Chi phí - hiệu quả của hệ thống y tế Việt Nam

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> CHI PHÍ – HIỆU QUẢ CỦA HỆ THỐNG Y TẾ VIỆT NAM<br /> Tô Gia Kiên*, Huỳnh Ngọc Vân Anh**,Trương Phi Hùng*,<br /> Phan Thanh Xuân*, Nguyễn Thành Luân*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mở đầu: Sau thời kỳ Đổi Mới, chất lượng chăm sóc sức khỏe của các cơ sở y tế được cải thiện đáng kể<br /> làm tăng hiệu quả và hiệu năng hoạt động của hệ thống y tế Việt Nam. Để biết được hiệu quả và hiệu năng<br /> hoạt động của hệ thống, nghiên cứu này được tiến hành với mục tiêu phân tích chi phí – hiệu quả của hệ<br /> thống y tế Việt Nam từ sau thời kỳ Đổi Mới đến nay.<br /> Phương pháp: nghiên cứu tương quan hồi cứu số liệu qua các báo cáo của tổ chức y tế thế giới<br /> (WHO) từ năm 1995-2009, số liệu thống kê của WHO từ 2006-2009 và ngân hàng thế giới (WB) từ 19902009. Các số đo hiệu quả và đầu vào của hệ thống y tế Việt Nam và các nước trong khu vực sẽ được thu<br /> thập để đánh giá hiệu quả, hiệu năng và so sánh với nhau.<br /> Kết quả: tổng thu nhập quốc nội (GDP), thu nhập bình quân trên đầu người (GNI) và tỷ lệ ngân sách<br /> quốc gia chi cho y tế, kỳ vọng sống và kỳ vọng sống khỏe mạnh của người Việt Nam tăng lên; trong khi tỷ<br /> suất chết trẻ em và tỷ suất chết trẻ em dưới 5 tuổi giảm dần qua các năm. So với người dân của một số<br /> nước, người Việt Nam có các chỉ số sức khỏe tốt hơn dù họ có thu nhập bình quân thấp hơn.<br /> Kết luận: người dân của các nước có thu nhập cao hơn sẽ có điều kiện sức khỏe tốt hơn. Nước nào chi<br /> tiêu cho y tế nhiều hơn, người dân của nước đó sẽ có sức khỏe tốt hơn. Nhìn chung, người dân Việt Nam<br /> chi thu nhập cá nhân cho các hoạt động chăm sóc sức khỏe cao nhất so với các nước trong khu vực. Hệ<br /> thống y tế Việt Nam được vận hành rất hiệu qủa và hiệu năng so với hệ thống y tế của các nước khác.<br /> Từ khóa: chi phí – hiệu quả, hiệu quả, hiệu năng, hệ thống y tế, nghiên cứu tương quan, Việt Nam.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> COST-EFFECTIVENESS ANALYSIS OF VIETNAMESE HEALTH SYSTEM<br /> To Gia Kien, Huynh Ngoc Van Anh, Truong Phi Hung, Phan Thanh Xuan,<br /> Nguyen Thanh Luan * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 1 – 2011: 112 – 118<br /> Background: after Doi Moi, the quality of healthcare facilities had significantly been improved that<br /> resulted in increasing the effectiveness and efficiency of the Vietnamese health system. To identify the<br /> effectiveness and efficiency of operation of the system, the study was conducted to analyse the costeffectiveness of the Vietnamese health system since Doi Moi.<br /> Methods: an ecological study was conducted to retrieve data from the world health reports from 19952009, world health statistics from 2006-2009, and world development reports from 1990-2009. Indicators of<br /> inputs and effectiveness of health system of Vietnam and other countries were collected to measure the<br /> effectiveness, efficiency and to compare each other.<br /> Results: gross domestic product, gross national income per capita, total expenditure on health as a<br /> percentage of gross domestic product, life expectancy and healthy life expectancy of Vietnamese increased,<br /> <br /> *<br /> <br /> Bộ môn Tổ chức – Quản lý y tế, khoa Y tế Công cộng, Đại học Y Dược Tp.Hồ Chí Minh<br /> Bộ môn Dân số - Thống kê y học và tin học, Khoa Y tế Công cộng, Đại học Y Dược Tp.Hồ Chí Minh<br /> Địa chỉ liên hệ: ThS. Tô Gia Kiên<br /> ĐT: 0919511121<br /> Email: kiengiato@gmail.com<br /> **<br /> <br /> 112<br /> <br /> Chuyên Đề Khoa học Cơ bản – Y tế Công cộng<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> whereas infant mortality rate and under-5 mortality rate decreased yearly. Compared to people of some<br /> countries, Vietnamese had better health indicators, although they had lower income.<br /> Conclusions: people of high income countries would have better health than those of lower income<br /> countries. Countries, which spent more on health care, whose people would have better health than those<br /> spent less. In general, Vietnamese spent their income on healthcare activities the highest compared to people<br /> of other countries. The health system of Vietnam was effective and efficient compared to other health system.<br /> Keywords: cost-effectiveness, effectiveness, efficiency, health system, ecological study, Vietnam<br /> (infant mortality rate), tỷ suất chết trẻ em dưới<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> 5 tuổi và tỷ số chết mẹ (maternal mortality<br /> Năm 1986 Chính phủ Việt Nam bắt đầu<br /> ratio)(1,4,10). Hiệu năng hay chi phí - hiệu quả<br /> thực hiện chương trình Đổi Mới, chuyển từ<br /> của hệ thống y tế sẽ được xem xét dựa vào các<br /> nền kinh tế kế hoạch tập trung bao cấp sang<br /> chỉ số hiệu quả và các chỉ số đầu vào(3). Các<br /> nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội<br /> chỉ số đầu vào được sử dụng trong nghiên<br /> chủ nghĩa. Đổi Mới đã mang lại những thành<br /> cứu này bao gồm thu nhập bình quân đầu<br /> tựu to lớn trên tất cả mọi lĩnh vực. Trong lĩnh<br /> người trong năm (gross national income per<br /> vực y tế, với chiến lược xã hội hóa y tế, nhiều<br /> capita), tổng thu nhập quốc nội (gross<br /> hình thức chăm sóc sức khỏe tư nhân được<br /> domestic product) và tỷ lệ ngân sách quốc gia<br /> khuyến khích thực hiện. Sự thay đổi này phần<br /> được chi cho y tế (total expenditure on health<br /> nào làm giảm gánh nặng tiền lương cho ngân<br /> as a percentage of gross domestic product),<br /> sách quốc gia và giúp người nghèo có thêm<br /> chi tiêu cho y tế (per capita health care<br /> cơ hội sử dụng các dịch vụ chăm sóc sức khỏe<br /> expenditure) và số lượng bác sĩ(1,4,6,10,11).<br /> công lập cũng như cung cấp cơ sở vật chất tốt<br /> Nghiên cứu cũng sẽ so sánh chi phí - hiệu quả<br /> hơn cho các dịch vụ chăm sóc sức khỏe. Qua<br /> của hệ thống y tế Việt Nam với chi phí - hiệu<br /> đó, chất lượng chăm sóc được cải thiện đáng<br /> quả của hệ thống y tế các nước Đông Nam Á<br /> kể và khả năng tiếp cận của người dân đối với<br /> và Trung Quốc.<br /> các dịch vụ chăm sóc sức khỏe được tăng<br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> lên(5,8). Tuy nhiên, những thay đổi đó cũng<br /> gây ra những tác hại đối với sức khỏe người<br /> Số liệu được hồi cứu từ các báo cáo của tổ<br /> dân(8). Như vậy, so với những tác hại gây ra<br /> chức y tế thế giới (world health report) từ năm<br /> cho sức khỏe dân số, những thay đổi đó có<br /> 1995 - 2009, số liệu thống kê của tổ chức y tế<br /> giúp hệ thống y tế Việt Nam hoạt động hiệu<br /> thế giới (world health statistics) từ năm 2006 quả (effectiveness) và hiệu năng (efficiency)<br /> 2009 và các báo cáo của ngân hàng thế giới<br /> hay không; và so với các quốc gia khác, hệ<br /> (world development report) từ năm 1990 thống y tế Việt Nam có hiệu quả và hiệu năng<br /> 2009. Các biến số được sử dụng để đánh giá<br /> hơn hay không là những câu hỏi thách thức<br /> chi phí gồm tổng thu nhập quốc nội, thu nhập<br /> những nhà lập kế hoạch chính sách. Để trả lời<br /> bình quân trên đầu người, tỷ lệ ngân sách<br /> những câu hỏi trên, nghiên cứu này được<br /> quốc gia chi tiêu cho y tế, chi tiêu bình quân<br /> thực hiện với mục tiêu phân tích chi phí – hiệu<br /> cho sức khỏe. Các biến số được sử dụng để<br /> quả của hệ thống y tế Việt Nam từ sau thời kỳ Đổi<br /> đánh giá hiệu quả là kỳ vọng sống lúc sinh,<br /> Mới đến nay.<br /> kỳ vọng sống khỏe mạnh lúc sinh, tỷ suất chết<br /> trẻ em, tỷ suất chết trẻ dưới 5 tuổi và tỷ số<br /> Để lượng giá hiệu quả của hệ thống y tế,<br /> chết mẹ. Để so sánh với các hệ thống y tế<br /> các tài liệu cho thấy có thể sử dụng các chỉ số<br /> khác, nghiên cứu này chọn các nước trong<br /> sức khỏe như kỳ vọng sống lúc sinh (life<br /> khu vực Đông Nam Á vì mục tiêu của quốc<br /> expectancy at birth), kỳ vọng sống khỏe mạnh<br /> gia là đạt sức khỏe trung bình bằng với các<br /> (healthy life expectancy), tỷ suất chết trẻ em<br /> <br /> Chuyên Đề Y tế Công cộng<br /> <br /> 113<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> nước trong khu vực; ngoài ra, nghiên cứu này<br /> cũng chọn Trung Quốc một nước cũng có mô<br /> hình kinh tế, chính trị, xã hội tương đồng với<br /> Việt Nam để so sánh. Việc so sánh chi phí –<br /> hiệu quả hoạt động của các hệ thống y tế sẽ<br /> được tiến hành bằng cách sử dụng các số liệu<br /> năm 2007, là những số liệu mới nhất có thể<br /> thu thập được. Ngoài ra, nghiên cứu này cũng<br /> sử dụng chỉ số chi tiêu bình quân cho y tế (per<br /> capita total expenditure on health) để so sánh<br /> chi tiêu cho y tế giữa các quốc gia với nhau.<br /> <br /> gồm tổng thu nhập quốc nội, thu nhập bình<br /> quân đầu người, chi tiêu cho y tế và số bác sĩ.<br /> Bảng 1: Tổng dân số, thu nhập bình quân đầu<br /> người, tổng thu nhập quốc nội, tỷ lệ ngân sách<br /> quốc gia chi cho y tế<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Các số đo hiệu quả và chi phí từ các báo<br /> cáo, số liệu thống kê của WHO và báo cáo<br /> phát triển của WB được thu thập qua các năm,<br /> các số liệu chỉ có được từ năm 1990 – 2007.<br /> Bảng 1 trình bày các số đo chi phí (đầu vào)<br /> <br /> Year<br /> <br /> Dân số<br /> (ngàn<br /> người)<br /> <br /> 1993<br /> 1994<br /> 1995<br /> 1996<br /> 1997<br /> 1998<br /> 1999<br /> 2000<br /> 2001<br /> 2002<br /> 2003<br /> 2004<br /> 2005<br /> 2006<br /> 2007<br /> <br /> 70.902<br /> (25)<br /> 74.545<br /> (26)<br /> 76.161<br /> (27)<br /> 76.548<br /> (28)<br /> 77.562<br /> (29)<br /> 78.705<br /> (30)<br /> 78.137<br /> (31)<br /> 79.174<br /> (33)<br /> 80.278<br /> (34)<br /> 81.377<br /> (37)<br /> 84.238<br /> (38)<br /> 86.206<br /> (39)<br /> 87.375<br /> <br /> GDP<br /> GNI<br /> (tỉ USD) (USD)<br /> <br /> (24)<br /> <br /> (13)<br /> 24,5<br /> (14)<br /> 25,6<br /> (15)<br /> 28,2<br /> (16)<br /> 30,7<br /> (17)<br /> 32,6<br /> (18)<br /> 34,9<br /> (19)<br /> 39,0<br /> (20)<br /> 45,1<br /> (21)<br /> 51,7<br /> (22)<br /> 58,1<br /> (23)<br /> 67,2<br /> <br /> (13)<br /> 320<br /> (14)<br /> 330<br /> (15)<br /> 370<br /> (16)<br /> 390<br /> (17)<br /> 410<br /> (18)<br /> 430<br /> (19)<br /> 480<br /> (20)<br /> 550<br /> (21)<br /> 620<br /> (22)<br /> 690<br /> (23)<br /> 790<br /> <br /> Số lượng bác sĩ<br /> /10.000<br /> Tổng<br /> dân<br /> (39)<br /> 5,4<br /> (36)<br /> (36)<br /> 42.327<br /> 5<br /> (38)<br /> 6,0<br /> (39)<br /> (38)<br /> (38)<br /> 6,6<br /> 44.960<br /> 6<br /> (39)<br /> (39)<br /> 44.960<br /> 6<br /> HE<br /> (%)<br /> <br /> Bảng 2: Kỳ vọng sống lúc sinh, kỳ vọng sống khỏe mạnh lúc sinh, tỷ suất chết trẻ em, tỷ suất chết trẻ em ≤<br /> 5 tuổi, tỷ số tử vong mẹ của dân số Việt Nam từ 1990-2007.<br /> Year<br /> 1990<br /> 1991<br /> <br /> Nam<br /> (39)<br /> 64<br /> <br /> LE (năm)<br /> Nữ<br /> (39)<br /> 68<br /> -<br /> <br /> 2 giới<br /> (39)<br /> 66<br /> -<br /> <br /> Nam<br /> -<br /> <br /> HALE (năm)<br /> Nữ<br /> -<br /> <br /> 2 giới<br /> -<br /> <br /> IMR<br /> (‰)<br /> (38)<br /> 38<br /> -<br /> <br /> -<br /> <br /> -<br /> <br /> (24)<br /> 38<br /> <br /> (24)<br /> 49<br /> <br /> (24)<br /> 100-249<br /> <br /> (30)<br /> 60<br /> (31)<br /> 61<br /> (38)<br /> 63<br /> (32)<br /> 63<br /> (39)<br /> 66<br /> <br /> (38)<br /> 61<br /> (39)<br /> 64<br /> <br /> (25)<br /> 40<br /> (26)<br /> 39<br /> (27)<br /> 38<br /> (28)<br /> 38<br /> (33)<br /> 31<br /> (32)<br /> 33-41<br /> (35)<br /> 17<br /> (37)<br /> 16<br /> (38)<br /> 14<br /> (39)<br /> 13<br /> <br /> (25)<br /> 59<br /> (26)<br /> 56<br /> (27)<br /> 51<br /> (28)<br /> 54-57<br /> (29)<br /> 31-39<br /> (33)<br /> 39<br /> (31)<br /> 35-44<br /> (34)<br /> 23<br /> (35)<br /> 23<br /> (37)<br /> 19<br /> (38)<br /> 17<br /> (39)<br /> 15<br /> <br /> (37)<br /> 130<br /> (35)<br /> 130<br /> (38)<br /> 150<br /> -<br /> <br /> U5MR<br /> (39)<br /> <br /> 56<br /> -<br /> <br /> MMR<br /> 160<br /> -<br /> <br /> (25)<br /> <br /> 1992<br /> 1993<br /> <br /> -<br /> <br /> -<br /> <br /> (24)<br /> 65<br /> <br /> -<br /> <br /> 1994<br /> 1995<br /> 1996<br /> 1997<br /> 1998<br /> 1999<br /> 2000<br /> 2001<br /> 2002<br /> 2003<br /> 2004<br /> 2005<br /> 2006<br /> 2007<br /> <br /> (28)<br /> 65<br /> (29)<br /> 65<br /> (30)<br /> 67<br /> (31)<br /> 67<br /> (32)<br /> 67<br /> (34)<br /> 68<br /> (35)<br /> 69<br /> (37)<br /> 69<br /> (38)<br /> 69<br /> (39)<br /> 70<br /> <br /> (28)<br /> 70<br /> (29)<br /> 69<br /> (30)<br /> 71<br /> (31)<br /> 72<br /> (32)<br /> 72<br /> (34)<br /> 74<br /> (35)<br /> 74<br /> (37)<br /> 74<br /> (38)<br /> 75<br /> (39)<br /> 75<br /> <br /> (25)<br /> 66<br /> (26)<br /> 67<br /> (27)<br /> 67<br /> (31)<br /> 69<br /> (31)<br /> 69<br /> (32)<br /> 70<br /> (34)<br /> 71<br /> (38)<br /> 72<br /> (39)<br /> 72<br /> <br /> (30)<br /> 58<br /> (31)<br /> 56<br /> (38)<br /> 60<br /> (32)<br /> 60<br /> (39)<br /> 62<br /> <br /> -<br /> <br /> Bảng 2 cho thấy kỳ vọng sống, kỳ vọng<br /> sống khỏe mạnh, tỷ suất chết trẻ em, tỷ suất<br /> chết trẻ dưới 5 tuổi và tỷ số chết mẹ của Việt<br /> Nam từ 1990 đến 2005. Số liệu cho thấy kỳ<br /> <br /> 114<br /> <br /> vọng sống và kỳ vọng sống khỏe mạnh của<br /> người Việt Nam tăng lên theo các năm; trong<br /> khi tỷ suất chết trẻ em và tỷ suất chết trẻ em<br /> dưới 5 tuổi giảm dần qua các năm, đặc biệt<br /> <br /> Chuyên Đề Khoa học Cơ bản – Y tế Công cộng<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> đối với tỷ số chết mẹ giảm từ năm 1990 đến<br /> 2004 nhưng lại tăng lên vào năm 2005.<br /> Bảng 3: Chi phí cho 1 năm tuổi thọ và 1 năm sống khỏe mạnh của hệ thống y tế Việt Nam, các nước trong<br /> khu vực Đông Nam Á và Trung Quốc.<br /> Quốc gia<br /> Việt Nam<br /> Trung Quốc<br /> Brunei<br /> Campuchia<br /> Indonesia<br /> Lào<br /> Malaysia<br /> Myanmar<br /> Philippines<br /> Singapore<br /> Thái Lan<br /> <br /> (23)<br /> <br /> (39)<br /> <br /> GNI<br /> (2007)<br /> 790<br /> 2.360<br /> 26.930<br /> 540<br /> 1.650<br /> 580<br /> 6.540<br /> 1.620<br /> 32.470<br /> 3.400<br /> <br /> (39)<br /> <br /> PPP<br /> (2006)<br /> 151<br /> 216<br /> 941<br /> 96<br /> 82<br /> 80<br /> 544<br /> 24<br /> 120<br /> 1.536<br /> 264<br /> <br /> 19,1<br /> 9,2<br /> 3,5<br /> 17,8<br /> 5.0<br /> 13,8<br /> 8,3<br /> 7,4<br /> 4,7<br /> 7,8<br /> <br /> Bảng 3 cho thấy người Việt Nam chi 19,1%<br /> thu nhập bình quân cho chăm sóc y tế cao<br /> nhất so với người dân của các nước khác. Chi<br /> phí cho một năm sống và một năm sống khỏe<br /> mạnh của Việt Nam là 2,1 USD/người/năm và<br /> 2,4 USD/người/năm cao hơn Campuchia,<br /> Indonesia, Lào, Myanmar và Philippines; thấp<br /> hơn Trung Quốc, Brunei, Malaysia, Singapore<br /> và Thái Lan.<br /> Bảng 4: Chi phí – hiệu quả của hệ thống y tế Việt<br /> Nam, các nước trong khu vực Đông Nam Á và<br /> Trung Quốc.<br /> Quốc PPP ∆PPP LE ∆LE<br /> gia (USD)<br /> (năm)<br /> Việt<br /> 151<br /> 151<br /> Nam<br /> Singa- 1.536 1.385<br /> pore<br /> Brunei 941<br /> 790<br /> Trung 216<br /> 65<br /> Quốc<br /> Malay- 544<br /> 393<br /> sia<br /> Philip- 120<br /> -31<br /> pines<br /> Thái<br /> 264<br /> 113<br /> Lan<br /> Indone- 82<br /> -69<br /> sia<br /> Campu- 96<br /> -55<br /> chia<br /> Lào<br /> 80<br /> -71<br /> Myan24<br /> -127<br /> mar<br /> <br /> HALE ∆HAL<br /> (năm)<br /> E<br /> <br /> 72<br /> <br /> 72<br /> <br /> 72<br /> <br /> 64<br /> <br /> 64<br /> <br /> 64<br /> <br /> 81<br /> <br /> 9<br /> <br /> 154<br /> <br /> 73<br /> <br /> 9<br /> <br /> 154<br /> <br /> 76<br /> 74<br /> <br /> 4<br /> 2<br /> <br /> 198<br /> 33<br /> <br /> 66<br /> 66<br /> <br /> 2<br /> 2<br /> <br /> 395<br /> 33<br /> <br /> 72<br /> <br /> 0<br /> <br /> -<br /> <br /> 64<br /> <br /> 0<br /> <br /> -<br /> <br /> 71<br /> <br /> -1<br /> <br /> 31<br /> <br /> 62<br /> <br /> -2<br /> <br /> 16<br /> <br /> 70<br /> <br /> -2<br /> <br /> -57<br /> <br /> 62<br /> <br /> -2<br /> <br /> -57<br /> <br /> 68<br /> <br /> -4<br /> <br /> 17<br /> <br /> 60<br /> <br /> -4<br /> <br /> 17<br /> <br /> 61<br /> <br /> -11<br /> <br /> 5<br /> <br /> 53<br /> <br /> -11<br /> <br /> 5<br /> <br /> 61<br /> 56<br /> <br /> -11<br /> -16<br /> <br /> 6<br /> 8<br /> <br /> 54<br /> 50<br /> <br /> -10<br /> -14<br /> <br /> 7<br /> 9<br /> <br /> Bảng 4 cho thấy chi phí – hiệu quả của hệ<br /> thống y tế các nước trong khu vực Đông Nam<br /> <br /> Chuyên Đề Y tế Công cộng<br /> <br /> LE<br /> (2007)<br /> 72<br /> 74<br /> 76<br /> 61<br /> 68<br /> 61<br /> 72<br /> 56<br /> 71<br /> 81<br /> 70<br /> <br /> (39)<br /> <br /> HALE<br /> (2007)<br /> 64<br /> 66<br /> 66<br /> 53<br /> 60<br /> 54<br /> 64<br /> 50<br /> 62<br /> 73<br /> 62<br /> <br /> 2,1<br /> 2,9<br /> 12,4<br /> 1,6<br /> 1,2<br /> 1,3<br /> 7,6<br /> 0,4<br /> 1,7<br /> 19,0<br /> 3,8<br /> <br /> 2,4<br /> 3,3<br /> 14,3<br /> 1,8<br /> 1,4<br /> 1,5<br /> 8,5<br /> 0,5<br /> 1,9<br /> 21,0<br /> 4,3<br /> <br /> Á và Trung Quốc so với Việt Nam. Số liệu cho<br /> thấy so với Việt Nam, Trung Quốc, Brunei,<br /> Malyasia, Singapore và Thái Lan chi tiêu cho<br /> y tế nhiều hơn; trong khi các nước còn lại chi<br /> cho y tế thấp hơn. Các nước chi tiêu cho y tế<br /> nhiều hơn Việt Nam có kỳ vọng sống cao hơn<br /> và ngược lại. Cá biệt Malaysia chi tiêu cho y<br /> tế nhiều hơn nhưng kỳ vọng sống lại bằng<br /> Việt Nam; và Thái Lan chi tiêu cho y tế nhiều<br /> hơn nhưng kỳ vọng sống lại thấp hơn. Điều<br /> tương tự cũng xảy ra đối với kỳ vọng sống<br /> khỏe mạnh. Nhìn chung sự chênh lệch giữa<br /> kỳ vọng sống và kỳ vọng sống khỏe mạnh<br /> giữa các nước so với Việt Nam là như nhau;<br /> cá biệt trong trường hợp của Brunei, Lào,<br /> Myamar và Philippines có chênh lệch kỳ vọng<br /> sống khỏe mạnh thấp hơn kỳ vọng sống.<br /> Trong số các nước có kỳ vọng sống cao hơn<br /> Việt Nam, để có được thêm một năm sống cho<br /> một người trong một năm thì Singapore cần<br /> 154 USD/người/năm, Brunei cần 198<br /> USD/người/năm và Trung Quốc cần 33<br /> USD/người/năm. Chi phí cần để có thêm một<br /> năm kỳ vọng sống khỏe mạnh cũng bằng với<br /> chi phí cần để có thêm một năm kỳ vọng<br /> sống, nhưng trong trường hợp của Brunei thì<br /> để có thêm một năm kỳ vọng sống khỏe mạnh<br /> cần 395 USD/người/năm cao hơn chi phí cần<br /> để có thêm một năm sống (198<br /> USD/người/năm).<br /> <br /> 115<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Nghiên cứu này sử dụng số liệu thứ cấp<br /> nên chất lượng của số liệu phụ thuộc nhiều<br /> vào chất lượng của các báo cáo sẵn có. Nghiên<br /> cứu này sử dụng báo cáo của WHO và WB, là<br /> các tổ chức có các báo cáo được chấp nhận<br /> rộng rãi trên toàn thế giới với giá trị của kết<br /> quả được đánh giá rất cao; do đó, giá trị của<br /> số liệu sử dụng trong nghiên cứu này có thể<br /> chấp nhận được. Ngoài ra, chất lượng của<br /> nghiên cứu cũng phụ thuộc nhiều vào tính<br /> sẵn có của số liệu. Các số liệu thu được cũng<br /> không đầy đủ qua các năm. Một số số liệu có<br /> vẻ như không hợp lý như: (1) số liệu về dân<br /> số cho thấy xu hướng tăng qua các năm<br /> nhưng dân số năm 2000 lại thấp hơn năm<br /> 1999, (2) số lượng bác sĩ năm 2007 bằng với<br /> năm 2006 là không hợp lý vì hàng năm Việt<br /> Nam có rất nhiều bác sĩ tốt nghiệp ra trường,<br /> (3) kỳ vọng sống của nữ năm 1999 thấp hơn<br /> năm 1998, (4) tỷ suất tử vong trẻ em và tỷ suất<br /> tử vong trẻ em dưới 5 tuổi năm 1995 cao hơn<br /> các năm trước đó, (5) tỷ số chết mẹ năm 2005<br /> cao hơn các năm trước đó. Nghiên cứu này<br /> tập trung vào phân tích chi phí và hiệu quả<br /> của hệ thống y tế Việt Nam nên không tập<br /> trung vào việc lý giải các bất hợp lý trên.<br /> Với mục tiêu nghiên cứu là xem xét hiệu<br /> quả và hiệu năng của một hệ thống y tế, nên<br /> việc thu thập và phân tích số liệu ở mức độ cá<br /> thể là không cần thiết. Hơn nữa, việc thu thập<br /> số liệu ở mức độ cá thể ở từng quốc gia để<br /> đánh giá hiệu quả của từng hệ thống là rất<br /> khó, đòi hỏi nhiều nguồn lực và sự hợp tác<br /> nghiên cứu toàn diện của các quốc gia. Do đó,<br /> sử dụng thiết kế tương quan để thực hiện<br /> nghiên cứu này là tối ưu nhất. Vì là một<br /> nghiên cứu tương quan nên kết quả chỉ có giá<br /> trị về mặt quần thể; việc kết luận kết quả cho<br /> toàn bộ dân số Việt Nam là không chính xác<br /> (ecological fallacy). Có bằng chứng cho thấy<br /> tại Việt Nam trong những năm gần đây có sự<br /> gia tăng khoảng cách giàu nghèo, sự gia tăng<br /> đó làm tăng sự chênh lệch về tình trạng sức<br /> khoẻ (9). Theo lý thuyết thì những người có<br /> <br /> 116<br /> <br /> thu nhập cao hơn sẽ có sức khỏe tốt hơn (7).<br /> Do đó, những nhóm dân có thu nhập cao sẽ<br /> có kỳ vọng sống và kỳ vọng sống khỏe mạnh<br /> cao hơn kỳ vọng sống và kỳ vọng sống khỏe<br /> mạnh của những nhóm dân có thu nhập thấp;<br /> ngược lại nhóm dân có thu nhập cao sẽ có tỷ<br /> suất chết trẻ em, tỷ suất chết trẻ em dưới 5<br /> tuổi và tỷ số chết mẹ thấp hơn tỷ suất chết trẻ<br /> em, tỷ suất chết trẻ em dưới 5 tuổi và tỷ số<br /> chết mẹ của những nhóm dân có thu nhập<br /> thấp. Tương tự, việc so sánh các chỉ số sức<br /> khỏe của Việt Nam với các quốc gia khác<br /> cũng chỉ mang tính quần thể.<br /> Quan niệm về chi phí (cost) rất bao quát,<br /> chi phí không chỉ là nhân lực, vật lực, tài lực<br /> mà còn bao gồm nhiều khía cạnh khác nữa (2).<br /> Trong nghiên cứu này, khi phân tích hiệu<br /> năng của hệ thống y tế Việt Nam, chi phí chỉ<br /> được xem xét dưới góc độ nguồn lực. Khi so<br /> sánh hiệu năng giữa hệ thống y tế Việt Nam<br /> và các hệ thống y tế của các quốc gia khác, chi<br /> phí chỉ được cân nhắc dưới dạng tài lực. Đây<br /> cũng là một hạn chế khác của nghiên cứu này.<br /> Kết quả cho thấy Philippines và Indonesia<br /> có thu nhập cao hơn Việt Nam nhưng lại có<br /> kỳ vọng sống trung bình thấp hơn Việt Nam.<br /> Điều này có thể giải thích là do việc chi tiêu<br /> cho y tế của 2 nước này (Philippines: 120<br /> USD/người/năm<br /> và<br /> Indonesia:<br /> 82<br /> USD/người/năm) thấp hơn Việt Nam (151<br /> USD/người/năm) nên điều kiện sức khỏe của<br /> người dân 2 nước này thấp hơn người Việt<br /> Nam. Các nước Singapore, Brunei và Trung<br /> Quốc có thu nhập bình quân và chi tiêu bình<br /> quân cho y tế nhiều hơn Việt Nam, nên người<br /> dân các nước này có kỳ vọng sống và kỳ vọng<br /> sống khỏe mạnh tốt hơn Việt Nam. Đối với<br /> Singapore (154 USD/người/năm) và Brunei<br /> (198 USD/người/năm) thì cứ mỗi một năm<br /> sống tăng thêm so với Việt Nam họ phải đầu<br /> tư cao hơn chi tiêu bình quân cho y tế của<br /> Việt Nam (151 USD/người/năm) cho một<br /> người trong cả một năm.<br /> <br /> Chuyên Đề Khoa học Cơ bản – Y tế Công cộng<br /> <br />