Cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính ở Việt Nam: Vấn đề và giải pháp

Chia sẻ: Zing Zing Nè | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:21

Thêm vào BST

Báo xấu

23
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nội dung của báo cáo này trình bày cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính, pháp luật Việt Nam về giải quyết khiếu nại hành chính; quyền khiếu nại công dân; thiết chế giải quyết khiếu nại hành chính ở Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính ở Việt Nam: Vấn đề và giải pháp

Cơ chế Giải quyết Khiếu nại Hành chính ở Việt Nam: Vấn đề và Giải pháp BÁO CÁO TÓM TẮT Tháng 8 năm 2009
Báo cáo này tóm t"t nh#ng k$t qu% quan tr&ng c'a d( án nghiên c)u nh*m hi+u rõ h,n b%n ch-t c'a khi$u n.i hành chính / Vi0t Nam, c, c-u gi%i quy$t khi$u n.i hành chính hi0n th1i, và cách th)c c%i thi0n c, c-u 2ó. D( án nghiên c)u 234c ti$n hành b/i Vi0n Nghiên c)u Chính sách, Pháp lu5t, và Phát tri+n (PLD) d36i s( ch7 2.o h36ng d8n c'a Ti$n s9 Hoàng Ng&c Giao và s( h: tr4 c'a Qu; Châu Á. Nhóm tác gi%: TS. Hoàng Ng&c Giao (Ch' biên) TS. Tr Thu Vân ThS. ?inh V!n Minh ThS. Nguy=n V!n Kim ThS. Nguy=n Th> H.nh Báo cáo tóm t"t bao g@m nh#ng ph
1. B)i c*nh c+ ch, gi*i quy,t khi,u n-i hành chính: M.c tiêu và ph-m vi nghiên c/u Vi0t Nam, sau h,n 20 n!m th(c hi0n chính sách “?Fi m6i”, 2ã 2.t 234c nhiCu thành t(u vC kinh t$, xã hDi. Vi0t Nam 2ã và 2ang ti$n hành t3,ng 2Ai thành công mDt sA c%i cách trong khu v(c kinh t$; mDt sA c%i cách trong l9nh v(c xã hDi 2ã giúp gi%m tình tr.ng 2ói nghèo mDt cách 2áng k+. Cùng v6i nh#ng c%i cách trong l9nh v(c kinh t$ - xã hDi, tH 2
NDi dung khi$u n.i: ch' y$u liên quan 2$n l9nh v(c qu%n lý 2-t 2ai (chi$m kho%ng 80% tFng sA khi$u n.i hành chính), trong 2ó, t5p trung vào mDt sA v-n 2C: 2òi 2Cn bù theo giá th> tr31ng khi Nhà n36c thu h@i 2-t; 2òi l.i 2-t cE tr36c 2ây 23a vào t5p 2oàn s%n xu-t, nông lâm tr31ng quAc doanh hoLc 2ã hi$n tLng cho Nhà n36c 2+ sJ dBng vào các mBc 2ích phúc l4i, xã hDi; khi$u n.i vi0c gi%i quy$t tranh ch-p 2-t 2ai c'a tF ch)c tôn giáo, tF ch)c xã hDi, v.v. Ngoài ra, khi$u n.i 2òi l.i nhà cJa, tài s%n thuDc di0n v"ng ch', di0n c%i t.o do Nhà n36c qu%n lý tr36c 2ây, khi$u n.i liên quan 2$n vi0c th(c hi0n chính sách xã hDi (th3,ng binh, li0t s;, ng31i có công v6i cách m.ng, h3u trí…), khi$u n.i vC môi tr31ng, khi$u n.i vC kM lu5t cán bD, công ch)c cEng x%y ra / nhiCu 2>a ph3,ng.2 Tình hình gia t!ng khi$u n.i c'a nhân dân vC ho.t 2Dng hành chính c'a các c, quan nhà n36c 2ã và 2ang thu hút s( quan tâm và n: l(c c'a ?%ng CDng s%n và Nhà n36c Vi0t Nam. N!m 2002, Ban Bí th3 Trung 3,ng ?%ng CDng s%n Vi0t Nam (Khoá IX) 2ã ban hành Ch7 th> 09-CT/TW vC mDt sA v-n 2C c-p bách c
quyCn và l4i ích c'a ng31i dân, c'a doanh nghi0p. Trên c, s/ 2ó, 23a ra nh#ng 2C xu-t có c!n c) th(c ti=n và lý lu5n, nh*m 2Fi m6i c, ch$ và ph3,ng th)c gi%i quy$t khi$u n.i hi0n hành, góp phnh chính sách trong các c, quan có trách nhi0m c'a Chính ph'. Vi0c nghiên c)u 234c ti$n hành b*ng nhiCu ph3,ng th)c khác nhau, nh3 phi$u 2iCu tra, phQng v-n sâu các nhóm 2Ai t34ng liên quan 2$n các giai 2o.n c'a quá trình gi%i quy$t khi$u n.i, tF ch)c các buFi t&a 2àm v6i s( tham gia c'a các nhà nghiên c)u, nh#ng ng31i làm công tác th(c ti=n gi%i quy$t khi$u n.i. ?C tài nghiên c)u 2ã thu hút 234c s( tham gia, 2óng góp ý ki$n c'a nhiCu chuyên gia pháp lu5t công tác t.i mDt sA c, quan bD, ngành; thu hút 234c ý ki$n 2óng góp c'a nhiCu cán bD công tác t.i các c, quan nhà n36c / 2>a ph3,ng. Nhóm nghiên c)u 2ã ti$n hành nghiên c)u, 2ánh giá khuôn khF pháp lu5t hi0n hành vC gi%i quy$t khi$u n.i; 2ã ti$n hành nghiên c)u chuyên 2C cB th+ c'a tHng giai 2o.n trong quá trình gi%i quy$t khi$u n.i. Cùng v6i nh#ng ho.t 2Dng nghiên c)u, nhiCu cuDc to. 2àm, hDi th%o chuyên 2C 2ã 234c tF ch)c, ví dB nh3 cuDc t&a 2àm “Bàn vC c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính” (ngày 29-12-2006); cuDc hDi th%o vC “Nh#ng v-n 2C c'a c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính” (ngày 08-9-2007); cuDc hDi th%o ngày 30-9-2008 vC “C, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính - v6i vi0c hoàn thi0n Lu5t khi$u n.i”. MDt trong nh#ng ho.t 2Dng quan tr&ng trong khuôn khF c'a 2C án nghiên c)u này là ho.t 2Dng kh%o sát th(c t$. M:i chuyên gia phB trách chuyên 2C trong nhóm nghiên c)u theo chuyên 2C phB trách ch>u trách nhi0m xác 2>nh nhu c
Thanh tra t7nh, S/ K$ ho.ch và ?nh gi%i quy$t khi$u n.i hành chính 2ã có hi0u l(c pháp lu5t; nh#ng t@n t.i và b-t c5p trong các quy 2>nh c'a Lu5t khi$u n.i tA cáo và gi%i quy$t khi$u n.i hi0n nay; nh#ng ki$n ngh> c'a các c, quan, 2,n v> 234c kh%o sát vC 2Fi m6i c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính; v.v. 2. Pháp lu0t Vi1t Nam v2 gi*i quy,t khi,u n-i hành chính Tr36c h$t, 2i+m 2áng chú ý là cho t6i nay pháp lu5t Vi0t Nam liên quan t6i hành vi khi$u n.i c'a ng31i dân luôn luôn 234c 2Lt trong cùng mDt khuôn khF pháp lu5t v6i hành vi tA cáo c'a ng31i dân. Hi$n pháp1992 (234c sJa 2Fi, bF sung n!m 2001), cEng nh3 các lu5t liên quan luôn g"n liCn quyCn khi$u n.i, và quyCn tA cáo c'a ng31i dân cùng trong mDt v!n b%n quy ph.m pháp lu5t. S( ghép liCn hai hành vi khi$u n.i và tA cáo trong cùng mDt khuôn khF pháp lu5t 2ang gây nên s( l8n lDn không ch7 trong vi0c 2ánh giá, nh5n 2>nh tình hình, mà còn gây khó kh!n và l8n lDn trong vi0c 2>nh ra các quy trình pháp lý liên quan 2+n xJ lý m:i lo.i hành vi này. ?iCu 2, Lu5t Khi$u n.i, TA cáo, ngày 2/12/1998 quy 2>nh vC hành vi ‘khi$u n.i’ và ‘tA cáo’ nh3 sau: "Khi$u n.i" là vi0c công dân, c, quan, tF ch)c hoLc cán bD, công ch)c theo th' tBc do Lu5t này quy 2>nh 2C ngh> c, quan, tF ch)c, cá nhân có thKm quyCn xem xét l.i quy$t 2>nh hành chính, hành vi hành chính hoLc quy$t 2>nh kM lu5t cán bD, công ch)c khi có c!n c) cho r*ng quy$t 2>nh hoLc hành vi 2ó là trái pháp lu5t, xâm ph.m quyCn, l4i ích h4p pháp c'a mình. "TA cáo" là vi0c công dân theo th' tBc do Lu5t này quy 2>nh báo cho c, quan, tF ch)c, cá nhân có thKm quyCn bi$t vC hành vi vi ph.m pháp lu5t c'a b-t c) c, quan, tF ch)c, cá nhân nào gây thi0t h.i hoLc 2e do. gây thi0t h.i l4i ích c'a Nhà n36c, quyCn, l4i ích h4p pháp c'a công dân, c, quan, tF ch)c. MLc dù, gi#a hai hành vi khi$u n.i và tA cáo có nh#ng 2i+m giao thoa nh3ng 2ây là v-n 2C khác nhau vC tính ch-t, 2Dng c, c'a hành vi. VHa qua, QuAc hDi 2ã có ch3,ng trình xây d(ng hai 2.o lu5t riêng rI: Lu5t khi$u n.i và gi%i quy$t khi$u n.i và Lu5t tA cáo và gi%i quy$t tA cáo. Hi0n nay, c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i v5n hành theo quy 2>nh c'a các v!n b%n pháp lu5t nh3 sau: Lu5t khi$u n.i, tA cáo n!m 1998; Lu5t sJa 2Fi, bF sung mDt sA 2iCu c'a Lu5t khi$u n.i, tA cáo n!m 2004; Lu5t sJa 2Fi, bF sung mDt sA 2iCu c'a Lu5t khi$u n.i, tA cáo 5
n!m 2005; Ngh> 2>nh sA 136/2006/N?-CP ngày 14-11-2006 c'a Chính ph' h36ng d8n thi hành Lu5t khi$u n.i, tA cáo và các Lu5t sJa 2Fi, bF sung Lu5t khi$u n.i, tA cáo. Lu5t quy 2>nh các b36c gi%i quy$t khi$u n.i nh3 sau: 1) Phát sinh tranh ch-p hành chính – khi$u n.i lnh theo nguyên t"c tF ch)c và ho.t 2Dng c'a nCn hành chính Vi0t Nam, ngh9a là qu%n lý hành chính theo ngành và theo lãnh thF (nguyên t"c song trùng tr(c thuDc). ?iCu này có ngh9a là, mDt khi$u n.i hành chính tr36c h$t ph%i 234c gi%i quy$t theo 2>a bàn lãnh thF n,i chính quyCn 2>a ph3,ng (c-p xã, huy0n, t7nh) 2ã ban hành quy$t 2>nh hành chính hoLc có hành vi hành chính b> khi$u n.i. ?Ai v6i nh#ng l9nh v(c, vB vi0c không phân c-p thKm quyCn cho 2>a ph3,ng, công dân có th+ khi$u ki0n vC hành vi hành chính, quy$t 2>nh hành chính theo ngành, hoLc l9nh v(c cB th+ (tài chính, thu$; 2-t 2ai; xây d(ng hoLc k$ ho.ch-2
3. Quy2n khi,u n-i c3a công dân K+ tH Hi$n pháp n!m 1959, Hi$n pháp n!m 1980, cEng nh3 Hi$n pháp n!m 1992, quyCn khi$u n.i c'a công dân 234c quy 2>nh nh3 mDt quyCn Hi$n 2>nh. Tuy nhiên, trong nhiCu n!m qua, ng31i dân có d= dàng th(c hi0n quyCn này hay không? Ng!"i dân không #!$c khi%u n&i v' v(n b)n quy ph&m c*a c+ quan Nhà n!,c. Có không ít v!n b%n c'a c, quan nhà n36c các c-p, tH Trung 3,ng 2$n 2>a ph3,ng, 2Bng ch.m tr(c ti$p 2$n quyCn và l4i ích c'a ng31i dân. Không ít tr31ng h4p có nh#ng v!n b%n quy ph.m 234c 2>a ph3,ng ban hành trái lu5t, trái Hi$n pháp,4 gây thi0t h.i t6i quyCn và l4i ích c'a công dân, l.i chính là c!n c) 2+ ban hành nh#ng quy$t 2>nh hành chính cá bi0t gây khi$u n.i tH phía 2Ai t34ng ch>u tác 2Dng. Tuy nhiên, theo quy 2>nh c'a Lu5t khi$u n.i, tA cáo, “ng31i khi$u n.i ch7 có th+ khi$u n.i mDt quy$t 2>nh hành chính hoLc hành vi hành chính mà không có quyCn 234c khi$u n.i mDt v!n b%n có tính ch-t quy ph.m c'a c, quan nhà n36c.”5 ?ây có th+ coi là mDt h.n ch$ l6n nh-t 2Ai v6i quyCn khi$u n.i c'a công dân. Th(c t$ cho th-y, trong h0 thAng pháp lu5t c'a Vi0t Nam ch3a có mDt c, ch$ 2+ 2ánh giá tính h4p pháp c'a các v!n b%n quy ph.m pháp lu5t, ngoài mDt nguyên t"c r-t chung 234c quy 2>nh trong Lu5t ban hành v!n b%n quy ph.m pháp lu5t n!m 1996 (sJa 2Fi, bF sung n!m 2002) r*ng: “v!n b%n quy ph.m pháp lu5t do c-p d36i ban hành ph%i phù h4p v6i v!n b%n quy ph.m pháp lu5t do c-p trên ban hành.” (?iCu 2) C, ch$ ki+m tra, thKm 2>nh, 2ánh giá tính h4p pháp, h4p hi$n c'a các v!n b%n quy ph.m pháp lu5t hi0n nay ch' y$u v8n d(a theo nguyên t"c: c-p nào ban hành v!n b%n thì c-p 2ó ki+m tra, thKm 2>nh, 2ánh giá tính h4p pháp c'a v!n b%n. Theo quy 2>nh c'a Lu5t ban hành v!n b%n quy ph.m pháp lu5t n!m 2008: ! UM ban th31ng vB QuAc hDi là c, quan có thKm quyCn gi%i thích Lu5t, Pháp l0nh (?iCu 85); ! QuAc hDi, UM ban th31ng vB QuAc hDi, HDi 2@ng Dân tDc, các UM ban c'a QuAc hDi giám sát, xJ lý v!n b%n quy ph.m pháp lu5t có d-u hi0u trái pháp lu5t 234c th(c hi0n theo quy 2>nh c'a Lu5t ho.t 2Dng giám sát c'a QuAc hDi (?iCu 89); 4 Ông Lê H@ng S,n, CBc tr3/ng CBc Ki+m tra v!n b%n quy ph.m pháp lu5t, BD T3 pháp, cho bi$t: H= c) c-p t7nh, dù là H?ND hay UBND ban hành v!n b%n qui 2>nh hành vi và m)c ph.t là sai r@i. ?a sA v!n b%n (trái pháp lu5t) do UBND t7nh, thành ban hành, mDt sA là do H?ND, cá bi0t có tr31ng h4p là c-p s/. 13/01/2006, http://www.hanoimoi.com.vn/vn/10/72779/ 5 Ngay c% Tòa án cEng không 234c trao thKm quyCn xem xét các v!n b%n hành chính có tính pháp quy! Tòa hành chính ch7 có thKm quyCn xem xét quy$t 2>nh hành chính mang tính cá bi0t, tác 2Dng tr(c ti$p 2$n quyCn và l4i ích c'a công dân, gây tranh ch-p gi#a công dân v6i nhà n36c, và là quy$t 2>nh l
! Chính ph' có thKm quyCn ki+m tra, xJ lý v!n b%n, quy ph.m pháp lu5t có d-u hi0u trái pháp lu5t do các bD, c, quan ngang bD ban hành; ! Th' t36ng Chính ph' xem xét, quy$t 2>nh bãi bQ, 2ình ch7 thi hành mDt phnh là ph%i khi$u n.i 2$n 2úng c, quan có thKm quyCn gi%i quy$t. VC hình th)c thì có vO nh3 quy 2>nh này là h4p lý v6i mBc 2ích là 2+ công dân cân nh"c 23a 2,n 2$n 2úng n,i có thKm quyCn gi%i quy$t, tránh làm m-t th1i gian vô ích. Tuy nhiên trong th(c ti=n ho.t 2Dng qu%n lý nhà n36c c'a Vi0t Nam thì vi0c th(c hi0n ngh9a vB này là hoàn toàn không d= dàng. Quá trình thay 2Fi liên tBc ch)c n!ng nhi0m vB, quyCn h.n c'a các c, quan qu%n lý nhà n36c (2i+n hình là vi0c tách nh5p các 2,n v> hành chính theo lãnh thF và các c, quan qu%n lý theo ngành và l9nh v(c) 2ã d8n 2$n vi0c 6 Xem thêm Lu5t ban hành v!n b%n quy ph.m pháp lu5t n!m 2008, các 2iCu 85, 89, 90. 8
xác 2>nh thKm quyCn c'a c, quan trong vi0c ti$p nh5n và gi%i quy$t khi$u n.i là h$t s)c khó kh!n. VC mLt thKm quyCn, các c, quan hành chính nhà n36c c'a Vi0t Nam, theo ngành hoLc theo lãnh thF, v8n trong tình tr.ng ch@ng chéo vC quyCn h.n, nhi0m vB. Các thi$t ch$ thanh tra, qu%n lý, 2iCu hành c'a các c, quan hành chính nhà n36c chuyên ngành, c'a chính quyCn 2>a ph3,ng không rõ ràng, làm cho ng31i dân h$t s)c lúng túng trong vi0c xác 2>nh 2úng c, quan có thKm quyCn gi%i quy$t vB vi0c c'a mình. Li/u ng!"i dân có tìm #!$c công lý 2 chính n+i #ã ban hành quy%t #3nh hành chính b4t l$i cho mình hay không? Lu5t quy 2>nh ng31i khi$u n.i, tr36c tiên ph%i khi$u n.i 2$n c, quan 2ã có quy$t 2>nh hay hành vi hành chính b> khi$u n.i; trong trình t( th' tBc gi%i quy$t thì c, quan 2ã có hành vi hoLc quy$t 2>nh b> khi$u n.i - 234c coi là “c-p gi%i quy$t khi$u n.i l khi$u n.i). Tuy nhiên, trong m&i tr31ng h4p, khi tìm ki$m công lý, k+ c% công lý hành chính, nguyên t"c tAi cao trong ho.t 2Dng c'a thi$t ch$ xác 2>nh công lý ph%i là khách quan, 2Dc l5p. Trong tr31ng h4p này cEng v5y, 2+ b%o 2%m công lý hành chính, c, quan nhà n36c gi%i quy$t khi$u n.i tH nhân dân ph%i là mDt thi$t ch$ 2Dc l5p v6i nh#ng thi$t ch$ th(c thi quyCn l(c hành chính. Nói theo cách các chuyên gia trong l9nh v(c này là hành chính tài phán ph%i 2Dc l5p v6i hành chính qu'n lý. Ng!"i dân hay Nhà n!,c có ngh5a v6 ch0ng minh trong v6 vi/c khi%u n&i hành chính? Pháp lu5t vC khi$u n.i không quy 2>nh rõ ngh9a vB ch)ng minh trong vB vi0c khi$u n.i thuDc vC ai. Ng31i khi$u n.i? Hay, công ch)c hoLc c, quan nhà n36c? Trong th(c t$, ng31i dân 2i khi$u n.i th31ng ph%i s3u t
Trong bAi c%nh vC th+ ch$ hành chính – pháp lu5t nh3 c'a Vi0t Nam hi0n nay, ng31i 2i khi$u n.i gLp ph%i r-t nhiCu khó kh!n. CB th+ là: a) Hi+u bi$t c'a ng31i dân Vi0t Nam vC pháp lu5t, vC h0 thAng c, quan nhà n36c nhìn chung là h$t s)c h.n ch$. S( tr4 giúp vC pháp lý cho công dân dù 2ã 234c quan tâm nh3ng v8n còn là h$t s)c ít Qi so v6i nhu cnh hành chính b> khi$u ki0n. Ng31i dân bình th31ng khi mang 2,n 2i khi$u n.i khó th+ bi$t h$t 234c các c!n c) vC pháp lu5t, vC chính sách, ch$ 2D, vC th' tBc, v.v. 2+ ban hành v!n b%n hành chính mà h& cho là b-t l4i cho h&. Thông th31ng, ng31i dân th(c hi0n quyCn khi$u n.i c'a mình khi h& ph%i 2Ai di0n v6i s( thi0t thòi, m-t mát vC quyCn và l4i ích 2ã, 2ang làm %nh h3/ng t6i cuDc sAng c'a h&. Nh3 v5y, v-n 2C 2Lt ra là, cnh rõ ngh9a vB c'a công ch)c hoLc c, quan nhà n36c ph%i ch)ng minh, gi%i thích nh#ng c!n c) vC pháp lý, s( ki0n cho nh#ng hành vi, quy$t 2>nh hành chính mà h& 2ã ban hành.7 Quy 2>nh 234c nh3 v5y, sI làm cho nCn hành chính công c'a chúng ta th(c s( là nCn hành chính nhà n36c vì nhân dân. Vai trò c*a lu7t s! trong c+ ch% gi)i quy%t khi%u n&i hành chính nh! th% nào? Quy 2>nh vC s( tham gia c'a lu5t s3 2ã là b36c 2Dt phá trong c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i, và 234c ghi nh5n trong Lu5t sJa 2Fi, bF sung mDt sA 2iCu c'a Lu5t khi$u n.i, tA cáo n!m 2005. Tuy nhiên, s( tham gia này c'a lu5t s3 ch7 m6i dHng / t3 cách là t3 v-n, giúp 2P trong quá trình gi%i quy$t khi$u n.i. Lu5t s3 không có t3 cách 2Dc l5p, 234c 'y quyCn 2+ giao d>ch tr(c ti$p v6i c, quan công quyCn. 8 Ng31i dân ph%i t( mình th(c hi0n vi0c khi$u n.i mDt cách riêng rI. Trong mDt sA tr31ng h4p, ng31i dân ch7 có th+ 'y quyCn khi$u n.i cho ng31i có quan h0 gia 2ình, hoLc 2.i di0n theo quy 2>nh cB th+ c'a Lu5t. Lu5t không quy 2>nh r*ng: ng31i dân 234c 'y quyCn cho lu5t s3.9 Th(c thi vai trò r-t khiêm tAn (là ng31i t3 v-n, tr4 giúp) trong quá trình gi%i quy$t khi$u n.i, nh3ng lu5t s3 không 234c t.o 2iCu ki0n pháp lý thu5n l4i c 2>nh 136/2006/N?-CP ngày 14-11-2006 c'a Chính ph' quy 2>nh chi ti$t và h36ng d8n thi hành mDt sA 2iCu c'a 7 Tham kh%o kinh nghi0m Trung QuAc: Ming Gao, ThKm phán Toà án nhân dân tAi cao Trung QuAc, bài vi$t trong “T) t6ng hành chính $ Trung Qu)c”, Etude et Document française numéro 42, 1990. 8 Trong khi 2ó, 2o.n 2 ?iCu 6 Pháp l0nh vC th' tBc gi%i quy$t các vB án hành chính n!m 1996 (sJa 2Fi, bF sung n!m 1998, 2006), quy 2>nh: “?3,ng s( có th+ uM quyCn b*ng v!n b%n cho lu5t s3 hoLc ng31i khác 2.i di0n cho mình tham gia tA tBng. ?3,ng s( t( mình hoLc có th+ nh1 lu5t s3 hay ng31i khác b%o v0 quyCn và l4i ích h4p pháp c'a mình.” 9 Lu5t khi$u n.i, tA cáo n!m 1998 (sJa 2Fi, bF sung n!m 2004, 2005). ?iCu 1 Ngh> 2>nh 136/2006/N?-CP. 10
Lu5t, 2ã quy 2>nh quá chi ti$t vC nh#ng vi0c lu5t s3 234c làm, 2@ng th1i l.i quy 2>nh r-t 2>nh tính, có tính ch-t “c%nh báo” vC nh#ng hành vi mà lu5t s3 không 234c làm. V6i quy 2>nh / ?iCu 3 Ngh> 2>nh 136/2006/N?-CP,10 lu5t s3 không ch7 gLp ph%i nhiCu khó kh!n vC th' tBc hành chính 2+ giúp thân ch' mình theo 2uFi khi$u n.i hành chính. ?@ng th1i, lu5t s3 còn gLp ph%i tr/ ng.i chính tr> và tâm lý, khi ph%i / vào tình tr.ng d= dàng ph.m quy, n$u b> coi là “kích 2Dng, c3Png ép, mua chuDc, dB d: ng31i khi$u n.i khi$u n.i sai s( th5t hoLc l4i dBng quyCn khi$u n.i 2+ xuyên t.c, vu khAng, xâm ph.m tr5t t( công cDng, gây thi0t h.i 2$n l4i ích c'a c, quan, tF ch)c, cá nhân”. Nh#ng 2iCu “c%nh báo” có tính ch-t 2>nh tính, r-t d= b> tùy ti0n gi%i thích nh3 th$ này không khQi làm cho lu5t s3 e ng.i, không muAn nh5n các vB vi0c khi$u n.i hành chính. Quy 2>nh này cEng gây nên e ng.i cho c% các tF ch)c tr4 giúp pháp lu5t mi=n phí. Th(c t$ cho th-y, tH khi Lu5t khi$u n.i, tA cáo 234c sJa 2Fi, bF sung vào n!m 2005 t6i nay, cho phép lu5t s3 tham gia vào quá trình gi%i quy$t khi$u n.i hành chính, sA l34ng vB vi0c lu5t s3 tham gia t3 v-n gi%i quy$t khi$u n.i r-t ít so v6i tFng sA vB vi0c khi$u n.i. Ngày 22-8-2008, Ny ban th31ng vB QuAc hDi (UBTQH) nghe báo cáo giám sát và th%o lu5n k$t qu% thi hành pháp lu5t khi$u n.i, tA cáo (KNTC). Theo sA li0u thAng kê trong báo cáo, trong tFng sA g
mDt 2,n khi$u n.i.12 Nh3 v5y, pháp lu5t không thHa nh5n khi$u n.i t5p th+, khi$u n.i 2ông ng31i, trong khi b%o 2%m quyCn khi$u n.i c'a cá nhân. Tuy nhiên th(c t$ cho th-y, hi0n t34ng khi$u n.i 2ông ng31i v8n ti$p tBc x%y ra, t.o nên s( lúng túng cho các c, quan liên quan khi ph%i xJ lý nh#ng khi$u n.i có cùng nDi dung, yêu cnh và th(c thi chính sách / mDt sA n,i, mDt sA lúc và mDt sA l9nh v(c ch3a th5t s( minh b.ch, thi$u s( tham gia c'a ng31i dân trên mDt sA l9nh v(c c'a 21i sAng xã hDi, cEng nh3 tác 2Dng vô nguyên t"c c'a nh#ng thi$t ch$ không chính th)c vào h0 thAng t3 pháp cEng nh3 tài phán hành chính. Nghiên c)u này ch7 xem xét c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính trong ph.m vi thKm quyCn, trách nhi0m c'a c, quan hành chính nhà n36c – các c, quan hành pháp (trong 2ó có vai trò và trách nhi0m c'a các tF ch)c Thanh tra nhà n36c); không xem xét thKm quyCn c'a c, quan tòa án. Bên c.nh 2ó, c 2>nh 136/2006/N?-CP quy 2>nh: “C, quan nhà n36c khi nh5n 234c 2,n khi$u n.i thì xJ lý nh3 sau: 1... trong tr31ng h4p 2,n khi$u n.i có ch# ký c'a nhiCu ng31i thì có trách nhi0m h36ng d8n ng31i khi$u n.i vi$t thành 2,n riêng 2+ th(c hi0n vi0c khi$u n.i.” 12
S+ #9 các b!,c khi%u n&i hành chính. Th' tr3/ng c, quan hành chính nhà n36c c-p trên C, quan chuyên môn C, quan thanh tra Thanh tra chuyên ngành Th' tr3/ng c, quan hành chính nhà n36c C, quan C, quan chuyên môn thanh tra Ng31i khi$u n.i Thanh tra chuyên ngành Gi)i quy%t khi%u n&i hành chính - trách nhi/m chính thu8c v' ai? Ph)i ch(ng là c*a th* tr!2ng c+ quan hành chính nhà n!,c? Hay là, c*a Chánh Thanh tra ngành, các c4p? Cho 2$n nay, v8n ch3a gi%i quy$t 234c nh#ng b-t c5p, khó kh!n liên quan t6i mAi quan h0 gi#a th' tr3/ng c, quan hành chính v6i Chánh Thanh tra ngành, các c-p trong vi0c gi%i quy$t khi$u n.i hành chính. C, quan Thanh tra là c, quan chuyên trách, nh3ng ch7 gi# vai trò “giúp” th' tr3/ng c, quan hành chính nhà n36c. Trong khi 2ó, th' tr3/ng c, quan hành chính nhà n36c có quyCn ban hành quy$t 2>nh gi%i quy$t khi$u n.i, thì l.i không ph%i là ch' th+ tr(c ti$p trong quá trình xác minh, thanh tra, k$t lu5n vB vi0c. VC mLt th+ ch$, có th+ coi nh#ng b-t c5p, khó kh!n trong mAi quan h0 gi#a th' tr3/ng c, quan hành chính nhà n36c v6i Chánh Thanh tra ngành, các c-p là mDt v-n 2C ch' y$u trong c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính. V-n 2C này ch7 có th+ 234c gi%i quy$t khi c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính 234c c%i cách, 2Fi m6i mDt cách c, b%n. B4t c7p và thách th0c phát sinh t: th1m quy'n, trách nhi/m c*a các ch* th- trong các b!,c gi)i quy%t khi%u n&i. V-n 2C quan tr&ng mà 2$n nay còn nhiCu ý ki$n khác nhau và th(c ti=n cEng x%y ra khác nhau tuS theo tHng n,i 2ó chính là trách nhi0m thKm tra xác minh. Pháp lu5t quy 2>nh trách nhi0m và quyCn h.n c'a c, quan Thanh tra là khá rõ ràng nh3ng càng ngày, trách nhi0m này không còn là “2Dc quyCn” c'a Thanh tra n#a. Trên th(c t$, trong nhiCu vB vi0c 13
th' tr3/ng c, quan hành chính nhà n36c giao trách nhi0m thKm tra, xác minh vB vi0c cho các c, quan, bD ph5n chuyên môn khác. Xét d36i góc 2D hi0u qu% công vi0c, v8n còn có nh#ng b!n kho!n vC vi0c phân 2>nh trách nhi0m thKm tra, xác minh. N$u giao cho c, quan Thanh tra th(c hi0n, thì li0u c, quan Thanh tra có s( am hi+u cnh nào c'a pháp lu5t khi$n cho nh#ng ng31i 2)ng 2nh h& ph%i th(c hi0n vi0c gLp gP 2Ai tho.i “khi th-y cnh gi%i quy$t khi$u n.i: Ng31i ký quy$t 2>nh (th' tr3/ng c, quan hành chính nhà n36c) và ng31i ti$n hành thKm tra xác minh (c, quan Thanh tra hoLc c, quan chuyên môn) là hai ng31i khác nhau. Do v5y, tr36c khi ký quy$t 2>nh gi%i quy$t khi$u n.i, ng31i ký th31ng ph%i cân nh"c, xem xét r-t k; k$t qu% thKm tra xác minh c'a c, quan tham m3u. Nói cách khác, Th' tr3/ng c, quan hành chính nhà n36c r-t th5n tr&ng, vì ch7 khi 234c trình ký m6i bi$t 2$n nDi tình vB vi0c, nên ph%i nghiên c)u h@ s, vB vi0c, k$t qu% thKm tra, xác minh, v.v. ?iCu này làm kéo dài thêm th1i gian gi%i quy$t khi$u n.i. MDt khó kh!n khác gLp ph%i trong vi0c ban hành quy$t 2>nh gi%i quy$t khi$u n.i là th' tr3/ng c, quan hành chính nhà n36c (ng31i ký quy$t 2>nh gi%i quy$t khi$u n.i), vì nhiCu lý do, không muAn ban hành mDt quy$t 2>nh gi%i quy$t khi$u n.i v6i nDi dung cB th+ vC gi%i pháp. Thông th31ng, s( “lKn tránh” trách nhi0m 234c th+ hi0n b*ng vi0c “phê duy0t”, t)c là bày tQ s( 2@ng ý (hoLc không 2@ng ý) v6i nh#ng ki$n ngh> c'a c, quan tham m3u (c, quan Thanh tra, hoLc c, quan chuyên môn) nh3ng không hC nêu chi ti$t vC vi0c c 2ó ra sao. Do v5y, thông báo k$t qu% mà c, quan hành chính nhà n36c ban hành cho ng31i khi$u n.i không d8n t6i vi0c gi%i quy$t khi$u n.i mDt cách tri0t 2+. 14
V6i nh#ng b-t c5p, khó kh!n nêu trên, mDt v-n 2C l6n 234c 2Lt ra là: làm th$ nào 2+ công vi0c qu%n lý hành chính nhà n36c và công vi0c gi%i quy$t khi$u n.i hành chính không b> d8m chân, %nh h3/ng t6i nhau. Có ý ki$n cho r*ng, cch Ny ban nhân dân t7nh 2ó và Thanh tra t7nh (Thanh tra hành chính) sI giúp Ch' t>ch xem xét quy$t 2>nh. Nh3ng cEng có tr31ng h4p Ch' t>ch Ny ban nhân dân t7nh giao cho S/, ngành giúp mình xác minh vB vi0c (nh3 2ã trình bày / trên) và trong tr31ng h4p nh3 v5y thì trách nhi0m th(c ch-t l.i thuDc vC Thanh tra c'a s/, ngành 2ó (thanh tra chuyên ngành). S( phAi h4p nh3 th$ nào gi#a Thanh tra t7nh v6i Thanh tra c'a s/, ngành? Ch' t>ch Ny ban nhân dân t7nh sI quy$t 2>nh nh3 th$ nào n$u có ý ki$n khác nhau gi#a Thanh tra t7nh và Thanh tra chuyên ngành trong vi0c gi%i quy$t khi$u n.i? ?ây là nh#ng v-n 2C l6n, còn 2ang bQ ngQ. Vai trò #>c bi/t quan tr?ng c*a c4p *y @)ng trong công tác gi)i quy%t khi%u n&i hành chính. 15
Vai trò lãnh 2.o c'a c-p uM ?%ng th+ hi0n / ch: nâng cao nh5n th)c và trách nhi0m c'a các c, quan nhà n36c trong công tác gi%i quy$t khi$u n.i hành chính, và nh-t là trong vi0c phát huy s)c m.nh c'a c% h0 thAng chính tr> / c, s/ trong vi0c nâng cao hi0u qu% c'a công tác này. ?iCu này càng th+ hi0n rõ nét khi t.i các 2>a ph3,ng x%y ra nh#ng vB vi0c ph)c t.p gay g"t, kéo dài, nh#ng “2i+m nóng” có %nh h3/ng nhiCu 2$n tình hình kinh t$-xã hDi trên 2>a bàn. C-p 'y ?%ng không nh#ng lãnh 2.o chính quyCn trong vi0c gi%i quy$t các vB vi0c khi$u n.i mà 2iCu không kém phu trách nhi0m vC quyCn h.n 2ó thì không th+ nói 2$n vi0c b%o 2%m hi0u qu% ho.t 2Dng c'a nó. Trong các ngh> quy$t c'a mình, ?%ng luôn c%nh báo vC s( bao bi0n c'a c-p uM ?%ng 2Ai v6i công vi0c c'a Nhà n36c và 2òi hQi ph%i có s( 2Fi m6i ph3,ng th)c lãnh 2.o c'a ?%ng 2Ai v6i bD máy nhà n36c, b%o 2%m cho các c, quan nhà n36c th(c hi0n theo 2úng ch)c n!ng nhi0m vB mà pháp lu5t 2ã quy 2>nh. Tuy nhiên, nh#ng 2iCu di=n ra / các 2>a ph3,ng cho th-y, v8n còn mDt kho%ng cách gi#a tinh thnh các nguyên t"c qu%n lý cán bD, công ch)c là: B%o 2%m s( lãnh 2.o c'a ?%ng, s( qu%n lý c'a Nhà n36c. 16
Trong bAi c%nh ch3a làm rõ 234c m)c 2D, ph.m vi lãnh 2.o c'a ?%ng 2Ai v6i nh#ng công vi0c cB th+ c'a chính quyCn, nh3 công tác gi%i quy$t khi$u n.i hành chính, thì ý t3/ng vC vi0c nh-t th+ hóa các ch)c danh ?%ng v6i ch)c danh Chính quyCn r-t 2áng 234c nghiên c)u, trao 2Fi rDng rãi trong gi6i h&c thu5t và các chính tr> gia. Vi0c h4p nh-t hai ch)c danh ?%ng và Chính quyCn vào mDt cá nhân 2ang 234c kS v&ng là sI góp phu trách nhi0m chính. VC mLt ch)c n!ng, nhi0m vB, 2Ai v6i b-t kS mDt c, quan liên quan nào, công vi0c ti$p nh5n, xJ lý và gi%i quy$t các khi$u n.i c'a ng31i dân ch7 là mDt công vi0c, nhi0m vB “phB”, so v6i các công vi0c qu%n lý hành chính mà h& ph%i làm theo c-p chính quyCn hoLc theo l9nh v(c chuyên môn. Nh3 v5y, sI th5t là b-t công n$u chúng ta 2òi hQi tính chuyên nghi0p, chuyên môn c'a các c, quan hành chính nhà n36c trong vi0c gi%i quy$t khi$u n.i hành chính! Các tF ch)c Thanh tra nhà n36c, nh#ng ng31i luôn 234c coi là 2óng vai trò tr&ng y$u trong công tác này thì vC mLt lu5t pháp cEng chRng có quyCn h.n bao nhiêu. Các tF ch)c Thanh tra không ph%i là c, quan gi%i quy$t khi$u n.i, ch7 là nh#ng c, quan tham m3u gi%i quy$t khi$u n.i. MLc dù, tr(c ti$p thKm tra, xác minh vB vi0c, nh3ng c, quan Thanh tra ch7 có quyCn ra k$t lu5n và ki$n ngh> h36ng gi%i quy$t khi$u n.i. Trong khi 2ó, thKm quyCn quy$t 2>nh gi%i quy$t khi$u n.i l.i thuDc vC Th' tr3/ng c, quan hành chính nhà n36c – là mDt thi$t ch$ không rõ ràng (cá nhân hay tF ch)c?), không n"m b"t mDt cách sâu s"c nDi tình c'a vB vi0c. Trong các c, quan Thanh tra nhà n36c, vi0c tham m3u cho th' tr3/ng các c, quan hành chính nhà n36c trong công tác ti$p dân, xJ lý 2,n th3 khi$u n.i cEng ch7 là mDt lo.i vi0c trong nhiCu lo.i công vi0c khác mà các cán bD làm công tác thanh tra ph%i làm. VC mLt tâm lý, nh#ng cán bD làm công tác thanh tra không m-y hào h)ng v6i công vi0c gi%i quy$t khi$u n.i hành chính. VC nh#ng ng31i làm công tác gi%i quy$t khi$u n.i, không ph%i ai cEng 234c trang b> nh#ng ki$n th)c pháp lu5t c
Cách ti,p c0n th/ nh6t, xây d(ng, sJa 2Fi, bF sung mDt sA ch$ 2>nh c, b%n c'a d( án Lu5t gi%i quy$t khi$u n.i theo h36ng vì quyCn khi$u n.i c'a dân; vì s( minh b.ch, công b*ng c'a quá trình gi%i quy$t khi$u n.i hành chính; xác 2>nh rõ thKm quyCn, trách nhi0m và kM c3,ng hành chính trong công tác gi%i quy$t khi$u n.i. V6i cách ti$p c5n này, d31ng nh3 không ph%i 2Dng ch.m gì nhiCu t6i nh#ng th+ ch$ liên quan trong c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính hi0n hành. Nh#ng sJa 2Fi ch' y$u t5p trung vào vi0c sJa 2Fi, hoàn thi0n mDt sA ch$ 2>nh, quy trình, thKm quyCn, th' tBc c'a c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính. Cách ti$p c5n này, do v5y, có l4i th$ d31ng nh3 d= 234c ch-p nh5n, và th(c thi có vO thu5n l4i do không ph%i 2Dng ch.m gì nhiCu 2$n v-n 2C tF ch)c bD máy các c, quan c'a Chính ph'. Tuy nhiên, s( sJa 2Fi có tính cBc bD, thi$u tính ch-t 2@ng bD sI làm cho c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i có th+ 234c hoàn ch7nh thêm mDt b36c, nh3ng ch3a ch"c 2ã 2.t 234c hi0u qu% rõ r0t vC tFng th+. Vi0c xây d(ng, sJa 2Fi, bF sung d( án Lu5t gi%i quy$t khi$u n.i c trí 2Dc l5p, tính chuyên nghi0p c'a c, quan gi%i quy$t khi$u n.i; ! Bình 2Rng vC quan h0 gi#a ng31i khi$u n.i v6i ng31i/tF ch)c b> khi$u n.i; ! Minh b.ch quá trình gi%i quy$t khi$u n.i hành chính b*ng th' tBc tham v-n gi#a các bên; ! QuyCn tham gia, quyCn 234c 'y quyCn c'a lu5t s3 trong quá trình gi%i quy$t khi$u n.i; ! Ngh9a vB c'a c, quan hành chính ph%i ch)ng minh, ph%n bi0n vC nh#ng khi$u n.i; ! Ngh9a vB c'a ng31i khi$u n.i h4p tác v6i c, quan gi%i quy$t khi$u n.i, cung c-p ch)ng c), h@ s, c
Tham kh%o kinh nghi0m c'a mDt sA quAc gia, 2@ng th1i xu-t phát tH th(c ti=n c'a Vi0t Nam, có th+ d( ki$n hai ph3,ng th)c ch' y$u 2+ tF ch)c C, quan hành chính nhà n36c chuyên trách gi%i quy$t khi$u n.i hành chính. M:i mDt ph3,ng th)c này 2Cu có nh#ng thách th)c và thu5n l4i nh-t 2>nh. Mô hình c, quan gi%i quy$t khi$u n.i chuyên ngành: C, quan chuyên trách gi%i quy$t khi$u n.i hành chính 234c tF ch)c mDt cách 2Dc l5p trong các ngành, l9nh v(c qu%n lý nhà n36c. Hi0n nay, t.i CBc S/ h#u Trí tu0 2ã có mDt thi$t ch$ gi%i quy$t khi$u n.i theo mô hình t5p trung chuyên ngành. ?ó là: HDi 2@ng gi%i quy$t khi$u ki0n t.i CBc S/ h#u Trí tu0. Khi$u n.i 234c gJi cho CBc tr3/ng CBc S/ h#u Trí tu0, nh3ng th(c ch-t thKm quyCn gi%i quy$t khi$u n.i hành chính l.i thuDc vC HDi 2@ng. HDi 2@ng do mDt Phó CBc tr3/ng CBc S/ h#u Trí tu0 2)ng 2