Cao huyết áp và xơ vữa động mạch

Chia sẻ: Nguyễn Đức Tâm | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

90
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bệnh cao huyết áp ngày càng gia tăng trên thế giới. theo thống kê của hiệp hội mạch Hoa Kỳ năm 2006 thì có đến 73,5 triệu người trên 20 tuổi mắc bệnh cao huyết áp; cứ 3 người trưởng thành tại Hoa kỳ thì có 1 người bị cao huyết áp. Trong vòng 10 năm từ 1996 đến 2006 tỷ lệ cao huyết áp tại Hoa kỳ tăng gần 20%, và tỷ lệ tử vong do cao huyết áp tăng 48%

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Cao huyết áp và xơ vữa động mạch

Cao huy t áp và b nh xơ v a ñ ng m ch I. T NG QUAN B nh cao huy t áp ngày càng gia tăng trên th gi i. Theo th ng kê c a Hi p h i Tim m ch Hoa Kỳ năm 2006 thì có ñ n 73,5 tri u ngư i trên 20 tu i m c b nh cao huy t áp: c 3 ngư i trư ng thành t i Hoa kỳ thì có 1 ngư i b cao huy t áp. Trong vòng 10 năm, t 1996 ñ n 2006 t l cao huy t áp t i Hoa Kỳ tăng g n 20%, và t l t vong do cao huy t áp tăng 48%[ 1]. T i Vi t Nam, t i " H i ngh sơ k t sơ k t d án phòng, ch ng tăng huy t áp năm 2009 và k ho ch tri n khai 2010" do B Y t Vi t Nam t ch c vào tháng 4 năm 2009 t i Hà N i thì : theo kh o sát ng u nhiên ñ i v i ngư i dân t 25 tu i tr lên Hà N i, Thái Nguyên, Thái Bình và Ngh An, t n su t tăng huy t áp ñã tăng ñ n 16,3%; trong ñó t l tăng huy t áp thành th là 22,7% và nông thôn là 12,3% [2,3]. Cao huy t áp là m t trong nh ng y u t nguy cơ d d n ñ n hình thành m ng xơ v a và ti n tri n b nh lý cơ tim thi u máu c c b , NMCT và tai bi n m ch máo não: t i Hoa Kỳ huy t áp >140/90mmHg th y ñư c trên 69% s b nh nhân b NMCT l n ñ u, 77% trên nh ng b nh nhân b tai bi n m ch máu não l n ñ u và 74% nh ng b nh nhân b suy tim. Nguyên nhân chính trong cao huy t áp d n ñ n hình thành mãng xơ v a ñ ng m ch là s r i lo n ch c năng n i m c, m t cân b ng gi a quá trình ch t và tái t o t bào n i m c m ch máu [4,5]. II. N I M C M CH MÁU: N i m c m ch máu là m t l p t bào n m bên trong lòng m ch máu: ngăn cách gi a các t bào máu lưu thông trong lòng m ch và các t bào cơ trơn c a m ch máu. Bình thư ng trong cơ th m t ngư i trư ng thành t t c l p n i m c m ch máu cân n ng kho ng 1.5kg và có di n tích kho ng 800-100m2. N i m c máu ñóng vai trò quan tr ng trong ñi u hòa s co và dãn m ch, do ñó có th ki m soát áp l c máu trong lòng m ch; ñóng vai trò trong cân b ng s hình thành huy t kh i và tiêu huy t kh i, giúp ngăn ch n t o huy t kh i trong lòng m ch, t o s cân b ng ch ng ph n ng viêm trong lòng m ch máu, ch ng tăng sinh cơ trên dư i l p n i m c[6]. Các t bào n i m c m ch vành có kh năng truy n t i các tín hi u hóa sinh t máu, c m nh n các l c cơ h c trong lòng m ch và ñi u ch nh s co ho c dãn m ch máu thông qua s s n xu t m t lo t các y u t d ch th tác ñ ng lên m ch máu làm dãn m ch như " y u t làm dãn m ch n i m c" (EDRF), nitric oxide (NO), prostacylin ..., ch t làm cho m ch như endothelin 1 (ET-1) , angiotensin II,... ð i v i m ch vành: khi v n ñ ng m ch vành có th dãn t 2 ñ n 5 l n làm tăng lư ng máu ñ n cơ tim, nhưng khi m ch vành b m ng xơ v a gây h p lòng m ch vành làm m t cân b ng gi a s s n xu t ch t dãn m ch và ch t gây co m ch máu. Khi m ch vành h p 70% thì kh năng dãn m ch trong lúc v n ñ ng không còn làm ngư i b nh ñau ng c khi v n ñ ng là cơn ñau t c ng c n ñ nh. N u m ng xơ v a b bong ra t o huy t ch i gây t c m ch vành không có tư i máu sau ch t c thì b nh nhân b H i ch ng vành c p (NMCT ST chênh lên, NMCT không ST chênh lên, cơn ñau th t ng c không n ñ nh). Bình thư ng thì Nitric oxide (NO), prostacyclin c a n i m c m ch máu làm dãn m ch, có tính kháng viêm, ch ng tăng sinh t bào, và c ch s hình thành huy t kh i (cùng v i t-PA,
TFPI ti t ra t t bào n i m c). Dư i nh hư ng c a các y u t nguy cơ như cao huy t áp gây gi m s n xu t NO, tăng ti t endothelin gây co m ch, tăng ph n ng viêm, làm tăng sinh t bào và tăng nguy cơ hình thành huy t kh i (cùng v i s gi m ti t t-PA, tăng ti t PAI). R i lo n ch c năng n i m c có th phát hi n ñư c b ng nh ng thay ñ i trong ñáp ng co dãn m ch máu v i các ch t v n m ch, s tăng sinh t bào, s k t t p ti u c u, tính th m thành m ch ho c s tương tác gi a b ch c u và t bào n i m c [7]. Trong các nghiên c u khoa h c và th nghi m lâm sàng, ñánh giá r i lo n ch c năng n i m c là ñánh giá ch c năng co ho c dãn m ch, ñ c bi t là ch c năng dãn m ch ph thu c vào n i m c. Trong lâm sàng, ñánh giá r i lo n ch c năng n i m c b ng ño n ng ñ các ch t ch th c a n i trong máu như NO, endothelin-1, các ch t ch th ph n ng viêm như "phân t k t dính n i t bào", seleclin... Các nghiên c u g n ñây v sinh h c t bào s d ng các ch t ch th trong máu như các m nh nh t bào n i m c ch t theo chương trình và các ti n ch t t o ra t bào n i m c, cũng như chính b n thân các t bào n i m c trong máu. III. CAO HUY T ÁP VÀ HÌNH THÀNH M NG XƠ V A ð NG M CH: R t nhi u nghiên c u cho th y gi m s n xu t NO và tăng quá trình ch t theo chương trình c a t bào n i m c (Apoptosis) là m t trong nh ng nguyên nhân chính gây lo n ch c năng n i m c d n ñ n hình thành mãng xơ v a ñ ng m ch. Trên nh ng b nh nhân cao huy t áp thì gi m NO do gi m s n xu t NO, và tăng quá trình c ch NO ñã ñư c ti t ra. Gi m s n xu t NO do: (1) Gi m L-arginin là ti n ch t t ng h p nên NO synthase [8,9], (2) S n xu t nhi u trong t bào ADMA (Asymetric dimethylArginine) là ch t c ch c nh tranh NO synthase, d n ñ n gi m s n xu t NO [10,11], (3) Thi u c ng t (cofactor ) ñ t ng h p eNOS (endothelial NO synthase). Gi m ho t tính c a NO ñã ñư c ti t ra ch y u do t bào dư i nh hư ng c a cao huy t áp s n sinh nhi u Superoxide O 2- [12,13]. Các t bào n i m c m ch máu nói chung và m ch vành nói riêng luôn luôn di n ra quá trình ch t t bào theo chương trình và tân t o t bào m i giúp cho l p n i m c luôn li n l c và duy trì các ch c năng c a l p n i m c. Dư i nh hư ng c a cao huy t áp các t bào n i m c ch t theo chương trình (apoptosis) nhi u hơn t o ñi u ki n cho hình thành m ng xơ v a ñ ng m ch [14]. Cơ ch chính làm quá trình apoptosis c a n i m c m ch ch t theo chương trình nhi u hơn là s tăng t o angiotensin II nhi u trong máu và trong mô t bào. Theo tác gi Sealey JE t i Trung tâm Y khoa Cornell-Newyork- Hoa kỳ thì trên nh ng b nh nhân cao huy t áp tiên phát các ti u c u th n t i th n chia làm 2 nhóm: (1) m t nhóm ti u c u th n thi u máu tư i do h p ti u ñ ng m ch ñ n ti u c u th n d n ñ n tăng ti t Renin mãn tính (do s lư ng nhóm ti u c u th n thi u máu này ít nên ña s b nh nhân cao huy t áp trong m t th i gian dài không có bi u hi n suy ch c năng th n). S tăng ti t renin c a nhóm ti u c u th n thi u máu d n ñ n tăng Aldosterone và tăng tái h p th Natri; (2) ð ñi u hòa s tăng ti t renin do nhóm ti u c u th n thi u máu gây nên, các ti u c u th n bình thư ng tăng m c l c máu qua ti u c u th n ñ tăng th i Natri. S tăng bài ti t Natri các ti u c u th n bình thư ng gây ra s c ch ngư c làm c ch t bài ti t renin các ti u c u th n bình thư ng này [15,16]. Tuy nhiên khi tăng ñ l c ti u c u th n các ti u c u th n bình thư ng làm tăng áp su t th y tĩnh mao m ch ti u c u, ñi u này làm co ti u ñ ng m ch vào ti u c u th n m t cách t ñ ng ñ gi i h n dòng máu vào ti u c u th n t quá m c [17]. ð ng th i khi tăng l c ti u c u th n thì các t bào ng th n g n tăng ti t Angiotensinogen t i ch [18,19,20] . S co t ñ ng ti u ñ ng m ch vào ti u c u th n các ti u c u th n bình thư ng và ti t Angiotensinogen t i ch t bào ng th n g n khi tăng ñ l c ti u c u th n gây m t cân b ng cơ ch ñi u hòa s tăng ti t renin các ti u c u th n
thi u máu, d n ñ n tăng n ng ñ Angiotensin II trong máu. Angiotensin II làm tăng quá trình Apoptosis c a t bào n i m c m ch máu thông qua s kích ho t CASP 3 là m t protein thu c h caspase (Cysteine aspartic acid protease) và làm tăng Protein kinase C trong t bào làm t bào b t ñ u quá trình apoptosis [21,22] (H1.) Hình 1: Quá trình Apoptosis c a t bào n i m c (a) t bào bình thư ng, (b) co t bào và cô ñ c nhân, (c) chia nh nhân t bào và t bào, sau ñó các m ng nh ñư c th c bào. Tác gi Stefamie Dimmeler (t i khoa N i tim m ch. ð i h c Frankfurt- ð c) nghiên c u n i m c c a m ch máu cu ng r n v i Angiotensin II (n ng ñ 1umol/l ) trong 18 gi , ñã nh n th y Angiotensin II làm tăng t l apoptosis c a t bào n i m c t 1,7 ± 2% (nhóm ch ng) lên 4,5 ±1,7% (nhóm có Angiotensin II) (P
Hình 2: Khi tăng n ng ñ angiotensin II thì tăng t l t bào n i m c b aopotosis, trong khi ñó t bào cơ trơn không tăng t l apotosis khi tăng n ng ñ angiotensin II Tác gi Dayuan Li t i khoa Y- ð i h c Flonda -Hoa Kỳ khi t bào n i m c m ch vành ngư i v i Angiotensin II trong 27 gi nh n th y Angiotensin II kích ho t protein kinase C, protein tyrosin kinase làm b t ñ u quá trình apoptosis c a t bào n i m c m ch vành. N u n i m c m ch vành ngư i v i ch t c ch protein kinase C và Angiotensin II , thì t l t bào b apoptosis gi m ñi so v i ch v i angiotensin II (bi u ñ 1)[22]. Bi u ñ 1: T bào n i m c m ch vành ngư i v i ch t c ch protein kinase C làm gi m t l t bào b apotosis so v i ch v i angiotensin II Tác gi Werner t i ð i h c Hamburg-ð c nh n th y, khi tăng n ng ñ angiotensin II trong máu tác ñ ng lên ti p nh n th AT-1, d n ñ n ho t hóa chu i ph n ng NADH/NAD(P)H trong t bào n i m c [23]. NAD(P)H oxidase là men liên k t v i màng t bào làm chuy n 1 electron c a NADH ho c NAD(P)H trong t bào ñ n phân t Oxy: NAD(P)H + 2O 2gNAD(P)+ + H+ + 2O--. Khi Superoxide ñư c s n xu t ra quá nhi u, d n ñ n tình tr ng quá t i superoxide và g i là " Stress oxy hóa" ( stress oxidative). Stress oxy
hóa làm thay ñ i DNA c a nhân t bào, oxy hóa Lipid và Cholesterol, thay ñ i c u trúc c a m t s protein, và kích ho t các t bào k t dính m ch máu, phân t k t dính t bào và phân t h p d n monocyte ( ICAM-1, VCAM-1, MCP-1), làm tăng ph n ng viêm. Nh ng thay ñ i khi ăng Superoxide do cao huy t áp d n ñ n hình thành m ng xơ v a ñ ng m ch [25- 28]. Tác gi Makoto Usuii t i Vi n nghiên c u Tim m ch Kyushu-Fukuoka-Nh t, khi nghiên c u tác ñ ng c a ch t c ch t ng h p NO ( L-NAME: N-nitro-L-arginine methyl ester) và ch t c ch ti p nh n th AT-1 trên 5 nhóm mèo, m i nhóm 5 con: nhóm 1 là nhóm ch ng, nhóm 2 ñư c u ng ch t c ch t ng h p NO; nhóm 3 và 4 ñư c u ng ch t c ch t ng h p NO v i ch t c ch ti p nh n th AT-1 (lư ng ch t c ch ti p nh n th AT-1 nhóm 3 cao hơn nhóm 4), nhóm 5 ñư c cho u ng L-NAME và tiêm ch t ch ng oxy hóa là Thiol antioxidant + N acetylcystein vào màng b ng. Sau 3 ngày nghiên c u, k t qu nghiên c u t bào dư i kính hi n vi ñi n t cho th y nhóm u ng ch t c ch s n xu t NO có thâm nhi m nhi u t bào monocyte, MCP-1, IgG , có ph n ng viêm mô k t i l p n i m ch m ch vành; trong khi ñó nhóm ch ng và các nhóm có u ng ch t c ch AT-1, cũng như chích antioxidant thì không có hi n tư ng ñó (H.3). Di n tích vùng m ch vành b thâm nhi m t bào viêm quan sát th y nhi u nh t trên nhóm ch có u ng L-NAME là ch t c ch s n xu t NO (bi u ñ 2). Hình 3: M ch vành c a nhóm u ng ch t c ch s n xu t NO quan sát th y có thâm nhi m nhi u t bào monocyte, có ph n ng viêm mô k t i l p n i m ch m ch vành Bi u ñ 2: Di n tích m ch vành b thâm nhi m t bào viêm quan sát th y nhi u nh t trên nhóm ch có u ng L-NAME là ch t c ch s n xu t NO.
Nghiên c u c a tác gi Makoto Usuii cho th y gi m s n xu t NO làm tăng ph n ng viêm, tăng MCP-1 d n ñ n d hình thành m ng xơ v a ñ ng m ch t i m ch vành. Khi c ch ti p nh n th AT-1 thì ph n ng viêm không x y ra, như v y n u gi m s s n xu t angiotensin II s d n ñ n gi m nguy cơ xơ v a ñ ng m ch. Tác gi Hiroshi Miyazaki t i khoa n i tim m ch-ð i h c Y khoa Kurume-Nh t nghiên c u trên 118 ngư i (tu i t 26 ñ n 77), trong ñó có 40 b nh nhân cao huy t áp. K t qu cho th y n ng ñ asymmetric dimethylarginine (ADMA) tương quan thu n v i ch s huy t áp c a b nh nhân (Bi u ñ 3). ADMA là ch t c ch v i NO synthase, làm gi m s n xu t NO; như v y khi huy t áp càng cao thì n i m c s n xu t càng nhi u ADMA, gây c ch s n xu t NO [29]. Bi u ñ 3: N ng ñ ADMA tương quan v i ch s huy t áp. Nh ng nghiên c u trên cho th y khi tăng huy t áp làm tăng n ng ñ angiotesin II, gi m s n xu t NO, tăng stress oxy hóa, d n ñ n tăng LDL-oxy hóa. ð ng th i angiotensin II cũng làm tăng quá trình apoptosis, làm màng t bào n i m c không li n l c, d n ñ n phân t LDL oxy hóa d ñi vào l p dư i n i m c. Angiotensin II tác ñ ng lên ti p nhân th AT-1 làm tăng stress oxy hóa và tăng ph n ng viêm, kích ho t các phân t k t dính như ICAM-1, VCAM-1, phân t h p d n t bào monocyte, t o thành t bào b t dư i n i m c, cu i cùng là hình thành m ng xơ v a ñ ng m ch (hình 4).
Hình 4: (A) Stress oxy hóa và apoptosis b t ñ u quá trình làm r i lo n ch c năng l p n i m c m ch vành. ( B) hình thành t bào b t do macrophage th c bào LDL oxy hóa. ( C ) hình thành mãng xơ v a, ( D ) Bong tróc mãng xơ v a do tăng th tích nhi u trong lõi Lipid, tăng ph n ng viêm, tăng apoptosis. ð i v i ch ng b nh nhân ñã h p m ch vành thì s tăng lên ñáng k c a quá trình apoptosis ñóng góp m t ph n làm m ng xơ v a d v , t o huy t kh i và gây nên h i ch ng vành c p [30-32]. Nghiên c u c a tác gi Marco Valgimigli t i khoa tim m ch trư ng ð i h c Ferrara- Ý trên 154 ngư i chia làm 3 nhóm: nhóm (1) có 40 ngư i bình thư ng (tu i trung bình 65 ± 6; có 23 nam, không có ti n s b nh và không ñư c ñi u tr gì); nhóm (2) có 32 b nh nhân (tu i trung bình 68 ± 11) v i cơn ñau th t ng c n ñ nh ñ II ho c III theo phân lo i c a Hi p h i tim m ch Canada; nh ng b nh nhân thu c nhóm 2 ñư c ch p m ch vành và ñư c ch ng minh là có t n thương m ch vành; nhóm (3) có 41 b nh nhân (tu i trung bình 67± 10 ) v i h i ch ng vành c p (nhóm 3 l i chia 2 phân nhóm: (3A) g m 14 b nh nhân v i cơn ñau th t ng c không n ñ nh và phân nhóm (3B) g m 24 b nh nhân NMCT v i ST chênh lên và 3 b nh nhân NMCT không ST chênh lên). Tác gi huy t tương c a các ngư i bình thư ng và b nh nhân tham gia nghiên c u v i n i m c tĩnh m ch r n: k t qu cho th y nhóm b nh nhân h i ch ng vành c p có t l t bào ch t theo chương trình (apoptosis) cao nh t (14 ± 6%) so v i nhóm b nh nhân v i cơn ñau th t ng c n ñ nh (3,31 ± 1,8%) và ngư i bình thư ng (1,35 ± 0,8%) (P
Hình 5: Nhóm BN HCVC( nhóm 3) có t l t bào apoptosis cao nh t so v i nhóm BN v i cơn ñau th t ng c n ñ nh ( nhóm 2) và ngư i bình thư ng (nhóm 1) IV. K T LU N: Cao huy t áp làm gi m s n xu t NO, tăng stress oxy hóa, d n ñ n tăng LDL-oxy hóa. Cao huy t áp còn làm tăng quá trình apoptosis t bào n i m c m ch máu do tăng s n xu t angiotensin II làm màng t bào n i m c không li n l c giúp phân t LDL oxy hóa d dàng ñi vào l p dư i n i m c. Angiotensin II tác ñ ng lên ti p nhân th AT-1 làm tăng ph n ng viêm, và kích ho t các phân t k t dính như ICAM-1, VCAM-1, phân t h p d n t bào monocyte, t o thành t bào b t dư i n i m c, cu i cùng là hình thành m ng xơ v a ñ ng m ch. Trên nh ng b nh nhân ñã b h p m ch máu do xơ v a ñ ng m ch thì quá trình apoptosis do cao huy t áp làm mãng xơ v a d n t v , t o huy t kh i, gây nên h i ch ng vành c p. Do ñó c n thi t ñi u tr tích c c, ki m soát t t huy t áp trên nh ng b nh nhân b cao huy t áp, và tích c c tuyên truy n phòng ng a cao huy t áp trên nh ng ngư i bình thư ng có nguy cơ d n ñ n cao huy t áp.