intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Các yếu tố nguy cơ của chửa ngoài tử cung

Chia sẻ: Nữ Nữ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

90
lượt xem
7
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đây là bài viết tổng quan về yếu tổ nguy cơ của chửa ngoài tử cung được tổng hợp từ 44 tài liệu tham khảo cả tiếng Anh và tiếng Việt. Các tài liệu được sử dụng là các bài báo khoa học, báo cáo nghiên cứu, bài báo tổng quan… từ các tạp chí khoa học trong nước và quốc tế. Các yếu tổ nguy cơ của chửa ngoài tử cung đã được đề cập tương đối rõ ràng trong các tài liệu. Nhìn chung, các yếu tố nguy cơ của chửa ngoài tử cung có thể chia thành 3 nhóm: Các yếu tố nguy cơ cao, các yếu tổ nguy cơ trung bình và các yếu tổ nguy cơ thấp. Việc biết các yếu tổ nguy cơ của chửa ngoài tử cung sẽ giúp các nhà nghiên cứu xây dựng các chương trình can thiệp có hiêu quả nhằm giảm nguy cơ mắc chửa ngoài tử cung ở phụ nữ tuổi sinh đẻ.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Các yếu tố nguy cơ của chửa ngoài tử cung

| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |<br /> <br /> Caùc yeáu toá nguy cô cuûa chöûa ngoaøi töû cung<br /> <br /> Buøi Thò Tuù Quyeân1,, Leâ Cöï Linh1<br /> <br /> Ñaây laø baøi vieát toång quan veà yeáu toá nguy cô cuûa chöûa ngoaøi töû cung ñöôïc toång hôïp töø 44 taøi lieäu tham<br /> khaûo caû tieáng Anh vaø tieáng Vieät. Caùc taøi lieäu ñöôïc söû duïng laø caùc baøi baùo khoa hoïc, baùo caùo nghieân<br /> cöùu, baøi baùo toång quan… töø caùc taïp chí khoa hoïc trong nöôùc vaø Quoác teá. Caùc yeáu toá nguy cô cuûa chöûa<br /> ngoaøi töû cung ñaõ ñöôïc ñeà caäp töông ñoái roõ raøng trong caùc taøi lieäu. Nhìn chung, caùc yeáu toá nguy cô<br /> cuûa chöûa ngoaøi töû cung coù theå chia thaønh 3 nhoùm: Caùc yeáu toá nguy cô cao, caùc yeáu toá nguy cô trung<br /> bình vaø caùc yeáu toá nguy cô thaáp. Vieäc bieát caùc yeáu toá nguy cô cuûa chöûa ngoaøi töû cung seõ giuùp caùc nhaø<br /> nghieân cöùu xaây döïng caùc chöông trình can thieäp coù hieäu quaû nhaèm giaûm nguy cô maéc chöûa ngoaøi töû<br /> cung ôû phuï nöõ tuoåi sinh ñeû.<br /> Töø khoùa: Chöûa ngoaøi töû cung, yeáu toá nguy cô<br /> <br /> The risk factors of ectopic pregnancy<br /> Bui Thi Tu Quyen1, Le Cu Linh1<br /> <br /> This article is an overview the risk factors of ectopic pregnancy. We have synthesized from 44<br /> references in both English and Vietnamese. The references are the scientific articles, research<br /> reports, review articles and books from Vietnam and International scientific journals. The risk factors<br /> of ectopic pregnancy have been mentioned quite clearly in the literature. In general, the risk factors<br /> of ectopic pregnancy can be divided into 3 groups: the high-risk, moderate-risk and low-risk.<br /> Understanding about the risk factors of ectopic pregnancy will help researchers develop<br /> interventions that effectively in order to reduce the risk of ectopic pregnancy in reproductive age<br /> women.<br /> Key words: Ectopic pregnancy, risk fators<br /> <br /> Taùc giaû:<br /> Tröôøng Ñaïi hoïc Y teá Coâng coäng<br /> <br /> 48 Taïp chí Y teá Coâng coäng, 9.2013, Soá 29 (29)<br /> λ<br /> <br /> Ngaøy nhaän baøi: 15.7.2013<br /> <br /> λ<br /> <br /> Ngaøy phaûn bieän: 20.7.2013<br /> <br /> λ<br /> <br /> Ngaøy chænh söûa: 30.7.2013<br /> <br /> λ<br /> <br /> Ngaøy ñöôïc chaáp nhaän ñaêng: 5.8.2013<br /> <br /> | TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |<br /> <br /> 1. Ñaët vaán ñeà<br /> Chöûa ngoaøi töû cung (CNTC) hay coøn ñöôïc goïi<br /> laø chöûa laïc choã laø tröôøng hôïp tröùng ñaõ ñöôïc thuï tinh<br /> nhöng khoâng laøm toå vaø phaùt trieån ôû buoàng töû cung.<br /> Bình thöôøng tröùng ñöôïc thuï tinh ôû 1/3 ngoaøi cuûa voøi<br /> tröùng, roài di chuyeån veà buoàng töû cung ñeå laøm toå.<br /> Neáu tröùng khoâng di chuyeån, hoaëc di chuyeån veà<br /> höôùng töû cung roài döøng laïi giöõa ñöôøng, hoaëc bò ñaåy<br /> ra ngoaøi voøi tröùng ñeå laøm toå taïi buoàng tröùng hay<br /> trong oå buïng, seõ gaây ra CNTC[7].<br /> Chöûa ngoaøi töû cung laø moät caáp cöùu saûn khoa caàn<br /> phaûi ñöôïc chaån ñoaùn vaø xöû trí kòp thôøi neáu khoâng coù<br /> theå daãn ñeán vôõ khoái chöûa vaø gaây ngaäp maùu trong oå<br /> buïng, gaây töû vong meï. Coù tôùi 9% töû vong ôû phuï nöõ coù<br /> thai trong voøng 3 thaùng ñaàu laø do CNTC vôõ[11].<br /> CNTC laø nguyeân nhaân quan troïng gaây ra beänh vaø töû<br /> vong meï treân toaøn Theá Giôùi[29]. Cho duø hieän nay coù<br /> nhöõng tieán boä ñaùng keå veà y khoa trong vieäc chaån<br /> ñoaùn vaø ñieàu trò, CNTC vaãn laø nguyeân nhaân chính<br /> trong töû vong meï trong giai ñoaïn 3 thaùng ñaàu thai kyø.<br /> Caùc bieän phaùp phoøng ngöøa CNTC chuû yeáu döïa vaøo<br /> haïn cheá caùc yeáu toá nguy cô (YTNC) vì vaäy coù söï hieåu<br /> bieát ñaày ñuû veà caùc yeáu toá nguy cô cuûa CNTC laø raát<br /> quan troïng. Ñeå coù goùc nhìn y teá coâng coäng veà CNTC<br /> goùp phaàn xaây döïng caùc chöông trình can thieäp phoøng<br /> CNTC chuùng toâi thöïc hieän toång quan naøy vôùi muïc<br /> tieâu: Heä thoáng hoùa caùc yeáu toá nguy cô cuûa CNTC.<br /> <br /> Töø khoùa tìm kieám<br /> - Töø khoaù tieáng Vieät: Chöûa ngoaøi töû cung, nguy<br /> cô chöûa ngoaøi töû cung, chöûa ngoaøi daï con, yeáu toá<br /> nguy cô chöûa ngoaøi töû cung, nguyeân nhaân chöûa<br /> ngoaøi töû cung, thai ngoaøi töû cung.<br /> - Töø khoaù tieáng Anh: Ectopic pregnancy, risk<br /> factor, tubal ectopic pregnancy, fallopian tube,<br /> extrauterine pregnancy.<br /> Nguoàn thu thaäp taøi lieäu: Taøi lieäu ñöôïc thu thaäp<br /> qua caùc taïp chí khoa hoïc vôùi caùc coâng cuï cuûa<br /> Pubmed, Medline, Embase: Journal of Family<br /> planning and Reproductive Health; Lancet;<br /> American Journal of Public Health; Human<br /> Reproduction; Expert Reviews Obstetric and<br /> Gynecologic; The New England Journal of<br /> Medicine; British Medical Journal (BMJ); Taïp chí<br /> nghieân cöùu y hoïc; Taïp chí Y hoïc thöïc haønh; Taïp chí<br /> y teá coâng coäng…Taøi lieäu cuõng ñöôïc thu thaäp qua caùc<br /> thö vieän: Thö vieän quoác gia; Thö vieän ñaïi hoïc Y Haø<br /> Noäi; Thö vieän tröôøng Ñaïi hoïc Y teá coâng coäng; Thö<br /> vieän beänh vieän phuï saûn Trung Öông. Ngoaøi ra, taøi<br /> lieäu trong toång quan coøn ñöôïc thu thaäp qua vieäc<br /> tham khaûo, hoûi caùc ñoàng nghieäp, nhaø nghieân cöùu veà<br /> lónh vöïc lieân quan.<br /> <br /> 2.2 Phöông phaùp toång hôïp taøi lieäu<br /> <br /> 2. Phöông phaùp<br /> 2.1 Phöông phaùp thu thaäp taøi lieäu<br /> Tieâu chuaån choïn: Taøi lieäu söû duïng trong toång<br /> quan ñöôïc choïn theo tieâu chí: Laø caùc baøi baùo khoa<br /> hoïc, coâng trình nghieân cöùu khoa hoïc, baøi vieát toång<br /> quan veà caùc YTNC cuûa CNTC vaø coù baøi toaøn vaên.<br /> Ñöôïc coâng boá töø naêm 2001 trôû laïi ñaây treân caùc taïp<br /> chí khoa hoïc hoaëc ñöôïc löu tröõ taïi caùc thö vieän (baûn<br /> ñieän töû hoaëc baûn in) vôùi ngoân ngöõ laø tieáng Vieät hoaëc<br /> tieáng Anh.<br /> Tieâu chuaån loaïi: Chuùng toâi khoâng söû duïng<br /> nhöõng taøi lieäu ñeà caäp quaù chuyeân saâu veà laâm saøng.<br /> Nhöõng baùo caùo nghieân cöùu (NC) maø côõ maãu quaù<br /> nhoû (döôùi 20 tröôøng hôïp), baùo caùo ca beänh. Chuùng<br /> toâi cuõng loaïi nhöõng baøi coù toùm taét baèng tieáng Anh<br /> hoaëc Vieät nhöng baûn toaøn vaên laø ngoân ngöõ khaùc.<br /> Ngoaøi ra nhöõng taøi lieäu maø cô sôû thoâng tin khoâng roõ<br /> raøng, khoâng ñaùng tin caäy vaø nhöõng taøi lieäu khoâng coù<br /> thoâng tin veà taùc giaû cuõng khoâng ñöôïc söû duïng trong<br /> toång quan.<br /> <br /> Sô ñoà 1. Phöông phaùp toång hôïp taøi lieäu vaø soá löôïng<br /> taøi lieäu ñöôïc duøng<br /> Taïp chí Y teá Coâng coäng, 9.2013, Soá 29 (29) 49<br /> <br /> | TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |<br /> <br /> 3. Noäi dung<br /> 3.1. Caùc taøi lieäu ñöôïc söû duïng trong<br /> toång quan<br /> Toång soá taøi lieäu thu thaäp ñöôïc laø 85, tuy nhieân<br /> chæ coù 44 taøi lieäu ñaït yeâu caàu vaø phuø hôïp ñeå söû duïng<br /> trong toång quan trong ñoù coù 34 taøi lieäu tieáng Anh<br /> (77,3%) vaø 10 taøi lieäu tieáng Vieät (22,7%). Coù 4 taøi<br /> lieäu (9%) ñöôïc xuaát baûn töø 2001 trôû veà tröôùc (1 taøi<br /> lieäu xuaát baûn naêm 1976 veà tröôøng hôïp CNTC ñaàu<br /> tieân); 36,4% taøi lieäu xuaát baûn trong voøng 5 naêm gaàn<br /> ñaây. Caùc taøi lieäu tham khaûo chuû yeáu laø caùc baøi baùo,<br /> baøi toång quan treân taïp chí khoa hoïc, caùc baùo caùo töø<br /> caùc vieän nghieân cöùu, luaän vaên vaø saùch.<br /> 3.2 Chöûa ngoaøi töû cung vaø tyû leä maéc CNTC<br /> 3.2.1. Chöûa ngoaøi töû cung<br /> Veà töø chuyeân ngaønh, tieáng Anh söû duïng thoáng<br /> nhaát moät töø "Ectopic pregnancy", vôùi tieáng Vieät coù<br /> taøi lieäu söû duïng "chöûa ngoaøi töû cung", coù taøi lieäu söû<br /> duïng: "chöûa ngoaøi daï con", "chöûa laïc choã", "thai<br /> ngoaøi töû cung" hay "mang thai ngoaøi töû cung".<br /> Trong khuoân khoå toång quan naøy chuùng toâi söû duïng<br /> töø "chöûa ngoaøi töû cung".<br /> Chöûa ngoaøi töû cung: Laø tröôøng hôïp tröùng ñöôïc<br /> thuï tinh vaø laøm toå ôû ngoaøi töû cung[7]. Coù tôùi 97%<br /> tröôøng hôïp CNTC coù vò trí ôû voøi töû cung (VTC), vaø<br /> moät tyû leä ít ôû buoàng tröùng, oå buïng hoaëc ôû coå töû cung<br /> [12,28], theo soá lieäu cuûa Beänh vieän Phuï saûn Trung<br /> öông tyû leä CNTC ôû voøi tröùng trong naêm 1999-2000<br /> laø 97,4%, ôû buoàng tröùng (1,8%), coå töû cung (0,28%)<br /> vaø oå buïng (0,14%)[35].<br /> Nguyeân nhaân cô baûn gaây CNTC chính laø söï di<br /> chuyeån cuûa tröùng thuï tinh quaù daøi hoaëc chaäm chaïp<br /> hoaëc khoâng di chuyeån. Söï di chuyeån baát thöôøng<br /> trong VTC thöôøng xaûy ra ôû caùc tröôøng hôïp beänh lyù<br /> VTC hoaëc nhöõng baát thöôøng cuûa VTC, ñaëc bieät laø<br /> caùc toån thöông vieâm nhieãm maõn tính ôû VTC. Nhìn<br /> chung coù hai nhoùm nguyeân nhaân gaây CNTC[7]: 1)<br /> Nguyeân nhaân cô hoïc (toån thöông VTC do vieâm<br /> nhieãm; khoái u ôû VTC; söï baát thöôøng cuûa VTC). 2)<br /> Nguyeân nhaân cô naêng (tröùng ñi voøng; roái loaïn caân<br /> baèng noäi tieát; do baûn thaân phoâi nhö phaùt trieån quaù<br /> nhanh, chöûa nhieàu thai)[6].<br /> 3.2.2. Tyû leä maéc chöûa ngoaøi töû cung<br /> Tyû leä môùi maéc cuûa CNTC coù xu höôùng taêng leân<br /> treân toaøn Theá giôùi, tyû leä môùi maéc raát khaùc nhau ôû<br /> caùc nöôùc phaùt trieån vaø ñang phaùt trieån, nhìn chung<br /> tyû leä naøy laø khoaûng 0,8%-4,4% trong caùc tröôøng hôïp<br /> 50 Taïp chí Y teá Coâng coäng, 9.2013, Soá 29 (29)<br /> <br /> coù thai[17,18,21,29,38]. Tyû leä CNTC ôû Chaâu AÂu vaø<br /> Myõ laø khoaûng 1-2% phuï nöõ mang thai[18,28,32].<br /> Tính cho nhoùm phuï nöõ 15-49 tuoåi thì tyû leä CNTC<br /> khoaûng 0,1%[15].<br /> ÔÛ caùc nöôùc phaùt trieån hieän nay vaãn coù xu höôùng<br /> taêng leân cuûa CNTC, nhöng tyû leä töû vong do CNTC<br /> laïi giaûm. Nghieân cöùu cuûa Britton Trabert [39] treân<br /> quaàn theå phuï nöõ 15-44 tuoåi cuûa Washington vaø<br /> Idaho trong giai ñoaïn töø 1993-2007 cho thaáy tyû suaát<br /> maéc CNTC hieäu chænh theo tuoåi laø 17,9/10.000 phuï<br /> nöõ-naêm. Tyû suaát naøy trong caùc naêm töø 1993-2004<br /> gaàn nhö töông ñöông vaø taêng trong 3 naêm cuoái<br /> (2005-2007) vôùi tyû suaát maéc 21,1/10.000 phuï nöõnaêm. Neáu tính theo phuï nöõ mang thai thì tyû suaát maéc<br /> CNTC taêng daàn trong giai ñoaïn 15 naêm (19932007) töø 19,2 leân 26,2/1.000 phuï nöõ mang<br /> thai[39].Vieäc gia taêng cuûa tyû suaát môùi maéc CNTC<br /> lieân quan ñeán tình traïng vieâm nhieãm ñöôøng sinh<br /> duïc, vieäc ñieàu trò voâ sinh, tình traïng huùt thuoác laù….ôû<br /> phuï nöõ cuõng gia taêng[15, 32]. Töông töï nhö xu<br /> höôùng cuûa Theá giôùi, tyû leä maéc CNTC ôû Vieät Nam<br /> cuõng coù xu höôùng gia taêng, soá lieäu ghi nhaän taïi Beänh<br /> vieän Phuï saûn trung öông cho thaáy tyû leä CNTC ôû phuï<br /> nöõ mang thai ñaõ taêng töø 1,16% (1988-1992) leân<br /> 2,51% (1995) vaø 4,04% (2002-2003)[8].<br /> CNTC coù theå gaây töû vong cho thai phuï khi vôõ<br /> do tình traïng shock do maát maùu caáp[32]. Tyû suaát töû<br /> vong meï do CNTC ôû Florida-Myõ ñaõ taêng töø 0,6<br /> tröôøng hôïp töû vong/100.000 treû ñeû soáng trong giai<br /> ñoaïn 1999-2008 leân 2,5 trong giai ñoaïn 20092010[27]. ÔÛ caùc nöôùc phaùt trieån soá lieäu töø 19972002 cho thaáy töû vong do CNTC chieám khoaûng<br /> 4,9% caùc tröôøng hôïp töû vong coù lieân quan ñeán sinh<br /> ñeû[40]. ÔÛ Anh, CNTC laø nguyeân nhaân töû vong cuûa<br /> 26% caùc tröôøng hôïp töû vong meï ôû giai ñoaïn sôùm cuûa<br /> thai kyø trong caùc naêm töø 2003-2005[40]. Nguyeân<br /> nhaân tyû suaát töû vong meï do CNTC taêng coù lieân quan<br /> ñeán vieäc söû duïng caùc chaát gaây nghieän vaø vieäc trì<br /> hoaõn ñi khaùm thai cuûa phuï nöõ mang thai[27]. Tuy<br /> vaäy, soá lieäu ôû Myõ cho thaáy tyû suaát töû vong do CNTC<br /> giaûm 56,6% (töø 1,15 xuoáng coøn 0,5/100.000 treû ñeû<br /> soáng) trong giai ñoaïn 1980-1984 so vôùi giai ñoaïn<br /> 2003-2007[16]. Döï baùo tyû suaát naøy seõ vaøo khoaûng<br /> 0,36/100.000 treû ñeû soáng ôû giai ñoaïn 2013-2017.<br /> 3.3 Caùc yeáu toá nguy cô cuûa chöûa ngoaøi töû cung<br /> (Baûng 1)<br /> Hieän taïi coøn nhieàu tranh luaän lieân quan ñeán<br /> nguyeân nhaân gaây ra CNTC tuy nhieân coù nhieàu NC<br /> ñaõ chæ ra caùc YTNC lieân quan ñeán CNTC. Haàu heát<br /> <br /> | TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |<br /> <br /> Baûng 1. Caùc yeáu toá nguy cô cuûa chöûa ngoaøi töû cung<br /> <br /> tieàn söû phaãu thuaät VTC coù nguy cô maéc CNTC cao<br /> gaáp 8,8 laàn nhöõng ngöôøi khoâng coù tieàn söû phaãu thuaät<br /> VTC[13], nguy cô naøy trong NC cuûa Nguyeãn Thò<br /> Bích Hieàn laø 5,1 laàn[2]. Caù bieät coù nghieân cöùu gaàn<br /> ñaây cuûa Phaïm Vaên Töï vaø cs ôû beänh vieän Trung<br /> Öông Hueá cho thaáy phaãu thuaät voøi töû cung laøm taêng<br /> khaû naêng CNTC gaáp 57 laàn nhöõng ngöôøi khoâng<br /> phaãu thuaät[9].<br /> Trong NC cuûa Tharaux vaø cs[37] nhöõng ngöôøi<br /> coù tieàn söû phaãu thuaät vuøng khung chaäu coù nguy cô<br /> maéc CNTC cao gaáp 5,8 laàn nhöõng ngöôøi khoâng coù<br /> tieàn söû phaãu thuaät. Moå ñeû cuõng ñöôïc ñeà caäp laø nguy<br /> cô cuûa CNTC cho laàn coù thai sau, NC taïi BV Trung<br /> Öông Hueá treân 518 thai phuï (74 tröôøng hôïp CNTC)<br /> thì nhöõng ngöôøi moå laáy thai coù nguy cô maéc CNTC<br /> laàn mang thai sau cao gaáp 5,3 laàn nhöõng ngöôøi<br /> khoâng moå laáy thai[9].<br /> 3.4.3. Tieàn söû chöûa ngoaøi töû cung<br /> <br /> caùc NC xaùc ñònh YTNC laø nghieân cöùu beänh chöùng<br /> taïi caùc beänh vieän.<br /> 3.4.1. Tuoåi vaø tuoåi quan heä tình duïc laàn ñaàu<br /> Nhieàu taùc giaû ñeà caäp nguy cô CNTC taêng daàn<br /> theo nhoùm tuoåi[13,32,34,37,40,44]. Nguy cô<br /> CNTC ôû nhoùm tuoåi 30-34 cao gaáp 1,5 laàn nhoùm<br /> tuoåi 25-29, gaáp 2 laàn nhoùm tuoåi döôùi 24; nguy cô<br /> naøy ôû nhoùm tuoåi 35-39 cao gaáp 2,1 laàn so vôùi nhoùm<br /> tuoåi 25-29 vaø gaáp 2,5 laàn nhoùm döôùi 24; vaø ôû nhoùm<br /> tuoåi töø treân 40 tuoåi so vôùi caùc nhoùm tuoåi 25-29 vaø<br /> döôùi 24 laàn löôït laø 3,4 laàn vaø 5,7 laàn [13,37]. NC<br /> cuûa Nguyeãn Thò Bích Hieàn taïi Beänh Vieän E cho<br /> thaáy nguy cô töông ñoái maéc CNTC ôû nhoùm tuoåi 30<br /> trôû leân cao gaáp 3,37 laàn nhoùm döôùi 30 tuoåi[2]. Tuoåi<br /> khoâng nhöõng laø YTNC cuûa CNTC maø coøn laø YTNC<br /> cuûa CNTC nhaéc laïi[3].<br /> Trong YTNC veà tuoåi, moät soá NC cuõng chæ ra<br /> tuoåi coù quan heä tình duïc laàn ñaàu coù lieân quan ñeán<br /> CNTC[13,41]. Nhöõng phuï nöõ coù quan heä tình duïc<br /> laàn ñaàu sôùm (döôùi 18 tuoåi) coù nguy cô maéc CNTC<br /> cao hôn nhöõng phuï nöõ coù QHTD laàn ñaàu khi treân<br /> 18 tuoåi.<br /> 3.4.2. Tieàn söû phaãu thuaät vuøng chaäu<br /> Tieàn söû phaãu thuaät VTC vaø trieät saûn VTC coù<br /> lieân quan vôùi CNTC[2,9,13,32,40]. Nhöõng ngöôøi coù<br /> <br /> Tieàn söû CNTC laøm taêng nguy cô CNTC thöù<br /> phaùt[9,18,32,36,37,40,44], NC cuûa Bouyer vaø coäng<br /> söï [13] cho thaáy nhöõng ngöôøi coù tieàn söû CNTC 1 laàn<br /> thì nguy cô maéc CNTC cao gaáp 12,5 laàn (95%CI:<br /> 7,5-20,9) nhöõng ngöôøi khoâng coù tieàn söû CNTC,<br /> nguy cô naøy ôû nhöõng ngöôøi ñaõ maéc CNTC töø 2 laàn<br /> trôû leân laø 76,6 laàn[13]. NC beänh chöùng cuûa Karaer<br /> vaø coäng söï [19] cuõng cho thaáy nhöõng ngöôøi coù tieàn<br /> söû maéc CNTC coù nguy cô maéc CNTC cao gaáp 13,1<br /> (CI95%: 2,8-61,4) laàn nhöõng ngöôøi khoâng coù tieàn<br /> söû, nguy cô naøy trong NC cuûa Khin vaø cs taïi<br /> Myanmar leân tôùi 28,3 (CI95% töø 5,8- 138,8)[20].<br /> Trong NC cuûa Vöông Tieán Hoøa vaø cs[3] treân<br /> 420 phuï nöõ maéc CNTC thì tyû leä CNTC nhaéc laïi<br /> trong giai ñoaïn 2002-2003 laø 11,5%, tyû leä naøy trong<br /> 124 phuï nöõ maéc CNTC ñöôïc chaån ñoaùn vaø xöû trí<br /> muoän laø 11,3%[4].<br /> 3.4.4. Tieàn söû naïo phaù thai<br /> Trong moät soá NC caùc taùc giaû khoâng tìm thaáy moái<br /> lieân quan giöõa naïo phaù thai vaø CNTC, tuy nhieân<br /> cuõng coù nhieàu NC khaùc laïi chöùng minh coù moái lieân<br /> quan chaët cheõ giöõa naïo phaù thai vaø<br /> CNTC[1,2,5,9,10,13,19,41]. Nguy cô CNTC cao<br /> hôn ôû phuï nöõ coù tieàn söû naïo phaù thai tröôùc ñoù, nhöõng<br /> phuï nöõ naïo phaù thai 1 laàn coù nguy cô maéc CNTC cao<br /> gaáp 1,5-3,0 laàn nhöõng phuï nöõ khoâng naïo phaù thai[5,<br /> 9, 13, 15, 19, 21, 44]. Nguy cô naøy ôû nhöõng phuï nöõ<br /> ñaõ naïo phaù thai töø 2 laàn trôû leân cao hôn khoaûng 2,2<br /> ñeán 7 laàn so vôùi nhoùm khoâng naïo phaù thai[13,37].<br /> NC cuûa Nguyeãn Ñöùc Huøng vaø cs[5] taïi Chí LinhTaïp chí Y teá Coâng coäng, 9.2013, Soá 29 (29) 51<br /> <br /> | TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |<br /> <br /> Haûi Döông cuõng cho thaáy nguy cô maéc CNTC ôû<br /> nhöõng phuï nöõ ñaõ töøng naïo huùt thai cao gaáp 3 laàn<br /> (CI95% töø 1,5-6,0) nhöõng phuï nöõ chöa töøng naïo huùt<br /> thai. NC cuûa Leâ Anh Tuaán cho tyû suaát cheânh maéc<br /> CNTC giöõa nhoùm coù tieàn söû huùt ñieàu hoøa kinh<br /> nguyeät ngay tröôùc laàn coù thai naøy vaø nhoùm khoâng<br /> huùt laø 4,4; nhöõng ñoái töôïng caøng huùt ñieàu hoøa kinh<br /> nguyeät nhieàu thì nguy cô maéc CNTC caøng cao[10].<br /> Ñaëc bieät trong NC cuûa Nguyeãn Thò Bích Hieàn [2]<br /> nguy cô maéc CNTC ôû nhoùm phuï nöõ naïo huùt thai 12 laàn vaø nhoùm treân 2 laàn cao gaáp nhoùm chöa naïo huùt<br /> laàn löôït laø 4 laàn vaø 11 laàn. NC cuûa Phaïm Vaên Töï coøn<br /> cho thaáy nguy cô maéc CNTC ôû nhoùm naïo huùt thai 2<br /> laàn cao hôn nhoùm chöa naïo huùt thai ñeán 33 laàn[9].<br /> 3.4.5. Caùc phöông phaùp traùnh thai<br /> Thuoác uoáng traùnh thai laøm giaûm nguy cô maéc<br /> CNTC (OR=0,6)[13], nhìn chung caùc phöông phaùp<br /> traùnh thai ñeàu seõ laøm giaûm nguy cô maéc CNTC vì<br /> laøm giaûm khaû naêng coù thai[18,40]. Tuy nhieân khi<br /> phöông phaùp traùnh thai thaát baïi thì ñaët duïng cuï töû<br /> cung<br /> seõ<br /> laøm<br /> taêng<br /> nguy<br /> cô<br /> maéc<br /> CNTC[2,5,9,13,19,37,44], nhöõng ngöôøi söû duïng<br /> duïng cuï töû cung ñeå traùnh thai coù nguy cô maéc CNTC<br /> cao gaáp 2 ñeán 6 laàn nhöõng ngöôøi khoâng ñaët duïng cuï<br /> töû cung. Tuy vaäy cuõng coù nhöõng NC laïi khoâng thaáy<br /> moái lieân quan giöõa duïng cuï töû cung vaø CNTC[10].<br /> Ngoaøi ra nhöõng ngöôøi coù thai sau khi ñaõ thaét oáng<br /> daãn tröùng cuõng coù nguy cô maéc CNTC cao gaáp 9,3<br /> laàn (CI95%: 4,9-18) nhöõng ngöôøi khoâng thaét oáng<br /> daãn tröùng[18].<br /> 3.4.6. Vieâm tieåu khung vaø caùc beänh laây truyeàn<br /> qua ñöôøng tình duïc<br /> Tieàn söû vieâm tieåu khung cuõng laø moät YTNC cuûa<br /> CNTC[9,10,14,20,26,31,32,44], nhöõng phuï nöõ coù<br /> tieàn söû vieâm nhieãm tieåu khung coù nguy cô maéc<br /> CNTC cao gaáp 4,0-4,4 laàn nhöõng ngöôøi khoâng coù<br /> tieàn söû[13]. NC beänh chöùng ôû Chí Linh[5] cuõng chæ<br /> ra nhöõng phuï nöõ ñaõ töøng bò vieâm nhieãm ñöôøng sinh<br /> duïc coù nguy cô maéc CNTC cao gaáp 3,7 laàn nhöõng<br /> phuï nöõ khoâng maéc CNTC. NC cuûa Karaer vaø coäng<br /> söï [19] ñöôïc tieán haønh ôû Thoå Nhó Kyø naêm 2006 cuõng<br /> cho thaáy nhöõng phuï nöõ coù tieàn söû vieâm tieåu khung<br /> coù nguy cô maéc CNTC cao gaáp 6,8 laàn nhöõng phuï<br /> nöõ khoâng maéc vieâm tieåu khung. Caù bieät trong NC<br /> taïi beänh vieän E thì nguy cô maéc CNTC ôû nhoùm phuï<br /> nöõ coù tieàn söû vieâm nhieãm ñöôøng sinh duïc cao hôn<br /> nhoùm khoâng vieâm nhieãm laø 9,2 laàn[2].<br /> Trong NC cuûa Khin vaø cs[20] cho thaáy coù tôùi<br /> 52 Taïp chí Y teá Coâng coäng, 9.2013, Soá 29 (29)<br /> <br /> 13,3% phuï nöõ maéc CNTC coù keát quaû xeùt nghieäm<br /> giang mai (+), tyû leä naøy trong nhoùm khoâng maéc<br /> CNTC laø 3,5%. Trong moät NC thuaàn taäp trong<br /> khoaûng thôøi gian 15 naêm (töø 1985 ñeán 1999) cuûa<br /> Nicola Low vaø coäng söï[22] tieán haønh treân toång soá<br /> 43715 phuï nöõ tuoåi töø 15-24 cho thaáy nguy cô maéc<br /> CNTC ôû nhöõng phuï nöõ bò nhieãm naám aâm ñaïo<br /> (chlamydial genital) cao gaáp 1,4 laàn nhöõng phuï nöõ<br /> khoâng maéc.<br /> 3.4.7. Khoaûng caùch giöõa hai laàn sinh<br /> NC beänh chöùng cuûa Bouyer[13] cho thaáy<br /> khoaûng caùch giöõa hai laàn sinh daøi (töø 5 naêm trôû leân)<br /> cuõng laø YTNC cuûa CNTC. Nhöõng phuï nöõ coù khoaûng<br /> caùch giöõa hai laàn sinh treân 5 naêm coù nguy cô maéc<br /> CNTC cao gaáp 1,7 laàn nhöõng phuï nöõ coù khoaûng<br /> caùch giöõa hai laàn sinh laø 2-3 naêm.<br /> 3.4.8. Voâ sinh<br /> Voâ sinh laø moät YTNC cuûa CNTC[13,32,40,44],<br /> NC cuûa Karaer cho thaáy nhöõng phuï nöõ coù tieàn söû voâ<br /> sinh coù nguy cô maéc CNTC cao hôn nhöõng phuï nöõ<br /> khoâng coù tieàn söû voâ sinh khoaûng 2,5 laàn [19]. Trong<br /> NC beänh chöùng cuûa Bouyer[13], caùc taùc giaû coøn ñeà<br /> caäp ñeán khoaûng thôøi gian voâ sinh vaø thaáy raèng,<br /> nhoùm phuï nöõ coù khoaûng thôøi gian voâ sinh töø 2 naêm<br /> trôû leân coù nguy cô maéc CNTC cao gaáp 2,7 laàn nhöõng<br /> phuï nöõ khaùc[13]. Tuy nhieân CNTC cuõng laø nguy cô<br /> cuûa voâ sinh thöù phaùt, nhö vaäy coù theå thaáy moái quan<br /> heä giöõa voâ sinh vaø CNTC laø töông ñoái phöùc taïp,<br /> ngoaøi ra cuõng coù NC cho thaáy khoâng coù moái lieân<br /> quan giöõa voâ sinh vaø CNTC[1,5,10].<br /> 3.4.9. Soá löôïng baïn tình<br /> Moät soá NC cuõng cho thaáy coù moái lieân quan giöõa<br /> soá löôïng baïn tình vaø maéc CNTC[10,13,19,20,44],<br /> nhöõng phuï nöõ coù töø naêm ngöôøi tình trôû leân coù nguy<br /> cô CNTC gaáp 1,6 laàn nhöõng ngöôøi chæ coù 1 ngöôøi<br /> tình[13]. Trong NC cuûa Karaer[19] nhöõng ngöôøi coù<br /> nhieàu hôn 1 baïn tình coù nguy cô maéc CNTC cao gaáp<br /> 3,5 laàn nhöõng ngöôøi chæ coù moät baïn tình. NC cuûa Leâ<br /> Anh Tuaán cuõng cho thaáy nhöõng phuï nöõ coù töø 2 baïn<br /> tình trôû leân coù nguy cô maéc CNTC cao gaáp 2,8 laàn<br /> nhöõng ngöôøi coù 1 baïn tình[10].Nguyeân nhaân coù theå<br /> do coù nhieàu baïn tình laøm taêng nguy cô vieâm nhieãm<br /> ñöôøng sinh duïc nhaát laø taêng tyû leä vieâm nhieãm beänh<br /> laây truyeàn qua ñöôøng tình duïc vaø taêng nguy cô maéc<br /> CNTC. NC taïi Chí Linh[1,5] laïi khoâng thaáy coù moái<br /> lieân quan giöõa soá löôïng baïn tình vaø CNTC.<br /> 3.4.10. Huùt thuoác laù<br /> Huùt thuoác laù laø YTNC cuûa CNTC ñaõ ñöôïc chæ ra<br /> <br />
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
6=>0