: hôn nhân, nghề nghiệp, dân tộc, quy mô, giáo

dục, khu vực, thu nhập hộ, HTYT cũng không ảnh hƣởng đến chi tiêu KCB bởi vì

chi phí chữa trị thấp. Trƣờng hợp nhận đƣợc sự trợ cấp nhiều, thu nhập hộ và yếu tố

hôn nhân, nghề nghiệp, dân tộc, quy mô, giáo dục, khu vực ít quan trọng trong

quyết định chi tiêu KCB. Các cá nhân trong bộ dữ liệu này là cá nhân có việc làm

có một thu nhập nhất định nên các yếu tố khả năng hỗ trợ cũng ít ảnh hƣởng trong

quyết định chi tiêu KCB.

Một số quốc gia nhƣ Braxin, Mexico chƣơng trình hỗ trợ y tế tiếp cận hàng

triệu hộ gia đình, yêu cầu tuân thủ các điều kiện nhƣ: tham gia chăm sóc y tế và

52

hƣớng vào ngƣời nghèo (UNDP, 2011). Họ bắt buộc các cá nhân tham gia chƣơng

trình phải tuân thủ nghiêm ngặt hoạt động của chƣơng trình nên hỗ trợ y tế có tác

động gia tăng chi tiêu y tế. Ở Việt Nam, các mức phúc lợi về hỗ trợ y tế thấp, chi

trực tiếp cho cá nhân, không có yêu cầu ràng buộc nên hỗ trợ y tế ít ảnh hƣởng đến

chi tiêu KCB.

Ở ĐBSCL, chi phí KCB các cá nhân có đủ khả năng tự chi trả nên thu nhập hộ

cũng ít ảnh hƣởng đến chi tiêu KCB. Một số vùng hoặc một số nƣớc có tỉ lệ bệnh

nghiêm trọng cao nên chi phí chữa trị tƣơng đối cao, cần sự trợ giúp của gia đình

nên yếu tố thu nhập hộ có ảnh hƣởng đến chi tiêu KCB.

Vùng ĐBSCL, công nghiệp hóa ít chủ yếu là các hoạt động nông nghiệp, nên

nghề nghiệp không ảnh hƣởng đến chi tiêu KCB. Một số vùng hoặc một số nƣớc do

công nghiệp hóa cao, một số công việc phải tiếp xúc nhiều với hóa chất, tiếng ồn,

bụi v.v. trang bị BHLĐ chỉ giảm chứ không ngăn chặn đựợc một một số bệnh gây

ra do tính chất của công việc. Do đó, yếu tố nghề nghiệp có ảnh hƣởng đến chi tiêu

KCB.

Do sự chêch lệch trình độ giáo dục các cá nhân vùng ĐBSCL tƣơng đối thấp.

Hơn nữa, có sự chia sẻ nhận thức CSSK trong cộng đồng vùng ĐBSCL nên yếu tố

giáo dục cũng ít ảnh hƣởng đến chi tiêu KCB. Một số quốc gia, sự chêch lệch về

trình độ giáo dục tƣơng đối cao nên giáo dục có ảnh hƣởng quan trọng trong chi tiêu

KCB của cá nhân.

Dân tộc Kinh sống ở vùng ĐBSCL chiếm tỉ lệ cao 93,5%. Hơn nữa, các dân tộc

khác (6,5%) cùng sống trong cộng đồng dân cƣ với dân tộc Kinh cũng chịu ảnh

hƣởng một phần nhận thức về CSSK của cộng đồng dân tộc Kinh nên yếu tố dân

tộc cũng ít ảnh hƣởng đến chi tiêu KCB. Một số quốc gia hoặc vùng khác, cộng

đồng dân tộc nhiều chiếm tỉ lệ cao, sống ở vùng riêng lẻ nên có ảnh hƣởng đến chi

tiêu KCB do phong tục tạp quán, lối sống, nhận thức về CSSK của từng dân tộc

khác nhau.

53

Do nghiên cứu này loại bỏ chi phí ăn ở đi lại của bệnh nhân, giá dịch vụ y tế

của cùng loại hình CSYT không có chêch lệch nhiều nên chi phí KCB của khu vực

nông thôn và thành thị không có chêch lệch. Một số nghiên cứu bao gồm chi phí ăn

ở đi lại, nên có sự chêch lệch chi phí KCB giữa thành thị và nông thôn.

Hiện nay, ngƣời dân ĐBSCL có ý thức về kế hoạch hóa gia đình nên tỉ lệ số

ngƣời phụ thuộc ở gia đình quy mô nhỏ và gia đình quy mô lớn tƣơng đƣơng nhau.

Gia đình có quy mô lớn chủ yếu là nhiều thế hệ cùng sống chung nên yếu tố quy mô

không tác động đến chi phí KCB. Một số vùng hoặc quốc gia có tỉ lệ ngƣời phụ

thuộc ở gia đình nhỏ và gia đình lớn khác nhau nên yếu tố quy mô có tác động đến

chi phí KCB.

4.3.1.Yếu tố nền

4.3.1.1.Tuổi

Biến nhóm tuổi có hệ số 0,0130 thể hiện mối quan hệ cùng chiều với chi phí

KCB của cá nhân. Điều này có ý nghĩa là khi tăng lên 1 tuổi trong điều kiện các

nhân tố khác không đổi, chi phí KCB bình quân của tuổi sẽ cao hơn tƣơng ứng

1,30%. Kết quả kiểm định thống kê mô tả cũng cho thấy có ý nghĩa thống kê. Kết

quả ta thấy chi phí KCB tăng dần theo độ tuổi phù hợp với thực tế và các nghiên

cứu trƣớc đó của Ardeshir Sepehri (2006). Ta tiến hành chạy mô hình hồi qui lần 2

thêm biến tuổi bình phƣơng. Kết quả biến tuổi bình phƣơng lại có hệ số âm -0,0031

điều này cho thấy không phải cứ tuổi tăng thêm là chi phí KCB tăng lên mà khi tuổi

tăng đến đỉnh thì chi phí KCB sẽ giảm xuống. Tìm điểm cực đại ta thấy tuổi có chi

phí KCB cao nhất là 67 tuổi. Chi phí KCB theo tuổi sẽ tăng lên đến 67 tuổi, sau đó

cứ một tuổi tăng thêm thì chi phí KCB sẽ giảm xuống. Điều này đƣợc giải thích bởi

nhiều nguyên nhân: những ngƣời già vƣợt qua độ tuổi 67 là những ngƣời có sức

khỏe tƣơng đối không nghiêm trọng. Hơn nữa, một số ngƣời già có tâm lý: cái chết

là hiển nhiên, sống đến tuổi này đã thỏa mãn (qua tuổi hƣu), từ chối những ca điều

trị tốn chi phí lớn (ví dụ: phẫu thuật tim) cho rằng tỉ lệ chết nhiều hơn tỉ lệ sống sót,

giảm tìm kiếm sự chăm sóc y tế bởi vì chi phí điều trị quá đắt. Đối với những ngƣời

54

già những ca bệnh nặng các bệnh viện sẽ không tiến hành bởi vì sức khỏe không

đủ. Hơn nữa, những ngƣời già trên 80 tuổi đƣợc nhà nƣớc cung cấp thẻ BHYT miễn

phí. Do đó chi phí KCB sẽ giảm theo độ tuổi từ 67 tuổi trở lên.

4.3.1.2. Giới tính:

Giới tính có hệ số tác động cùng chiều đến mức chi tiêu KCB bình quân của cá

nhân. Hệ số hồi quy của mô hình theo biến giới tính là 0,2334. Nhƣ vậy, trong điều

kiện các yếu tố khác không thay đổi thì chi phí KCB bình quân ở nam giới cao hơn

so với nữ giới là 23,34%. Có nhiều nguyên nhân để giải thích cho vấn đề này. Sức

khỏe của nam giới có xu hƣớng giảm nhanh hơn so với nữ giới bởi tác động của

hành vi lối sống nhƣ: thuốc lá, rƣợu và các yếu tố khác. Hơn nữa, ở vùng ĐBSCL

đa số nam là trụ cột, lao động chính của gia đình, nên áp lực về tiền bạc, về công

việc nhiều hơn so với nữ giới nên dễ phát sinh ra nhiều bệnh nghiêm trọng hơn so

với nữ giới. Thái độ của nam giới đối việc quan tâm sức khỏe không bằng nữ giới

nên bệnh nghiêm trọng cao hơn nữ giới. Nam giới ngại nói về bệnh tật và chủ quan

khi cơ thể có triệu chứng bất thƣờng. Khả năng tự chăm sóc của nam giới đƣợc

đánh giá thấp hơn so với nữ giới.

4.3.2. Yếu tố Khả năng

4.3.2.1. Thu nhập cá nhân

Thu nhập cá nhân có hệ số -0,1754 có tác động ngƣợc chiều lên mức chi phí

KCB. Theo đó trong điều kiện các yếu tố khác không đổi thì nhóm có cá nhân có

thu nhập ổn định sẽ có mức chi phí KCB thấp hơn nhóm không có thu nhập ổn định

khoảng 17,54 %. Kết quả kiểm định thống kê mô tả cũng cho thấy có ý nghĩa thống

kê. Điều này có thể đƣợc lý giải các cá nhân có thu nhập ổn định có thể chủ động

đƣợc ngân sách, dành một khoảng ngân sách quan tâm đến sức khỏe nhiều hơn.

Hàng năm, họ có thể đi kiểm tra sức khỏe định kỳ nhằm phát hiện ra những căn

bệnh tiềm ẩn chƣa bộc phát ra triệu chứng, có thể điều trị sớm và ngăn chặn kịp thời

55

nên chi phí KCB thấp hơn so với cá nhân có thu nhập không ổn định. Cá nhân có

thu nhập không ổn định khi nào có triệu chứng thì mới đi trị bệnh, có khi bệnh đã

đến mức độ nghiêm trọng nên chi phí KCB để điều trị căn bệnh đó ngày càng cao.

4.3.2.2. Bảo hiểm y tế

BHYT có hệ số 0,5458 có tác động cùng chiều lên mức chi phí KCB. Theo đó

trong điều kiện các yếu tố khác không đổi cá nhân tham gia BHYT sẽ có mức phí

KCB cao hơn nhóm không có tham gia BHYT khoảng 54,58 %. Kết quả kiểm định

thống kê mô tả cũng cho thấy có ý nghĩa thống kê. Những ngƣời có mối nguy cao

thích tham gia BHYT hơn cá nhân khác (lựa chọn ngƣợc). Đa số, cá nhân có tiền sử

bệnh mới tham gia BHYT tự nguyện nhằm giảm đƣợc chi phí KCB cho bản thân và

gia đình. Hơn nữa, do BHYT hỗ trợ 80% chi phí KCB, nên những cá nhân tham gia

BHYT khi thấy có triệu chứng sẽ không ngại đến cơ sở y tế để KCB, ngƣời có

BHYT ít nghi ngờ về giá, sẵn lòng làm các chi phí xảy ra hơn những cá nhân chi trả

toàn bộ.

Điều này phù hợp với nghiên cứu của Lieberman et al, đã cho rằng cả hai yếu tố

bao gồm sự lựa chọn đảo ngƣợc (là khi ngƣời có nhiều rủi ro sẽ ngày càng có xu

hƣớng lựa chọn bảo hiểm y tế tự nguyện) và sự lạm dụng (là khi ngƣời có bảo hiểm y

tế có xu hƣớng sử dụng dịch vụ nhiều hơn mức cần thiết), dƣờng nhƣ là nguyên nhân

của tình hình gia tăng chi phí (Lieberman et al, 2008).

4.3.3. Yếu tố nhu cầu:

4.3.3.1. Số lần khám chữa bệnh.

Số lần KCB có hệ số 0,0646 có tác động cùng chiều lên mức chi phí KCB.

Theo đó trong điều kiện các yếu tố khác không đổi cá nhân tăng thêm 1 lần KCB sẽ

có chi phí KCB cao hơn khoảng 6,46%. Kết quả này phù hợp số lần KCB tăng thì

chi phí KCB sẽ tăng theo.

56

4.3.3.2. Hình thức điều trị :

Điều trị nội trú có hệ số 1,4564 có tác động cùng chiều lên mức chi phí KCB.

Theo đó trong điều kiện các yếu tố khác không đổi cá nhân tham gia điều trị nội trú

sẽ có chi phí KCB cao hơn điều trị ngoại trú 145,64% (gấp 1,4564 lần). Kết quả

kiểm định thống kê mô tả cũng cho thấy có ý nghĩa thống kê. Điều này phù hợp bởi

vì điều trị nội trú là những trƣờng hợp thời gian nhập viện điều trị dài. Hơn nữa, còn

phát sinh nhiều chi phí nằm viện cho bệnh nhân: tiền phòng, tiền dụng cụ y tế. Do

đó chi phí KCB sẽ cao hơn bệnh ngoại trú.

4.3.4. Quyết định sử dụng dịch vụ y tế.

4.3.4.1. Loại hình cơ sở y tế:

Biến cơ sở y tế cấp 2 có hệ số 0,4565 thể hiện mối quan hệ cùng chiều với chi

phí KCB của cá nhân. Điều này có ý nghĩa là trong điều kiện các nhân tố khác

không đổi, nếu cá nhân điều trị ở cơ sở y tế cấp 2 thì mức chi phí KCB bình quân

cao hơn 45,65% so với nhóm cơ sở y tế cấp 1.

Biến cơ sở y tế cấp 3 có hệ số 0,7280 thể hiện mối quan hệ cùng chiều với chi

phí KCB của cá nhân. Điều này có ý nghĩa là trong điều kiện các nhân tố khác

không đổi, nếu cá nhân điều trị ở cơ sở y tế cấp 3 thì mức chi phí KCB bình quân

cao hơn 72,8% so với nhóm cơ sở y tế cấp 1.

Biến cơ sở y tế cấp 4 có hệ số 1,712 thể hiện mối quan hệ cùng chiều với chi

phí KCB của cá nhân. Điều này có ý nghĩa là trong điều kiện các nhân tố khác

không đổi, nếu cá nhân điều trị ở cơ sở y tế cấp 4 thì mức chi phí KCB bình quân

cao hơn 171,2% (gấp 1,712 lần) so với nhóm cơ sở y tế cấp 1.

Biến cơ sở y tế cấp 5 có hệ số 2,2471 thể hiện mối quan hệ cùng chiều với chi

phí KCB của cá nhân. Điều này có ý nghĩa là trong điều kiện các nhân tố khác

không đổi, nếu cá nhân điều trị ở cơ sở y tế cấp 5 thì mức chi phí KCB bình quân

cao hơn 224,71% (gấp 2,2471 lần) so với nhóm cơ sở y tế cấp. Kết quả kiểm định

thống kê mô tả cũng cho thấy có ý nghĩa.

57

Kết quả cho thấy chi phí KCB tăng dần theo từng cấp của cơ sở KCB cũng nhƣ

khoảng cách và chất lƣợng của dịch vụ y tế. Trên thực tế, các bệnh viện tuyến tỉnh

và trung ƣơng có đội ngũ nhân viên giỏi và trang thiết bị đắt tiền hơn nên có thể xử

lý những ca bệnh nặng hơn; và vì vậy, tốn kém hơn. Các bệnh viện tỉnh và trung

ƣơng đang quá tải do đó có thể thu phí dịch vụ cao hơn bệnh viện tuyến dƣới. Điều

này cho phép họ có đủ thu nhập để cung cấp các dịch vụ hàng đầu và thu hút đội

ngũ nhân viên giỏi. Do đó chi phí KCB ở bệnh viện cấp tỉnh và trung ƣơng cao hơn

các loại hình cơ sở y tế khác. Nhiều bệnh viện công ở Việt Nam cung cấp dịch vụ

“thƣơng mại hóa” nhƣ dịch vụ theo yêu cầu hay các dịch vụ bổ sung nhƣ phòng

riêng, điều hòa v.v. Kết quả là chất lƣợng dịch vụ ở cùng một bệnh viện và ở các

bệnh viện khác nhau cùng khám chữa một loại bệnh lại có nhiều khác biệt. Ở các cơ

sở y tế công, thƣơng mại hóa có xu hƣớng lạm dụng thuốc và kê đơn những dịch vụ

y tế không cần thiết. Điều này, gia tăng chi phí trong KCB (UNDP, 2011). Hơn nữa,

cá nhân có BHYT phải chi trả cho thuốc, vật tƣ y tế và dịch vụ kỹ thuật ngoài danh

mục ở y tế tuyến trên (Jahr, 2013).

4.3.4.2 Cơ sở y tế công- cơ sở y tế tư nhân

Biến cơ sở y tế tƣ có hệ số 0,1806 thể hiện mối quan hệ cùng chiều với chi phí

KCB của cá nhân. Điều này có ý nghĩa là trong điều kiện các nhân tố khác không

đổi, nếu cá nhân điều trị ở cơ sở y tế tƣ nhân thì mức chi phí KCB bình quân sẽ cao

hơn tƣơng ứng 18,06% so với nhóm cơ sở y tế công. Điều này phù hợp bởi vì cơ sở

y tế tƣ nhân đƣợc thành lập với mục đích vì lợi nhuận nên chi phí điều trị sẽ cao

hơn so với y tế công đƣợc hỗ trợ từ ngân sách nhà nƣớc. Nhƣng kết quả này trái

ngƣợc với kết quả thống kê mô tả. Chi phí KCB ở loại hình cơ sở y tế công bình

quân cao hơn loại hình cơ sở y tế tƣ nhân bởi vì cá nhân có bệnh nghiêm trọng

(bệnh nặng) mới đến cơ sở y tế công. Ngƣợc lại bệnh nhẹ đến cơ sở y tế tƣ nhân nên

chi phí KCB bình quân ở cơ sở y tế tƣ nhân ít hơn cơ sở y tế công. Kết quả hồi quy

so sánh tác động lên chi phí KCB cùng một mức độ bệnh nhƣ nhau đến CSYT

công thì chi phí sẽ thấp hơn là CSYT tƣ nhân. Còn thống kê mô tả chỉ thống kê lại

58

chi phí của bệnh viện công hoặc tƣ không đánh giá đƣợc tác động ảnh hƣởng đến

chi phí.

Các hệ số hồi qui đƣợc sắp xếp theo thứ tự từ cao đến thấp nhƣ sau: CS5

(2,2471), CS4(1,7120), DIEUTRINOITRU(1,4564), CS3(0,7280), BHYT (0,5458),

CS2(0,4565), GIOITINH(0,2334), CSTU(0,1806), TNCN(0,1754), SLKCB

(0,0646), TUOI (0,0130). Các hệ số hồi qui cho thấy yếu tố tác động ảnh hƣởng

đến chi phí KCB:

Thứ nhất là yếu tố sử dụng dịch vụ y tế: loại hình CSYT là quan trọng cho thấy

khả năng tiếp cận và chất lƣợng dịch vụ y tế ảnh hƣởng đến chi phí KCB cao nhất

loại hình CSYT tuyến tỉnh và trung ƣơng ảnh hƣởng cao nhất đến chi phí KCB kế

đến giá cả dịch vụ (loại hình CSYT công tƣ),

Thứ hai là yếu tố nhu cầu: hình thức điều trị quan trọng, hình thức điều trị nội

trú có ảnh hƣởng đến chi phí KCB cao, số lần KCB cũng ảnh hƣởng đến chi phí

KCB.

Thứ ba yếu tố khả năng: BHYT là quan trọng, các chế độ, chính sách BHYT tác

động đến khả năng chi tiêu KCB của cá nhân. Thu nhập cá nhân cũng là nhân tố

quan trọng quyết định đến chi tiêu KCB của cá nhân.

Cuối cùng, yếu tố nền: giới tính là quan trọng. Yếu tố hành vi lối sống, chế độ

ăn uống ảnh hƣởng đến giới tính nhiều nhất. Tuổi không phải là yếu tố nền quan

trọng nhƣng độ tuổi có thể quyết định gia tăng hoặc giảm nhu cầu chăm sóc y tế.

59

TÓM TẮT CHƢƠNG 4:

Trong nội dung chƣơng này, nghiên cứu đã trình bày tổng quan chi tiêu y tế và

tình hình sử dụng BHYT ở Việt Nam, trình bày mô hình hồi quy các nhân tố liên

quan đến quyết định của cá nhân đến chi phí KCB vùng ĐBSCL. Sử dụng phƣơng

pháp bình phƣơng bé nhất thông thƣờng để ƣớc lƣợng giá trị của 19 biến độc lập

trong mô hình. Kết quả có 8 biến không có ý nghĩa, cùng với những kiểm định cần

thiết, mô hình thích hợp 11 biến có ý nghĩa để phân tích tác động của những yếu tố

đến chi phí KCB.

Trong đó yếu tố nền: tuổi, giới tính; yếu tố khả năng: thu nhập cá nhân, BHYT;

yếu tố nhu cầu: số lần KCB, hình thức điều trị; quyết định lựa chọn CSYT: loại

hình CSYT, CSYT công hoặc tƣ nhân đều có tác động đến chi phí KCB. Tất cả các

yếu tố tác động đều phù hợp với thực tiễn và củng cố bởi các nghiên cứu trƣớc đó.

60

CHƢƠNG 5: KẾT LUẬN-KIẾN NGHỊ

Nghiên cứu này nhằm nghiên cứu các yếu tố ảnh hƣởng đến chi phí KCB của

các cá nhân vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long đƣợc thực hiện dựa trên những quan

sát đƣợc trích lọc từ bộ dữ liệu VHLSS 2012. Dựa theo các nghiên cứu liên quan

đến chi tiêu y tế, nghiên cứu này đã xây dựng khung phân tích và đặt ra giả thiết

nghiên cứu các đặc điểm của cá nhân và gia đình, xã hội bao gồm các yếu tố: yếu tố

nền: tuổi, giới tính, hôn nhân, nghề nghiệp, dân tộc, giáo dục, quy mô; yếu tố khả

năng: thu nhập hộ, thu nhập cá nhân, BHYT, HTYT, khu vực và yếu tố nhu cầu: số

lần KCB, hình thức điều trị; có ảnh hƣởng đến quyết định sử dụng dịch vụ y tế: các

loại hình cơ sở y tế, cơ sở y tế công và tƣ. Cách thực hiện thống kê mô tả và phân

tích hồi quy dựa trên nguồn số liệu, nghiên cứu đã làm sáng tỏ các yếu tố. Bên cạnh

đó kết quả nghiên cứu cũng trả lời rõ những câu hỏi nghiên cứu đã đƣợc đặt ra ở

phần mở đầu của đề tài.

5.1. Kết luận

Kết quả phân tích các yếu tố ảnh hƣởng đến chi tiêu KCB:

Thứ nhất là yếu tố sử dụng dịch vụ y tế: Loại hình CSYT là yếu tố chính và

quan trọng ảnh hƣởng đến chi phí KCB của cá nhân thể hiện khả năng tiếp cận và

chất lƣợng dịch vụ y tế ảnh hƣởng đến chi phí KCB, cao nhất loại hình CSYT tuyến

tỉnh và trung ƣơng. Chi phí KCB phụ thuộc vào nhiều loại hình hoặc cấp cơ sở y tế

mà cá nhân tham gia điều trị. Ở các cấp bệnh viện tuyến tỉnh, trung ƣơng đều có

mức chi phí KCB cao hơn loại hình cơ sở tuyến dƣới. Bên cạnh tính chất nghiệp vụ

KCB của các cấp bệnh viện này là cao dẫn đến chi phí KCB cao hơn. Nguyên nhân

dẫn đến chi phí cao có thể do có tình trạng “Thƣơng mại hóa “, lạm dụng thuốc và

kỹ thuật xét nghiệm, giá thuốc. Tiếp đến giá cả dịch vụ (loại hình CSYT công tƣ)

cũng ảnh hƣởng quan trọng đến chi phí KCB. Chi phí điều trị ở bệnh viện tƣ cao

hơn bệnh viện công 18,06%.

61

Thứ hai là yếu tố nhu cầu: hình thức điều trị quan trọng, hình thức điều trị nội

trú có ảnh hƣởng đến chi phí KCB cao, hình thức điều trị nội trú có hệ số 1,4564,

chi phí KCB nội trú cao hơn ngoại trú 1,4564 lần. Số lần KCB cũng ảnh hƣởng đến

chi phí KCB, cứ 1 lần khám bệnh tăng lên thì chi phí KCB cao hơn 6,46%.

Thứ ba yếu tố khả năng: BHYT là quan trọng, các chế độ, chính sách BHYT tác

động đến khả năng chi tiêu KCB của cá nhân. Cá nhân có BHYT chi tiêu nhiều hơn

cá nhân không có BHYT 54,58%. Có sự lựa chọn ngƣợc của các cá nhân tham gia

BHYT ở ĐBSCL.Thu nhập cá nhân cũng là nhân tố quan trọng quyết định đến chi

tiêu KCB của cá nhân. Cá nhân có thu nhập ổn định có chi phí KCB thấp hơn cá

nhân không có thu nhập ổn định 17,54%.

Cuối cùng, yếu tố nền: giới tính là quan trọng. Nam có chi phí KCB cao hơn nữ

23,34%. Có thể yếu tố hành vi lối sống, chế độ ăn uống ảnh hƣởng đến chi phí KCB

giới tính nhiều nhất. Tuổi không phải là yếu tố nền quan trọng nhất nhƣng độ tuổi

có thể quyết định gia tăng hoặc giảm nhu cầu chăm sóc y tế. Nếu tăng thêm một

tuổi thì chi phí KCB cao hơn 1,3%. Chi phí KCB tăng dần theo độ tuổi và tăng cao

nhất ở độ tuổi 60-67 nhƣng khi đến 67 tuổi, thì chi tiêu KCB lại giảm có thể một

phần do tâm lý của ngƣời già từ chối điều trị những ca bệnh tốn nhiều chi phí.

5.2. Kiến nghị

Qua phân tích kết quả nghiên cứu, tác giả đã xác định các nhân tố ảnh hƣởng có

ý nghĩa thống kê đến chi phí KCB ở vùng ĐBSCL tại thời điểm năm 2012. Để cải

thiện và nâng cao sức khỏe thông qua chi phí KCB, cần phải xem xét cụ thể từng

nhân tố tác động nhằm đƣa ra chính sách thiết thực và hiệu quả. Việc giảm chi phí

KCB là mục tiêu quan trọng và lâu dài phải đƣợc thực hiện đồng bộ giữa các cá

nhân, gia đình, cộng đồng, hệ thống y tế và chính sách phát triển của quốc gia cho

vùng ĐBSCL. Cách nào để giảm mức độ và tỉ lệ chi phí KCB mà không giảm việc

tiếp cận dịch vụ y tế, một vài kiến nghị đƣợc đƣa ra nhƣ sau:

Hiện tại, các địa bàn quận huyện ở ĐBSCL tƣơng đối rộng nên việc đi KCB rất

khó khăn, tổ chức BHYT có thể mở rộng ký kết hợp đồng khám bệnh, chữa bệnh

62

với nhiều cơ sở y tế khác nhau nhƣ cơ sở y tế tƣ có đủ điều kiện, mở rộng thêm loại

hình bác sĩ gia đình, để ngƣời bệnh dễ dàng sử dụng BHYT và giảm quá tải ở các

bệnh viện tuyến trên.

Nâng cao chất lƣợng khám chữa bệnh ở các CSYT tuyến dƣới và dịch vụ

BHYT.

Thiết lập hệ thống BHYT gia tăng sử dụng việc chi trả theo cơ chế nhƣ BHXH,

thuế, ngân sách và các yếu tố tài trợ. BHYT tƣ nhân nên đƣợc mở rộng đặc biệt cho

tầng lớp trung lƣu và thu nhập cao, để các nguồn ngân sách công sẵn có có thể phân

bổ cho ngƣời nghèo.

Tăng mật độ bao phủ BHYT thông qua cơ chế BHYT tự nguyện, đa dạng hóa

xã hội. Có thể chọn phƣơng thức BHYT tự nguyện theo nhóm hoặc hộ gia đình để

giảm trƣờng hợp lựa chọn ngƣợc.

Các chính sách về BHYT nên tạo điều kiện thông thoáng cho các cá nhân tiếp

cận với các dịch vụ y tế, tạo mức công bằng giữa nông thôn và thành thị. Điều này

làm hạn chế cá nhân tham gia BHYT tự nguyện và chƣa thực sự công bằng trong

CSSK phải đƣợc chăm sóc và điều trị nhƣ nhau.

Nhà nƣớc cần quan tâm hơn nữa cho các chính sách phát triển kinh tế xã hội tạo

việc làm cho ngƣời lao động ở vùng ĐBSCL.

5.3. Hạn chế và hƣớng nghiên cứu mới

Nghiên cứu này sử dụng bộ dữ liệu điều tra mức sống dân cƣ năm 2012 của

Tổng Cục Thống kê, nên chƣa phản ánh kịp thời tình hình quyết định chi tiêu KCB

của cá nhân ở thời điểm hiện tại.

Do sử dụng bộ dữ liệu thứ cấp nên chƣa phân tích một số yếu tố liên quan đến

quyết định sử dụng và chi tiêu KCB của cá nhân: niềm tin, vốn xã hội, hành vi lối

sống có ảnh hƣởng đến chi phí KCB, chƣa đánh giá đƣợc ảnh hƣởng các loại bệnh

cụ thể (mãn tính, không mãn tính), mức độ bệnh, khả năng tiếp cận với dịch vụ y tế.

63

Hạn chế tiếp theo của nghiên cứu này chỉ tập trung nghiên cứu đặc điểm của cá

nhân và hộ gia đình, chƣa xem xét đến các yếu tố bên trong của hệ thống y tế: chính

sách hệ thống y tế, chính sách BHYT, chất lƣợng y tế và các yếu tố môi trƣờng bên

ngoài: an toàn thực phẩm có ảnh hƣởng đến chi phí KCB của cá nhân.

Hƣớng nghiên cứu tiếp theo là tiến hành khảo sát thực tế để phản ánh kịp thời

quyết định chi tiêu của cá nhân hoặc hộ gia đình và giải quyết một số vấn đề đã nêu

trong phần hạn chế của đề tài.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Danh mục tài liệu tiếng Việt

1. ActionAid, 2010. Báo cáo nghiên cứu” Tiếp cận của người nghèo đến dịch vụ

y tế và giáo dục trong bối cảnh xã hội hóa hoạt động y tế và giáo dục tại Việt

Nam”. Hà Nội: ActionAid.

2. Aparnaa Somanathan và cộng sự, 2013. Tiến tới bảo phủ bảo hiểm y tế toàn

dân ở Việt Nam: đánh giá và giải pháp. Ngân hàng Thế giới.

3. Bộ chính trị, 2005. Nghị quyết số 46 NQ/TW: Công tác bảo vệ, chăm sóc và

nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới. Hà Nội: 2005

4. Jahr, 2008. Báo cáo chung tổng quan ngành y tế năm 2008: tài chính y tế ở

Việt Nam. Hà Nội: Bộ Y tế.

5. Bộ y tế, 2009. Thông tư số 10/2009/TT-BYT: Hướng dẫn đăng ký, khám bệnh

chữa bệnh ban đầu và chuyển tuyến khám bệnh chữa bệnh BHYT. Hà Nội: 2009

6. Bộ y tế, 2011. Báo cáo kết quả nghiên cứu thực hiện bảo hiểm y tế toàn dân.

Hà Nội 11/2011.

7. Jahr, 2013. Báo cáo chung tổng quan ngành y tế năm 2013: Hướng tới bao

phủ chăm sóc sức khỏe toàn dân. Hà Nội: Bộ Y tế.

8. Chính phủ, 2009. Nghị định số 62/2009/NĐ-CP. Nghị định qui định chi tiết và

hướng dẫn thi hành một số điều của luật BHYT. Hà Nội: 2009

9. Hội Khoa học kinh tế y tế Việt Nam, 2011. Nhận thức về BHYT vùng Đồng

Bằng Sông Cửu Long – Nghiên cứu định tính thông qua thảo luận nhóm.

http://vhea.org.vn/NewsDetails.aspx?CateID=188&NewsID=185. Truy cập

02/03/2015.

10. Lê Quang Cƣờng, 2007. Chăm sóc sức khỏe và thị trƣờng y tế. Viện Chiến

lƣợc và chính sách y tế.

http://www.hspi.org.vn/vcl/vn/upload/info/attach/12496182558590_CSSK_va_

Thi_truong_Y_te.pdf. Truy cập 30/11/2014.

11. Partnership for Action in Health Equity Việt Nam, 2011. Công bằng sức

khỏe ở Việt Nam: góc nhìn xã hội dân sự. Nhà xuất bản Lao động.

12. Quốc hội nƣớc Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam, 2005. Bộ luật dân

sự. Hà Nội: Nhà xuất bản lao động – xã hội.

13. Quốc Hội, 2008. Luật số: 25/2008/QH12: Luật BHYT. Hà Nội: 2008

14. Tổng cục thống kê Việt Nam, 2013. Kết quả khảo sát mức sống dân cư

2012. Hà Nội: Nhà xuất bản thống kê.

15. Trần Đăng Khoa, 2013. Thực trạng và một số giải pháp can thiệp, tăng

cường, tiếp cận, sử dụng dịch vụ khám chữa bệnh y tế công lập tại huyện Như

Xuân, tỉnh Thanh Hóa năm 2009-2011. Luận án tiến sĩ y tế công cộng, Đại học

Y Tế Công Cộng

16. UNDP, 2011. Dịch vụ xã hội và phát triển con người: Báo cáo quốc gia về

phát triển con người năm 2011. Hà Nội: UNDP.

Danh mục tài liệu tiếng Anh

1. Abraham, Charles and Paschal Sheeran, 2000. „Understanding and Changing

Health Behaviour: from health beliefs to self–regulation‟, in Paul Norman,

Charles Abraham and Mark Conner (eds), Understanding and Changing Health

Behaviour: from health beliefs to self–regulation. Amsterdam: Harwood

Academic Publishers

2. Andersen, R.M., & Newman, J. F, 2005. Societal and Individual Determinants

of Medical Care Utilization in the United States. The Milbank Quarterly, Vol. 83

:1-28.

3. Andersen, Ronald and John F. Newman. 1973.„Societal and individual

determinants of medical care utilisation in the United States‟, Milbank Memorial

Fund Quarterly, 51(1): 95-124.

4. Andersen, Ronald. 1995. „Revisiting the Behavioural Model and Access to

Medical Care: Does it Matter?‟, Journal of Health and Social Behaviour 36(1):

1-10.

5. Biro, A, 2009. Health Care Utilization of Older People in Europe – Does

Financing StructureMatter? Central European University

6. Budi Aji et al, 2013. The impact of health insurance programs on out of

pocket Expenditure in Indonesia: An increase or a decrease? Int. J. Environ. Res.

Public Health 10: 2995-3013; doi:10.3390/ijerph10072995.

7. Chaudhuri, A. & Roy, K, 2008. Changes in out-of-pocket payments for

healthcare in Vietnam and its impact on equity in payments, 1992-2002. Health

Policy 88(1): 38 – 48.

8. Chernichovsky, D & Meesook, O.A, 1986. Utilization of health services in

Indonesia. Soc. Sci. Med 23(6): 611-620.

9. Damodar Gujarati, 2008. Basic Econometrics, 5th Edition, McGraw-Hill

10. Glick H, Doshi J A, Sonnad S S and Polsky D, 2007. Economic Evaluation

in Clinical Trials, Oxford University Press.

11. Gray A., 2004. Population Ageing and Health Care Expenditure. Ageing

horizons, issue No. 2: 15-20.

12. Grossman, M, 1972. On the Concept of Health Capital and the Demand for

Health. The Journal of Political Economy, 80:223-255.

13. Heller, P. S, 1982. “A Model of the Demand for Health Services in

Peninsular Malaysia”, Social Science and Medicine, 16: 267-84.

14. Jowett, M., Deolalikar, A., & Martinsson, P, 2004. Health Insurance and

Treatment Seeking Behaviour: Evidence from a Low-Income Country. Health

Economics, 13:845-857.

15. Kroeger, A, 1983. Anthropological and socio-medical health care research in

developing countries. Soc. Sci. Med, 17(3): 147-161.

16. Mwabu, G, 2007. Health Economics for Low-Income Countries. Center

Discussion Paper No.955. Economic Growth Center, Yale University.

17. OECD, 2004. Private health insurance in OECD countries: the benefits and

cost for individual and health systems. Paris: OECD

18. Oscar Torres Reyna, 2007. Linear regression using stata. Princeton

University.

http://www.princeton.edu/~otorres/Regression101.pdf. access on 01/04/2015.

19. Samuel S Lieberman & Adam Wagstaff, 2008. Health Financing and

Delivery in Vietnam: The Short and Medium - Term Policy Agenda. Hanoi.

World Bank

20. Sepehri, A. et al, 2006. Does nonprofit health insurance reduce financial

burden? Evidence from the Vietnam Living Standards Survey Panel. Health

Economics, 15: 603 – 616 .

21. Stekelenburg J, Jager BE, Kolk PR, Westen EH, van der Kwaak A, Wolffers

IN, 2005. Health care seeking behaviour and utilisation of traditional healers

in Kalabo, Zambia. Health Policy, 71(1):67-81.

22. Tanahashi T, 1978. Health service coverage and its evaluation. Bull World

Health Organ, 56(2): 295-303.

23. Thuan NTB, Curt L, Lars L, Chuc NTK, 2008. Choice of healthcare

provider following reform inVietnam. BMC Health Services Research.

24. Ward, Helen, Thierry Mertens and Carol Thomas, 1997. „Health seeking

behaviour and the control of sexually transmitted disease‟, Health Policy and

Planning, 12(1): 19-28.

25. WHO, 2014. World Health statistics 2014. World Health Organization

26. World Health Organisation. June 1995. „Draft protocol: A rapid assessment

of health seeking behaviour in relation to sexually transmitted disease‟, available

at: http://www.who.int/hiv/topics/en/HealthcareSeeking.pdf, accessed on: 30th

Jan 2015.

27. Yip and Berman, 2001. Targeted health insurance in a low income country

and its impact on access and equity in access: Egypt‟s school health insurance.

Health Econ, 10(3): 207-220.

28. Youxedan, 2010. Determinants of out of pocket Health Expenditure in

China: Analysis Using China Health and Nutrition Survey Data. The degree of

Doctor of Public Health. University of Tokyo.

29. Woottipong Satayavongthip, 2001. Determinants of and inequity in

household expenditure on health care in Thailand. The degree of doctor of

philosophy (demography) faculty of graduate studies Mahidol University.

PHỤ LỤC

Phụ lục 4.1 : Chi phí KCB bình quân theo độ tuổi

Phụ lục 4.2 : Chi phí KCB bình quân theo giới tính

Phụ lục 4.3 : Chi phí KCB bình quân theo hôn nhân

Phụ lục 4.4 : Chi phí KCB bình quân theo nghề nghiệp

Phụ lục 4.5 : Chi phí KCB bình quân theo dân tộc

Phụ lục 4.6 : Chi phí KCB bình quân theo giáo dục

Phụ lục 4.7: Mức thu nhập bình quân theo 5 phân vị

Phụ lục 4.8 : Chi phí KCB bình quân theo thu nhập hộ

Phụ lục 4.9 : Chi phí KCB bình quân theo thu nhập cá nhân

Phụ lục 4.10 : Chi phí KCB bình quân theo BHYT

Phụ lục 4.11 : Chi phí KCB bình quân theo hỗ trợ y tế

Phụ lục 4.12 : Chi phí KCB bình quân theo khu vực

Phụ lục 4.13 : Chi phí KCB bình quân theo hình thức điều trị

Phụ lục 4.14 : Chi phí KCB bình quân theo cơ sở y tế

Phụ lục 4.15 : Chi phí KCB bình quân theo cơ sở công-tƣ

Phụ lục 4.16. : Ma trận tƣơng quan giữa các biến độc lập trong mô hình

Phụ lục 4.17. : Hệ số khuếch đại phƣơng sai VIF của các biến độc lập

Phụ lục 4.18. :Kết quả hồi quy lần 1

Phụ lục 4.19. :Kết quả hồi quy lần 2