Chẩn đoán và điều trị chấn thương ngực

Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> CHAÅN ÑOAÙN VAØ ÑIEÀU TRÒ CHAÁN THÖÔNG NGÖÏC<br /> Phaïm Thoï Tuaán Anh*, Leâ Nöõ Hoøa Hieäp**, Nguyeãn Coâng Minh**, Nguyeãn Hoøai Nam**,<br /> Leâ Dieân Thònh***, Haø Thanh Bình*, Traàn Thanh Vyõ**, Nguyeãn Theá Hieäp**<br /> <br /> TOÙM TAÉT<br /> Muïc ñích: ghi nhaän caùc toån thöông gaëp trong chaán thöông ngöïc; phaân tích caùc yeáu toá gaây naëng, ruùt<br /> kinh nghieäm trong chaån ñoaùn vaø ñieàu trò.<br /> Phöông phaùp: hoài cöùu treân 2528 tröôøng hôïp taïi BV Chôï Raãy vaø BV Nhaân Daân Gia Ñònh töø thaùng<br /> 07/2001 deán thaùng 6/2004.<br /> Keát quaû: Nam chieám tæ leä 84,1 %; nöõ 15,9%. Tuoåi trung bình 36. Nguyeân nhaân gaây chaán thöông ngöïc<br /> laø tai naïn lao ñoäng vaø tai naïn giao thoâng. Ña soá beänh nhaân nhaäp vieän trong tình traïng ñau ngöïc vaø khoù thôû.<br /> Xöû trí caáp cöùu haøng ñaàu laø daãn löu kín khoang maøng phoåi 90%. Ngoøai caùc toån thöông traøn maùu, traøn khí<br /> khoang maøng phoåi, daäp phoåi, veát thöông tim, caùc toån thöông ñi keøm nhö chaán thöông soï naõo 9,5%, chaán<br /> thöông buïng kín, 3%, chaán thöông chænh hình 8,3%, cuõng laøm tình traïng beänh nhaân naëng theâm.<br /> Keát luaän: chaán thöông ngöïc thöôøng gaëp trong thôøi bình do tai naïn giao thoâng vaø lao ñoäng gaây ra. Ña<br /> soá beänh nhaân coøn treû tuoåi. Caàn chaån ñoaùn vaø xöû trí kòp thôøi caùc tröôøng hôïp chaán thöông ngöïc naëng ñeå ñaït<br /> keát quûa ñieàu trò toát cho ngöôøi beänh.<br /> <br /> SUMMARY<br /> DIAGNOSIS AND TREATMENT THORACIC TRAUMA<br /> Pham Tho Tuan Anh, Le Nu Hoa Hiep, Nguyen Cong Minh, Nguyen Hoai Nam,<br /> Le Dien Thinh, Ha Thanh Binh, Tran Thanh Vy, Nguyen The Hiep<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 9 * Supplement of No 1 * 2005: 1 – 4<br /> <br /> Objective: we aimed to determine the pathologies associated with chest injuries and to analyze<br /> patients at high risk, to achieve better results in the diagnosis & treatment of patients with chest injuries.<br /> Methods: retrospectve study on 2528 patients in Cho Ray & Nhaân Dan Gia Dinh hospitals from<br /> July/2001 to June?2004.<br /> Results: Patients included 2126 males (84.1%), 402 females (15.9%). The average age was 36. The<br /> principal causes of injuries were occupational & traffic accidents. Chest pain & dyspnea were 2 main<br /> symtomps for hospitalization. Closed chest drainage was the first & principal procedure of treament<br /> (90%). Beside of hemothorax, pneumothorax, pulmonary contusion, cardiac trauma, associated lesions<br /> invoved another body parts such as head, extremities, abdomen ...worsened the patient ‘ s condition.<br /> Conclusion: in civil practice, chest injuries were caused by occupational & traffic accidents. The<br /> majorities of patients were young people. Achieving better results in the treatment of patients with chest<br /> injuries depend on the accurate diagnosis & expeditious management.<br /> <br /> * Khoa Ngoai Loàng ngöïc Tim maïch BV Chôï Raãy<br /> ** Phaân moân Ngoaïi Loaøng ngöïc boä moaân Ngoaïi ÑH Y Döoâïc TP HCM<br /> *** Khoa ngoaïi Toång quauøt BV 115<br /> <br /> Chuyeân ñeà Ngoaïi Loàng ngöïc<br /> <br /> 1<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005<br /> MÔÛ ÑAÀU<br /> Chaán thöông ngöïc thôøi bình ñaët ngaøy caøng<br /> nhieàu, ñi ñoâi vôùi caùc tai naïn giao thoâng cuõng nhö lao<br /> ñoäng, sinh hoïat. Thaønh ngöïc vaø phaàn meàm laø caùc vò<br /> trí deã bò toån thöông. Ña soá caùc toån thöông thaønh<br /> ngöïc ñeàu laønh tính, vaø coù theå ñieàu trò ngoaïi truù. Tuy<br /> nhieân, toån thöông thaønh ngöïc coù theå gaây caùc roái loïan<br /> hoâ haáp tuaàn hoøan nghieâm troïng daãn ñeán töû vong neáu<br /> khoâng xöû trí kòp thôøi. Maët khaùc, beänh nhaân chaán<br /> thöông ngöïc naëng nguy cô cao coù theå coù nhöõng toån<br /> thöông noäi taïng beân trong loàng ngöïc hoaëc nhöõng toån<br /> thöông caùc vuøng khaùc cuûa cô theå. Muïc ñích nghieân<br /> cöùu nhaèm ghi nhaän caùc toån thöông gaëp trong chaán<br /> thöông ngöïc kín thôøi bình, phaân tích caùc yeáu toá nguy<br /> cô ôû beänh nhaân chaán thöông ngöïc naëng, nhaèm ruùt ra<br /> caùc kinh nghieäm trong chaån ñoaùn cuõng nhö chæ ñònh<br /> ñieàu trò.<br /> <br /> BEÄNH NHAÂN VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN<br /> CÖÙU<br /> Trong thôøi gian 3 naêm töø thaùng 7/2001 ñeán<br /> thaùng 6/2004 taïi beänh vieän Chôï Raãy vaø beänh vieän<br /> Nhaân Daân Gia Ñònh ñaõ tieáp nhaän ñieàu trò 2528 beänh<br /> nhaân chaán thöông ngöïc. Ñaây laø 2 beänh vieän lôùn ôû 2<br /> ñaàu cuûa TP HCM. Vì ñaëc ñieåm laø beänh vieän ngöôøi lôùn<br /> neân soá löôïng beänh nhaân treû em raát ít. Maët khaùc, moät<br /> soá beänh nhaân ñöôïc chuyeån ñeán 2 beänh vieän treân sau<br /> khi ñaõ ñöôïc sô cöùu böôùc ñaàu taïi caùc beänh vieän khaùc.<br /> Nghieân cöùu theo phöông phaùp hoài cöùu moâ taû caét<br /> ngang khoâng ñoái chöùng.<br /> Ñaëc ñieåm beänh nhaân, trieäu chöùng vaø daáu hieäu<br /> laâm saøng luùc nhaäp vieän, cô cheá chaán thöông, tieàn söû<br /> beänh nhaân, caùc thöông toån töø thaønh ngöïc ñeán caùc<br /> phuû taïng beân trong cuõng nhö toån thöông caùc vuøng<br /> khaùc cuûa cô theå ñeàu ñöôïc ghi nhaän.<br /> Caùc phöông tieän chaån ñoaùn nhö chuïp x quang<br /> qui öôùc, chuïp caét lôùp ñieän toùan, ño dieän taâm ñoà, sieâu<br /> aâm tim ñöôïc söû duïng.<br /> Ñieàu trò bao goàm töø theo doõi, duøng thuoác giaûm<br /> ñau, choïc huùt khoang maøng phoåi, daãn löu kín khoang<br /> maøng phoåi, ñeán môû ngöïc caáp cöùu ñeå giaûi quyeát caùc<br /> thöông toån beân trong. Caùc toån thöông vuøng khaùc cuûa<br /> <br /> 2<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> cô theå cuõng ñöôïc ñieàu trò thích hôïp.<br /> ÖÙng duïng noäi soi trong chaån ñoaùn vaø ñieàu trò traøn<br /> maùu maøng phoåi trong chaán thöông ngöïc cuõng ñöôïc<br /> nghieân cöùu ñeán.<br /> Vaät lyù trò lieäu vaø veä sinh ñöôøng hoâ haáp ñöôïc aùp<br /> duïng giuùp beänh nhaân mau hoài phuïc.<br /> Chæ soá chaán thöông naëng (ISS) ñöôïc tính treân<br /> moät nhoùm beänh nhaân.<br /> Ngoøai ra caùc nhoùm beänh nhaân ñaëc bieät ñöôïc<br /> nghieân cöùu: toån tnöông ngöïc buïng phoái hôïp, toån<br /> thöông caàn môû ngöïc caáp cöùu.<br /> <br /> KEÁT QUAÛ<br /> Keát quaû chung<br /> Coù 2528 beänh nhaân töø thaùng 7/2001 ñeán thaùng<br /> 6/2004. Bao goàm nam 2126 (84,1%), nöõ 402 (15,9%).<br /> Tuoåi trung bình 36. Tai naïn giao thoâng laø nguyeân<br /> nhaân chuû yeáu trong chaán thöông ngöïc kín. Trieäu<br /> chöùng khi nhaäp vieän laø khoù thôû vaø ñau ngöïc. Xöû trí caáp<br /> cöùu haøng ñaàu laø daãn löu kín khoang maøng phoåi 90%.<br /> Nhoùm beänh nhaân caàn môû ngöïc caáp cöùu<br /> Goàm 98 beänh nhaân. Tuoåi trung bình 42±3,4. Tæ<br /> leä nam/nöõ 3,5/1. Chaán thöông ngöïc kín goàm 43 beänh<br /> nhaân, ña soá do tai naïn giao thoâng chieám 63%, tai naïn<br /> lao ñoäng 14%. Veát thöông thaáu ngöïc goàm 55 beänh<br /> nhaân, ña phaàn do baïch khí 89%.<br /> Nhoùm beänh nhaân coù toån thöông ngöïc<br /> buïng phoái hôïp<br /> Bao goàm 118 beänh nhaân. Tuoåi trung bình 40 ±<br /> 1,15. Ña soá laø phaùi nam 101 beänh nhaân. Dao ñaâm laø<br /> taùc nhaân gaây thöông tích haøng ñaàu 44%, tieáp theo laø<br /> tai naïn giao thoâng 38%. Chaán thöông kín goàm 19<br /> beänh nhaân (16,1%), veát thöông 57 beänh nhaân<br /> (48,3%), phoái hôïp caû chaán thöông vaø veát thöông 42<br /> beänh nhaân (35,6%). Soá thöông toån töø 01 veát 49<br /> tröôøng hôïp (42%) ñeán 3 veát trôû leân 45 tröôøng hôïp<br /> (38,1%). Vò trí thöông toån töø ngang lieân söôøn 4 trôû<br /> xuoáng bôø söôøn 78/118 (66,1%); thöông toån vuøng<br /> buïng 38/118 (32,2%). Thöông toån ngöïc traùi 44/118<br /> (37,3%), ngöïc phaûi 36/118 (30,5%), hai beân 38/118<br /> (32,2%). Toån thöông thöôøng gaëp nhaát laø traøn maùu<br /> <br /> Chuyeân ñeà Ngoại Loàng ngöïc<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005<br /> <br /> khoang maøng phoåi 52,5% vaø toån thöông gan 29,6%.<br /> Raùch cô hoøanh 58,5%. Soá beänh nhaân coù cuøng luùc<br /> thöông toån 2 cô quan trong buïng trôû leân chieám 63<br /> tröôøng hôïp (53,4%). Töû vong 18 /118 beänh nhaân<br /> (15.3%) trong ñoù 8 beänh nhaân töû vong khi chöa kòp<br /> phaãu thuaät (6,8%). Thôøi gian naèm vieän trung bình 10<br /> ± 3,5 ngaøy.<br /> Nhoùm beänh nhaân coù tính chæ soá chaán<br /> thöông<br /> Nghieân cöùu trong 1 naêm treân 61 beänh nhaân.<br /> Tuoåi trung bình 33,26. Tæ leä nam/nöõ 5/1. Chaán<br /> thöông kín 30(49,2%) trong ñoù 70% do tai naïn giao<br /> thoâng. Veát thöông ngöïc 31(50,8%), ña soá do dao<br /> 87,1%. Bieåu hieän laâm saøng chuû yeáu goàm suy hoâ haáp,<br /> hoäi chöùng 3 giaûm vaø soác maát maùu.<br /> <br /> BAØN LUAÄN<br /> Xöû trí tröôøng hôïp chaán thöông ngöïc<br /> naèm trong xöû trí chaán thöông. Caáp<br /> cöùu ban ñaàu ñoøi hoûi kieåm soùat caùc daáu<br /> hieäu sinh toàn<br /> - Thoâng thoùang ñöôøng thôû.<br /> - Hoã trôï hoâ haáp.<br /> - Hoã trôï tuaàn hoøan.<br /> Thaùi ñoä xöû trí coøn tuøy thuoäc loïai toån thöông trong<br /> chaán thöông ngöïc.Nhìn chung caùc toån thöông trong<br /> chaán thöông ngöïc coù theå chia thaønh 2 nhoùm chính.<br /> Toån thöông gaây nguy hieåm tính maïng caàn ñöôïc<br /> chaån ñoaùn vaø ñieàu trò ngay bao goàm:<br /> - Veát thöông traøn khí khoang maøng phoåi hôû.<br /> - Traøn khí khoang maøng phoåi aùp löïc.<br /> - Traøn maùu khoang maøng phoåi khoái löôïng nhieàu.<br /> - Cheøn eùp maøng ngoøai tim.<br /> Toån thöông gaây nguy hieåm tính maïng song coøn<br /> coù thôøi gian ñeå chaån ñoaùn vaø ñieàu trò bao goàm:<br /> - Toån thöông loàng ngöïc.<br /> - Maûng söôøn di ñoäng.<br /> - Traøn khí khoang maøng phoåi.<br /> - Daäp phoåi.<br /> <br /> Chuyeân ñeà Ngoaïi Loàng ngöïc<br /> <br /> - Toån thöông khí pheá quaûn.<br /> - Chaán thöông tim kín.<br /> - Toån thöông thöïc quaûn.<br /> - Toån thöông voøm hoøanh.<br /> - Toån thöông maïch maùu lôùn trong loàng ngöïc.<br /> Chaán thöông ngöïc buïng ñaët ra vaán ñeà<br /> chaån ñoaùn sôùm vaø chính xaùc. Nhöõng<br /> caên cöù giuùp cho vieäc chaån ñoaùn laø<br /> - Vò trí vaø höôùng ñi cuûa veát thöông. Caùc veát<br /> thöông coù ñöôøng vaøo töø ngang lieân söôøn 4 trôû xuoáng<br /> ñeàu coù theå nghi ngôø laø veát thöông ngöïc buïng.<br /> - Quan saùt veát thöông thaáy caùc taïng cuûa oå buïng<br /> (maïc noái, quai ruoät, dòch maät, phaân..)<br /> Bieåu hieän laâm saøng bao goàm caùc bieåu hieän cuûa<br /> chaán thöông ngöïc (khoù thôû, khaïc maùu, traøn khi döôùi<br /> da, hoäi chöùng 3 giaûm) vaø bieåu hieän cuûa veát thöông<br /> buïng (ñau buïng, phaûn öùng thaønh buïng, daáu hieäu xuaát<br /> huyeát noäi)<br /> - Caùc phöông tieän chaån ñoaùn hình aûnh hoïc: chuïp<br /> X quang thoâng thöôøng (lieàm hôi döôùi cô hoøanh, thoùat<br /> vò cô hoøanh) ; thaêm khaùm sieâu aâm buïng; chuïp caét lôùp<br /> ñieän toùan.<br /> - Noäi soi oå buïng, noäi soi loàng ngöïc.<br /> - Phöông phaùp röûa oå buïng chaån ñoaùn (Diagnostic<br /> peritoneal lavage)<br /> Ñaùnh giaù möïc ñoä naëng vôùi caùc chæ soá<br /> chaán thöông<br /> RTS (Revised Trauma Score) < 10 coù tieân löôïng<br /> naëng vaø RTS > 10 coù tieân löôïng toát hôn cho caø 2<br /> nhoùm chaán thöông kín vaø veát thöông thaáu ngöïc.<br /> ISS (Injury Severity Score) e" 25 coù tieân löôïng<br /> naëng ôû beänh nhaân veát thöông thaáu ngöïc vaø ISS e" 45<br /> coù tieân löôïng naëng ôû nhoùm chaán thöông kín.<br /> <br /> KEÁT LUAÄN<br /> Chaán thöông ngöïc ngaøy caøng nhieàu cuøng vôùi söï<br /> phaùt trieån cuûa neàn kinh teá vaø giao thoâng. Caùc toån<br /> thöông ngöïc phöùc taïp ñoøi hoûi chaån ñoaùn vaø xöû trí<br /> nhanh choùng chính xaùc. Toån thöông phoái hôïp caùc<br /> vuøng khaùc cuûa cô theå laøm taêng möùc ñoä naëng cho<br /> <br /> 3<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005<br /> beänh nhaân. Nghieân cöùu böôùc ñaàu aùp duïng caùc chæ soá<br /> chaán thöông giuùp ñaùnh giaù möùc ñoä naëng cuûa beänh<br /> nhaân. Ruùt ra ñöôïc caùc kinh nghieäm trong chaån ñoaùn<br /> vaø ñieàu trò chaán thöông ngöïc thôøi bình.<br /> <br /> TAØI LIEÄU THAM KHAÛO<br /> 1<br /> <br /> 4<br /> <br /> Scaletta TA.; Schaider JJ., Emergent management of<br /> trauma 2nd edition Mc GrawHill 2001,pp 3-7<br /> <br /> 2<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> Ciraulo DL.; Cowel V. Evaluation and treatment of<br /> the multiple injured patient. In: Browner BD., Jupiter<br /> JB., eds, Skeletal trauma, 2nd ed, W.B. Saunders<br /> company 1998, pp, 131-148.<br /> Ethora, H: European course trauma care, Thoracic<br /> Trauma, 11-2002, pp 1-4<br /> Liman ST: Chest injury due to blunt trauma, European<br /> Journal of Cardio-thoracic Surgery 23 (2003), pp: 374378.<br /> <br /> 3<br /> 4<br /> <br /> .<br /> <br /> Chuyeân ñeà Ngoại Loàng ngöïc<br /> <br />