Chăn nuôi bò thịt và chọn lọc bò cái

Chän läc bß c¸i<br /> Trong ch¨n nu«i<br /> bß thÞt<br /> <br /> HiÖu ®Ýnh: Vò ChÝ C­¬ng<br /> Ng­êi dÞch: Vò ChÝ C­¬ng<br /> Ph¹m Kim C­¬ng<br /> <br /> 1<br /> <br /> Môc lôc<br /> Trang<br /> Giíi thiÖu<br /> 1. Ch­¬ng 1: Sinh s¶n bß c¸i<br /> Giíi thiÖu<br /> Gi¶i phÉu c¬ quan sinh dôc c¸i<br /> Sinh lý sinh s¶n<br /> §éng dôc trë l¹i sau khi ®Î<br /> Ch¨m sãc, qu¶n lý chung<br /> <br /> 2<br /> 3<br /> 3<br /> 4<br /> 10<br /> 12<br /> <br /> 2. Ch­¬ng 2: Gi¸ trÞ cña chän läc bß c¸i<br /> Giíi thiÖu chung<br /> HiÖu suÊt sinh s¶n<br /> Tæng sè l­îng vµ chÊt l­îng bª th«ng qua chän läc bß c¸i<br /> C¶i thiÖn c¸c tÝnh tr¹ng vÒ thÞt xÎ<br /> Tãm t¾t<br /> <br /> 16<br /> 16<br /> 17<br /> 19<br /> 21<br /> 21<br /> <br /> 3. Ch­¬ng 3: Chän nh÷ng con c¸i tèt<br /> §¹i c­¬ng<br /> C¸c nguyªn t¾c chän läc c¬ b¶n<br /> ThiÕt lËp nh÷ng môc tiªu lai t¹o gièng<br /> C©n b»ng chän läc<br /> Chän läc bß c¸i gièng<br /> HÖ thèng qu¶n lý bß c¹n s÷a<br /> Chän läc bß c¸i víi c­êng ®é cao<br /> Tãm t¾t<br /> <br /> 23<br /> 23<br /> 23<br /> 27<br /> 27<br /> 28<br /> 33<br /> 35<br /> 35<br /> <br /> 4. Ch­¬ng 4: C¸c c«ng cô qu¶n lý ®µn bß<br /> Giíi thiÖu<br /> X¸c ®Þnh nh÷ng gia sóc chÊt l ­îng cao<br /> Ghi chÐp vµ sö dông sè liÖu<br /> §o ®¹c vµ ph©n tÝch kh¶ n¨ng s¶n xuÊt<br /> Qu¶n lý phèi gièng-BREEDPLAN<br /> Phèi gièng nh©n t¹o<br /> CÊy truyÒn ph«i<br /> Tr¸nh cã chöa cho nh÷ng bß c¸i lo¹i th¶i<br /> <br /> 37<br /> 37<br /> 39<br /> 39<br /> 45<br /> 45<br /> 46<br /> <br /> 2<br /> <br /> Giíi thiÖu<br /> B­íc ®Çu tiªn vµ quan träng nhÊt trong x©y dùng mét ch ­¬ng tr×nh nh©n gièng c©n b»ng<br /> lµ x©y dùng mét tËp hîp c¸c môc tiªu nh©n gièng.<br /> §Ó thùc hiÖn ®­îc ®iÒu nµy cÇn ph¶i n¾m ® ­îc:<br /> • TiÒm n¨ng s¶n xuÊt hoÆc kh¶ n¨ng cña trang tr¹i.<br /> • Møc n¨ng suÊt xuÊt hiÖn t¹i cña ®µn gia sóc cña b¹n.<br /> • C¸c yªu cÇu cña thÞ tr­êng hoÆc thÞ tr­êng b¹n cã kÕ ho¹ch cung cÊp s¶n phÈm.<br /> • Nh÷ng h¹n chÕ vÒ m«i tr­êng.<br /> Mét khi c¸c môc tiªu nh©n gièng ®· ® ­îc thiÕt lËp c«ng viÖc tiÕp theo lµ x¸c ®Þnh c¸c tiªu<br /> chuÈn chän läc sÏ ®­îc sö dông trong ®µn ®Ó ®¸p øng môc tiªu ®· v¹ch ra.<br /> §Ó thùc hiÖn ®­îc viÖc nµy cÇn lËp danh s¸ch:<br /> • C¸c tÝnh tr¹ng quan träng vÒ kinh tÕ.<br /> • Môc tiªu s¶n xuÊt trong t­¬ng lai.<br /> • Tiªu chuÈn chän läc.<br /> • Lo¹i nh÷ng con c¸i kh«ng chöa ®Î.<br /> • Nh÷ng con ®ùc cã tèc ®é sinh tr­ëng cao cÇn chän läc.<br /> §iÒu quan träng lµ ph¶i x¸c lËp c¸c mèi liªn kÕt hoÆc t ­¬ng quan di truyÒn gi÷a c¸c tÝnh<br /> tr¹ng vµ qua ®ã lùa chän mét tÝnh tr¹ng cã thÓ t¸c ®éng ®Õn mét tÝnh tr¹ng kh¸c. T¸c<br /> ®éng nµy cã thÓ tÝch cùc hoÆc tiªu cùc (cã lîi hoÆc cã h¹i). ThÝ dô chän läc vÒ tèc ®é sinh<br /> tr­ëng cã thÓ lµm t¨ng khèi l­îng s¬ sinh, do ®ã lµm t¨ng c¸c tr ­êng hîp ®Î khã.<br /> Tiªu chuÈn chän läc cÇn ®­îc xÕp ­u tiªn theo tÇm quan träng kinh tÕ cña c¸c tÝnh tr¹ng.<br /> Mét sè tiªu chuÈn chän läc sÏ ® ­îc ¸p dông trªn c¬ së "tÊt c¶ hoÆc kh«ng". TÝnh t×nh cã<br /> thÓ lµ mét tÝnh tr¹ng nh­ vËy mµ ë ®ã nÕu gia sóc ® ­îc cho lµ cã tÝnh t×nh kh«ng hiÒn lµnh<br /> th× ph¶i lo¹i th¶i, kh«ng kÓ gia sóc ®ã ®¸p øng c¸c tiªu chuÈn kh¸c nh ­ thÕ nµo.<br /> Ng­êi qu¶n lý ®µn cÇn ph¶i nhËn râ ®­îc ¶nh h­ëng cña chän läc con c¸i ®Õn toµn ®µn.<br /> Trong mét ®êi mét bß c¸i gièng cã thÓ s¶n xuÊt 8 bª trong khi mét con ®ùc cã thÓ s¶n<br /> xuÊt ®­îc 120 bª.<br /> §iÒu quan träng lµ x¸c ®Þnh khÝa c¹nh nµo trong qu¶n lý ch¨m sãc ®µn mµ ng ­êi qu¶n lý<br /> cã thÓ t¸c ®éng ®Ó thay ®æi n¨ng suÊt bß c¸i. C¸c khÝa c¹nh nµy lµ:<br /> • Dinh d­ìng<br /> • Qu¶n lý phèi gièng.<br /> • Di truyÒn (chän läc)<br /> • BÖnh tËt.<br /> Dinh d­ìng cã thÓ lµ yÕu tè ¶nh h­ëng lín nhÊt ®Õn kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña bß c¸i nh ­ng<br /> yÕu tè nµy kh«ng ®­îc th¶o luËn mét c¸ch chi tiÕt trong cuèn s¸ch nµy. Cuèn s¸ch nµy<br /> chØ ®Ò cËp ®Õn c¸c vÊn ®Ò:<br /> • Sinh s¶n (cÊu t¹o chøc n¨ng cña ®­êng sinh dôc c¸i)<br /> • Gi¸ trÞ cña chän läc<br /> • Chän läc bß c¸i nh­ thÕ nµo cho ®óng<br /> • C¸c c«ng cô trî gióp trong chän läc vµ lo¹i th¶i<br /> <br /> 3<br /> <br /> Ch­¬ng 1<br /> Sinh s¶n cña gia sóc c¸i<br /> Giíi thiÖu<br /> HiÓu biÕt ch¾c ch¾n vÒ sinh lý sinh s¶n ë bß c¸i t¹o cho nh÷ng ng ­êi ch¨n nu«i cã<br /> thÓ ®iÒu khiÓn vµ c¶i thiÖn n¨ng suÊt sinh s¶n cña bß. C¶i tiÕn trong qu¶n lý sinh<br /> s¶n cã thÓ lµm t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ cho nh÷ng ng ­êi ch¨n nu«i bß.<br /> <br /> Gi¶i phÉu c¬ quan sinh dôc c¸i<br /> Buång trøng<br /> C¬ quan sinh dôc s¬ cÊp cña con c¸i lµ buång trøng. Buång trøng cã hai chøc n¨ng:<br /> s¶n xuÊt tÕ bµo sinh dôc vµ hocmon. C¸c tÕ bµo sinh dôc cña con c¸i gäi lµ trøng. ë<br /> bß mét buång trøng cã h¬n 100.000 trøng lóc míi sinh. Tuy nhiªn trong suèt ®êi cña<br /> mét con bß c¸i chØ mét sè l­îng nhá trøng sÏ ®­îc thô tinh vµ ph¸t triÓn thµnh bª.<br /> Hocmon ®­îc tiÕt ra tõ buång trøng ®iÒu khiÓn møc ®é biÓu hiÖn tÝnh dôc, sinh<br /> tr­ëng vµ c¸c qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Chóng sÏ ® ­îc th¶o luËn chi tiÕt sau.<br /> PhÇn lín ®iÒu khiÓn vÒ sinh s¶n liªn quan ®Õn ®iÒu khiÓn buång trøng.<br /> <br /> HËu m«n<br /> <br /> ¢m ®¹o<br /> <br /> Manh nang<br /> <br /> Cæ tö<br /> cung<br /> <br /> R·nh cæ tö<br /> cung<br /> Buång<br /> trøng<br /> <br /> ¢m hé<br /> Lç niÖu<br /> ®¹o<br /> <br /> Th©n tö cung<br /> <br /> Sõng tö<br /> cung<br /> <br /> èng<br /> niÖu ®¹o<br /> Vßi trøng<br /> Bãng ®¸i<br /> <br /> H×nh 1: §­êng sinh dôc cña bß c¸i<br /> - HËu m«n - ©m ®¹o - ©m hé - Cæ tö cung - Th©n tö cung - Sõng tö cung - èng dÉn<br /> trøng - Bãng ®¸i - NiÖu ®¹o - Tói niÖu<br /> KÝch th­íc vµ h×nh d¸ng cña buång trøng ë bß rÊt ®a d¹ng. Nh÷ng ng ­êi kh¸m thai<br /> cã kinh nghiÖm cã kh¶ n¨ng c¶m nhËn ® ­îc buång trøng cña bß khi sê n¾n qua trùc<br /> trµng. Buång trøng cã kÝch th­íc b»ng h¹t ®Ëu Hµ Lan vµ ë nh÷ng bª ch ­a thµnh<br /> thôc vÒ tÝnh chóng cã kÝch th ­íc nhá h¬n. Khi b¾t ®Çu thµnh thôc vÒ tÝnh chóng dµi<br /> kho¶ng 2 cm. Sau giai ®o¹n nµy kÝch th ­íc vµ h×nh th¸i cña chóng rÊt thay ®æi. ë bß<br /> <br /> 4<br /> <br /> thµnh thôc vÒ tÝnh trung b×nh buång trøng cã kÝch th ­íc vµ h×nh th¸i t­¬ng tù h¹t<br /> h¹nh nh©n.<br /> §­êng sinh dôc<br /> ¢m hé: lµ phÇn cã thÓ nh×n thÊy ® ­îc ë ®­êng sinh dôc c¸i, nã n»m ngay d ­íi hËu<br /> m«n vµ b¶o vÖ cöa vµo ©m ®¹o. ¢m ®¹o dµi kho¶ng 24-26 cm ë hÇu hÕt bß c¸i ®·<br /> thµnh thôc vÒ tÝnh vµ cã h×nh èng. Lóc giao phèi tinh dÞch ®äng l¹i trong ©m ®¹o gÇn<br /> cæ tö cung. Cæ tö cung lµ c¬ quan h×nh èng cã c¬ dµy nèi ©m ®¹o víi c¸c bé phËn<br /> kh¸c cña ®­êng sinh dôc, nh÷ng ng­êi kh¸m cã kinh nghiÖm cã thÓ c¶m nhËn ® ­îc<br /> chóng dÔ dµng qua sì n¾n trùc trµng.<br /> ë nh÷ng bª c¸i t¬ ch­a thµnh thôc vÒ tÝnh ®­êng kÝnh cña cæ tö cung cã thÓ