Cần có góc nhìn thấu đáo về mặt hàng đặc biệt

COÂNG KHAI MINH BAÏCH GIAÙ ÑIEÄN DÖÔÙI CAÙC GOÙC NHÌN<br /> <br /> <br /> <br /> Chính saùch giaù ñieän vaø bieåu giaù<br /> ñieän sinh hoaït baäc thang:<br /> Caàn coù goùc nhìn thaáu ñaùo veà<br /> maët haøng ñaëc bieät<br /> PGS,TS. BÙI Xuân Hồi*<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> T<br /> ừ 20 tháng 3 năm 2019, Chính phủ chính thức tăng giá bán lẻ điện bình quân thêm 8.35%<br /> mức giá bán bình quân hiện hành. Sau khi triển khai áp dụng, cùng thời điểm nắng nóng cao<br /> độ ở tất cả các vùng miền trên cả nước dẫn tới hóa đơn tiền điện, đặc biệt là hộ tiêu dùng sinh<br /> hoạt đã tăng lên, thậm chí là đột biến ngay trong kỳ tính phí đầu tiên. Bài toán giá điện đã<br /> thu hút sự quan tâm của hầu hết các tầng lớp trong xã hội: từ đại biểu Quốc hội, Chính phủ, các cơ quan<br /> quản lý nhà nước, các chuyên gia, EVN và đặc biệt là người tiêu dùng. Vào thời điểm hiện tại, khi nắng<br /> nóng vẫn tiếp diễn, nguy cơ thiếu điện và viễn cảnh cắt điện luân phiên đang hiện hữu, lại một lần nữa<br /> người ta lại bàn về giá điện khi cho rằng giá điện thấp, không thu hút đầu tư dẫn tới nguy cơ thiếu điện.<br /> Bài báo hệ thống hóa các vấn đề lý luận và thực tiễn về chính sách giá điện và biểu giá điện sinh hoạt<br /> bậc thang. Trên cơ sở đó cùng với các dữ liệu định lượng phân tích luận giải một cách khách quan về quá<br /> trình quản lý điều hành hệ thống giá bán lẻ điện hiện hành. Cuối cùng là những khuyến nghị đối với EVN<br /> trong mục tiêu triển khai một cách hiệu quả các quyết định điều hành giá của Chính phủ đối với mặt hàng<br /> thiết yếu rất đặc biệt này.<br /> Từ khóa: Giá điện, biểu giá điện.<br /> Electricity price policy and tiered rate for residentials: a thorough view of special item is required<br /> From March 20, 2019, the Government officially increased the electricity retail price by 8.35% on average<br /> of the current average selling price. The application of the new rate isat the same time with the hottest season<br /> in all regions of the country, leading to electricity bills, especially household consumption has increased,<br /> even for the first bill. The problem of electricity price has attracted the attention of almost social strata: from<br /> members of National Assembly, the Government, state management agencies, experts, EVN and especially<br /> consumers. At the present time, when hot weather continues, the risk of electricity shortages and alternate<br /> power outages are present. Once again people talk about electricity prices when they think that electricity<br /> prices are low, not attracting investment, leading to the risk of electricity shortage.<br /> The article systematizes theoretical and practical issues on electricity pricing policy and tiered electricity<br /> rate. On that basis, together with quantitative data will analyze objectively the process of managing and<br /> operating the current retail electricity price system. Finally, there are recommendations for EVN with the<br /> goal of effectively implementing government pricing decisions for this very special essential product.<br /> Keywords: Electricity price, electricity tariff.<br /> <br /> 1. Giá thành cung cấp và chính sách giá điện triển. Đây là số liệu thực tế. Ngay lập tức một số<br /> <br /> Khi ngành điện tăng giá bán điện vào tháng chuyên gia đưa ra ý kiến, tại sao chúng ta so sánh<br /> 3 năm 2019, đã có ý kiến nói rằng giá điện nước giá điện mà không so sánh trong tương quan với<br /> ta còn thấp hơn giá của nhiều quốc gia đang phát thu nhập? Có lẽ ý kiến đó không sai lắm với những<br /> * Bộ môn Kinh tế Công nghiệp, Trường Đại học Bách khoa Hà Nội<br /> <br /> NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 141 - tháng 7/2019 7<br /> COÂNG KHAI MINH BAÏCH GIAÙ ÑIEÄN DÖÔÙI CAÙC GOÙC NHÌN<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> mặt hàng thiết yếu thông thường như lương thực, Tóm lại, bài toán giá bán lẻ điện ở mỗi quốc gia<br /> thực phẩm, nhưng nó không đúng với sản phẩm chịu ảnh hưởng bởi ít 3 yếu tố chính: Giá thành sản<br /> như điện năng hay xăng dầu mà tính quốc tế từ lâu xuất điện thường không khác nhau giữa các nước<br /> đã được thừa nhận. Tính quốc tế của ngành điện có cùng cơ cấu nguồn, thu nhập của người dân và<br /> là những chuẩn mực, các chỉ tiêu chất lượng, hệ đặc biệt là chính sách giá điện được quyết định bởi<br /> thống máy móc thiết bị, đường dây, trạm biến áp Nhà nước. Sự điều tiết của Nhà nước thường là<br /> và các yếu tố đầu vào là than, là dầu mỏ, là khí đốt, mục tiêu: Kinh tế, chính trị, môi trường... nhưng<br /> thủy điện… dẫn tới giá thành cung ứng điện không đều hướng tới lợi ích tổng thể của xã hội là lớn<br /> có sự sai khác nhiều giữa nước phát triển và nước nhất. Do vậy, giá điện ở các nước có sự khác biệt<br /> đang phát triển nếu cơ cấu nguồn điện là như nhau. rất lớn do sự tác động của nhiều yếu tố và yếu tố<br /> nào giữ vai trò chi phối. Thật vậy, giá điện của các<br /> Với giá bán điện áp dụng cho hộ tiêu dùng cuối<br /> nước trên thế giới có khoảng dao động rất lớn, từ 2<br /> cùng, hầu hết các nước đều có sự kiểm soát của<br /> cent/kWh của Ai Cập đến 33 cent/kWh của CHLB<br /> Nhà nước. Như ở Pháp, một nước có thị trường<br /> Đức hay mức cao nhất là Đan Mạch 34 cent/kWh<br /> điện vận hành từ khá lâu thì 85% thị phần bán lẻ<br /> và bình quân toàn thế giới là 14 cent/kWh1.<br /> giá bán cũng được điều tiết bởi Nhà nước. Dù xây<br /> dựng dựa trên phương pháp nào: Giá điện theo giá Với nền tảng lý luận như vậy, chúng tôi đã làm<br /> trị sử dụng, giá điện theo chi phí bình quân hay một phép so sánh giá điện của Việt nam với 13<br /> giá điện theo chi phí biên thì nền tảng vẫn sẽ là chi quốc gia có sự tương đồng về mức thu nhập bình<br /> phí cung ứng. Việc điều tiết của Nhà nước đối với quân đầu người. Về mặt tổng quan, cùng có GDP<br /> giá điện nhằm đảm bảo lợi ích tổng thể của xã hội bình quân đầu người vào loại trung bình thấp (từ<br /> là lớn nhất mà nói đúng ra là để bảo vệ lợi ích của khoảng 2.000 - 5.000 USD) nhưng giá bán điện<br /> người tiêu dùng trước người bán điện vốn dĩ là độc có sự dao động từ 2 - 10 cent/kWh (chênh nhau<br /> quyền tự nhiên. Ở nước ta, chính sách giá điện đối 5 lần), một số thống kê cụ thể như: Ai Cập (3.515<br /> với hộ tiêu dùng cuối cùng cũng do Nhà nước quy USD): 2 cent/kWh, Iran (5.252 USD): 3 cent/kWh,<br /> định. Ngành điện không đưa ra giá bán của mình, U-crai-na (2.457 USD): 5 cent/kWh, Việt Nam<br /> ngành điện bán điện theo biểu giá được Nhà nước (2.306 USD): 7 cent/kWh, Ấn Độ (1.852 USD): 8<br /> quy định. cent/kWh, Indonesia (3.858 USD): 10 cent/kWh.<br /> <br /> 8 Số 141 - tháng 7/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN<br /> Như vậy, Ấn Độ là nước có GDP bình quân thấp phí thì ngay trong cùng 1 ngày thì giá điện từ phía<br /> nhất, nhưng có giá điện vào loại cao nhất. Ngược nhà sản xuất đã phải khác nhau theo từng múi giờ<br /> lại, Iran có GDP bình quân cao nhất nhóm, nhưng mà ít nhất chúng ta có thể phân thành thấp điểm,<br /> có giá điện vào loại thấp nhất. Còn Ai Cập có GDP cao điểm và ngoài cao điểm.<br /> bình quân vào mức trung bình cao trong nhóm<br /> Về phía tiêu dùng cũng đa dạng và phức tạp<br /> nhưng có giá điện thấp nhất.<br /> không kém do tính chất tiêu dùng khác nhau: Hộ<br /> Các số liệu xử lý thống kê của 14 nước chỉ ra nghèo, tiêu dùng sinh hoạt nông thôn - thành thị,<br /> rằng, GDP bình quân đầu người của Việt Nam tiêu dùng công nghiệp, hộ kinh doanh, bơm nước<br /> (2.346 $) bằng 106% so với bình quân của 13 nước tưới tiêu... Vì vậy, hệ thống giá điện thường có sự<br /> nhưng giá điện của Việt Nam năm 2018 (0.07 cent) điều tiết của Nhà nước vì nó đa mục tiêu, vừa đảm<br /> chỉ bằng 93% so với giá điện bình quân của 13 nước bảo những khía cạnh an sinh xã hội lại vừa đảm<br /> này. Vì vậy, nếu chúng ta có điều chỉnh tăng thêm bảo các nguyên tắc kinh tế cần thiết là giá điện<br /> 8.36% lúc đó, giá điện của Việt Nam bằng 101,35%. phản ánh đúng hoặc gần nhất các chi phí mà người<br /> Thiết nghĩ dù so sánh rất cơ học cũng thấy được sự tiêu dùng gây ra cho hệ thống nên thật dễ hiểu là<br /> phù hợp của quyết định điều chỉnh giá tăng. nó phức tạp thậm chí đôi khi còn thấy phi lý. Có<br /> Bảng 1: So sánh giá điện của Việt Nam với các thể kể ra hàng loạt các biểu giá có mặt trong hệ<br /> nước có cùng thu nhập GDP/người/năm thống giá bán lẻ: (1) Giá cao điểm và thấp điểm<br /> vì chi phí cung ứng giữa thấp điểm và cao điểm là<br /> Việt Nam/13 Thu nhập, Giá điện, $/<br /> khác nhau (phía sản xuất); (2) Biểu giá bán điện 2<br /> nước $/2017 kWh/2018<br /> thành phần, phần trả cho công suất đăng ký (chi<br /> Bình quân của<br /> 2212 0.075 phí cố định) và phần trả cho điện năng tiêu dùng<br /> 13 nước<br /> Việt Nam so với (chi phí biến đổi), sở dĩ nó phức tạp như vậy là vì<br /> 106% 93% nếu chỉ có biểu giá 1 thành phần (điện năng) thì<br /> 13 nước<br /> các hộ tiêu dùng cùng 1 sản lượng điện sẽ trả hóa<br /> Nguồn: nangluongvietnam.vn2<br /> đơn cho ngành điện là như nhau, nhưng chi phí họ<br /> 2. Hệ thống giá điện bán lẻ: Cách tính rất gây ra cho ngành điện sẽ khác nhau nếu công suất<br /> phức tạp? sử dụng khác nhau; (3) Giá sinh hoạt bậc thang với<br /> Điện năng là một hàng hóa đặc biệt, quá trình nguyên lý dùng càng nhiều càng đắt nhưng nó lại<br /> cung ứng điện rất phức tạp với sự kết nối chặt chẽ theo nguyên lý huy động nguồn điện từ rẻ đến đắt...<br /> của 3 khâu sản xuất, truyền tải và phân phối để Nói như vậy, để chúng ta hiểu rằng sự phức tạp<br /> đảm bảo cung phải bằng cầu ở mọi thời điểm. Như của hệ thống điện từ sản xuất đến tiêu dùng kéo<br /> vậy, để thấy công tác điều độ hệ thống khó khăn theo sự phức tạp trong hệ thống giá bán điện mà<br /> như thế nào. Điện năng được cung ứng bởi các nhà bản chất của sự phức tạp chỉ để đảm bảo những<br /> máy điện khác nhau: Thủy điện, nhiệt điện than, nguyên tắc: Tính đúng, tính đủ các chi phí cung<br /> nhiệt điện dầu, nhiệt điện khí, điện nguyên tử, điện ứng điện đồng thời, đảm bảo các chính sách xã hội<br /> tái tạo... Vì vậy, với nguyên tắc điều độ là đảm bảo mà Nhà nước mong muốn đạt được.<br /> an toàn về kỹ thuật và hiệu quả kinh tế cao nhất thì<br /> 3. Giá bán điện sinh hoạt bậc thang: Vì sao<br /> việc huy động các nhà máy điện đáp ứng lượng cầu<br /> dùng càng nhiều càng đắt?<br /> ở các thời điểm khác nhau trong ngày là khác nhau<br /> và vì thế chi phí cung ứng ở các thời điểm trong Một trong những biểu giá có mặt trong hệ thống<br /> một ngày của hệ thống là khác nhau. Vì vậy, khác giá bán lẻ điện của Việt Nam là giá bán điện sinh<br /> hẳn với các hàng hóa khác nếu định giá theo chi hoạt bậc thang. Đợt điều chỉnh tăng giá vừa rồi,<br /> <br /> 1<br /> Dữ liệu thống kê tham khảo tại https://www.globalpetrolprices.com/electricity_prices/<br /> 2<br /> 13 nước có cùng mức thu nhập bình quân đầu người với Việt Nam gồm có: Philippines, Ucraine, Honduras, Laos, Egypt, East Timor, Nicaragua, Mondova, Nigieria,<br /> India, Cambodia, Congo, Ghana. Dữ liệu tham khảo trong bài viết của TS. Nguyễn Thanh Sơn trên trang web: nangluongvietnam.vn<br /> <br /> <br /> NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 141 - tháng 7/2019 9<br /> COÂNG KHAI MINH BAÏCH GIAÙ ÑIEÄN DÖÔÙI CAÙC GOÙC NHÌN<br /> <br /> biểu giá này là trung tâm của những tranh luận. hơn nhiều, đặc trưng dùng càng nhiều càng đắt<br /> Thậm chí có ý kiến có phần thiếu căn cứ cho rằng: cũng rõ ràng hơn nhiều so với biểu giá 6 bậc của<br /> biểu giá 6 bặc thang hiện nay là phức tạp và bất hợp Việt Nam (Bảng 2). Như vậy, để nói rằng mức độ<br /> lý. Đó là lý do trong bài báo này, chúng tôi muốn đi ứng dụng của loại biểu giá này là rất lớn chứ không<br /> sâu vào khía cạnh chuyên môn của biểu giá điện chỉ ở Việt Nam. Biểu giá này được ứng dụng nhiều<br /> sinh hoạt bậc thang – biểu giá mà biến động của nó đơn giản là vì đó là biểu giá thể hiện rõ rất mối<br /> có ảnh hưởng rất nhiều đến chỉ tiêu vĩ mô CPI - chỉ quan hệ giữa cái giá mà người tiêu dùng phải trả<br /> số giá tiêu dùng. với chi phí mà họ gây ra cho hệ thống điện. Trước<br /> Thực tế, biểu giá điện sinh hoạt bậc thang hết, về tính chất của phụ tải sinh hoạt: Đó là phụ<br /> không có gì là mới mẻ, nó đã được áp dụng từ rất tải khá đồng nhất với đặc trưng chỉ gia tăng vào<br /> lâu trong hệ thống giá điện của nước ta nhưng chắc các thời kỳ cao điểm. Một cách dễ hiểu hơn là vào<br /> chắn chưa khi nào được truyền thông một cách đầy 18-19h hàng ngày hộ gia đình nào cũng nấu cơm,<br /> đủ để người tiêu dùng có những hiểu biết và từ đó bật ti vi và đẩy phụ tải vào thời điểm này lên cao gọi<br /> hiệu ứng giá tích cực được thực hiện trong mục là thời kỳ cao điểm. Để đáp ứng được sự gia tăng<br /> tiêu sử dụng hiệu quả và tiết kiệm điện năng. Hoặc phụ tải, hệ thống điện buộc phải huy động các nhà<br /> đơn giản hơn để trả lời một cách thỏa đáng, có căn máy có chi phí cao hơn. Do vậy, phụ tải sinh hoạt<br /> cứ các câu hỏi vì sao dùng càng nhiều lại càng đắt càng tăng (dùng càng nhiều) thì phải huy động nhà<br /> cũng như hóa đơn tiền điện tăng cao sau kỳ điều máy có chi phí cao để đáp ứng (chi phí càng cao).<br /> chỉnh giá vừa rồi. Đó là logic của biểu giá sinh hoạt bậc thang: “Dùng<br /> Chúng ta có thể tham khảo khá nhiều hệ thống càng nhiều càng đắt”. Không phải hiển nhiên loại<br /> giá điện của các quốc gia từ Âu sang Nam Mỹ và biểu giá bậc thang chỉ áp dụng cho tiêu dùng sinh<br /> gần nhất chúng ta là giá bán điện bậc thang của hoạt mà không áp dụng cho các hộ tiêu dùng điện<br /> Thái Lan hay Malaysia với cách tính còn phức tạp khác khi tính chất tiêu dùng không đồng nhất.<br /> <br /> Bảng 2: Biểu giá bậc thang áp dụng cho hộ tiêu dùng sinh hoạt tại Thái Lan năm 2015<br /> <br /> Phí điện (cho từng kWh) Phí dịch vụ<br /> 1.1. Giá bình thường<br /> Baht US đô la Baht/tháng US đô la/tháng<br /> 1.1.1 Điện tiêu thụ không vượt quá 150kWh<br /> 8.19 0.27<br /> một tháng<br /> Cho 15 kWh đầu tiên (0-15) 1.8632 0.06<br /> Cho 10 kWh tiếp theo (16-25) 2.5026 0.08<br /> Cho 10 kWh kế tiếp (26-35) 2.7549 0.09<br /> Cho 65 kWh kế tiếp (36-100) 3.1381 0.10<br /> Cho 50 kWh tiếp (101-150) 3.2315 0.10<br /> Cho 250 kWh tiếp theo (151-400) 3.7362 0.12<br /> Vượt quá 400 kWh (401 trở đi) 3.9361 0.13<br /> Khách hàng rơi vào điểm 1.1.1 sẽ được dùng điện miễn phí nếu lượng điện tiêu thụ trong tháng không<br /> vượt quá 50kWh.<br /> 1.1.2 Điện tiêu thụ vượt mức 150kWh/tháng 38.22 1.28<br /> Cho 150kWh đầu tiên (0-150) 2.7628 0.09<br /> Cho 250kWh tiếp theo (151-400) 3.7362 0.12<br /> Từ 400kWh trở đi (401 trở đi) 3.9361 0.13<br /> Nguồn: Tập đoàn Điện lực Thái Lan<br /> <br /> 10 Số 141 - tháng 7/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN<br />  4. Quá trình điều hành giá của Chính phủ: cho người nghèo); thứ 2 là khuyến khích người<br /> Hiểu sao cho đúng? dân sử dụng tiết kiệm điện. Cách làm của Bộ Công<br /> thương liên quan đến điều chỉnh biểu giá chi tiết có<br /> Trước hết xin khẳng định rằng, Tập đoàn Điện<br /> phần cơ học nhưng dường như lại dễ hiểu và giải<br /> lực Việt Nam không phải là người ấn định giá. Tính<br /> thích. Theo đó:<br /> đến thời điểm hiện tại, hệ thống giá điện bán lẻ do<br /> Nhà nước quy định cứng và EVN là đơn vị tổ chức - Toàn bộ các biểu giá bán lẻ hiện hành đều giữ<br /> thực hiện áp dụng biểu giá Nhà nước quy định nguyên, không điều chỉnh bổ sung biểu giá mới so<br /> đối với các nhóm khách hàng của mình. Đợt điều với lần điều chỉnh tháng 11/2017.<br /> chỉnh giá tháng 3/2019 vừa qua, là lần điều chỉnh - Toàn bộ cơ cấu, khung bậc, các cấp điện áp<br /> theo định kỳ chứ không mang tính bất thường, các áp giá trong các biểu giá giữ nguyên, không có<br /> số liệu mà Bộ Công thương thay mặt Chính phủ điều chỉnh khung bậc. Như giá điện sinh hoạt bậc<br /> đưa ra liên quan đến việc điều chỉnh từ dữ liệu cung thang, số lượng và cơ cấu bậc không đổi: Vẫn là 6<br /> ứng, chi phí đến các dữ liệu về tác động của việc bậc và mức chia tiêu dùng ở từng bậc không có gì<br /> điều chỉnh giá đã được công bố một cách khách thay đổi.<br /> quan cho dù mức độ chính xác của các số liệu này - Mức điều chỉnh tăng chỉ xung quanh con số<br /> cần phải có sự xác nhận của các cơ quan, đơn vị bình quân 8.36% vì thế cứ tăng cơ học ở từng biểu,<br /> kiểm toán của Nhà nước... Quá trình điều hành giá từng mức trong khung biểu.<br /> đã được triển khai đúng và ngay kể cả các kết luận<br /> Như vậy, vì sao lại có quá nhiều trao đổi xung<br /> của các đợt thanh tra cũng khẳng định như vậy.<br /> quanh việc điều chỉnh giá như vậy? Những chủ đề<br /> Trở lại với quá trình triển khai, sau những tính được bàn luận chính là giá điện không phải tăng<br /> toán, Chính phủ phê duyệt điều chỉnh tăng mức 8.36% mà là gấp đôi, gấp 3 lần, điều chỉnh thiếu<br /> giá bán bình quân thêm 8.36% so với mức giá bình minh bạch vv.. Trước khi tìm hiểu về nguyên nhân,<br /> quân hiện hành. Chính phủ chỉ quy định mức giá chúng tôi đưa ra những dữ liệu chi tiết về ảnh<br /> điện bình quân còn lại giao Bộ Công thương xây hưởng của việc tăng giá điện thông qua các tính<br /> dựng biểu giá điện đạt được 2 mục đích: Thứ nhất toán định lượng của hộ tiêu dùng sinh hoạt như<br /> là đảm bảo chính sách an sinh xã hội (tạo điều kiện sau (Bảng 3):<br /> <br /> Bảng 3: Điều chỉnh giá điện sinh hoạt bậc thang năm 2019<br /> <br /> Giá bán<br /> Giá bán điện So sánh giá Tỉ lệ tăng<br /> điện theo<br /> TT Nhóm đối tượng khách hàng 20/3/2019 mới giá cũ so với giá<br /> 30/11/2017<br /> (đồng/kWh) (đồng/kWh) cũ (%)<br /> (đồng/kWh)<br /> Giá bán lẻ điện sinh hoạt<br /> Bậc 1: Cho kWh từ 0 - 50 1,678 1,549 129 8%<br /> Bậc 2: Cho kWh từ 51 - 100 1,734 1,600 134 8%<br /> 4.1 Bậc 3: Cho kWh từ 101 - 200 2,014 1,858 156 8%<br /> Bậc 4: Cho kWh từ 201 - 300 2,536 2,340 196 8%<br /> Bậc 5: Cho kWh từ 301 - 400 2,834 2,615 219 8%<br /> Bậc 6: Cho kWh từ 401 trở lên 2,927 2,701 226 8%<br /> Nguồn: Tính toán bởi tác giả dựa trên biểu giá của Chính phủ<br /> <br /> <br /> Với điều chỉnh như vậy, chúng ta có thể dễ dàng Hóa đơn theo biểu giá cũ<br /> đặt phép tính hóa đơn tiền điện cho một hộ tiêu Tcũ =1549x50+1600x50+1858x100+2340x100+<br /> dùng 500kwh/ tháng như sau: 2615x100+2701x100= 1.108.850đ<br /> <br /> NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 141 - tháng 7/2019 11<br /> COÂNG KHAI MINH BAÏCH GIAÙ ÑIEÄN DÖÔÙI CAÙC GOÙC NHÌN<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hóa đơn theo biểu giá mới điều chỉnh 20/3/2019: chỉnh giá không còn mà thay vào đó là sự nhiễu<br /> loạn về thông tin ảnh hưởng tiêu cực đến hành vi<br /> Tmới = 1678x50+1734x50+2014x100+2536x100<br /> người tiêu dùng. Dưới đây là những phân tích về<br /> +2834x100+2927x100= 1.201.700đ.<br /> cái được gọi là sự bất hợp lý của biểu giá điện sinh<br /> Như vậy, để thấy rằng với cùng mức tiêu dùng hoạt bậc thang làm cho hóa đơn tiền điện tăng lên<br /> là 500kwh/tháng mức tăng hóa đơn tiền điện chỉ khi điều chỉnh giá. Trước hết, số liệu định lượng ở<br /> ở mức 8.37% (mức chênh lệch giữa Tcũ và Tmới), trên việc tăng hóa đơn tiền điện không phải là do<br /> tức là đúng bằng mức tăng giá bán điện bình quân “bất cập trong biểu giá điện sinh hoạt bậc thang” vì<br /> chứ không phải tăng lên gấp đôi gấp ba như nhiều tính cho cùng một sản lượng tiêu dùng ở 2 biểu giá<br /> thông tin trên truyền thông. Đơn giản là đã có sự chỉ khác nhau 8.37%. Trái lại, logic về dùng càng<br /> nhầm lẫn giữa khái niệm tăng giá và tăng hóa đơn nhiều giá càng cao không chỉ đúng với nguyên lý<br /> tiền điện phải trả hàng tháng. Tiền điện bằng giá chi phí cung cấp điện mà còn rất phù hợp với phía<br /> bán x sản lượng tiêu dùng. Sản lượng tiêu dùng của tiêu dùng vì khi nắng nóng tiêu dùng điện tăng đột<br /> kỳ tính giá mới tăng lên một cách đột biến từ lý biến, hóa đơn tiền điện cao sẽ như một thông điệp<br /> do: (1) Kỳ tính sản lượng là 31 ngày so với 28 ngày cho người tiêu dùng rằng cần sử dụng hiệu quả và<br /> của tháng 2; (2) nắng nóng liên tục trong tháng 3 tiết kiệm điện năng.<br /> làm nhu cầu sử dụng điện tăng lên đột biến. Chúng<br /> Thứ hai, các ý kiến cho rằng: “Ngành điện đã<br /> ta không thể đổ hết việc tăng tiền điện lên nhiều<br /> tính một mức giá có lợi cho mình”. Với biểu giá điện<br /> là do tăng giá điện, trách nhiệm của tăng hóa đơn<br /> 6 bậc như hiện nay thì người hưởng lợi là Ngành<br /> từ tăng giá vẫn chỉ là 8.36%, còn lại là do tăng sản<br /> điện, người dân sẽ chịu thiệt”. Đó đều là các ý kiến<br /> lượng tiêu dùng. Các dữ liệu biểu giá đã công khai<br /> đưa ra nhưng không có căn cứ khoa học và rất cảm<br /> và bất kể ai cũng có thể tự tính toán hóa đơn tiền<br /> tính. Không có Ngành điện nào có quyền tính một<br /> điện cho mình.<br /> mức giá có lợi cho mình, EVN bán điện theo giá<br /> Vẫn liên quan đến biểu giá điện sinh hoạt bậc Chính phủ quy định. Người dân tiêu dùng điện và<br /> thang và những ý kiến “chuyên gia” cho rằng biểu gia tăng vào thời kỳ cao điểm thì dùng càng nhiều<br /> giá 6 bậc hiện nay là bất hợp lý. Chúng tôi cho rằng sẽ phải trả nhiều tiền hơn do chi phí họ gây ra cho<br /> đó là những ý kiến nhìn nhận chưa thực sự thấu hệ thống điện nhiều hơn do sự có mặt của họ vào<br /> đáo, điều đó chỉ làm cho tính tích cực trong điều thời kỳ cao điểm. Vì thế giá điện sinh hoạt 6 bậc thì<br /> <br /> 12 Số 141 - tháng 7/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN<br /> người hưởng lợi là Ngành điện là không đúng. Nếu cấu tiêu dùng sinh hoạt hiện nay? Những câu hỏi<br /> Ngành điện vốn dĩ có đặc trưng kinh tế theo quy tưởng chừng đơn giản nhưng nó phải được trả lời<br /> mô từ đó tạo ra cấu trúc độc quyền tự nhiên buộc dựa trên các kết quả nghiên cứu định lượng cụ thể<br /> Nhà nước can thiệp vào giá cả để Ngành điện có lợi thuyết phục để biểu giá này phát huy được những<br /> còn người dân chịu thiệt thì quả là những đánh giá mặt tích cực của nó đồng thời có sự thấu hiểu, chia<br /> có phần thiếu chính xác về vai trò của Nhà nước sẻ nhiều hơn từ người tiêu dùng và xã hội.<br /> trong quản lý Ngành điện.<br /> Cuối cùng là các chương trình quản lý phụ tải<br /> Có lẽ điều đáng phải trao đổi ở đây là bản thân điện (DSM). Xin nhắc lại một lần nữa hiệu quả hoạt<br /> các đơn vị quản lý nhà nước đối với Ngành điện động của Ngành điện từ cả hai phía cung và cầu. Từ<br /> cần phối hợp nghiên cứu xem cơ cấu giá điện 6 bậc rất lâu các chương trình DSM đã không còn được<br /> thang hiện hành có còn phù hợp với cơ cấu chi phí quan tâm một cách đúng mực. Thời điểm nắng<br /> cung ứng cũng như cơ cấu phụ tải sinh hoạt hay nóng như hiện nay, nguy cơ cắt điện luân phiên<br /> không. Đó mới là việc cần phải làm chứ không chạy lại hiện hữu, triển khai hiệu quả các chương trình<br /> theo những ý kiến thiếu căn cứ, hiểu chưa thấu đáo DSM là hoạt động hết sức có ý nghĩa: cho Ngành<br /> về ngành và hiểu sai về quá trình điều hành giá của điện, cho người tiêu dùng và cho toàn xã hội.<br /> Chính phủ. Những ồn ào không đáng có để các<br /> đoàn thanh tra, kiểm tra được thành lập và rồi kết TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> luận chung là không có điều gì bất thường 1. Bùi Xuân Hồi (2008): Lý thuyết giá năng<br /> lượng, Nhà xuất bản Thống kê;<br /> 5. Những khuyến nghị với EVN<br /> 2. Catherine M.H., Keske Samuel G., Evans<br /> Những phản ứng của người tiêu dùng thời gian Terrence Iverson (2012): Total Cost<br /> vừa qua là không quá khó hiểu vì từ lâu họ có thói Electricity Pricing: A Market Solution<br /> for Increasingly Rigorous Environmental<br /> quen nhận hóa đơn tiền điện và thanh toán thậm chí<br /> Standards, The Electricity Journal, Volume<br /> nhận tin nhắn là thanh toán thay vì kiểm tra chi tiết 25, Issue 2, March 2012, Pages 7-15;<br /> hóa đơn. Vì vậy, việc hóa đơn tiền điện tăng vọt ngay<br /> 3. Dữ liệu, thông tin về điều chỉnh tăng giá điện năm<br /> sau khi điều chỉnh giá điện dễ làm cho người tiêu 2019 trên cổng thông tin của Bộ Công thương;<br /> dùng hiểu rằng hóa đơn tăng vì điều chỉnh tăng giá 4. MUNASINGHE, M.. (2009): Electric power<br /> điện. Do đó, ngay từ khi Chính phủ đưa ra phương pricing policy. Staff working paper; no. SWP<br /> án tăng giá điện chúng tôi cũng đã đồng thời đưa ra 340. Washington, D.C.: The World Bank;<br /> ý kiến rằng, công tác truyền thông của Ngành điện 5. PERCEBOIS J. [1999]: « L’apport de la théorie<br /> cần chủ động và đi song hành: Song hành để người économique aux débats énergétiques », in<br /> tiêu dùng có đầy đủ các thông tin để từ đó hướng họ Revue de l’Energie n°509, pp. 473-488;<br /> sử dụng hiệu quả và tiết kiệm điện năng, song hành 6. Powerco Limiter (2016): Pricing Policy Final<br /> (version 1);<br /> để giảm bớt đi các ý kiến gây rối loạn hoặc định<br /> hướng truyền thông theo hướng tiêu cực. Điểm 7. Quyết định số 24/2017/QĐ-TTg của Thủ<br /> tướng Chính phủ: Quy định về cơ chế điều<br /> yếu cố hữu này của Ngành điện cần sớm được khắc<br /> chỉnh mức giá bán lẻ điện bình quân, ban<br /> phục, điều đó chỉ tốt hơn cho hoạt động của Ngành hành ngày 30/6/2017;<br /> điện vì hiệu quả của Ngành điện sẽ đến từ hai phía 8. Quyết định số 28/2014/QĐ-TTg ngày<br /> hiệu quả cung ứng và hiệu quả tiêu dùng. 07/4/2014 của Thủ tướng Chính phủ: Quy<br /> định về cơ cấu giá bán lẻ điện;<br /> Bên cạnh công tác truyền thông, một khía<br /> cạnh khác EVN cũng cần sớm cải thiện đó là công 9. http://www.nangluongvietnam.vn;<br /> tác nghiên cứu phát triển. EVN cần có sự đầu 10. https://www.globalpetrolprices.com/electricity_prices;<br /> tư nghiêm túc cho hoạt động này, mà từ khá lâu 11. BP Statistical Review of World Energy June<br /> 2018 on http://www.bp.com.<br /> không còn được quan tâm một cách thỏa đáng.<br /> Biểu giá điện với 6 bậc thang có còn phù hợp với cơ Ngày nhận bài: 02/07/2019<br /> cấu chi phí cung ứng hiện nay? Còn phù hợp với cơ Ngày duyệt đăng: 10/7/2019<br /> <br /> NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 141 - tháng 7/2019 13<br />