Tạp chí Nghiên cứu Khoa học Kiểm toán: Số 141/2019

Chia sẻ: ViShikamaru2711 ViShikamaru2711 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:79

Thêm vào BST

Báo xấu

49
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tạp chí Nghiên cứu Khoa học Kiểm toán: Số 141/2019 trình bày các nội dung chính sau: Chính sách giá điện và biểu giá điện sinh hoạt bậc thang: Cần có góc nhìn thấu đáo về mặt hàng đặc biệt, các nhân tố ảnh hưởng đến kiểm toán giá điện, giá điện cần công khai, minh bạch các yếu tố đầu vào của chi phí sản xuất kinh doanh,... Mời các bạn cùng tham khảo để nắm nội dung chi tiết của tạp chí.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tạp chí Nghiên cứu Khoa học Kiểm toán: Số 141/2019

SOÁ 141 - 7/2019 i ISSN 1859 - 1671 TỔNG BIÊN TẬP PGS.TS Nguyễn Đình Hòa HỘI ĐỒNG BIÊN TẬP TS. Hồ Đức Phớc, Tổng KTNN, Chủ tịch GS.TS Đoàn Xuân Tiên, Phó Tổng KTNN, Phó Chủ tịch TS. Lê Quang Bính GS.TS Ngô Thế Chi PGS.TS Phạm Văn Đăng PGS.TS Đinh Trọng Hanh GS.TS Vương Đình Huệ GS.TS Đặng Thị Loan GS.TS Dương Thị Bình Minh PGS.TS Phan Duy Minh TS. Lê Đình Thăng Nhà báo Nguyễn Thái Thiên PGS.TS Lê Huy Trọng GS.TS Phạm Quang Trung PGS.TS Ngô Trí Tuệ TS. Nguyễn Hữu Vạn TS. Mai Vinh Thiết kế Kỷ Quang Giá: 9.500 Đồng TÒA SOẠN Số 111 Trần Duy Hưng - Cầu Giấy - Hà Nội Tel: 024 6282 2213 / Website: khoahockiemtoan.vn Email: tcnckhkt@yahoo.com.vn / khoahockiemtoansav@gmail.com Giấy phép hoạt động báo chí số: 514/GP-BTTTT cấp ngày 05/10/2015 In tại: Công ty Cổ phần In La Bàn
content NO 141 - 7/2019 i ISSN 1859 - 1671 06 INCREASE TRANSPARENCY OF ELECTRICITY PRICES - FROM ANGLES Mai Khanh Still concerned about real estate credit tightening OF SIGHT Bui Xuan Hoi Electricity price policy and tiered rate for residentials: a thorough view of special item is required FORUM AND DIALOGUE Hoang Viet Inflation in 2019 will be stable 68 with the rate below 3% Nguyen To Tam Factors affecting the audit of electricity pricing Ngo Tri Long Input factors of electricity price need to be public and transparent Nguyen Minh Phong To increase transparency and marketize electricity prices Nguyen Quang Thai Increase electricity prices Vu Dinh Anh Discussion on electricity price 34 RESEARCH AND DISCUSSION Nguyen Phu Giang Principles of accounting in sustainable development Tran Tu Uyen, Dang Thi Huyen Huong Hoang Anh Optimistic with prospects for Evaluation of model of virtual accounting growth in 2019 division in universities EXPERIENCES FROM ABROAD 72 50 FROM THEORY TO PRACTICE Nguyen Thanh Hue Determining the Nguyen Dieu Thuy Strengthening the capacity of Supreme Audit Institutions to subjects, objectives, contents and audit fight against corruption criteria for performance audits in the commercial banks Tran Quang Huy Application of information NEW DOCUMENTS 80 technology in management of science of State Audit - current status and solutions 64 ECONOMICS - FINANCE Ngan Ha Challenges of state revenues in the last 6 months
số 141 - 7/2019 i ISSN 1859 - 1671 noäi dung 06 CÔNG KHAI MINH BẠCH GIÁ ĐIỆN DƯỚI CÁC GÓC NHÌN KINH TẾ - TÀI CHÍNH Ngân Hà Những thách thức của thu ngân 64 Bùi Xuân Hồi Chính sách giá điện và biểu sách nhà nước 6 tháng cuối năm giá điện sinh hoạt bậc thang: Cần có góc Mai Khanh Vẫn quan ngại với việc siết tín nhìn thấu đáo về mặt hàng đặc biệt dụng bất động sản Nguyễn Tố Tâm Các nhân tố ảnh hưởng đến kiểm toán giá điện Ngô Trí Long Giá điện cần công khai, DIỄN ĐÀN - ĐỐI THOẠI 68 minh bạch các yếu tố đầu vào của chi phí sản xuất kinh doanh Nguyễn Minh Phong Để minh bạch hóa và thị trường hóa giá điện Nguyễn Quang Thái Tăng giá bán điện: Một vài ý kiến Vũ Đình Ánh Bàn về giá điện 34 NGHIÊN CỨU TRAO ĐỔI Nguyễn Phú Giang Các nguyên tắc của kế toán phát triển bền vững Hoàng Việt Lạm phát năm 2019 sẽ ổn Trần Tú Uyên, Đặng Thị Huyền Hương định dưới mức 3% Đánh giá các mô hình phòng kế toán ảo trong các trường đại học Hoàng Anh Lạc quan với triển vọng tăng trưởng năm 2019 50 TỪ LÝ LUẬN ĐẾN THỰC TIỄN Nguyễn Thanh Huệ Xác định chủ đề, mục KINH NGHIỆM NƯỚC NGOÀI 72 tiêu, nội dung và tiêu chí kiểm toán đối với Nguyễn Diệu Thúy Tăng cường năng lực các cuộc kiểm toán hoạt động trong lĩnh của các cơ quan kiểm toán tối cao trong vực ngân hàng thương mại đấu tranh phòng chống tham nhũng Trần Quang Huy Ứng dụng công nghệ 80 thông tin trong quản lý khoa học của Kiểm VĂN BẢN MỚI toán nhà nước - thực trạng và giải pháp
T ăng giá điện là câu chuyện được đề cập không chỉ trên Nghị trường, trong các hội thảo, hội nghị mà còn là đề tài được nhắc đến trong các câu chuyện bên bàn trà, trong từng hộ dân. Quan điểm chung của hầu hết người dân đều là không đồng tình với phương án tăng giá được Bộ Công thương công bố là 8,36%. Tuy nhiên, việc tăng giá bán điện cần được xem xét từ nhiều góc độ cũng như các luận cứ khoa học khách quan, đầy đủ. Tạp chí Nghiên cứu Khoa học kiểm toán thực hiện chuyên đề “Công khai minh bạch giá điện dưới các góc nhìn” nhằm rộng đường dư luận trao đổi, thảo luận về vấn đề này. Trân trọng giới thiệu tới Quý độc giả!
COÂNG KHAI MINH BAÏCH GIAÙ ÑIEÄN DÖÔÙI CAÙC GOÙC NHÌN Chính saùch giaù ñieän vaø bieåu giaù ñieän sinh hoaït baäc thang: Caàn coù goùc nhìn thaáu ñaùo veà maët haøng ñaëc bieät PGS,TS. BÙI Xuân Hồi* T ừ 20 tháng 3 năm 2019, Chính phủ chính thức tăng giá bán lẻ điện bình quân thêm 8.35% mức giá bán bình quân hiện hành. Sau khi triển khai áp dụng, cùng thời điểm nắng nóng cao độ ở tất cả các vùng miền trên cả nước dẫn tới hóa đơn tiền điện, đặc biệt là hộ tiêu dùng sinh hoạt đã tăng lên, thậm chí là đột biến ngay trong kỳ tính phí đầu tiên. Bài toán giá điện đã thu hút sự quan tâm của hầu hết các tầng lớp trong xã hội: từ đại biểu Quốc hội, Chính phủ, các cơ quan quản lý nhà nước, các chuyên gia, EVN và đặc biệt là người tiêu dùng. Vào thời điểm hiện tại, khi nắng nóng vẫn tiếp diễn, nguy cơ thiếu điện và viễn cảnh cắt điện luân phiên đang hiện hữu, lại một lần nữa người ta lại bàn về giá điện khi cho rằng giá điện thấp, không thu hút đầu tư dẫn tới nguy cơ thiếu điện. Bài báo hệ thống hóa các vấn đề lý luận và thực tiễn về chính sách giá điện và biểu giá điện sinh hoạt bậc thang. Trên cơ sở đó cùng với các dữ liệu định lượng phân tích luận giải một cách khách quan về quá trình quản lý điều hành hệ thống giá bán lẻ điện hiện hành. Cuối cùng là những khuyến nghị đối với EVN trong mục tiêu triển khai một cách hiệu quả các quyết định điều hành giá của Chính phủ đối với mặt hàng thiết yếu rất đặc biệt này. Từ khóa: Giá điện, biểu giá điện. Electricity price policy and tiered rate for residentials: a thorough view of special item is required From March 20, 2019, the Government officially increased the electricity retail price by 8.35% on average of the current average selling price. The application of the new rate isat the same time with the hottest season in all regions of the country, leading to electricity bills, especially household consumption has increased, even for the first bill. The problem of electricity price has attracted the attention of almost social strata: from members of National Assembly, the Government, state management agencies, experts, EVN and especially consumers. At the present time, when hot weather continues, the risk of electricity shortages and alternate power outages are present. Once again people talk about electricity prices when they think that electricity prices are low, not attracting investment, leading to the risk of electricity shortage. The article systematizes theoretical and practical issues on electricity pricing policy and tiered electricity rate. On that basis, together with quantitative data will analyze objectively the process of managing and operating the current retail electricity price system. Finally, there are recommendations for EVN with the goal of effectively implementing government pricing decisions for this very special essential product. Keywords: Electricity price, electricity tariff. 1. Giá thành cung cấp và chính sách giá điện triển. Đây là số liệu thực tế. Ngay lập tức một số Khi ngành điện tăng giá bán điện vào tháng chuyên gia đưa ra ý kiến, tại sao chúng ta so sánh 3 năm 2019, đã có ý kiến nói rằng giá điện nước giá điện mà không so sánh trong tương quan với ta còn thấp hơn giá của nhiều quốc gia đang phát thu nhập? Có lẽ ý kiến đó không sai lắm với những * Bộ môn Kinh tế Công nghiệp, Trường Đại học Bách khoa Hà Nội NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 141 - tháng 7/2019 7
COÂNG KHAI MINH BAÏCH GIAÙ ÑIEÄN DÖÔÙI CAÙC GOÙC NHÌN mặt hàng thiết yếu thông thường như lương thực, Tóm lại, bài toán giá bán lẻ điện ở mỗi quốc gia thực phẩm, nhưng nó không đúng với sản phẩm chịu ảnh hưởng bởi ít 3 yếu tố chính: Giá thành sản như điện năng hay xăng dầu mà tính quốc tế từ lâu xuất điện thường không khác nhau giữa các nước đã được thừa nhận. Tính quốc tế của ngành điện có cùng cơ cấu nguồn, thu nhập của người dân và là những chuẩn mực, các chỉ tiêu chất lượng, hệ đặc biệt là chính sách giá điện được quyết định bởi thống máy móc thiết bị, đường dây, trạm biến áp Nhà nước. Sự điều tiết của Nhà nước thường là và các yếu tố đầu vào là than, là dầu mỏ, là khí đốt, mục tiêu: Kinh tế, chính trị, môi trường... nhưng thủy điện… dẫn tới giá thành cung ứng điện không đều hướng tới lợi ích tổng thể của xã hội là lớn có sự sai khác nhiều giữa nước phát triển và nước nhất. Do vậy, giá điện ở các nước có sự khác biệt đang phát triển nếu cơ cấu nguồn điện là như nhau. rất lớn do sự tác động của nhiều yếu tố và yếu tố nào giữ vai trò chi phối. Thật vậy, giá điện của các Với giá bán điện áp dụng cho hộ tiêu dùng cuối nước trên thế giới có khoảng dao động rất lớn, từ 2 cùng, hầu hết các nước đều có sự kiểm soát của cent/kWh của Ai Cập đến 33 cent/kWh của CHLB Nhà nước. Như ở Pháp, một nước có thị trường Đức hay mức cao nhất là Đan Mạch 34 cent/kWh điện vận hành từ khá lâu thì 85% thị phần bán lẻ và bình quân toàn thế giới là 14 cent/kWh1. giá bán cũng được điều tiết bởi Nhà nước. Dù xây dựng dựa trên phương pháp nào: Giá điện theo giá Với nền tảng lý luận như vậy, chúng tôi đã làm trị sử dụng, giá điện theo chi phí bình quân hay một phép so sánh giá điện của Việt nam với 13 giá điện theo chi phí biên thì nền tảng vẫn sẽ là chi quốc gia có sự tương đồng về mức thu nhập bình phí cung ứng. Việc điều tiết của Nhà nước đối với quân đầu người. Về mặt tổng quan, cùng có GDP giá điện nhằm đảm bảo lợi ích tổng thể của xã hội bình quân đầu người vào loại trung bình thấp (từ là lớn nhất mà nói đúng ra là để bảo vệ lợi ích của khoảng 2.000 - 5.000 USD) nhưng giá bán điện người tiêu dùng trước người bán điện vốn dĩ là độc có sự dao động từ 2 - 10 cent/kWh (chênh nhau quyền tự nhiên. Ở nước ta, chính sách giá điện đối 5 lần), một số thống kê cụ thể như: Ai Cập (3.515 với hộ tiêu dùng cuối cùng cũng do Nhà nước quy USD): 2 cent/kWh, Iran (5.252 USD): 3 cent/kWh, định. Ngành điện không đưa ra giá bán của mình, U-crai-na (2.457 USD): 5 cent/kWh, Việt Nam ngành điện bán điện theo biểu giá được Nhà nước (2.306 USD): 7 cent/kWh, Ấn Độ (1.852 USD): 8 quy định. cent/kWh, Indonesia (3.858 USD): 10 cent/kWh. 8 Số 141 - tháng 7/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN
Như vậy, Ấn Độ là nước có GDP bình quân thấp phí thì ngay trong cùng 1 ngày thì giá điện từ phía nhất, nhưng có giá điện vào loại cao nhất. Ngược nhà sản xuất đã phải khác nhau theo từng múi giờ lại, Iran có GDP bình quân cao nhất nhóm, nhưng mà ít nhất chúng ta có thể phân thành thấp điểm, có giá điện vào loại thấp nhất. Còn Ai Cập có GDP cao điểm và ngoài cao điểm. bình quân vào mức trung bình cao trong nhóm Về phía tiêu dùng cũng đa dạng và phức tạp nhưng có giá điện thấp nhất. không kém do tính chất tiêu dùng khác nhau: Hộ Các số liệu xử lý thống kê của 14 nước chỉ ra nghèo, tiêu dùng sinh hoạt nông thôn - thành thị, rằng, GDP bình quân đầu người của Việt Nam tiêu dùng công nghiệp, hộ kinh doanh, bơm nước (2.346 $) bằng 106% so với bình quân của 13 nước tưới tiêu... Vì vậy, hệ thống giá điện thường có sự nhưng giá điện của Việt Nam năm 2018 (0.07 cent) điều tiết của Nhà nước vì nó đa mục tiêu, vừa đảm chỉ bằng 93% so với giá điện bình quân của 13 nước bảo những khía cạnh an sinh xã hội lại vừa đảm này. Vì vậy, nếu chúng ta có điều chỉnh tăng thêm bảo các nguyên tắc kinh tế cần thiết là giá điện 8.36% lúc đó, giá điện của Việt Nam bằng 101,35%. phản ánh đúng hoặc gần nhất các chi phí mà người Thiết nghĩ dù so sánh rất cơ học cũng thấy được sự tiêu dùng gây ra cho hệ thống nên thật dễ hiểu là phù hợp của quyết định điều chỉnh giá tăng. nó phức tạp thậm chí đôi khi còn thấy phi lý. Có Bảng 1: So sánh giá điện của Việt Nam với các thể kể ra hàng loạt các biểu giá có mặt trong hệ nước có cùng thu nhập GDP/người/năm thống giá bán lẻ: (1) Giá cao điểm và thấp điểm vì chi phí cung ứng giữa thấp điểm và cao điểm là Việt Nam/13 Thu nhập, Giá điện, $/ khác nhau (phía sản xuất); (2) Biểu giá bán điện 2 nước $/2017 kWh/2018 thành phần, phần trả cho công suất đăng ký (chi Bình quân của 2212 0.075 phí cố định) và phần trả cho điện năng tiêu dùng 13 nước Việt Nam so với (chi phí biến đổi), sở dĩ nó phức tạp như vậy là vì 106% 93% nếu chỉ có biểu giá 1 thành phần (điện năng) thì 13 nước các hộ tiêu dùng cùng 1 sản lượng điện sẽ trả hóa Nguồn: nangluongvietnam.vn2 đơn cho ngành điện là như nhau, nhưng chi phí họ 2. Hệ thống giá điện bán lẻ: Cách tính rất gây ra cho ngành điện sẽ khác nhau nếu công suất phức tạp? sử dụng khác nhau; (3) Giá sinh hoạt bậc thang với Điện năng là một hàng hóa đặc biệt, quá trình nguyên lý dùng càng nhiều càng đắt nhưng nó lại cung ứng điện rất phức tạp với sự kết nối chặt chẽ theo nguyên lý huy động nguồn điện từ rẻ đến đắt... của 3 khâu sản xuất, truyền tải và phân phối để Nói như vậy, để chúng ta hiểu rằng sự phức tạp đảm bảo cung phải bằng cầu ở mọi thời điểm. Như của hệ thống điện từ sản xuất đến tiêu dùng kéo vậy, để thấy công tác điều độ hệ thống khó khăn theo sự phức tạp trong hệ thống giá bán điện mà như thế nào. Điện năng được cung ứng bởi các nhà bản chất của sự phức tạp chỉ để đảm bảo những máy điện khác nhau: Thủy điện, nhiệt điện than, nguyên tắc: Tính đúng, tính đủ các chi phí cung nhiệt điện dầu, nhiệt điện khí, điện nguyên tử, điện ứng điện đồng thời, đảm bảo các chính sách xã hội tái tạo... Vì vậy, với nguyên tắc điều độ là đảm bảo mà Nhà nước mong muốn đạt được. an toàn về kỹ thuật và hiệu quả kinh tế cao nhất thì 3. Giá bán điện sinh hoạt bậc thang: Vì sao việc huy động các nhà máy điện đáp ứng lượng cầu dùng càng nhiều càng đắt? ở các thời điểm khác nhau trong ngày là khác nhau và vì thế chi phí cung ứng ở các thời điểm trong Một trong những biểu giá có mặt trong hệ thống một ngày của hệ thống là khác nhau. Vì vậy, khác giá bán lẻ điện của Việt Nam là giá bán điện sinh hẳn với các hàng hóa khác nếu định giá theo chi hoạt bậc thang. Đợt điều chỉnh tăng giá vừa rồi, 1 Dữ liệu thống kê tham khảo tại https://www.globalpetrolprices.com/electricity_prices/ 2 13 nước có cùng mức thu nhập bình quân đầu người với Việt Nam gồm có: Philippines, Ucraine, Honduras, Laos, Egypt, East Timor, Nicaragua, Mondova, Nigieria, India, Cambodia, Congo, Ghana. Dữ liệu tham khảo trong bài viết của TS. Nguyễn Thanh Sơn trên trang web: nangluongvietnam.vn NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 141 - tháng 7/2019 9
COÂNG KHAI MINH BAÏCH GIAÙ ÑIEÄN DÖÔÙI CAÙC GOÙC NHÌN biểu giá này là trung tâm của những tranh luận. hơn nhiều, đặc trưng dùng càng nhiều càng đắt Thậm chí có ý kiến có phần thiếu căn cứ cho rằng: cũng rõ ràng hơn nhiều so với biểu giá 6 bậc của biểu giá 6 bặc thang hiện nay là phức tạp và bất hợp Việt Nam (Bảng 2). Như vậy, để nói rằng mức độ lý. Đó là lý do trong bài báo này, chúng tôi muốn đi ứng dụng của loại biểu giá này là rất lớn chứ không sâu vào khía cạnh chuyên môn của biểu giá điện chỉ ở Việt Nam. Biểu giá này được ứng dụng nhiều sinh hoạt bậc thang – biểu giá mà biến động của nó đơn giản là vì đó là biểu giá thể hiện rõ rất mối có ảnh hưởng rất nhiều đến chỉ tiêu vĩ mô CPI - chỉ quan hệ giữa cái giá mà người tiêu dùng phải trả số giá tiêu dùng. với chi phí mà họ gây ra cho hệ thống điện. Trước Thực tế, biểu giá điện sinh hoạt bậc thang hết, về tính chất của phụ tải sinh hoạt: Đó là phụ không có gì là mới mẻ, nó đã được áp dụng từ rất tải khá đồng nhất với đặc trưng chỉ gia tăng vào lâu trong hệ thống giá điện của nước ta nhưng chắc các thời kỳ cao điểm. Một cách dễ hiểu hơn là vào chắn chưa khi nào được truyền thông một cách đầy 18-19h hàng ngày hộ gia đình nào cũng nấu cơm, đủ để người tiêu dùng có những hiểu biết và từ đó bật ti vi và đẩy phụ tải vào thời điểm này lên cao gọi hiệu ứng giá tích cực được thực hiện trong mục là thời kỳ cao điểm. Để đáp ứng được sự gia tăng tiêu sử dụng hiệu quả và tiết kiệm điện năng. Hoặc phụ tải, hệ thống điện buộc phải huy động các nhà đơn giản hơn để trả lời một cách thỏa đáng, có căn máy có chi phí cao hơn. Do vậy, phụ tải sinh hoạt cứ các câu hỏi vì sao dùng càng nhiều lại càng đắt càng tăng (dùng càng nhiều) thì phải huy động nhà cũng như hóa đơn tiền điện tăng cao sau kỳ điều máy có chi phí cao để đáp ứng (chi phí càng cao). chỉnh giá vừa rồi. Đó là logic của biểu giá sinh hoạt bậc thang: “Dùng Chúng ta có thể tham khảo khá nhiều hệ thống càng nhiều càng đắt”. Không phải hiển nhiên loại giá điện của các quốc gia từ Âu sang Nam Mỹ và biểu giá bậc thang chỉ áp dụng cho tiêu dùng sinh gần nhất chúng ta là giá bán điện bậc thang của hoạt mà không áp dụng cho các hộ tiêu dùng điện Thái Lan hay Malaysia với cách tính còn phức tạp khác khi tính chất tiêu dùng không đồng nhất. Bảng 2: Biểu giá bậc thang áp dụng cho hộ tiêu dùng sinh hoạt tại Thái Lan năm 2015 Phí điện (cho từng kWh) Phí dịch vụ 1.1. Giá bình thường Baht US đô la Baht/tháng US đô la/tháng 1.1.1 Điện tiêu thụ không vượt quá 150kWh 8.19 0.27 một tháng Cho 15 kWh đầu tiên (0-15) 1.8632 0.06 Cho 10 kWh tiếp theo (16-25) 2.5026 0.08 Cho 10 kWh kế tiếp (26-35) 2.7549 0.09 Cho 65 kWh kế tiếp (36-100) 3.1381 0.10 Cho 50 kWh tiếp (101-150) 3.2315 0.10 Cho 250 kWh tiếp theo (151-400) 3.7362 0.12 Vượt quá 400 kWh (401 trở đi) 3.9361 0.13 Khách hàng rơi vào điểm 1.1.1 sẽ được dùng điện miễn phí nếu lượng điện tiêu thụ trong tháng không vượt quá 50kWh. 1.1.2 Điện tiêu thụ vượt mức 150kWh/tháng 38.22 1.28 Cho 150kWh đầu tiên (0-150) 2.7628 0.09 Cho 250kWh tiếp theo (151-400) 3.7362 0.12 Từ 400kWh trở đi (401 trở đi) 3.9361 0.13 Nguồn: Tập đoàn Điện lực Thái Lan 10 Số 141 - tháng 7/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN
4. Quá trình điều hành giá của Chính phủ: cho người nghèo); thứ 2 là khuyến khích người Hiểu sao cho đúng? dân sử dụng tiết kiệm điện. Cách làm của Bộ Công thương liên quan đến điều chỉnh biểu giá chi tiết có Trước hết xin khẳng định rằng, Tập đoàn Điện phần cơ học nhưng dường như lại dễ hiểu và giải lực Việt Nam không phải là người ấn định giá. Tính thích. Theo đó: đến thời điểm hiện tại, hệ thống giá điện bán lẻ do Nhà nước quy định cứng và EVN là đơn vị tổ chức - Toàn bộ các biểu giá bán lẻ hiện hành đều giữ thực hiện áp dụng biểu giá Nhà nước quy định nguyên, không điều chỉnh bổ sung biểu giá mới so đối với các nhóm khách hàng của mình. Đợt điều với lần điều chỉnh tháng 11/2017. chỉnh giá tháng 3/2019 vừa qua, là lần điều chỉnh - Toàn bộ cơ cấu, khung bậc, các cấp điện áp theo định kỳ chứ không mang tính bất thường, các áp giá trong các biểu giá giữ nguyên, không có số liệu mà Bộ Công thương thay mặt Chính phủ điều chỉnh khung bậc. Như giá điện sinh hoạt bậc đưa ra liên quan đến việc điều chỉnh từ dữ liệu cung thang, số lượng và cơ cấu bậc không đổi: Vẫn là 6 ứng, chi phí đến các dữ liệu về tác động của việc bậc và mức chia tiêu dùng ở từng bậc không có gì điều chỉnh giá đã được công bố một cách khách thay đổi. quan cho dù mức độ chính xác của các số liệu này - Mức điều chỉnh tăng chỉ xung quanh con số cần phải có sự xác nhận của các cơ quan, đơn vị bình quân 8.36% vì thế cứ tăng cơ học ở từng biểu, kiểm toán của Nhà nước... Quá trình điều hành giá từng mức trong khung biểu. đã được triển khai đúng và ngay kể cả các kết luận Như vậy, vì sao lại có quá nhiều trao đổi xung của các đợt thanh tra cũng khẳng định như vậy. quanh việc điều chỉnh giá như vậy? Những chủ đề Trở lại với quá trình triển khai, sau những tính được bàn luận chính là giá điện không phải tăng toán, Chính phủ phê duyệt điều chỉnh tăng mức 8.36% mà là gấp đôi, gấp 3 lần, điều chỉnh thiếu giá bán bình quân thêm 8.36% so với mức giá bình minh bạch vv.. Trước khi tìm hiểu về nguyên nhân, quân hiện hành. Chính phủ chỉ quy định mức giá chúng tôi đưa ra những dữ liệu chi tiết về ảnh điện bình quân còn lại giao Bộ Công thương xây hưởng của việc tăng giá điện thông qua các tính dựng biểu giá điện đạt được 2 mục đích: Thứ nhất toán định lượng của hộ tiêu dùng sinh hoạt như là đảm bảo chính sách an sinh xã hội (tạo điều kiện sau (Bảng 3): Bảng 3: Điều chỉnh giá điện sinh hoạt bậc thang năm 2019 Giá bán Giá bán điện So sánh giá Tỉ lệ tăng điện theo TT Nhóm đối tượng khách hàng 20/3/2019 mới giá cũ so với giá 30/11/2017 (đồng/kWh) (đồng/kWh) cũ (%) (đồng/kWh) Giá bán lẻ điện sinh hoạt Bậc 1: Cho kWh từ 0 - 50 1,678 1,549 129 8% Bậc 2: Cho kWh từ 51 - 100 1,734 1,600 134 8% 4.1 Bậc 3: Cho kWh từ 101 - 200 2,014 1,858 156 8% Bậc 4: Cho kWh từ 201 - 300 2,536 2,340 196 8% Bậc 5: Cho kWh từ 301 - 400 2,834 2,615 219 8% Bậc 6: Cho kWh từ 401 trở lên 2,927 2,701 226 8% Nguồn: Tính toán bởi tác giả dựa trên biểu giá của Chính phủ Với điều chỉnh như vậy, chúng ta có thể dễ dàng Hóa đơn theo biểu giá cũ đặt phép tính hóa đơn tiền điện cho một hộ tiêu Tcũ =1549x50+1600x50+1858x100+2340x100+ dùng 500kwh/ tháng như sau: 2615x100+2701x100= 1.108.850đ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 141 - tháng 7/2019 11
COÂNG KHAI MINH BAÏCH GIAÙ ÑIEÄN DÖÔÙI CAÙC GOÙC NHÌN Hóa đơn theo biểu giá mới điều chỉnh 20/3/2019: chỉnh giá không còn mà thay vào đó là sự nhiễu loạn về thông tin ảnh hưởng tiêu cực đến hành vi Tmới = 1678x50+1734x50+2014x100+2536x100 người tiêu dùng. Dưới đây là những phân tích về +2834x100+2927x100= 1.201.700đ. cái được gọi là sự bất hợp lý của biểu giá điện sinh Như vậy, để thấy rằng với cùng mức tiêu dùng hoạt bậc thang làm cho hóa đơn tiền điện tăng lên là 500kwh/tháng mức tăng hóa đơn tiền điện chỉ khi điều chỉnh giá. Trước hết, số liệu định lượng ở ở mức 8.37% (mức chênh lệch giữa Tcũ và Tmới), trên việc tăng hóa đơn tiền điện không phải là do tức là đúng bằng mức tăng giá bán điện bình quân “bất cập trong biểu giá điện sinh hoạt bậc thang” vì chứ không phải tăng lên gấp đôi gấp ba như nhiều tính cho cùng một sản lượng tiêu dùng ở 2 biểu giá thông tin trên truyền thông. Đơn giản là đã có sự chỉ khác nhau 8.37%. Trái lại, logic về dùng càng nhầm lẫn giữa khái niệm tăng giá và tăng hóa đơn nhiều giá càng cao không chỉ đúng với nguyên lý tiền điện phải trả hàng tháng. Tiền điện bằng giá chi phí cung cấp điện mà còn rất phù hợp với phía bán x sản lượng tiêu dùng. Sản lượng tiêu dùng của tiêu dùng vì khi nắng nóng tiêu dùng điện tăng đột kỳ tính giá mới tăng lên một cách đột biến từ lý biến, hóa đơn tiền điện cao sẽ như một thông điệp do: (1) Kỳ tính sản lượng là 31 ngày so với 28 ngày cho người tiêu dùng rằng cần sử dụng hiệu quả và của tháng 2; (2) nắng nóng liên tục trong tháng 3 tiết kiệm điện năng. làm nhu cầu sử dụng điện tăng lên đột biến. Chúng Thứ hai, các ý kiến cho rằng: “Ngành điện đã ta không thể đổ hết việc tăng tiền điện lên nhiều tính một mức giá có lợi cho mình”. Với biểu giá điện là do tăng giá điện, trách nhiệm của tăng hóa đơn 6 bậc như hiện nay thì người hưởng lợi là Ngành từ tăng giá vẫn chỉ là 8.36%, còn lại là do tăng sản điện, người dân sẽ chịu thiệt”. Đó đều là các ý kiến lượng tiêu dùng. Các dữ liệu biểu giá đã công khai đưa ra nhưng không có căn cứ khoa học và rất cảm và bất kể ai cũng có thể tự tính toán hóa đơn tiền tính. Không có Ngành điện nào có quyền tính một điện cho mình. mức giá có lợi cho mình, EVN bán điện theo giá Vẫn liên quan đến biểu giá điện sinh hoạt bậc Chính phủ quy định. Người dân tiêu dùng điện và thang và những ý kiến “chuyên gia” cho rằng biểu gia tăng vào thời kỳ cao điểm thì dùng càng nhiều giá 6 bậc hiện nay là bất hợp lý. Chúng tôi cho rằng sẽ phải trả nhiều tiền hơn do chi phí họ gây ra cho đó là những ý kiến nhìn nhận chưa thực sự thấu hệ thống điện nhiều hơn do sự có mặt của họ vào đáo, điều đó chỉ làm cho tính tích cực trong điều thời kỳ cao điểm. Vì thế giá điện sinh hoạt 6 bậc thì 12 Số 141 - tháng 7/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN
người hưởng lợi là Ngành điện là không đúng. Nếu cấu tiêu dùng sinh hoạt hiện nay? Những câu hỏi Ngành điện vốn dĩ có đặc trưng kinh tế theo quy tưởng chừng đơn giản nhưng nó phải được trả lời mô từ đó tạo ra cấu trúc độc quyền tự nhiên buộc dựa trên các kết quả nghiên cứu định lượng cụ thể Nhà nước can thiệp vào giá cả để Ngành điện có lợi thuyết phục để biểu giá này phát huy được những còn người dân chịu thiệt thì quả là những đánh giá mặt tích cực của nó đồng thời có sự thấu hiểu, chia có phần thiếu chính xác về vai trò của Nhà nước sẻ nhiều hơn từ người tiêu dùng và xã hội. trong quản lý Ngành điện. Cuối cùng là các chương trình quản lý phụ tải Có lẽ điều đáng phải trao đổi ở đây là bản thân điện (DSM). Xin nhắc lại một lần nữa hiệu quả hoạt các đơn vị quản lý nhà nước đối với Ngành điện động của Ngành điện từ cả hai phía cung và cầu. Từ cần phối hợp nghiên cứu xem cơ cấu giá điện 6 bậc rất lâu các chương trình DSM đã không còn được thang hiện hành có còn phù hợp với cơ cấu chi phí quan tâm một cách đúng mực. Thời điểm nắng cung ứng cũng như cơ cấu phụ tải sinh hoạt hay nóng như hiện nay, nguy cơ cắt điện luân phiên không. Đó mới là việc cần phải làm chứ không chạy lại hiện hữu, triển khai hiệu quả các chương trình theo những ý kiến thiếu căn cứ, hiểu chưa thấu đáo DSM là hoạt động hết sức có ý nghĩa: cho Ngành về ngành và hiểu sai về quá trình điều hành giá của điện, cho người tiêu dùng và cho toàn xã hội. Chính phủ. Những ồn ào không đáng có để các đoàn thanh tra, kiểm tra được thành lập và rồi kết TÀI LIỆU THAM KHẢO luận chung là không có điều gì bất thường 1. Bùi Xuân Hồi (2008): Lý thuyết giá năng lượng, Nhà xuất bản Thống kê; 5. Những khuyến nghị với EVN 2. Catherine M.H., Keske Samuel G., Evans Những phản ứng của người tiêu dùng thời gian Terrence Iverson (2012): Total Cost vừa qua là không quá khó hiểu vì từ lâu họ có thói Electricity Pricing: A Market Solution for Increasingly Rigorous Environmental quen nhận hóa đơn tiền điện và thanh toán thậm chí Standards, The Electricity Journal, Volume nhận tin nhắn là thanh toán thay vì kiểm tra chi tiết 25, Issue 2, March 2012, Pages 7-15; hóa đơn. Vì vậy, việc hóa đơn tiền điện tăng vọt ngay 3. Dữ liệu, thông tin về điều chỉnh tăng giá điện năm sau khi điều chỉnh giá điện dễ làm cho người tiêu 2019 trên cổng thông tin của Bộ Công thương; dùng hiểu rằng hóa đơn tăng vì điều chỉnh tăng giá 4. MUNASINGHE, M.. (2009): Electric power điện. Do đó, ngay từ khi Chính phủ đưa ra phương pricing policy. Staff working paper; no. SWP án tăng giá điện chúng tôi cũng đã đồng thời đưa ra 340. Washington, D.C.: The World Bank; ý kiến rằng, công tác truyền thông của Ngành điện 5. PERCEBOIS J. [1999]: « L’apport de la théorie cần chủ động và đi song hành: Song hành để người économique aux débats énergétiques », in tiêu dùng có đầy đủ các thông tin để từ đó hướng họ Revue de l’Energie n°509, pp. 473-488; sử dụng hiệu quả và tiết kiệm điện năng, song hành 6. Powerco Limiter (2016): Pricing Policy Final (version 1); để giảm bớt đi các ý kiến gây rối loạn hoặc định hướng truyền thông theo hướng tiêu cực. Điểm 7. Quyết định số 24/2017/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ: Quy định về cơ chế điều yếu cố hữu này của Ngành điện cần sớm được khắc chỉnh mức giá bán lẻ điện bình quân, ban phục, điều đó chỉ tốt hơn cho hoạt động của Ngành hành ngày 30/6/2017; điện vì hiệu quả của Ngành điện sẽ đến từ hai phía 8. Quyết định số 28/2014/QĐ-TTg ngày hiệu quả cung ứng và hiệu quả tiêu dùng. 07/4/2014 của Thủ tướng Chính phủ: Quy định về cơ cấu giá bán lẻ điện; Bên cạnh công tác truyền thông, một khía cạnh khác EVN cũng cần sớm cải thiện đó là công 9. http://www.nangluongvietnam.vn; tác nghiên cứu phát triển. EVN cần có sự đầu 10. https://www.globalpetrolprices.com/electricity_prices; tư nghiêm túc cho hoạt động này, mà từ khá lâu 11. BP Statistical Review of World Energy June 2018 on http://www.bp.com. không còn được quan tâm một cách thỏa đáng. Biểu giá điện với 6 bậc thang có còn phù hợp với cơ Ngày nhận bài: 02/07/2019 cấu chi phí cung ứng hiện nay? Còn phù hợp với cơ Ngày duyệt đăng: 10/7/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 141 - tháng 7/2019 13
COÂNG KHAI MINH BAÏCH GIAÙ ÑIEÄN DÖÔÙI CAÙC GOÙC NHÌN CAÙC NHAÂN TOÁ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN KIEÅM TOAÙN GIAÙ ÑIEÄN TS. Nguyễn Tố Tâm* B ài viết nghiên cứu cơ sở hình thành giá bán điện và các nhân tố ảnh hưởng đến kiểm toán giá bán điện. Bài viết sử dụng nghiên cứu tài liệu về kinh nghiệm thực hiện kiểm toán điện tại các quốc gia phát triển từ đó chỉ ra các nhân tố ảnh hưởng đến chuyên đề kiểm toán điện. Từ khoá: Giá điện, kiểm toán giá điện. Factors affecting the audit of electricity pricing The paper examines the basics of setting up electricity selling prices and factors affecting the audit of electricity selling prices. The paper uses research papersand experience of conducting electricity audits in developed countries, thereby indicating the factors affecting the audit of electricity pricing. Keywords: Electricity price, audit of electricity pricing. 1. Giới thiệu 11,23%. Điều hành giá điện phải đạt 2 mục tiêu là kiểm soát lạm phát và có giá hợp lý để kêu gọi đầu Theo Báo cáo Triển vọng năng lượng Việt Nam tư cho Ngành điện. Theo quy định của Luật Điện 2017, điện năng đang ngày càng chiếm tỉ trọng lớn lực và Luật Giá, điện là mặt hàng theo thị trường hơn trong cơ cấu tiêu thụ năng lượng cuối cùng nhưng có sự quản lý của Nhà nước. Khung giá, cơ và nhu cầu điện dự kiến sẽ tăng bình quân gần 8% chế điều chỉnh giá và cơ cấu biểu giá bán lẻ do Thủ mỗi năm cho đến năm 2035, tương ứng với nhu tướng Chính phủ quy định. cầu công suất sản xuất điện tăng thêm 93 GW trong cùng giai đoạn. Khoảng gần một nửa công Với niềm tin vào sự chuyên nghiệp, tính độc lập suất nguồn điện mới này sẽ được cung cấp từ nhiệt cũng như vai trò của mình, Kiểm toán nhà nước điện than và khoảng 25% là từ năng lượng tái tạo (KTNN) bên cạnh thực hiện các nội dung kiểm toán (Bộ Công thương, 2017). định kỳ, trong năm 2019 nếu được Chính phủ yêu cầu sẽ bổ sung trong kế hoạch kiểm toán chuyên đề Ngày 20/3/2019, giá điện được điều chỉnh tăng giá điện trong năm 2019. Những yêu cầu đặt ra, vậy thêm 8,36% so với giá hiện hành và nhận được cơ sở tăng giá điện là gì? Việc thực hiện kiểm toán nhiều phản hồi trái chiều về giá điện tăng. So với giá điện cần quan tâm tới các nhân tố nào? mức giá bán lẻ điện bình quân hiện hành 1.720,65 2. Cơ sở giá điện đồng/kWh, sau điều chỉnh, giá điện trung bình tăng lên thành 864,44 đồng/kWh (chưa gồm thuế Giá điện thường phản ánh chi phí xây dựng, tài giá trị gia tăng VAT). chính, bảo trì, quản lý và vận hành các nhà máy điện và lưới điện (hệ thống phức tạp của các đường dây Đối với Ngành điện, giá điện tăng ảnh hưởng truyền tải và phân phối điện và để vận hành và quản nhiều đến đời sống của người dân, chi phí sinh hoạt lý các dịch vụ cung cấp điện cho người tiêu dùng). gia tăng và chi phí kinh doanh gia tăng. Điện là vật tư chiến lược, an ninh điện là một trong những Theo EIA (2019), các yếu tố ảnh hưởng đến giá cân đối lớn và trọng yếu của nền kinh tế. Để tăng điện gồm: 1,1% GDP ít nhất phải tăng 1,5% điện. 3 năm qua, (1) Nhiên liệu: Than giá tương đối rẻ (nhưng mức tăng bình quân là 10,15% và năm 2019 trên liên quan đến vấn đề môi trường), khí đốt thiên cơ sở kịch bản GDP 6,8% thì điện ít nhất phải tăng nhiên có xu hướng đắt đỏ hơn. * Trường Đại học Điện lực 14 Số 141 - tháng 7/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN
(2) Nhà máy điện - Chi phí xây dựng và bảo trì, cầu điện, nguồn điện sẵn có, chi phí nhiên liệu và bảo dưỡng nhà máy điện thường cao hơn so với các chi phí quản lý nhà máy điện. nhà máy, doanh nghiệp sản xuất trong lĩnh vực khác. (ii) Giá điện thay đổi theo loại khách hàng: Giá (3) Đường dây truyền tải và phân phối - Chi điện thường khác nhau giữa người tiêu dùng dân phí duy trì và sử dụng hệ thống truyền tải để cung cư, hộ kinh doanh nhỏ, doanh nghiệp thương mại cấp điện. và doanh nghiệp sản xuất. (4) Điều kiện thời tiết: Các yếu tố thời tiết ảnh Giá điện được hình thành từ chi phí sản xuất hưởng đến chi phí điện và giá điện cung cấp. Ví dụ: điện, chi phí truyền tải điện và chi phí phân phối Mưa cung cấp nước cho nhà máy thủy điện (trong điện. Chi phí sản xuất điện là thành phần lớn nhất trường hợp khô cạn, thời tiết nắng nóng liên tục). của giá điện. Theo báo cáo thường niên về năng Nhiệt độ tăng cao có thể tăng nhu cầu về điện để lượng của Mỹ chi phí sản xuất điện chiếm 60,5%; làm mát của người dân. chi phí truyền tải chiếm 12,5% và chi phí phân phối (5) Quy định - Tùy thuộc vào quy định hỗ trợ chiếm 27% trong tổng giá điện trung bình năm giá điện cho người dân, tại một số quốc gia có sự 2018 của ngành điện (US.EIA, 2019). kết hợp giữa giá không được kiểm soát (đối với giá Việc tính toán giá bán điện theo biểu lũy tiến điện đầu nguồn) và giá quy định (đối với giá truyền nâng cao ý thức tiết kiệm điện của người dân, tải và phân phối). doanh nghiệp. Để sản xuất điện, các nguồn lực Ngoài ra một số nhân tố ảnh hưởng đến giá thiên nhiên của các quốc gia được sử dụng và điều điện chung của từng hộ dân và hộ kinh doanh như: này làm ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của mỗi quốc gia đó. Hiểu theo chiều thứ 2, giá bán (i) Giá thường cao nhất vào mùa hè khi tổng điện phản ánh cả những kỳ vọng phát triển bền nhu cầu cao vì các nguồn cung cấp điện đắt hơn vững và an ninh năng lượng của các quốc gia. được thêm vào để đáp ứng nhu cầu gia tăng trong sử dụng điện. Chi phí để cung cấp điện thay đổi Việt Nam có nhiều loại nguồn năng lượng sơ từng phút. Tuy nhiên, hầu hết người tiêu dùng phải cấp nội địa như dầu thô, than, khí tự nhiên và thủy trả mức giá dựa trên chi phí điện theo mùa. Những điện, những nguồn năng lượng này đóng một vai thay đổi về giá thường phản ánh sự thay đổi về nhu trò quan trọng trong đảm bảo an ninh năng lượng NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 141 - tháng 7/2019 15
COÂNG KHAI MINH BAÏCH GIAÙ ÑIEÄN DÖÔÙI CAÙC GOÙC NHÌN cho phát triển kinh tế trong hai thập kỷ gần đây. Với Thứ hai, công bố thông tin về giá điện và báo cáo nhu cầu năng lượng ngày càng tăng và những biến tài chính của Ngành điện đảm bảo tính kịp thời. động trong hoạt động xuất nhập khẩu năng lượng Các thông tin công bố phải được kiểm toán theo gần đây, Việt Nam đã trở thành nước nhập khẩu về luật định, đảm bảo thông tin tài chính và thông tin năng lượng từ năm 2015 (Bộ Công thương, 2017). phi tài chính. Giá điện cung cấp đến người sử dụng cuối Theo KTNN của nước Cộng hoà Lítva, giá điện cùng được hình thành dựa trên quá trình sản xuất, cung cấp được tính theo chi phí cố định và chi phí truyền tải và phân phối điện. Bên cạnh đó, các phát sinh trong quá trình giao dịch, mặc dù ảnh yếu tố về an ninh năng lượng, trữ lượng nguồn tài hưởng đến giá của việc truyền tải và phân phối điện, nguyên thiên nhiên cũng như hệ thống truyền tải, được đánh giá không phải bởi Ủy ban giá và kiểm phân phối điện, các quy định hỗ trợ về chi phí điện soát năng lượng quốc gia Litva, cũng như các tổ cho hộ dân và các doanh nghiệp của từng quốc gia chức kiểm soát khác. Giá điện chịu ảnh hưởng các là cơ sở để xác định giá bán điện phù hợp. giao dịch mua của các công ty điện lực (NAO, 2015). 3. Một số kinh nghiệm của Kiểm toán nhà Các tác động đối với giá điện được KTNN nước trong thực hiện kiểm toán giá điện, doanh Litva khuyến nghị đối với Bộ Năng lượng và Bộ nghiệp điện Tài chính nước Cộng hòa Litva, cụ thể: Xác định quyền pháp lý cho Ủy ban Giá và kiểm soát năng Kiểm toán Nhà nước thực hiện kiểm toán chuyên lượng quốc gia để có được tất cả thông tin cần thiết đề về giá điện là một phần nội dung thực hiện trong từ các công ty con và công ty liên kết liên quan đến các cuộc kiểm toán. Theo OAG (2010), kiểm toán các công ty điện về chi phí, thu nhập, nghĩa vụ hợp Ngành điện là một nội dung trong 12 nội dung báo đồng và phương pháp định giá, khi các công ty con cáo của Kiểm toán Nhà nước của New Zealand. Việc hoặc công ty này là đối tượng của những giao dịch kiểm toán ngành điện được chia thành các thành nội bộ hoặc khi hàng hóa, dịch vụ được cung cấp phần liên quan đến giá điện chung như: duy nhất từ các công ty này. (i) Phát điện (các nhà máy sản xuất điện) Tại Canada, các ủy ban về năng lượng được lập (ii) Truyền tải điện (mạng cao thế) của từng tiểu bang có chức năng thực hiện thiết lập giá bán điện và các dịch vụ cung cấp điện, từ đó (iii) Phân phối điện (các công ty phân phối) hướng tới mục tiêu bảo vệ người tiêu dùng điện và (iv) Các công ty bán lẻ điện đến người tiêu dùng. đảm bảo các doanh nghiệp ngành điện cung cấp Việc thực hiện kiểm toán gắn với các quá trình năng lượng tin cậy và bền vững tại mức giá phù kinh doanh điện và quy định trong lĩnh vực điện hợp (OEB, 2011). KTNN tiểu bang Otario hướng năng. Trong nội dung chi tiết ở đây, bài viết tập tới mục tiêu trên và bên cạnh đó thực hiện đánh giá trung về các quy định về giá và kiểm toán tuân thủ sự tuân thủ giá bán điện và được cung cấp chính giá, không bao gồm các vấn đề về tài sản hay tài xác cho người sử dụng điện. Trong quá trình thực chính Ngành điện. hiện kiểm toán, KTNN đã đưa ra những đánh giá về biểu giá điện, đặc biệt với các hóa đơn tiền điện Ngành điện có những quy định đặc thù và công của người tiêu dùng. Với biểu tiền điện được Chính khai về giá bán điện, công bố thông tin cho các bên phủ Canada thông qua 2004, hoá đơn tiền điện cho liên quan vì tính chất ảnh hưởng nền kinh tế quốc những người tiêu thụ mức thấp (áp dụng cho người gia và tránh độc quyền trong kinh doanh điện. dân và các doanh nghiệp nhỏ) thông qua 4 tiêu chí: Thứ nhất, quy định giá bán điện: Cũng tương tự Mức tiêu dùng điện (chi phí điện thực tế sử dụng), các quốc gia khác, giá điện được xác định theo một dịch vụ cung cấp điện (chi phí từ nơi phát điện đến cơ chế xác định. Việc tính toán giá điện luôn được khách hàng sử dụng), chi phí điều hành hệ thống các chuyên gia tính toán kỹ lưỡng và đảm bảo tính điện và phí hưu trí hỗ trợ người cao tuổi trong phù hợp với đời sống kinh tế - xã hội của quốc gia đó. sử dụng điện. Việc nhấn mạnh về giáo dục, tuyên 16 Số 141 - tháng 7/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN
truyền để ngưởi sử dụng điện biết cách áp dụng 4 sinh hoạt người dân và toàn bộ nền kinh tế. Để tiêu chí trên là cần thiết và khi sự hiểu biết được hướng tới mục tiêu về đảm bảo sự tin cậy và phát tăng cường, các vấn đề áp dụng giá điện, thay đổi triển bền vững của Ngành điện và khẳng định việc giá điện theo thị trường sẽ được triển khai phù hợp. tiêu dùng điện tại mức giá phù hợp, KTNN Việt Nam được tin tưởng thực hiện các cuộc kiểm toán 4. Các nhân tố ảnh hưởng đến kiểm toán chuyên đề về giá điện. Việc thực hiện kiểm toán giá điện chuyên đề giá điện cần chú ý tới các nhân tố ảnh Kiểm toán điện là một phần nội dung của kiểm hưởng đến chất lượng thực hiện cuộc kiểm toán toán năng lượng. Theo BEE (2019), kiểm toán năng như: Cơ sở tính giá điện, cơ sở pháp lý về giá bán lượng là việc xác nhận, giám sát và phân tích việc sử điện hay kế hoạch và nhân sự thực hiện chuyên đề dụng năng lượng bao gồm nộp báo cáo kỹ thuật bao kiểm toán giá điện. gồm các đề xuất cải thiện hiệu quả năng lượng với phân tích lợi ích chi phí và kế hoạch hành động để TÀI LIỆU THAM KHẢO giảm tiêu thụ năng lượng trong đơn vị được kiểm 1. Bộ Công thương (2017), Báo cáo triển toán. Kiểm toán điện là phần nội dung chính với vọng năng lượng Việt Nam 2017, http:// việc tập trung vào lượng điện năng giảm thiểu hàng opendata.vn/sites/default/files/f_bao_cao_ trien_vong_nang_luong_vn_021017.pdf; năm, chi phí điện năng tiêu thụ thực tế (theo hoá 2. BEE (2019), Bureau of Energy Efficiency, đơn mua điện của đơn vị được kiểm toán). Tuy Ministry of Power, Government of India, nhiên, giữa kiểm toán điện và tập trung vào giá điện Energy management and audit, https:// có nhiều điểm khác biệt với kiểm toán năng lượng. beeindia.gov.in/sites/default/files/1Ch3.pdf; Để thực hiện kiểm toán giá điện, KTNN cần xác 3. EIA (2019), Factors Affecting Electricity Prices - định về mục tiêu kiểm toán và xác định các nhân tố Energy Explained, Your Guide To Understanding Energy – Energy, Last updated: April 4, 2019; ảnh hưởng như: 4. OAG (2010), Office of the Auditor-General Thứ nhất, cơ sở tính giá bán điện của Tập đoàn of New Zealand, Part 9: Audit aspects of Điện lực Việt Nam. Cơ sở tính giá được trình bày the electricity sector, https://www.oag.govt. và đảm bảo thông tin tin cậy. Việc xác định giá bán nz/2010/2008-09/part9.htm; điện phải tính đủ, có sự tham gia của chuyên gia. 5. Lithuania NAO (2015), National Audit Office of Lithuania, Executive summary of the Thứ hai, cơ sở pháp lý về giá bán điện và những public audit report of implementation of the quy định về biểu tính giá điện của Bộ Công thương recommendations of the public audit report và những quy định về công bố thông tin giá bán on electricity sector reform, 27 February 2015 No. VA-P-20-3-2, https://www.eurosai. điện cho các đối tượng sử dụng điện, những quy org/handle404?exporturi=/export/sites/ định hỗ trợ của Chính phủ về giá bán điện cho eurosai/.content/documents/materials/ người dân có thu nhập thấp hoặc các doanh nghiệp Electricity_Sector_Reform_summary.pdf; đang trong giai đoạn đầu thành lập, doanh nghiệp 6. OEB (2011), Ontario Energy Board, Canada, vừa và nhỏ. 2011 Annual Report of the Office of the Auditor General of Ontario, Electricity Thứ ba, chuyên đề thực hiện của KTNN và kế Sector – Regulatory Oversight, http://www. hoạch thực hiện kiểm toán giá bán điện, các doanh auditor.on.ca/en/content/annualreports/ nghiệp Ngành điện. Kèm theo đó là nhân sự thực arreports/en11/302en11.pdf; hiện kiểm toán, cần có các chuyên gia về thị trường 7. http://thoibaotaichinhvietnam.vn/pages/ điện, hiểu biết ngành điện (có thể sử dụng tư liệu thoi-su/2019-05-30/se-de-xuat-kiem- chuyên gia). toan-chuyen-de-ve-gia-dien-72070.aspx; 8. U.S. Energy Information Administration, Báo 5. Kết luận cáo toàn cảnh năng lượng 2019, tháng 1.2019. Điện được cho là năng lượng chính của một Ngày nhận bài: 01/07/2019 quốc gia, ảnh hưởng lớn của giá điện tới đời sống Ngày duyệt đăng: 10/7/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 141 - tháng 7/2019 17
COÂNG KHAI MINH BAÏCH GIAÙ ÑIEÄN DÖÔÙI CAÙC GOÙC NHÌN Giaù ñieän caàn coâng khai, minh baïch caùc yeáu toá ñaàu vaøo cuûa chi phí saûn xuaát kinh doanh PGS,TS. Ngô Trí Long* V iệc tăng giá bán điện đã gây xôn xao dư luận từ các doanh nghiệp, các đơn vị sản xuất kinh doanh đến đông đảo các tầng lớp nhân dân. Đặc biệt, việc tăng giá điện đã trở thành chủ đề nóng trong Kỳ họp thứ 7 Quốc hội khóa XIV, được nhiều đại biểu Quốc hội quan tâm và đề nghị các cơ quan chức năng làm sáng tỏ, minh bạch hóa cách tính giá điện để có câu trả lời thỏa đáng cho nhân dân. Bài viết phân tích sự hình thành và phương pháp tính giá điện ở nước ta hiện nay, qua đó thấy được ưu điểm cũng như tồn tại, hạn chế để đề xuất những giải pháp phù hợp để có cách tính giá điện hợp lý, phù hợp với quy luật của thị trường và quy luật Cung – Cầu, đáp ứng tốt nhu cầu tiêu thụ điện năng của các đối tượng khách hàng. Bên cạnh đó, tác giả cũng đề xuất một số giải pháp để thị trường điện năng ổn định và phát triển hiệu quả trong thời gian tới. Từ khóa: Giá bán điện. Input factors of electricity price need to be public and transparent The increase in electricity prices has caused a lot of public opinion, from businesses, manufacturers to all classes in the society. In particular, the increase in electricity prices has become a hot topic in the 7th session of the XIV National Assembly, which has been concerned by many members of National Assembly and it is required that the state management authorities should clarify and make the pricing transparentto have satisfactory answers for the people. The article analyzes the formation and method of calculating electricity prices in the country, including advantages as well as shortcomings to propose appropriate solutions to have a reasonable and appropriate electricity price calculation method,which is in accordance with market rules and the law of supply and demand, to meet the demand for power consumption of customers. Besides, the author also proposes some solutions to stabilize and develop the power market in the coming time. Keywords: Electricity selling price. Tập đoàn EVN về cơ cấu hiện có 3 Tổng công ty trong các hoạt động giao dịch, sản xuất kinh doanh phát điện (GENCO 1,2,3) thuộc lĩnh vực sản xuất điện vẫn là vấn đề được dư luận quan tâm. điện năng; 5 Tổng công ty điện lực (PC) kinh doanh Phương pháp tính giá điện vẫn còn nhiều bất cập điện năng (đóng vai trò bán buôn) đến khách hàng Điện là ngành độc quyền, giá do Nhà nước quy và Tổng công ty Truyền tải điện quốc gia (EVN định. Về phương pháp xây dựng giá điện hiện nay NPT). Ngoài ra, công ty mẹ của EVN còn sở hữu chủ yếu dựa trên chi phí thống kê hạch toán giá 100% vốn tại một số công ty, nhà máy phát điện thành của EVN (chưa đủ độ tin cậy). Hiện tính có vị trí chiến lược khác. Trên thực tế, các doanh giá điện chưa áp dụng phương pháp phổ biến và nghiệp thành viên của EVN vẫn đóng vai trò rất hiện đại theo chi phí biên dài hạn, chưa xây dựng lớn tại các khâu phát điện, điều độ và truyền tải, biểu giá 2 thành phần: công suất và điện năng. Giá phân phối và bán lẻ; hay theo một cách diễn giải điện 2 thành phần, gồm: chi phí điện năng (trả cho khác, có thể thấy rằng EVN vừa tham gia, vừa điều nhà máy phát điện) và chi phí truyền tải (trả cho hành thị trường. Do đó, thị trường điện vẫn còn đơn vị xây dựng trạm biến áp, đường dây). Muốn mang đậm tính chất độc quyền và tính minh bạch tách được hai thành phần này thì phải tách được * Chuyên gia Kinh tế 18 Số 141 - tháng 7/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN
hai khâu: truyền tải và kinh doanh điện. Khi tách sản xuất kinh doanh điện trong năm của EVN do ra, truyền tải sẽ trở thành khâu độc quyền nhưng kiểm toán độc lập - Công ty TNHH Deloitte Việt kinh doanh sẽ là thị trường cạnh tranh - nơi nhiều Nam kiểm toán; báo cáo tài chính hợp nhất năm doanh nghiệp kinh doanh điện hoạt động và cạnh sau kiểm toán của EVN, báo cáo tài chính do đơn tranh giá với nhau. Người tiêu dùng sẽ được nhìn vị kiểm toán độc lập kiểm toán của Công ty mẹ thấy rõ ràng hai loại chi phí cấu thành nên giá điện. EVN và các đơn vị thành viên; hợp đồng mua bán Tuy nhiên, hiện nay thị trường bán lẻ điện cạnh điện giữa EVN và các đơn vị phát điện. tranh vẫn chưa được hình thành. Không chỉ là vấn Về nguyên tắc các chi phí được phép đưa vào đề kĩ thuật, việc phân tách hai khâu truyền tải và trong giá thành sản xuất kinh doanh điện và đưa kinh doanh điện còn gặp rào cản về con người và vào tính toán điều chỉnh giá điện chỉ có chi phí lợi ích. Do đó, dù đặt mục tiêu sau năm 2023 thực sản xuất kinh doanh của các hoạt động trong lĩnh hiện thị trường bán lẻ điện cạnh tranh hoàn chỉnh, vực điện. Các chi phí đầu tư ngoài ngành không vẫn chưa có gì chắc chắn vào thời điểm đó, chúng được phép đưa vào trong giá thành sản xuất kinh ta sẽ có một thị trường điện cạnh tranh thực sự và doanh điện cũng như trong tính toán điều chỉnh minh bạch hóa được giá điện. giá điện. Theo quy định trên, hàng năm, căn cứ vào Việc tính giá điện mới chú ý đến các yếu tố làm số liệu chi phí đã được kiểm toán độc lập xác nhận, tăng giá điện mà chưa quan tâm đến giảm giá điện Bộ Công thương đã chủ trì, phối hợp với các Bộ, như mùa nước và việc tăng công suất các nhà máy ngành có liên quan tiến hành kiểm tra giá thành thuỷ điện, giảm tổn thất, giá thành. Để xác định sản xuất kinh doanh điện của Tập đoàn Điện lực giá điện, phải tính toán được giá thành. Giá thành Việt Nam (EVN). Chi phí sản xuất kinh doanh của ngành điện bao gồm: Tổng chi phí khâu phát điện được tách bạch theo chi phí các khâu, như điện; Tổng chi phí khâu truyền tải điện; Tổng chi phát điện, truyền tải, phân phối, phụ trợ và quản phí khâu phân phối - bán lẻ điện; Tổng chi phí khâu lý ngành. phụ trợ - quản lý ngành. Trước nay, chi phí đầu ra của điện lực được nhắc Việc tính chi phí sản xuất kinh doanh điện căn đến nhiều mà ít đề cập đến chi phí đầu vào. Bộ cứ trên các tài liệu do EVN và các đơn vị thành Công thương đã công khai đối với giá bán điện và viên cung cấp, gồm: Báo cáo chi phí và giá thành phần nào đã thực hiện việc minh bạch hóa. Nhưng NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 141 - tháng 7/2019 19
COÂNG KHAI MINH BAÏCH GIAÙ ÑIEÄN DÖÔÙI CAÙC GOÙC NHÌN việc minh bạch trên vẫn chưa đủ bởi điều quan được chứ không chỉ có tăng giá. Nếu các định mức trọng nhất của giá điện là cần công khai các chi phí chi phí do EVN tự quyết định, tức là để EVN sản đầu vào để tính toán chi phí. Bởi đối với ngành độc xuất theo định mức đó, kiểu gì EVN cũng có lãi, cứ quyền, giá do Nhà nước định, không phải bất cứ cộng hết vào, làm thui chột tính phấn đấu của họ và chi phí nào được quy định trong chi phí đều được hậu quả người tiêu dùng gánh chịu. Hiện nay, chưa tính hết vào. Về nguyên tắc phải tính đúng, tính đủ, có nghiên cứu chính thức nào về đánh giá trình tính hợp lý của nó. Vì nó là ngành độc quyền phải độ công nghệ năng lượng ở Việt Nam nói chung xem những chi phí đó đã hợp lý hay chưa? Những và công nghệ điện lực nói riêng so với khu vực và chi phí kém hiệu quả có tính chủ quan trong quá thế giới. Nhưng nếu so với định mức chi phí chung trình hoạt động kinh doanh không thể bắt người của thế giới và khu vực nhìn chung việc khai thác, tiêu dùng phải gánh chịu. Những loại chi phí đó sản xuất, chế biến than đang sử dụng công nghệ cần dựa vào định mức, chuẩn mực cả khu vực hoặc cũ, giá thành khai thác cao; công nghệ khai thác quốc tế để xem xét. Nếu tính tất cả những chi phí dầu - khí được đánh giá là đương đại. Về công nghệ bất hợp lý đó dẫn tới giá thành không thực, trong phát điện, ngoài một số nhà máy lớn sử dụng công đó còn có thể có những yếu tố chưa minh bạch, nghệ từ các quốc gia thuộc khối G7, các máy nhiệt chưa đúng mà người tiêu dùng cần biết vì chính họ điện than còn lại sử dụng công nghệ từ Trung Quốc bị thua thiệt, chưa đảm bảo tính hợp lý và hợp lệ. được đánh giá chỉ ở mức trung bình thấp, hiệu suất Tổng chi phí theo từng loại giá của ngành trung bình thấp, độ tin cậy chưa cao. Các thủy điện điện có từ 7-9 yếu tố được tính chi phí đầu vào, vừa và nhỏ hầu hết sử dụng công nghệ Trung Quốc gồm: khấu hao, nguyên nhiên liệu, vật liệu; lương được đánh giá là lạc hậu. Trong tiêu thụ năng lượng (thưởng); sửa chữa lớn; dịch vụ mua ngoài; chi phí công nghiệp và dân dụng được đánh giá khoảng tài chính (lãi vay, chênh lệch tỷ giá); chi phí phát 70% thiết bị ở mức lạc hậu, tiêu hao năng lượng lớn triển khách hàng và các chi phí bằng tiền khác. và ô nhiễm cao. Trong các chi phí đầu vào trên, có 3 loại chi phí Điện tự dùng của EVN, các chỉ số khác cũng là khấu hao, chi phí định mức lương và chi phí tài đều cao. Dùng biện pháp giá để hạn chế sử dụng chính là do Nhà nước quy định, còn các chi phí điện đối với người tiêu dùng, tại sao lại không áp khác hoàn toàn do EVN tự quyết định, tức phía dụng biện pháp giá để bắt buộc tiết kiệm đối với sản xuất quyết định. Việc EVN tự quyết định dẫn ngành điện như tiết kiệm điện tự dùng và tổn thất đến có thể có nhiều yếu tố chi phí không khách truyền tải. Do đó, giải quyết bản chất của giá điện, quan, có lợi cho bên sản xuất, không minh bạch, phải giải quyết cái gốc là chi phí sản xuất, làm sao ảnh hưởng nhiều đến yếu tố giảm giá thành. Một phải tiết giảm những yếu tố này. trong những yếu tố đầu vào để tính giá điện, cần Cách tính khấu hao trong giá thành điện có tác phải làm rõ và minh bạch hơn, đó là chi phí cho giá động rất lớn đến giá điện. Đối với cách tính khấu phát điện - chi phí lớn nhất ảnh hưởng tới giá điện hao của thủy điện hiện nay cần được xem xét lại. (chiếm tới 75% trong cơ cấu giá thành), đây là khâu Trong thủy điện là giá trị đầu tư nhà máy chiếm quyết định của giá điện. Yếu tố quyết định ở đây là 80% khấu hao vào giá điện. Các công trình này yếu tố năng suất và hiệu suất của bản thân các nhà đầu tư rất lớn, để thu hồi vốn nhanh thì phải tính máy điện. Trong đó cần quan tâm đến nhiên liệu khấu hao ngắn. Hiện nay, các nhà máy điện khấu (khối lượng cần dùng và giá), vận hành, sửa chữa, hao nhiều nhất là 30 năm, có khi 20 năm, trong điện tự dùng. Hiệu suất sử dụng hiện nay rất thấp, khi đáng lẽ phải khấu hao 100 năm. Nếu tính như tiêu hao rất nhiều nhiên liệu, nên giá thành điện rất vậy, thì giá thành rất cao, cách tính như vậy là chưa cao. Theo số liệu hiện có, việc tiêu hao bình quân hợp lý. nhiệt điện của thế giới là 380g nhiên liệu/kWh, trong khi Việt Nam hơn gấp rưỡi là 560g/kWh. EVN hàng năm phải nhập nhiều thiết bị vật tư Năng suất và hiệu suất của các nhà máy phát điện nước ngoài bằng ngoại tệ, tỷ giá luôn biến động. hiện nay chưa được minh bạch. Nếu quản lý tốt có Tổng số tiền chênh lệch tỷ giá tính cộng dồn lên khả năng giá thành phát điện còn có khả năng giảm rất lớn. Về nguyên tắc hoạt động trong nền kinh tế 20 Số 141 - tháng 7/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN
thị trường, doanh nghiệp phải có những giải pháp dựng cơ bản chất lượng còn thấp, vẫn để xảy ra phòng ngừa, để giảm thiểu những rủi ro về biến thất thoát, một số dự án ảnh hưởng nghiêm trọng động của tỷ giá. Về tỷ giá, đây là yếu tố được tính đến môi trường sống của người dân. Do đặc điểm vào giá thành theo quy định và hướng dẫn của Bộ ngành nghề kinh doanh, EVN luôn dẫn đầu về các Công thương. Hiện còn nhiều ý kiến cho rằng cần nguồn vốn ưu đãi nhưng tiến độ đầu tư dự án lại xem xét xem liệu đã công bằng chưa giữa EVN với rất chậm làm cho hiệu quả sử dụng đồng vốn thấp. các doanh nghiệp khác. Tiết kiệm và nâng cao hiệu quả trong đầu tư xây Về yếu tố tiền lương, 1 kWh điện năng hiện phải dựng là vấn đề có ý nghĩa lớn trong giảm chi phí. gánh chịu quá nhiều chi phí, từ khâu sản xuất đến Để bù đắp cho nhu cầu năng lượng điện tăng cao, các khâu trung gian và số lượng người được tính hàng loạt dự án nhà máy điện đã được triển khai từ giá trên 1 kWh là rất lớn. Việc định biên số người trước, song tới hiện tại nhiều dự án của EVN vẫn trên là do EVN tự định biên dưới sự hướng dẫn đang tiến triển rất ì ạch. Điều này đã làm cho giá của các thông tư hướng dẫn của Bộ Công thương. thành của Ngành điện khó có khả năng giảm. Năng suất lao động nói chung của Việt Nam còn EVN vẫn ở thế độc quyền, EVN vừa tham gia thấp, trong đó năng suất lao động của EVN so với điều hành thị trường, vừa mua bán điện. Ở một thế Ngành điện của các nước trong khu vực còn thấp như vậy, tính minh bạch trong hoạt động của EVN hơn nhiều công ty cùng chuyên ngành trong khu cần phải được kiểm soát chặt chẽ chi phí đầu vào. vực, chưa phát huy hết sức mạnh nội lực. Năng suất EVN là doanh nghiệp của Nhà nước, theo nguyên lao động của Ngành điện còn rất thấp và người tiêu tắc “Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ” thì dùng phải chịu “hậu quả” của điều đó. Đây là tồn những doanh nghiệp nhà nước như EVN là công tại làm cho chi phí sản xuất kinh doanh của Ngành ty mà mỗi người dân - người đóng thuế - được xem điện khó giảm, mà EVN cần khắc phục, phải thay như một cổ đông. Về lý thuyết, những cổ đông này đổi tư duy, tăng cường ứng dụng khoa học công có quyền được cung cấp đầy đủ thông tin về hoạt nghệ hiện đại nhằm giảm thiểu sức lao động chân động sản xuất kinh doanh, được giải thích và chất tay. Chi phí cho truyền tải qua một số năm chưa có vấn nếu có bức xúc về doanh nghiệp. Người dân xu hướng giảm, mà nguyên nhân dẫn đến tăng chi không ngại phải trả tiền điện theo giá thị trường. phí chính là tăng tổn thất truyền tải này. Vấn đề là giá họ nhận được phải thể hiện đầy đủ EVN có những khoản chi chưa rõ trong cơ cấu đặc tính của thị trường đúng nghĩa: hợp lý, công tính giá thành bán lẻ điện. Nguyên tắc tính giá điện bằng và minh bạch. chỉ bao gồm những chi phí phục vụ việc vận hành, Việc tăng giá điện để đầu tư, phát triển ngành cung ứng điện. Tuy nhiên, trong thực tế, có những điện là cần thiết, vấn đề là cần phải công khai, minh khoản chi khác vẫn được đưa vào trong chi phí sản bạch cách tính giá đầu vào của điện để công luận xuất kinh doanh điện như chi phí tuyên truyền tiết biết, giá điện gồm những yếu tố gì, trong đó cần kiệm điện tại các công ty điện lực. Năm 2016 là 331 quan tâm đến yếu tố nào nhất và Bộ Công thương tỷ đồng, tăng lên 488 tỷ đồng năm 2017, tức là tăng cũng như Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cần 157 tỷ đồng, tương ứng với mức tăng 47%. Trong minh bạch là vô cùng cần thiết để tạo sự đồng khi đó, hiệu quả của công tác này hiện chưa thực sự thuận trong xã hội. EVN vẫn ở thế độc quyền, rõ ràng, Năm 2017, tổng chi tuyên truyền tiết kiệm EVN vừa tham gia điều hành thị trường, vừa mua điện là gần 500 tỉ đồng, cũng được đưa vào giá điện bán điện. Ở một thế như vậy, tính minh bạch trong Năng lực cạnh tranh của Ngành điện vẫn còn hoạt động của EVN cần phải được kiểm soát chặt “ì ạch” chẽ chi phí đầu vào. Khi đến làm việc với EVN, Thủ tướng Nguyễn Nếu cơ quan chủ quản muốn trấn an công luận Xuân Phúc đã chỉ rõ về năng lực cạnh tranh của với những từ ngữ cực kỳ chung chung khó hiểu ngành hiện vẫn ở mức thấp, đứng thứ 96. Chỉ số như “chi phí khác hợp lý”, “chúng tôi không cho tiếp cận điện năng trong ASEAN đứng ở vị trí số bù lỗ cho các khoản lỗ đầu tư trái Ngành, những 6, gần cuối bảng xếp hạng, một số công trình xây chi phí bất hợp lý vào chi phí tính giá thành của NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 141 - tháng 7/2019 21
COÂNG KHAI MINH BAÏCH GIAÙ ÑIEÄN DÖÔÙI CAÙC GOÙC NHÌN điện”, thì người tiêu dùng vẫn nghi ngại. Đầu tư - Giá điện nên được một đơn vị, tổ chức định vào Ngành điện thực sự rất lớn, nhưng kiểm soát giá độc lập, uy tín định giá. EVN cũng nên công chi phí đầu vào, đấu thầu, chất lượng vật tư thiết khai cơ chế tính giá, cùng một cam kết cải cách bị vẫn còn là ẩn số. Chính nhà điện tự quyết định ngành điện hợp lý nhất, tăng giá phải có lộ trình, chọn nhà thầu nào, mua thiết bị, thay thế... và khấu từng bước và gắn với tăng chất lượng điện. Đa dạng hao đầu tư vào giá thành. Trong khi, cần thiết có cơ hóa các nguồn cung điện, tránh lệ thuộc tối đa vào quan kiểm định, kiểm soát giá độc lập chi phí đầu điện nhập khẩu, để chủ động bảo đảm an ninh vào, chất lượng vật tư thiết bị đầu tư Ngành điện năng lượng quốc gia. thì không thấy. Công luận mong chờ cơ quan chức - Giải quyết sự chồng chéo giữa nhiệm vụ kinh năng làm việc một cách công tâm, khách quan và doanh và công ích, ngành điện đã đề xuất tách minh bạch. bạch hai phần trên. Nếu không tách được, thì có Phát triển thị trường điện cạnh tranh là xu thể dùng một quỹ công ích độc lập để bù đắp theo hướng phát triển chung của các nước trên thế giới, kênh riêng. là động lực cho hoạt động hiệu quả trong sản xuất - Cần tách bạch các khâu trong quy trình sản kinh doanh điện và phát triển kinh tế xã hội. Việt xuất, tiêu thụ điện mà Ngành điện không cần thiết Nam không thể nằm ngoài xu thế này. Mặc dù, nắm giữ ra khỏi EVN, như nguồn, phân phối, thậm Chính phủ hiện đã đưa ra một số lộ trình để dần chí điều độ. Ngay cả với khâu truyền tải, Ngành đưa thị trường về thế cạnh tranh, song đến khi nào điện có thể chỉ nắm giữ phần điều hành, còn đầu và bao giờ người dân được tự do lựa chọn nhà cung tư nên xã hội hóa. Việc huy động vốn được thực cấp vẫn còn là một câu hỏi lớn. hiện thông qua đấu thầu cạnh tranh song hành với Định hướng phát triển thị trường điện năng ở cổ phần hóa. nước ta trong thời gian tới Điện lực là Ngành độc quyền, Nhà nước đã TÀI LIỆU THAM KHẢO định mức giá cụ thể và khung giá đối với từng loại 1. Luật sửa đổi, bổ sung Luật Điện lực năm 2018; sản phẩm điện lực. Từ nay cho đến sau năm 2022, 2. Nghị định 08/2018/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một khi có được thị trường bán lẻ điện cạnh tranh hoàn số Điều, Khoản của Nghị định số 137/2013/ NĐ-CP về Hướng dẫn thi hành Luật sửa đổi, hảo ở nước ta, cần thực hiện một số vấn đề sau: bổ sung Luật Điện lực năm 2018; - Nhà nước điều tiết và kiểm soát giá bán lẻ điện 3. Báo cáo chi phí và giá thành sản xuất kinh bằng các biện pháp kiểm tra, giám sát việc tuân thủ doanh điện trong năm 2017 của EVN do các quy định của pháp luật về giá điện đối với các kiểm toán độc lập - Công ty TNHH Deloitte Việt Nam kiểm toán; đơn vị điện lực. 4. Báo cáo tài chính hợp nhất năm sau kiểm - Để thực hiện giá bán điện thực hiện theo cơ toán của EVN, báo cáo tài chính do đơn vị chế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước, giá kiểm toán độc lập kiểm toán của Công ty điện cần điều chỉnh cho phù hợp với nền kinh tế, mẹ EVN và các đơn vị thành viên; giảm rủi ro cho doanh nghiệp sản xuất điện. Việc 5. Hợp đồng mua bán điện giữa EVN và các đơn vị phát điện; điều chỉnh giá bán điện cần bảo đảm tính kịp thời 6. Quyết định số 28/2014/QĐ-TTg về Quy so với sự biến động của các yếu tố đầu vào hình định về cơ cấu biểu gía bán lẻ điện; thành giá. Các yếu tố đầu vào khi xem xét điều 7. Quyết định số 24/2017/QĐ-TTg về điều chỉnh giá điện cần tính đến cả các yếu tố làm giảm chỉnh giá bán điện; giá điện như yếu tố mùa và công suất, sản lượng 8. Bộ Công thương công bố chi phí sản xuất tăng thêm đối với nhà máy thuỷ điện, giảm tổn thất kinh doanh điện năm 2017 của Tập đoàn hệ thống điện. Điện lực Việt Nam (EVN). - Về nguyên tắc, việc xây dựng và điều chỉnh giá điện cần dựa vào những căn cứ thực tiễn và Ngày nhận bài: 28/06/2019 khoa học. Ngày duyệt đăng: 10/7/2019 22 Số 141 - tháng 7/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN