VNU Journal of Science: Legal Studies, Vol. 35, No. 4 (2019) 30-48<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Review Article<br />
Policy on the Implementation of the Law on Execution of<br />
Criminal Judgments - Some the Oretical Issues<br />
Nguyen Ngoc Chi*<br />
VNU School of Law, 144 Xuan Thuy, Cau Giay, Hanoi, Vietnam<br />
<br />
Received 15 November 2019<br />
Revised 01 December 2019; Accepted 20 December 2019<br />
<br />
Abstract: Policy on the law on execution of criminal judgments is an area of criminal policy that<br />
has a tremendous role in preventing and fighting crimes as well as in actualizing the criminal<br />
liability of legal entities and natural persons committing crimes. Studying the policy on the law on<br />
execution of criminal judgments, therefore, is an urgent requirement in the current period of<br />
national development, international integration and judicial reform. Nevertheless, comparing to<br />
studies in the criminal field, in criminal procedure and crime prevention fields, policy studies on<br />
the law on execution of criminal judgments stay rather modest and have not yet met theoretical<br />
and practical requirements. To contribute to remedy this situation, this paper will focus on<br />
clarifying certain theoretical issues on the policy on the law on execution of criminal judgments so<br />
as to somewhat answer the questions below: (i) What’s the current progress of research on the<br />
policy on the law on execution of criminal judgments in Vietnam? On what the level? And what<br />
are the issues that need to be addressed to continue study? (ii) Definition, nature and<br />
characteristics of the policy on the law on execution of criminal judgments? (iii) Policy on the law<br />
on execution of criminal needs to be developed on which basis? Subjects and methods for<br />
developing the policy on the law on execution of criminal judgments? (iv) Policy on the law on<br />
execution of criminal judgments needs to englobe which issues? (v) What’s the relation between<br />
the policy on the law on execution of criminal judgments and the development and implementation<br />
of the law on execution of criminal judgments?<br />
To study these issues, the author use methods of analysis, comparison and synthesis under the<br />
foundation of the dialectical method and the human rights-based approach to put research issues in<br />
connection with growth and development on the basis of respecting, guaranteeing, protecting<br />
human rights in the field of execution of criminal judgments.<br />
Keywords: Policy, Law, Execution of criminal judgments, Law on execution of criminal<br />
judgments, Implementation of the Law on execution of criminal judgments.<br />
<br />
________<br />
Corresponding author.<br />
E-mail address: nguyenngocchi57@gmail.com<br />
https://doi.org/10.25073/2588-1167/vnuls.4253<br />
30<br />
VNU Journal of Science: Legal Studies, Vol. 35, No. 4 (2019) 30-48<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Chính sách pháp luật thi hành án hình sự - một số vấn đề lí luận<br />
Nguyễn Ngọc Chí*<br />
Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội, 144 Xuân Thủy, Cầu Giấy, Hà Nội, Việt Nam<br />
<br />
Nhận ngày 15 tháng 11 năm 2019<br />
Chỉnh sửa ngày 01 tháng 12 năm 2019; Chấp nhận đăng ngày 20 tháng 12 năm 2019<br />
<br />
Tóm tắt: Chính sách pháp luật thi hành án hình sự (PLTHAHS) là một trong các lĩnh vực của<br />
chính sách hình sự, có vai trò quan trọng đối với việc đấu tranh chống, phòng ngừa tội phạm và<br />
hiện thực hóa trách nhiệm hình sự đối với cá nhân, pháp nhân thương mại phạm tội. Việc nghiên<br />
cứu Chính sách PLTHAHS, do đó, là đòi hỏi cấp thiết trong thời kỳ phát triển đất nước, hội nhập<br />
quốc tế và cải cách tư pháp hiện nay, mặc dù vậy thì so với các các nghiên cứu về lĩnh vực hình<br />
sự, tố tụng hình sự, phòng ngừa tội phạm việc nghiên cứu về Chính sách PLTHAHS còn khá<br />
khiêm tốn, chưa đáp ứng được yêu cầu lý luận và thực tiễn đặt ra. Để góp phần khắc phục tình<br />
trạng này, bài viết tập trung làm rõ một số vấn đề lý luận về Chính sách PLTHAHS nhằm giải đáp<br />
phần nào các câu hỏi sau: (i) Tình hình nghiên cứu về Chính sách PLTHAHS ở nước ta như thế<br />
nào? Mức độ đến đâu? Và những vấn đề cần được tiếp tục nghiên cứu đặt ra hiện nay là gì? (ii)<br />
Khái niệm, bản chất và đặc điểm của Chính sách PLTHAHS? (iii) Khi hoạch định Chính sách<br />
PLTHAHS cần phải dựa trên những cơ sở nào? Chủ thể và cách thức xây dựng Chính sách<br />
PLTHAHS? (iv) Chính sách PLTHAHS cần bao gồm những nội dung gì? (v) Mối quan hệ giữa<br />
Chính sách PLTHAHS với việc xây dựng và thực thi PLTHAHS như thế nào?<br />
Quá trình nghiên cứu những nội dung nêu trên, tác giả sử dụng phương pháp phân tích, so sánh,<br />
tổng hợp trên cơ sở phương pháp luận biện chứng và phương pháp tiếp cận quyền nhằm đặt các<br />
vấn đề nghiên cứu trong sự vận động, phát triển và trên cơ sở tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ quyền<br />
con người trong lĩnh vực thi hành án hình sự.<br />
Từ khóa: Chính sách, Pháp luật, Thi hành án hình sự, Pháp luật thi hành án hình sự, thực thi pháp<br />
luật thi hành án hình sự.<br />
<br />
<br />
I. Tình hình nghiên cứu và những vấn đề đặt Nghiên cứu về chính sách PLTHAHS ở<br />
ra của việc nghiên cứu chính sách pháp luật nước ta cho đến nay chưa nhiều và một công<br />
thi hành án hình sự ở nước ta hiện nay * trình độc lập, chuyên sâu về chính sách<br />
PLTHAHS gần như chưa có. Trong các công<br />
1.1. Tình hình nghiên cứu về chính sách pháp trình nghiên cứu về chính sách hình sự của<br />
luật thi hành án hình sự ở nước ta GS.TSKH Lê Văn Cảm có đề cập đến chính<br />
________ sách PLTHAHS với tư cách là một bộ phận của<br />
chính sách hình sự hoặc trong mối liên hệ với<br />
* Tác giả liên hệ. chính sách pháp luật hình sự và chính sách pháp<br />
Địa chỉ email: nguyenngocchi57@gmail.com luật tố tụng hình sự (TTHS) [1]. Tương tự như<br />
https://doi.org/10.25073/2588-1167/vnuls.4253<br />
31<br />
32 N.N. Chi / VNU Journal of Science: Legal Studies, Vol. 35, No. 4 (2019) 30-48<br />
<br />
<br />
<br />
vậy, sách tham khảo “Một số vấn đề cơ bản về phục vụ tốt hơn cho điều chỉnh pháp luật trong<br />
chính sách hình sự dưới ánh sáng Nghị quyết lĩnh vực THAHS” [6, tr.1]. Chúng tôi chia sẻ<br />
Đại hội IX của Đảng” của GS.TS Hồ Trọng với nhận định và mong muốn này của tác giả<br />
Ngũ [2]; hoặc trong sách “Chính sách hình sự đồng thời cũng khẳng định thêm nghiên cứu về<br />
trong thời kỳ đổi mới ở Việt Nam” do TS Phạm chính sách PLTHAHS còn quá đơn sơ, vô cùng<br />
Văn Lợi chủ biên [3] … Những công trình này chậm trễ, ít công trình so với các nghiên cứu về<br />
đề cập đến một số khía cạnh khoa học của chính chính sách hình sự, chính sách pháp luật hình<br />
sách PLTHAHS như bản chất, nội dung, vị trí sự, chính sách pháp luật TTHS ở nước ta; hy<br />
và những thể hiện của chính sách PLTHAHS, vọng sẽ có nhiều nghiên cứu xứng tầm với lĩnh<br />
do vậy thiếu đi một cách tiếp cận tổng thể về vực THAHS trong tương lai gần.<br />
chính sách PLTHAHS …<br />
Tiếc rằng một số giáo trình luật thi hành án 1.2. Những vấn đề đặt ra của việc nghiên cứu<br />
hình sự của các cơ sở đào tạo luật như: Học chính sách pháp luật thi hành án hình sự ở<br />
Viện cảnh sát Nhân dân, Học Viện khoa xã nước ta giai đoạn hiện nay<br />
hội... [4, 5] cũng chưa đề cập nhiều đến chính<br />
sách PLTHAHS mà chủ yếu phân tích luật thi Tình hình nghiên cứu nêu trên về chính<br />
hành án hình sự (THAHS) thực định. Vì vậy, sách PLTHAHS ở nước ta đã chưa đáp ứng<br />
chưa thể trang bị cho người học nền tảng lý được yêu cầu của việc hoạch định chính sách<br />
luận của các quy phạm pháp luật, thực tiễn thi PLTHAHS; xây dựng, ban hành PLTHAHS và<br />
hành pháp luật thi hành án cũng như ý thức thực thi PLTHAHS, cũng như trong việc hình<br />
pháp luật của nhân dân đối với quá trình thi thành các điều kiện bảo đảm để chính sách<br />
hành án. Nói cách khác, cái gốc của vấn đề PLTHAHS đi vào cuộc sống. Những hạn chế<br />
THAHS chưa được quan tâm đúng mức trong trong nghiên cứu khoa học nêu trên cũng đã<br />
hoạt động đào tạo của các nhà trường. được Nghị quyết 08 - NQ/TƯ chỉ ra: “Công tác<br />
Khác với các công trình nghiên cứu nêu nghiên cứu lý luận và tổng kết thực tiễn về lĩnh<br />
trên, gần đây trong một Hội thảo của Học Viện vực tư pháp chưa được chú ý đúng mức.” [7]<br />
Khoa học Xã hội thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Trên cơ sở nhận xét này, Nghị quyết đưa ra<br />
Việt Nam (tháng 4 năm 2019) có tên gọi định hướng: “Chú trọng công tác nghiên cứu<br />
“Chính sách PLTHAHS: Những vấn đề lý luận khoa học về tư pháp để giải đáp những bức<br />
và thực tiễn cấp bách”, GS.TS Võ Khánh Vinh xúc hiện nay trong công tác tư pháp nhằm<br />
với bài viết “Những vấn đề lý luận chung về phục vụ cải cách tư pháp có hiệu quả”. Do đó,<br />
chính sách PLTHAHS” đã có cách tiếp cận tổng việc nghiên cứu chính sách PLTHAHS trong<br />
thể, đại cương với mong muốn đề cập đến tất cả thời gian tới cần triển khai trên các phương<br />
các vấn đề liên quan đến chính sách PLTHAHS diện sau đây:<br />
và hy vọng nghiên cứu “bước đầu tìm hiểu (i) Nghiên cứu, làm rõ khung lý luận về<br />
những vấn đề lý luận về chính sách PLTHAHS” chính sách PLTHAHS, bao gồm: Các quan<br />
[6, tr.1] sẽ gợi mở, đặt nền móng cho việc tiếp điểm, học thuyết về chính sách PLTHAHS;<br />
tục nghiên cứu về chính sách PLTHAHS trong đánh giá và dự báo xu hướng phát triển của<br />
giới khoa học pháp lý nước ta. Trong bài viết chính sách PLTHAHS trên thế giới; khái niệm,<br />
này, GS.TS Võ Khánh Vinh đưa ra nhận xét: bản chất, đặc điểm của chính sách PLTHAHS;<br />
“Nếu nhìn một cách tổng thể trên phương diện cơ sở của việc hoạch định chính sách<br />
nghiên cứu và phương diện thực tiễn (thực tiễn PLTHAHS; phạm vi, nội dung, hình thức thể<br />
xây dựng pháp luật, thực tiễn áp dụng pháp luật hiện chính sách PLTHAHS; chủ thể, quy trình,<br />
và thực tiễn đào tạo pháp luật) thì dường như yêu cầu, nguyên tắc của quá trình soạn thảo,<br />
phương diện nghiên cứu luật THAHS đang đi ban hành chính sách PLTHAHS; các bảo đảm<br />
sau so với phương diện thực tiễn THAHS. Đó để chính sách PLTHAHS trở thành hiện thực<br />
là sự chậm trễ cần được khắc phục sớm nhằm trong đời sống; tác động của chính sách<br />
N.N. Chi / VNU Journal of Science: Legal Studies, Vol. 35, No. 4 (2019) 30-48 33<br />
<br />
<br />
PLTHAHS đối với thực tiễn thi hành án và đến (v) Nghiên cứu kinh nghiệm thế giới và hợp<br />
các lĩnh vực kinh tế, xã hội khác; mối quan hệ tác quốc tế trong chính sách PLTHAHS theo<br />
giữa chính sách PLTHAHS với các chính sách hướng: Xác định, đánh giá chính xác xu hướng<br />
khác, nhất là đối với chính sách hình sự, chính phát triển của chính sách PLTHAHS trên thế<br />
sách pháp luật hình sự, chính sách pháp luật giới; kinh nghiệm của các quốc gia trên thế giới<br />
TTHS…; trong việc xây dựng, thực thi chính sách<br />
(ii) Nghiên cứu việc triển khai các định PLTHAHS mà Việt Nam có thể tiếp thu trên cơ<br />
hướng của chính sách PLTHAHS trong hoạt sở các chuẩn mực quốc tế về quyền con người<br />
động xây dựng PLTHAHS, bao gồm: Khái trong THAHS; Nghiên cứu về sự cần thiết của<br />
niệm, đặc điểm, vai trò của việc triển khai các việc hợp tác quốc tế trong THAHS, các hình<br />
định hướng của chính sách PLTHAHS trong thức, mô hình về hợp tác quốc tế THAHS...;<br />
hoạt động xây dựng PLTHAHS; các yêu cầu và (vi) Nghiên cứu quyền con người, bảo đảm<br />
quy trình việc triển khai các định hướng của quyền con người và cách tiếp cận quyền trong<br />
chính sách PLTHAHS trong hoạt động xây THAHS trên các phương diện: cách tiếp cận<br />
dựng PLTHAHS; đánh giá thực trạng triển khai quyền khi xây dựng chính sách PLTHAHS;<br />
các định hướng của chính sách PLTHAHS trong xây dựng PLTHAHS, thực thi PLTHAHS<br />
trong hoạt động xây dựng PLTHAHS; kinh cũng như những điều kiện để triển khai tư<br />
nghiệm triển khai các định hướng của chính tưởng tôn trọng, ghi nhận, bảo đảm, bảo vệ<br />
sách PLTHAHS trong hoạt động xây dựng quyền con người trong THAHS và đặc biệt<br />
PLTHAHS của các gia trên thế giới...; trong hoạt động nghiên cứu về chính sách<br />
(iii) Nghiên cứu việc triển khai các định PLTHAHS;<br />
hướng của chính sách PLTHAHS trong hoạt (vii) Nghiên cứu các điều kiện bảo đảm<br />
động thực thi, áp dụng PLTHAHS, bao gồm: chính sách PLTHAHS được triển khai theo các<br />
khái niệm, bản chất, vai trò của việc triển khai hướng: bảo đảm về thể chế; bảo đảm về pháp<br />
các định hướng của chính sách PLTHAHS lý; bảo đảm về cơ chế thực thi; bảo đảm về tổ<br />
trong hoạt động thực thi, áp dụng PLTHAHS; chức; bảo đảm về con người và bảo đảm về vật<br />
chủ thể, yêu cầu, nguyên tắc và nhiệm vụ chất, phương tiện…<br />
triển khai các định hướng của chính sách Những nghiên cứu trên đây góp phần làm<br />
PLTHAHS trong hoạt động thực thi, áp dụng sáng tỏ, xây dựng cơ sở lý luận, thực tiễn cho<br />
PLTHAHS; đánh giá thực tiễn triển khai các quá trình xây dựng ban hành và triển khai chính<br />
định hướng của chính sách PLTHAHS trong sách PLTHAHS ở nước ta; đồng thời góp phần<br />
thi hành, áp dụng PLTHAHS...; hình thành khoa học pháp lý về thi hành án hình<br />
(iv) Nghiên cứu việc phổ biến, giáo dục sự nói chung và khoa học pháp lý về chính sách<br />
PLTHAHS nhằm nâng cao ý thức PLTHAHS PLTHAHS nói riêng đáp ứng đòi hỏi của việc<br />
trong nhân dân, như: Cơ sở, nội dung, phương xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ<br />
thức, hình thức phổ biến, giáo dục PLTHAHS; nghĩa và cải cách tư pháp ở nước ta giai đoạn<br />
đặc thù phổ biến, giáo dục PLTHAHS cho từng hiện nay.<br />
loại đối tượng, cho từng địa phương, vùng<br />
miền; mối quan hệ giữa phổ biến, giáo dục<br />
PLTHAHS với phổ biến, giáo dục pháp luật 2. Khái niệm chính sách pháp luật thi hành<br />
và các chính sách của nhà nước trong tổng thể án hình sự<br />
chiến lược phổ biến, giáo dục pháp luật<br />
…Những con đường hình thành ý thức tôn “Chính sách” là khái niệm được sử dụng<br />
trọng, chấp hành PLTHAHS trong nhân dân phổ biến ở mỗi quốc gia cũng như trên phạm vi<br />
và mối quan hệ với các bộ phận khác của ý toàn cầu. Theo cách hiểu thông thường và được<br />
thức xã hội…; chuẩn hóa trong từ điển Bách khoa toàn thư<br />
Việt Nam thì “chính sách” là “những chuẩn tắc<br />
cụ thể để thực hiện đường lối, nhiệm vụ; chính<br />
34 N.N. Chi / VNU Journal of Science: Legal Studies, Vol. 35, No. 4 (2019) 30-48<br />
<br />
<br />
<br />
sách được thực hiện trong một thời gian nhất hội ra sao? Theo hướng tích cực hay tiêu cực?...<br />
định, trên những lĩnh vực cụ thể nào đó” [8, Trên cơ sở làm rõ những vấn đề nêu trên mới<br />
tr.145]. Chính sách có nền tảng là một đường có thể xây dựng khái niệm về chính sách<br />
lối nhất định mà nội dung, phạm vi và tính chất PLTHAHS một cách khoa học và do đó, chúng<br />
của chính sách phụ thuộc vào tính chất của tôi cho rằng chính sách PLTHAHS có những<br />
đường lối, nhiệm vụ chính trị, kinh tế, văn hóa nội hàm chủ yếu sau đây:<br />
xã hội …ở từng thời kỳ khác nhau của đất Thứ nhất, chính sách PLTHAHS là việc sử<br />
nước. Theo tác giả Vũ Cao Đàm thì “chính sách dụng pháp luật vào việc điều chỉnh các quan hệ<br />
là một tập hợp biện pháp được thể chế hóa, mà của quá trình THAHS, trong mối quan hệ qua<br />
một chủ thể quyền lực, hoặc chủ thể quản lý lại, biện chứng với chính sách THAHS, chính<br />
đưa ra, trong đó tạo sự ưu đãi một hoặc một số sách hình sự và các chính sách kinh tế, xã hội<br />
nhóm xã hội, kích thích vào động cơ hoạt động khác nhằm hướng tới những mục tiêu nhất định.<br />
của họ nhằm thực hiện một mục tiêu ưu tiên Như vậy, chính sách PLTHAHS là một trong<br />
nào đó trong chiến lược phát triển của một hệ các chính sách xã hội; Là một bộ phận của<br />
thống xã hội”. Theo tác giả thì khái niệm “hệ chính sách pháp luật, chính sách hình sự với tư<br />
thống xã hội” được hiểu theo một ý nghĩa khái cách là là một công cụ nhà nước điều chỉnh quá<br />
quát, đó có thể là một quốc gia, một khu vực trình THAHS, điều chỉnh các quan hệ xã hội<br />
hành chính, một doanh nghiệp, một nhà xuất hiện do việc thực hiện các hành vi của<br />
trường… Với quan niệm này thì “chính sách” THAHS;<br />
có những đặc điểm sau: (i) Chính sách do một Thứ hai, chính sách PLTHAHS là những<br />
chủ thể quyền lực hoặc chủ thể quản lý đưa ra; quan điểm, chiến lược, định hướng của nhà<br />
(ii) Chính sách được ban hành căn cứ vào nước đối với hoạt động THAHS và được quán<br />
đường lối chính trị chung và tình hình thực tế; triệt, thể hiện trên ba phương diện: xây dựng<br />
(iii) Chính sách được ban hành bao giờ cũng PLTHAHS; thực thi áp dụng PLTHAHS và phổ<br />
nhắm đến một mục đích nhất định; nhằm thực biến, giáo dục pháp luật nâng cao ý thức pháp<br />
hiện một mục tiêu ưu tiên nào đó; chính sách luật về THAHS trong nhân dân;<br />
được ban hành đều có sự tính toán và chủ đích Thứ ba, chính sách PLTHAHS được xây<br />
rõ ràng. Mỗi một lĩnh vực trong đời sống kinh dựng trên cơ sở các điều kiện chính trị, kinh tế,<br />
tế - xã hội nhà nước thường ban hành một chính xã hội cụ thể trong một giai đoạn lịch sử nhất<br />
sách, chẳng hạn: chính sách phát triển kinh tế, định của mỗi quốc gia với một quy trình chặt<br />
chính sách quốc phòng, chính sách xã hội… chẽ bởi các cơ quan nhà nước có thẩm quyền;<br />
Chính sách sử dụng pháp luật hay còn gọi là Thứ tư, chính sách PLTHAHS có tính ổn<br />
chính sách pháp luật là một trong hệ thống các định, nhưng sẽ được điều chỉnh, bổ sung khi<br />
chính sách đó của nhà nước. Chính sách sử thực tiễn THAHS đòi hỏi hoặc khi các điều<br />
dụng pháp luật nhằm bảo đảm sự phát triển của kiện chính trị, kinh tế, xã hội thay đổi để khẳng<br />
đất nước theo định hướng đã vạch ra, đồng thời định thái độ của nhà nước khi chính sách được<br />
bảo đảm quyền con người, lợi ích hợp pháp của ban hành;<br />
công dân, bảo vệ chế độ và trật tự pháp luật. Thứ năm, chính sách PLTHAHS có vai trò<br />
Trong lĩnh vực THAHS, những vấn đề lý quan trọng trong việc hình thành hệ thống văn<br />
luận cần giải mã, đó là: Chính sách PLTHAHS bản quy phạm pháp luật THAHS làm cơ sở<br />
là gì? Nói cách khác, cần phải đưa ra nội hàm, pháp lý cho quá trình THAHS cũng như cơ chế<br />
chỉ rõ bản chất của chính sách PLTHAHS; thực thi, áp dụng PLTHAHS và cơ chế kiểm<br />
Chính sách PLTHAHS do cơ quan nào ban tra, giám sát THAHS;<br />
hành và hướng tới mục đích gì? Chính sách Thứ sáu, chính sách PLTHAHS không<br />
PLTHAHS được hình thành trên cơ sở, căn cứ những có nghĩa góp phần bảo đảm tính nghiêm<br />
nào? Tác động của chính sách PLTHAHS đến minh, thượng tôn PLTHAHS mà còn có ý bảo<br />
quá trình thi hành án và đến đời sống kinh tế xã<br />
N.N. Chi / VNU Journal of Science: Legal Studies, Vol. 35, No. 4 (2019) 30-48 35<br />
<br />
<br />
đảm, bảo vệ quyền con người của người chấp Việt Nam lại chưa nêu bật được các nội hàm<br />
hành án trong quá trình THAHS. thể hiện những đặc tính căn bản nhất của hiện<br />
Những nội hàm nêu trên cần phải đưa vào tượng “chính sách PLTHAHS”. Chẳng hạn:<br />
khái niệm “chính sách PLTHAHS”, do nó mới Định nghĩa của TS Phạm Văn Lợi mặc dù đã<br />
phản ánh được bản chất, tính chất của hiện khẳng định “Chính sách PLTHAHS là một bộ<br />
tượng này. Tuy nhiên, GS.TSKH Lê Văn Cảm phận cấu thành của chính sách hình sự nhằm<br />
chỉ cho rằng: “Chính sách PLTHAHS bốn đặc xác định những phương hướng cơ bản có tính<br />
điểm (dấu hiệu) cơ bản sau đây: 1) Chính sách chất chỉ đạo của nhà nước trong hoạt động lập<br />
PLTHAHS là một bộ phận cấu thành cơ bản pháp và áp dụng PLTHAHS …” nhưng đã quá<br />
của chính sách hình sự (bên cạnh hai chính sách nhấn mạnh đến vai trò “bảo đảm sự ổn định của<br />
pháp luật nữa của chính sách hình sự – Chính hệ thống pháp luật”, “bảo vệ lợi ích hợp pháp<br />
sách pháp luật hình sự và chính sách pháp luật của xã hội và của nhà nước” mà không nêu ra<br />
TTHS); 2) Chính sách PLTHAHS nhằm xác mục tiêu cũng như cơ sở của chính sách<br />
định những phương hướng cơ bản có tính chất PLTHAHS, nhất là sự ảnh hưởng có tính chất<br />
chỉ đạo của nhà nước trong hoạt động lập pháp quyết định trong việc hoạch định chính sách<br />
và áp dụng PLTHAHS; 3) Chính sách PLTHAHS của các điều kiện kinh tế, xã hội tại<br />
PLTHAHS nhằm bảo đảm sự ổn định của hệ thời điểm chính sách PLTHAHS được xây<br />
thống PLTHAHS, tăng cường bảo vệ các quyền dựng, ban hành.<br />
và tự do của con người, cũng như các lợi ích Từ những phân tích nêu trên, có thể hiểu:<br />
hợp pháp của xã hội và nhà nước bằng “Chính sách PLTHAHS là những tư tưởng,<br />
PLTHAHS; 4) Chính sách PLTHAHS góp phần quan điểm, chiến lược, định hướng phản ánh<br />
nâng cao hiệu quả của cuộc đấu tranh phòng thái độ của nhà nước trong việc sử dụng công<br />
chống tội phạm.” [1, tr.327]. Những đặc điểm cụ pháp luật, ở một thời điểm nhất định, điều<br />
này thể hiện những dấu hiệu cơ bản, trực tiếp chỉnh các quan hệ trong THAHS hướng tới bảo<br />
của chính sách PLTHAHS, nhưng còn thiếu các đảm hiện thực hóa bản án có hiệu lực pháp luật<br />
dấu hiệu cơ bản khác, nhất là mối quan hệ giữa của tòa án trong thực tế thể hiện thông qua<br />
chính sách PLTHAHS với các chính sách pháp hoạt động lập pháp, thực thi, áp dụng pháp luật<br />
luật và chính sách kinh tế, xã hội khác. và nâng cao ý thức PLTHAHS trong nhân dân<br />
Trên cơ sở quan niệm rộng, tiếp cận đa nhằm bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật,<br />
chiều “có thể hiểu chính sách PLTHAHS là một bảo đảm quyền con người của người chấp hành<br />
hiện tượng pháp luật - xã hội”, GS.TS Võ án và bảo vệ công lý trong THAHS”.<br />
Khánh Vinh đã đề cập chính sách PLTHAHS<br />
trên ba khía cạnh: một chính sách quốc gia (học<br />
thuyết quốc gia) về THAHS; một loại hoạt 3. Đặc điểm của chính sách pháp luật thi<br />
động xã hội đặc biệt nhằm xây dựng và thực hành án hình sự<br />
hiện chính sách PLTHAHS; Hệ thống hiểu biết<br />
chính trị xã hội, pháp luật tương ứng làm cơ sở Những đặc điểm được phân tích dưới đây sẽ<br />
cho việc sọan thảo lý luận về THAHS. Do đó, góp phần làm rõ hơn nữa về khái niệm chính<br />
khi bàn về khái niệm chính sách PLTHAHS, tác sách PLTHAHS được nêu trên. Đó là những<br />
giả đã mở rộng nội hàm không chỉ là những vấn đặc điểm sau:<br />
đề liên quan trực tiếp đến bản chất mà còn cả<br />
3.1. Chính sách pháp luật thi hành án hình sự<br />
đến những vấn đề có tính chất học thuật về xã<br />
là việc nhà nước sử dụng công cụ pháp luật<br />
hội học pháp luật, những vấn đề về đời sống<br />
điều chỉnh các quan hệ trong quá trình thi hành<br />
pháp luật…mặc dù không đưa ra định nghĩa<br />
án hình sự<br />
khoa học về chính sách PLTHAHS [6].<br />
Trong một vài định nghĩa hiếm hoi về chính THAHS là một hoạt động của nhà nước khi<br />
sách PLTHAHS của các nghiên cứu gần đây tại bản án hình sự có hiệu lực pháp luật, bản án của<br />
36 N.N. Chi / VNU Journal of Science: Legal Studies, Vol. 35, No. 4 (2019) 30-48<br />
<br />
<br />
<br />
tòa án được ban hành đòi hỏi phải được thi được mục tiêu của hoạt động THAHS mà nhà<br />
hành đầy đủ, nghiêm chỉnh trong thực tiễn, có nước đặt ra. Chính sách PLTHAHS thể hiện<br />
như vậy, trách nhiệm hình sự áp dụng đối với thái độ của nhà nước đối với việc THAHS,<br />
người phạm tội được tuyên trong bản án mới thông qua việc xác định phạm vi, tính chất, mức<br />
phát huy tác dụng đối với người phạm tội và xã độ điều chỉnh của pháp luật đối với quá trình thi<br />
hội. THAHS là quá trình có nhiều chủ thể tham hành án, cũng như đưa ra các định hướng về<br />
gia, mà trước hết là chủ thể chấp hành án, chủ mục tiêu, nguyên tắc, tổ chức, thủ tục THAHS<br />
thể thi hành án và quản lý thi hành án với các và giáo dục ý thức pháp luật cho người dân<br />
nghĩa vụ, quyền lợi; quyền hạn, trách nhiệm trong quá trình thi hành án hình sự.<br />
nhất định tùy theo vị trí, chức năng của mỗi loại Chính sách PLTHAHS không những là một<br />
chủ thể được pháp luật xác định. Quá trình bộ phận của chính sách THAHS mà còn được<br />
THAHS làm xuất hiện những quan hệ xã hội xem như là thành phần của chính sách hình sự<br />
xen kẽ nhau thể hiện tính chất, mức độ quyền, trong các nghiên cứu ở nước ta hiện nay. GS.TS<br />
nghĩa vụ và trách nhiệm của mỗi loại chủ thể Võ Khánh Vinh cho rằng: “Chính sách hình sự<br />
của THAHS; đồng thời quá trình đó cũng là sự bao gồm chính sách pháp luật hình sự, chính<br />
vận hành của cơ chế THAHS, của việc tổ chức sách pháp luật tố tụng hình sự, chính sách điều<br />
THAHS theo định hướng của nhà nước. Vì vậy, tra hình sự, chính sách pháp luật thi hành án<br />
xác định mục tiêu, chủ thể cũng như thể thức hình sự, chính sách phòng ngừa tình hình tội<br />
THAHS là trách nhiệm của nhà nước trong việc phạm.”[6, tr.6] Hoặc “Chính sách pháp luật thi<br />
thực hiện chức năng của mình thông qua việc hành án hình sự là một bộ phận cấu thành của<br />
xây dựng và ban chính sách THAHS với các chính sách hình sự…” [3, tr.58], được coi như<br />
định hướng chiến lược cho quá trình THAHS phần cuối của quá trình truy cứu và áp dụng<br />
phục vụ nhiệm vụ chính trị, ý đồ xây dựng phát trách nhiệm hình sự đối với người phạm tội.<br />
triển đất nước trong từng giai đoạn. Nếu như chính sách pháp luật hình sự là những<br />
Để thực hiện được những định hướng của định hướng cho quá trình hình sự hóa, phi hình<br />
chính sách THAHS đề ra, nhà nước sử dụng sự và tội phạm hóa, phi tội hóa mà kết quả là<br />
nhiều công cụ, trong đó việc sử dụng pháp luật danh mục về tội phạm và hình phạt được quy<br />
được coi là công cụ chủ yếu, quan trọng và trực định trong BLHS; Chính sách pháp luật TTHS<br />
tiếp nhất của quá trình THAHS. THAHS là hiện là định hướng về tổ chức đấu tranh, xử lý tội<br />
tượng xã hội đa chiều chịu sự tác động của phạm thì chính sách PLTHAHS là định hướng<br />
nhiều yếu tố và tác động đến nhiều mặt của đời cho việc hiện thực hóa trách nhiệm hình sự,<br />
sống xã hội, do đó nhà nước phải sử dụng tổng hiện thực hóa bản án có hiệu lực pháp luật của<br />
hợp các biện pháp, công cụ về chính trị, kinh tế, tòa án trong thực tế. “…cơ sở của thi hành án<br />
xã hội, pháp luật, đạo đức…nhằm đạt được mục chính là bản án có hiệu lực do Tòa án tuyên và<br />
tiêu đề ra. Theo cách tiếp cận này thì chính sách mục đích của thi hành án là hiện thực hóa bản<br />
THAHS là khái niệm có nội hàm rộng, bao gồm án”. Do vậy, mối quan hệ giữa chính sách<br />
tổng thể công cụ mà nhà nước sử dụng khi đưa PLTHAHS với các bộ phận khác của chính<br />
ra các định hướng có tính chất kinh tế, xã hội, sách hình sự mang tính tất yếu, tương hỗ, bổ<br />
đạo đức…mà trong đó chính chính sách sử sung cho nhau nhằm nâng cao hiệu quả đấu<br />
dụng pháp luật có tác động trực tiếp, hiệu quả tranh chống, phòng ngừa tội phạm.<br />
nhất trong việc điều chỉnh quá trình thi hành án. Những trình bày trên đây cho thấy, chính<br />
Như vậy, chính sách sử dụng các biện pháp sách PLTHAHS không những là một bộ phận<br />
pháp luật điều chỉnh các quan hệ trong lĩnh vực của chính sách pháp luật mà còn là một bộ phận<br />
thi hành án hình sự có ý nghĩa quan trọng mang của chính sách hình sự nhằm hướng tới mục<br />
tính chất nền tảng đối với quá trình THAHS, đích đấu tranh, phòng ngừa tội phạm một cách<br />
đồng thời nó có mối quan hệ hữu cơ với các có hiệu quả, cũng như bảo đảm để bản án của<br />
công cụ khác trong quá trình vận hành nhằm đạt tòa án trở thành hiện thực trong thực tế, bảo<br />
N.N. Chi / VNU Journal of Science: Legal Studies, Vol. 35, No. 4 (2019) 30-48 37<br />
<br />
<br />
đảm quyền con người, bảo đảm sự nghiêm vai trò kiểm tra, theo dõi của tòa án đã tuyên<br />
minh của pháp luật. bản án có hiệu lực pháp luật đối với việc thi<br />
hành bản án đó. Đây chính là mối quan hệ cần<br />
3.2. Phạm vi và cách thức thể hiện của chính thiết cần được xác lập đúng đắn trong quá trình<br />
sách pháp luật thi hành án hình sự cải cách hoạt động thi hành án và quản lý thi<br />
hành án ở nước ta.” [9, tr.381]. Vì vậy, những<br />
a. Đặc điểm (1) nêu trên, khẳng định tính tất định hướng về mục đích, mục tiêu; về cơ quan;<br />
yếu của chính sách PLTHAHS đối với quá trình về cách thức tổ chức thực hiện quá trình<br />
THAHS, là công cụ trực tiếp, chủ yếu, có hiệu THAHS cần được xác định là một trong lĩnh<br />
quả cao của nhà nước tác động đến quá trình vực của chính sách PLTHAHS.<br />
THAHS thì đặc điểm này sẽ làm rõ phạm vi, b. Cũng như các chính sách sử dụng pháp<br />
lĩnh vực của chính sách PLTHAHS. Là một bộ luật khác, chính sách PLTHAHS được thể hiện<br />
phận của chính sách hình sự, chính sách trong việc xây dựng, ban hành pháp luật; thông<br />
PLTHAHS là sự nối tiếp của chính sách pháp qua quá trình tổ chức, thực thi pháp luật và phổ<br />
luật hình sự và chính sách pháp luật TTHS, làm biến, giáo dục PLTHAHS nhằm nâng cao ý<br />
cho kết quả phán quyết về trách nhiệm hình sự thức PLTHAHS trong nhân dân. Quan điểm<br />
đối với người phạm tội được hiện thực hóa này được GS.TSKH Đào Trí Úc nêu ra khi bàn<br />
trong đời sống, hướng tới mục đích đấu tranh, luận về chính sách hình sự: “Pháp luật hình sự,<br />
phòng ngừa tội phạm có hiệu quả. Tuy là một thực tiễn đấu tranh tội phạm hình sự, ý thức<br />
bộ phận trong tổng thể của chính sách hình sự pháp luật của nhân dân – đó là ba lĩnh vực quan<br />
nhưng xuất phát từ đặc điểm của THAHS nên trọng của chính sách hình sự và căn cứ vào đó<br />
chính sách PLTHAHS có phạm vi, mức độ để đánh giá hiệu quả và tác dụng của chính sách<br />
cũng như ảnh hưởng đến các lĩnh vực không đó” [10, tr.123]. Như vậy, chính sách<br />
giống với chính sách pháp luật hình sự và chính PLTHAHS, trước hết được quán triệt thông<br />
sách pháp luật TTHS. Hoạt động thi hành án có quan hoạt động xây dựng pháp luật mà kết quả<br />
đặc điểm là hoạt động chấp hành trên cơ sở bản việc ban hành các văn bản và quy phạm<br />
án và quyết định của tòa án theo những thủ tục, PLTHAHS. Đây là sự thể hiện quan trọng nhất<br />
trình tự qui định của pháp luật. Mặt khác, hoạt của chính sách PLTHAHS, do nó truyền tải, thể<br />
động thi hành án còn là một dạng quản lý nhà chế hóa được nội dung của chính sách<br />
nước trong lĩnh vực này mà đối tượng của nó PLTHAHS thành các quy phạm pháp luật làm<br />
không phải chỉ là người phải chấp hành hình cơ sở cho việc thực thi, áp dụng trong quá trình<br />
phạt mà còn là các cơ quan thực thi và quản lý THAHS. Đến lượt mình, việc THAHS đòi tư<br />
trong lĩnh vực thi hành án hướng tới việc giáo tưởng, định hướng của chính sách PLTHAHS<br />
dục, cải tạo người phạm tội theo quan điểm cần được quán triệt để trong quá trình THAHS<br />
nhân đạo, nhân văn để họ trở thành người có đối với người chấp hành án; cơ quan, người có<br />
ích khi tái hòa nhập cộng đồng. Như vậy, hai thẩm quyền thi hành án và cơ quan, người quản<br />
mặt của hoạt động THAHS nêu trên là những lý thi hành án cũng như đối với các chủ thể<br />
lĩnh vực mà chính sách PLTHAHS điều chỉnh, khác có liên quan. “Suy cho cùng, pháp luật chỉ<br />
cụ thể, đó là những định hướng trong lĩnh vực phát huy được hiệu lực, chính sách và pháp luật<br />
THAHS và định hướng trong lĩnh vực quản lý của Đảng và nhà nước chỉ có thể được thực<br />
THAHS. Hai lĩnh vực này có quan hệ hữu cơ hiện khi pháp luật, đường lối, chính sách đó<br />
với nhau, có tác động qua lại với nhau và do đó được thể hiện trong hoạt động thực tế của bộ<br />
đỏi hỏi cần phải có mục tiêu thống nhất cũng máy nhà nước, trong đời sống hàng ngày, hàng<br />
như cách thức tổ chức thực hiện khoa học thống giờ của mọi công dân.”[10, tr.123]. Cũng chính<br />
nhất. Về mối quan hệ này GS.TSKH Đào Trí với lý do, bảo đảm cho chính sách PLTHAHS<br />
Úc nhận định “Hiệu quả và hiệu lực của thi được quán triệt đầy đủ trong quá trình THAHS<br />
hành án cũng phụ thuộc vào sự liên hệ không nên hoạt động phổ biến, giáo dục PLTHAHS<br />
thể thiếu được của hoạt động đó với tòa án và<br />
38 N.N. Chi / VNU Journal of Science: Legal Studies, Vol. 35, No. 4 (2019) 30-48<br />
<br />
<br />
<br />
cần phải được tăng cường nhằm nâng cao ý thương mại phạm tội mà còn giáo dục họ ý thức<br />
thức pháp luật cho nhân dân. Có như vậy, chính tuân theo pháp luật và các quy tắc của cuộc<br />
sách PLTHAHS mới được quan triệt đầy đủ sống, ngăn ngừa họ phạm tội mới; giáo dục<br />
trong đời sống xã hội, góp phần đấu tranh, người, pháp nhân thương mại khác tôn trọng<br />
phòng ngừa tội phạm có hiệu quả. pháp luật, phòng ngừa và đấu tranh chống tội<br />
phạm” (Điều 31 năm BLHS 2015). Là hoạt<br />
3.3. Nội dung chủ yếu của chính sách pháp luật động thi hành hình phạt và các biện pháp cưỡng<br />
thi hành án hình sự chế hình sự khác do tòa án tuyên, THAHS có<br />
mục tiêu bảo đảm để việc trừng trị, giáo dục<br />
Chính sách PLTHAHS là tư tưởng, quan người phạm tội đúng với mục đích của hình<br />
điểm, sách lược, chiến lược, đường hướng của phạt đã đề ra của luật hình sự.<br />
nhà nước trong sử dụng pháp luật đối với việc Hoạt động THAHS ảnh hưởng tới quyền<br />
THAHS nhằm đạt được mục tiêu đề ra. Vì vậy, con người của người chấp hành án, do đó, bên<br />
những định hướng trong việc sử dụng pháp luật cạnh các mục tiêu nêu trên, thì việc bảo đảm<br />
đối với THAHS là nội dung của chính sách quyền con người của người chấp hành hành<br />
PLTHAHS, bao gồm những vấn đề sau: được xác định là mục tiêu của chính sách<br />
a. Những định hướng về mục tiêu của thi THAHS. Mục tiêu này phù hợp với cách tiếp<br />
hành án hình sự cận quyền trong lĩnh vực pháp luật, đồng thời<br />
Mục tiêu của THAHS thì được coi yếu tố tương thích với các chuẩn mực quốc tế về<br />
nền tảng, quan trọng nhất chi phối các yếu tố quyền con người trong các điều ước quốc tế mà<br />
khác của quá trình THAHS. Mục tiêu nào sẽ đặt Việt Nam tham gia cũng như tinh thần của Hiến<br />
ra những yêu cầu, đòi hỏi tương ứng cho các pháp năm 2013.<br />
hoạt động THAHS. Mục tiêu của THAHS là b. Những định hướng trong việc thi hành án<br />
điểm xuất phát để xác định chức năng, vị trí hình sự<br />
và các mối quan hệ giữa các chủ thể của Tổ chức THAHS theo nghĩa rộng, bao gồm<br />
THAHS, phương thức THAHS cũng như việc thực thi, áp dụng PLTHAHS; quản lý<br />
trình tự, thủ tục THAHS … “Mục tiêu của THAHS; kiểm soát THAHS, do đó, chính sách<br />
chính sách PLTHAHS là một bộ phận cấu PLTHAHS cần phải đề cập tất cả các nội dung<br />
thành của chính sách PLTHAHS và là một bộ nêu này. Đối với việc thực thi, áp dụng<br />
phận cấu thành của cây mục tiêu của chính PLTHAHS, chính sách PLTHAHS đưa ra định<br />
sách hình sự.” [6, tr.7] Vì vậy, nội dung quan hướng đòi hỏi phải thực hiện đầy đủ, nghiêm<br />
trọng đầu tiên của chính sách PLTHAHS là chỉnh tất cả các quy định của pháp luật trong<br />
xác định mục tiêu của THAHS. quá trình THAHS của các cơ quan, người có<br />
Xuất phát từ đặc điểm THAHS là hoạt động thẩm quyền THAHS và quản lý THAHS. Để<br />
chấp hành, thực thi và quản lý THAHS cho nên thực hiện định hướng này các nguyên tắc như:<br />
mục tiêu đầu tiên của chính sách PLTHAHS bảo đảm pháp chế; phát hiện xử lý nghiêm<br />
hướng đến việc bảo đảm tính hiệu lực của bản minh những vi phạm khi thực thi, áp dụng pháp<br />
án được tòa án tuyên, làm cho bản án được thực luật… cần được thể hiện trong luật THAHS.<br />
thi đầy đủ, toàn diện trên thực tế. Mục tiêu này Trong quản lý THAHS, chính sách<br />
phản ánh bản chất của hoạt động THAHS, đồng PLTHAHS thường phải có định hướng về tính<br />
thời cũng là căn cứ quan trọng nhất để phân biệt hiệu quả, hiệu lực, tiết kiệm chi phí trong quản<br />
với chính sách pháp luật hình sự và chính sách lý THAHS bảo đảm cho hoạt động THAHS<br />
pháp luật TTHS. được thực hiện đúng quy định của pháp luật.<br />
Mục tiêu thứ hai của chính sách PLTHAHS Đồng thời, việc quản lý THAHS cũng hướng<br />
gắn liền với việc thực hiện mục đích của hình tới việc phát hiện, xử lý nghiêm minh, kịp<br />
phạt được xác định trong luật hình sự: “Hình thời mọi vi phạm trong quá trình THAHS,<br />
phạt không chỉ nhằm trừng trị người, pháp nhân<br />
N.N. Chi / VNU Journal of Science: Legal Studies, Vol. 35, No. 4 (2019) 30-48 39<br />
<br />
<br />
thông qua đó có các hướng dẫn, uốn nắn bảo 19991 mà đã coi THAHS là một thực thể độc<br />
đảm cho việc thực thi, áp dụng PLTHAHS lập với hoạt động tư pháp, hoạt động tố tụng khi<br />
đúng đắn, hiệu quả. đưa ra khái niệm tội xâm phạm hoạt động tư<br />
Kiểm tra, giám sát THAHS là đòi hỏi mang pháp: “Các tội xâm phạm hoạt động tư pháp là<br />
tính tất yếu khi hoặch định chiến lược THAHS, những hành vi xâm phạm sự đúng đắn của hoạt<br />
do vậy, chính sách PLTHAHS cần đưa ra các động tố tụng và thi hành án” (Điều 367 BLHS<br />
định hướng về cơ chế, phương thức, thể thức năm 2015). Quy định này mặc dù còn chưa rõ<br />
kiểm tra, giám sát THAHS. Định hướng này đề ràng nhưng đã có cách tiếp cận gần với nhận<br />
cập đến cơ chế kiểm tra, giám bên trong và bên thức chung của nhân loại về hoạt động THAHS.<br />
ngoài, trong đó cần chú trọng đến cơ chế kiểm Như vậy, việc xác định vị trí, chức năng,<br />
tra, giám sát trong nội bộ của hệ thống THAHS thẩm quyền của các cơ quan thi hành, quản lý<br />
(cơ chế tự kiểm tra, giám sát). Việc định hướng THAHS cũng như phương hướng hoạt động và<br />
cơ chế kiểm tra, giám sát THAHS phải đặt mối quan hệ gữa các cơ quan đó với nhau là nội<br />
trong mối quan hệ với các chính sách khác của dung quan trọng trong chính sách PLTHAHS,<br />
nhà nước, cũng như trong mối quan hệ với cách bảo đảm cho việc thi hành án đúng đắn, hiệu<br />
thức tổ chức thực hiện quyền lực nhà nước, với lực, hiệu quả.<br />
hệ thống các cơ quan nhà nước của quốc gia. d. Những định hướng về điều kiện, thủ tục,<br />
c. Những định hướng trong việc tổ chức các trình tự thi hành án hình sự<br />
cơ quan thực thi và quản lý thi hành án hình sự Các mục tiêu đề ra của chính sách<br />
Một trong những định hướng quan trọng PLTHAHS được thể hiện trong những vần đề<br />
của chính sách PLTHAHS, đó là, nhà nước giao về điều kiện, thủ tục, trình tự THAHS, do đó,<br />
cho cơ quan nào, mức độ đến đâu cũng như mối các nội dung này phản ánh tính chất và là căn<br />
quan hệ giữa các cơ quan thực thi, áp dụng và cứ để đánh giá thang giá trị PLTHAHS của một<br />
quản lý THAHS. Những câu hỏi chỉ có thể giải quốc gia, nó ở bậc thang nào trong mối quan hệ<br />
quyết được trên quan điểm tiếp cận tổng thể với so sánh với pháp luật các quốc gia khác cũng<br />
việc hoặch định vị trí, chức năng, thẩm quyền, như đối với các chuẩn mực quốc tế được quy<br />
quyền hạn, trách nhiệm của hệ thống cơ quan định trong các điều ước quốc tế. Định hướng về<br />
nhà nước. Hiện nay, ở nước ta đang có những một thủ tục THAHS chặt chẽ, công khai, minh<br />
quan điểm khác nhau về vị trí của cơ quan thực bạch bảo đảm sự nghiêm minh của pháp luật,<br />
thi, áp dụng pháp luật trong THAHS, là cơ quan khắc phục được hiện tượng lợi dụng, lạm<br />
tư pháp hay cơ quan hành pháp. Một số quan quyền, bảo đảm quyền con người, quyền và lợi<br />
điểm cho rằng đó là cơ quan tư pháp vì hoạt ích hợp pháp của người chấp hành án cũng như<br />
động THAHS là một trong các hoạt động tư tạo nên sự tin tưởng của xã hội đối với việc<br />
pháp, là sự kế tiếp của hoạt động khởi tố, điều thực thi công lý là nội dung quan trọng của<br />
tra, truy tố, xét xử trong quá trình truy cứu, áp chính sách PLTHAHS. Khi đưa ra định hướng<br />
dụng và thực thi trách nhiệm hình sự đối với về thủ tục THAHS cần đặc biệt lưu ý tới tính<br />
người phạm tội và THAHS là “nốt nhạc” cuối thống nhất với thủ tục TTHS cũng như với các<br />
cùng của bản hòa tấu đó. Tuy nhiên, quan niệm điều kiện, căn cứ của các loại hình phạt, biện<br />
chung trên thế giới đều cho rằng, THAHS là pháp tư pháp hình sự khác được quy định trong<br />
hoạt động thuộc nhánh quyền lực hành pháp, do BLHS. Suy cho cùng, THAHS là hoạt động<br />
bản chất của THAHS là hoạt động thực thi pháp<br />
luật. Gần đây, BLHS năm 2015 không còn ________<br />
khẳng định chắc chắn hoạt động thi hành án là<br />
1<br />
Điều 292 BLHS Năm 1999 quy định: “Các tội xâm<br />
phạm hoạt động tư pháp là những hành vi xâm phạm<br />
hoạt động tư pháp như quy định của BLHS năm<br />
hoạt động đúng đắn của các cơ quan điều tra, kiểm<br />
sát, xét xử và thi hành án trong việc bảo vệ quyền lợi<br />
của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ<br />
chức, công dân.”<br />
40 N.N. Chi / VNU Journal of Science: Legal Studies, Vol. 35, No. 4 (2019) 30-48<br />
<br />
<br />
<br />
hiện thực hóa kết quả của quá trình tố tụng truy người không chỉ là những tiêu chuẩn phổ quát<br />
cứu TNHS đối với người phạm tội trên cơ sở được ghi nhận trong các văn kiện quốc tế, mà<br />
quy định về tội phạm và hình phạt của BLHS, còn là yếu tố trung tâm trong quá trình xây<br />
do đó, cần có sự thống nhất này. dựng các chính sách” [11, tr.30]. Do vậy, chính<br />
Ngoài ra, các định hướng về điều kiện, thủ sách PLTHAHS cần khẳng định cách tiếp cận<br />
tục của chính sách PLTHAHS cũng cần phải quyền trong việc xây dựng và thực thi<br />
dựa trên và phù hợp với các chính sách kinh tế, PLTHAHS, cần bảo đảm sử dụng các chuẩn<br />
xã hội khác để bảo đảm tính đồng bộ và tạo ra mực và nguyên tắc về quyền con người trong<br />
những điều kiện đảm bảo để các định hướng về quá trình xây dựng, thực thi PLTHAHS; Phân<br />
thủ tục THAHS được thực thi trong tế THAHS. tích, đánh giá năng lực của các chủ thể liên<br />
e. Định hướng về thi hành án hình sự cho quan, nâng cao năng lực của chủ thể quyền là<br />
các đối tượng chấp hành án đặc biệt người chấp hành án và tính chịu trách nhiệm<br />
của các chủ thể thi hành, quản lý thi hánh án<br />
Trong các điều ước quốc tế về quyền con với tư cách là chủ thể có nghĩa vụ thực hiện<br />
người, bên cạnh quy định thủ tục áp dụng quyền; Làm rõ mối quan hệ của các chủ thể này<br />
chung cho mọi đối tượng còn có các quy định trong THAHS trong việc thực hiện quyền một<br />
áp dụng đặc thù áp dụng cho các đối tượng yếu cách công khai, minh bạch và không phân biệt<br />
thế, đối tượng đặc biệt khác trong THAHS đối xử; Quan tâm đến nhóm dễ bị tổn thương<br />
nhằm tạo cơ hội bình đẳng cho mọi đối tượng trong THAHS.<br />
chấp hành án trong việc tiếp cận quyền. Các Định hướng này không chỉ đề cập đến điều<br />
quốc gia có trách nhiệm nội hóa các chuẩn mực kiện, thủ tục THAHS mà còn chú ý đến các<br />
này trong các chính sách và pháp luật của mình. điều kiện bảo đảm thực hiện quyền con người<br />
Các đối tượng chấp hành án đặc biệt được của người chấp hành án, cũng như việc phát<br />
xác định là pháp nhân thương mại, người dưới hiện kịp thời, xử lý khách quan, công minh mọi<br />
18 tuổi, phụ nữ, người già, người khuyết tật, hành vi ngăn cản, xâm hại quyền con người của<br />
người sử dụng chất ma túy, người nhiễm HIV… người chấp hành án. Mặt khác, cũng cần khẳng<br />
Do vậy, bên cạnh thủ tục THAHS chung những định, định hướng này không chỉ được thể hiện<br />
đối tượng chấp hành án đặc biệt này cần có trong việc xây dựng pháp luật mà còn được<br />
những định hướng bổ sung căn cứ vào đặc điểm quán triệt khi thực thi PLTHAHS, bảo đảm<br />
của mỗi loại đối tượng. Định hướng của chính định hướng này là kim chỉ nam cho mọi hoạt<br />
sách PLTHAHS đối với các đối tượng đặc biệt động của cơ quan, người có thẩm quyền<br />
này đều phải dựa trên định hướng chung về THAHS trong quá trình THAHS.<br />
THAHS, nhưng có các định hướng bổ sung<br />
(riêng biệt) cho từng loại đối tượng chấp hành h. Định hướng về hợp tác quốc tế trong thi<br />
án nhằm bảo đảm cho việc THAHS được tiến hành án hình sự<br />
hành phù hợp cũng như bảo đảm cho việc Dẫn độ tội phạm và chuyển giao người<br />
THAHS nghiêm chỉnh, đạt được mục tiêu của phạm tội để chấp hành án hình sự là những hoạt<br />
chính sách PLTHAHS. động hợp tác quốc tế liên quan đến quá trình<br />
g. Định hướng bảo đảm quyền con người THAHS, do vậy, chính sách PLTHAHS cần có<br />
của người chấp hành án trong quá trình thi những định hướng cho loại hoạt động này.<br />
hành án hình sự Trước hết, chính sách PLTHAHS cần khẳng<br />
định việc nội luật hóa và thực thi đầy đủ các<br />
Phương pháp tiếp cận quyền trong việc quy định trong các điều ước quốc tế liên quan<br />
hoặc định chính sách, xây dựng, thực thi pháp THAHS mà quốc gia mình tham gia, đồng thời<br />
luật là xu thế tất yếu của thời đại, do đó, chính cần có cơ chế thúc đẩy hợp tác quốc tế trong<br />
sách PLTHAHS cần thể hiện định hướng tôn quá trình THAHS. Hình thành các tổ chức, cơ<br />
trọng, ghi nhận, bảo đảm và bảo vệ quyền con quan là đầu mối của hợp tác quốc tế trong<br />
người của người chấp hành án. “Quyền con<br />
N.N. Chi / VNU Journal of Science: Legal Studies, Vol. 35, No. 4 (2019) 30-48 41<br />
<br />
<br />
THAHS, phối hợp các cơ quan, tổ chức, cá phạm tội trên hai phương diện, tỷ lệ người<br />
nhân hữu quan thực hiện các hoạt động hợp tác phạm tội tái hòa nhập cộng đồng cao hay thấp<br />
trong THAHS một cách có hiệu quả trên cơ sở và mức độ tái nhập ở mỗi cá nhân người phạm<br />
bảo đảm chủ quyền quốc gia. tội nhiều hay ít, dễ dàng hay khó khăn là thước<br />
i. Định hướng trong việc xã hội hóa hoạt đo sự thành công của chính sách PLTHAHS. Vì<br />
động thi hành án hình sự vậy, với tính chất là chính sách tạo điều kiện để<br />
người phạm tội có thể tái hòa nhập cộng đồng<br />
Nhà nước kiến tạo đã làm thay đổi căn bản sau khi chấp hành xong hình phạt thì chính<br />
quan niệm truyền thống về một bộ máy cai trị, sách PLTHAHS cần có định hướng cho việc tái<br />
quản lý là thuộc tính bao trùm của nhà nước hòa nhập cộng đồng của người phạm tội thuận<br />
đang là xu thế của thời đại. Do đó, dịch vụ công lợi, dễ dàng, nhanh chóng trở lại cuộc sống bình<br />
đã phát triển đến mọi lĩnh vực, vốn dĩ trước kia thường, để ngoài việc nuôi sống bản thân họ có<br />
là độc quyền của nhà nước, trong đó có dịch vụ thể có ích cho gia đình, người thân và đóng góp<br />
công đối với THAHS. Phần nhiều các nước trên cho xã hội.<br />
thế giới chuyển giao cho tư nhân, cho các tổ<br />
chức xã hội đảm nhiệm những công việc của n. Định hướng trong việc hoạch định các<br />
hoạt động THAHS, ngay cả đối việc quản lý, điều kiện bảo đảm cho việc thực thiện pháp luật<br />
giáo dục phạm nhân trong các nhà tù. Việc xã thi hành án hình sự<br />
hội hoạt động THAHS đã dẫn đến kết quả quả