CƠ CHẾ HỖ TRỢ TÀI CHÍNH TỪ PHÍA NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA Ở VIỆT NAM

Chia sẻ: Nguyễn Kiều Trinh | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:24

Thêm vào BST

Báo xấu

165
lượt xem 60
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên thực tế, việc xác định thế nào là DNNV thường được xem xét phù hợp với từng giai đoạn phát triển kinh tế, trình độ trang bị kỹ thuật, tình hình giải quyết việc làm và mục đích của việc xác định

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: CƠ CHẾ HỖ TRỢ TÀI CHÍNH TỪ PHÍA NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA Ở VIỆT NAM

COÂNG TRÌNH NCKH CAÁP BOÄ: CÔ CHEÁ HOÃ TRÔÏ TAØI CHÍNH TÖØ PHÍA NHAØ NÖÔÙC ÑOÁI VÔÙI DOANH NGHIEÄP NHOÛ VAØ VÖØA ÔÛ VIEÄT NAM ÑEÁN NAÊM 2010 TRONG BOÁI CAÛNH HOÄI NHAÄP QUOÁC TEÁ Chuû nhieäm ñeà taøi: GS.TS Döông Thò Bình Minh Phoù chuû nhieäm ñeà taøi: TS. Söû Ñình Thaønh Caùc thaønh vieân: TS. Ung Thò Minh Leä TS. Vuõ Thò Minh Haèng ThS. Phaïm Ñaêng Huaán ThS. Nguyeãn Thò Huyeàn ThS. Buøi Thò Mai Hoaøi TOÙM TAÉT COÂNG TRÌNH I. DOANH NGHIEÄP NHOÛ VAØ VÖØA VAØ CÔ CHEÁ HOÃ TRÔÏ TAØI CHÍNH TÖØ PHÍA NHAØ NÖÔÙC ÑOÁI VÔÙI DOANH NGHIEÄP NHOÛ VAØ VÖØA TRONG NEÀN KINH TEÁ THÒ TRÖÔØNG ÔÛ VIEÄT NAM 1.1. Khaùi quaùt veà doanh nghieäp nhoû vaø vöøa 1.1.1. Khaùi nieäm doanh nghieäp nhoû vaø vöøa Doanh nghieäp nhoû vaø vöøa (vieát taét DNNV) laø loaïi doanh nghieäp ñöôïc phaân loaïi theo qui moâ. Nhìn chung, tieâu chí ñeå xaùc ñònh DNNV thoâng thöôøng laø: voán, lao ñoäng, doanh thu. Treân thöïc teá, vieäc xaùc ñònh theá naøo laø DNNV thöôøng ñöôïc xem xeùt phuø hôïp vôùi töøng giai ñoaïn phaùt trieån kinh teá, trình ñoä trang bò kyõ thuaät, tình hình giaûi quyeát vieäc laøm vaø muïc ñích cuûa vieäc xaùc ñònh. Coù nöôùc chæ duøng moät tieâu chí, nhöng cuõng coù nöôùc duøng moät soá tieâu chí ñeå xaùc ñònh DNNV. Coù nöôùc duøng tieâu chí chung cho taát caû caùc ngaønh, nhöng coù nöôùc laïi duøng tieâu chí rieâng ñeå xaùc ñònh DNNV trong töøng ngaønh. Nhö vaäy, tuøy theo tình hình thöïc tieãn, caùc nöôùc khaùc nhau coù theå coù nhöõng caùch löïa choïn tieâu chí khaùc nhau khi xaùc ñònh DNNV. ÔÛ Vieät Nam thôøi gian qua khaùi nieäm “DNNV” ñaõ ñöôïc caùc ñòa phöông, caùc ngaønh vaän duïng moät caùch khaùc nhau.
Nhöng trong phaïm vi ñeà taøi nghieân cöùu naøy, chuùng toâi xin söû duïng tieâu chí xaùc ñònh DNNV theo tinh thaàn nghò ñònh 90/2001/NÑ-CP do Chính phuû ban haønh ngaøy 23/11/2001 (DNNV laø cô sôû saûn xuaát kinh doanh ñoäc laäp, ñaõ ñaêng kyù kinh doanh theo phaùp luaät hieän haønh, coù voán ñaêng kyù khoâng quaù 10 tyû ñoàng hoaëc soá lao ñoäng trung bình haøng naêm khoâng quaù 300 ngöôøi). Trong ñieàu kieän hieän nay cuûa Vieät Nam - nguoàn voán coù haïn, lao ñoäng doài daøo - vieäc xaùc ñònh DNNV theo coâng vaên naøy laø phuø hôïp vôùi thöïc teá khaùch quan cuûa neàn kinh teá. 1.1.2. Ñaëc ñieåm DNNV - DNNV toàn taïi vaø phaùt trieån ôû haàu heát caùc ngaønh, caùc lónh vöïc, vaø chieám tyû leä ña soá trong taát caû caùc thaønh phaàn kinh teá. - DNNV coù tính naêng ñoäng cao tröôùc nhöõng thay ñoåi cuûa thò tröôøng. - Boä maùy toå chöùc quaûn lyù ñöôïc thieát keá goïn nhe; deã phaùt huy baûn chaát hôïp taùc; thu huùt nhieàu lao ñoäng trung bình vaø thaáp. 1.1.3. Vai troø cuûa caùc DNNV trong neàn kinh teá thò tröôøng ôû Vieät Nam ÔÛ Vieät Nam, sau hôn 10 naêm ñoåi môùi, neàn kinh teá ñaõ gaët haùi ñöôïc nhieàu thaønh coâng. Toác ñoä taêng tröôûng kinh teá lieân tuïc taêng cao, möùc soáng cuûa ngöôøi daân khoâng ngöøng ñöôïc naâng cao. Ñaït ñöôïc nhöõng thaønh töïu ñoù, caùc DNNV ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp ñaùng keå: - DNNV ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc thuùc ñaåy kinh teá taêng tröôûng, taêng thu nhaäp quoác daân - DNNV ñoùng vai troø quan troïng trong vaán ñeà giaûi quyeát vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng - DNNV cho pheùp taän duïng trieät ñeå caùc nguoàn löïc xaõ hoäi. - DNNV goùp phaàn thöïc hieän muïc tieâu chuyeån dòch cô caáu kinh teá theo höôùng coâng nghieäp hoùa 1.2. Cô cheá hoã trôï taøi chính töø phía nhaø nöôùc ñoái vôùi DNNV ôû Vieät Nam 1.2.1. Khaùi nieäm veà cô cheá hoã trôï taøi chính Cô cheá hoã trôï taøi chính laø heä thoáng caùc hình thöùc, phöông phaùp, bieän phaùp vaø caùc coâng cuï taøi chính maø Nhaø nöôùc taùc ñoäng vaøo söï vaän haønh cuûa heä thoáng taøi chính vaø caùc quan heä phaân phoái taøi chính, nhaèm ñaït tôùi nhöõng muïc tieâu hoã trôï veà maët
taøi chính cho moät ñoái töôïng nhaát ñònh, ñöôïc xaùc ñònh bôûi vai troø kinh teá cuûa Nhaø nöôùc. 1.2.2 Cô cheá hoã trôï taøi chính töø phía Nhaø nöôùc ñoái vôùi caùc DNNV ôû Vieät Nam Ngaân saùch Nhaø nöôùc + Thueá + Chi ngaân saùch nhaø nöôùc Tín duïng Nhaø nöôùc Thò tröôøng taøi chính + Thò tröôøng tín duïng ngaân haøng + Thò tröôøng voán 1.3. Caùc chính saùch vó moâ khaùc hoã trôï caùc DNNV Chính saùch thöông maïi Chính saùch ñaát ñai Chính saùch coâng ngheä vaø ñaøo taïo 1.4. Hoã trôï taøi chính töø phía Nhaø nöôùc ñoái vôùi caùc DNNV ôû moät soá nöôùc treân theá giôùi. Do caùc DN nhoû vaø vöøa coù vai troø troïng yeáu trong tieán trình coâng nghieäp hoùa vaø phaùt trieån kinh teá, cho neân haàu heát caùc quoác gia ñeàu coù nhöõng chính saùch hoã trôï taøi chính ñeå thuùc ñaåy loaïi hình DN naøy phaùt trieån. Treân cô sôû ñeà taøi xem xeùt moät soá kinh nghieäm thöïc tieãn ôû moät soá nöôùc ñaõ ñaït ñöôïc thaønh coâng veà phaùt trieån trong nhöõng thaäp nieân qua, nhö Canada, Aùo, Nhaät baûn, Trung quoác ….vaø ruùt ra nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm thöïc tieãn thieát thöïc cho Vieät nam: Muïc tieâu cuûa chính saùch hoã trôï. Phaàn lôùn chính saùch hoã trôï cuûa caùc nöôùc taäp trung nhaèm vaøo caùc muïc tieâu cô baûn sau: + Hoã trôï ñeå chuyeån dòch cô caáu. + Hoã trôï söï môû roäng saûn xuaát kinh doanh. + Hoã trôï ñoåi môùi vaø öùng duïng coâng ngheä, naâng cao khaû naêng caïnh tranh. + Hoã trôï xuùc tieán thöông maïi vaø hoäi nhaäp vaøo thò tröôøng quoác teá. Chính saùch vaø cô cheá hoã trôï.
+ Thieát laäp chính saùch taøi chính hoã trôï tröïc tieáp töø phía nhaø nöôùc cho caùc DNNV, bao goàm: • Hình thaønh saùch thueá coù söï öu ñaõi rieâng bieät cho caùc DNNV. Trong ñoù, chính saùch thueá caàn phaûi coù söï phaân bieät nhöõng doanh nghieäp hoaït ñoäng trong vuøng kinh teá khaùc nhau; ôû nhöõng vuøng coøn coù nhieàu khoù khaên caàn khuyeán khích phaùt trieån thì chính saùch thueá coù söï öu ñaõi hôn caùc vuøng khaùc. • Thieát laäp caùc ñònh cheá taøi trung gian ñeå hoã trôï cung öùng voán cho caùc DNNV, bao goàm: ♦ Thoâng qua caùc ngaân haøng thöông maïi quoác doanh, nhaø nöôùc thöïc hieän môû roäng chính saùch hoã trôï voán cho caùc DNNV. ♦ Hình thaønh caùc ñònh cheá tín duïng, caùc coâng ty baûo laõnh chuyeân nghieäp thuoäc sôû höõu nhaø nöôùc ôû caáp chính quyeàn trung öông hoaëc ñòa phöông ñeå phuïc vuï rieâng bieät cho caùc DNNV. + Thieát laäp chính saùch hoã trôï giaùn tieáp töø phía nhaø nöôùc cho caùc DNNV, bao goàm: • Goùp voán thaønh laäp cô quan baûo hieåm tín duïng cho caùc DNNV. • Khuyeán khích caùc toå chöùc tín duïng thuoäc khu vöïc tö cung öùng voán cho caùc DNNV, thoâng qua caùc chính saùch: ♦ Lieân keát ñoàng tín duïng giöõa toå chöùc tín duïng thuoäc khu vöïc nhaø nöôùc vôùi toå chöùc tín duïng thuoäc khu vöïc tö nhaân. ♦ Nhaø nöôùc thöïc hieän chính saùch chuyeån voán cuûa ngaân saùch cho caùc toå chöùc tín duïng thuoäc khu vöïc tö ñeå qua ñoù töø caùc toå chöùc naøy hoã trôï voán cho caùc DNNV theo caùc chöông trình phaùt trieån maø nhaø nöôùc ñaõ hoaïch ñònh. ♦ Söû duïng caùc coâng cuï taøi chính vó moâ phaûi heát söùc linh hoaït, phuø hôïp vôùi cô cheá thò tröôøng, nhö laõi suaát, tyû giaù , thueá … ñeå hoã trôï vaø khuyeán khích caùc DNNV taêng cöôøng ñaàu tö, ñaåy maïnh xuaát khaåu, môû roäng thò tröôøng tieâu thuï saûn phaåm. II. THÖÏC TRAÏNG CÔ CHEÁ HOÃ TRÔÏ TAØI CHÍNH TÖØ PHÍA NHAØ NÖÔÙC ÑOÁI VÔÙI DOANH NGHIEÄP NHOÛ VAØ VÖØA TRONG CÔ CHEÁ THÒ TRÖÔØNG ÔÛ VIEÄT NAM THÔØI GIAN QUA
2.1. Thöïc traïng caùc doanh nghieäp nhoû vaø vöøa ôû Vieät Nam trong boái caûnh hoäi nhaäp quoác teá ÔÛ Vieät Nam, chuû tröông phaùt trieån DNNV ñaõ ñöôïc ghi nhaän trong vaên kieän Ñaïi hoäi Ñaûng Coäng Saûn Vieät Nam laàn thöù VIII vaøo thaùng 6/1996, coâng vaên 681/CP-KTN ngaøy 20/6/1998 cuûa Chính phuû veà vieäc ñònh höôùng chieán löôïc vaø chính saùch phaùt trieån caùc DNNV, nghò ñònh 90/2001/NÑ-CP ngaøy 23/11/2001 veà vieäc trôï giuùp phaùt trieån caùc DNNV. Döôùi taùc ñoäng cuûa caùc chuû tröông vaø chính saùch trôï giuùp chuû yeáu noùi treân, caùc DNNV ñaõ coù nhöõng böôùc phaùt trieån nhaát ñònh veà maët soá löôïng. Ñeán naêm 1998, toång soá DNNV ngoaøi quoác doanh laø 26.021, taêng 70,6% so vôùi naêm 1995, trong ñoù coù: 12.753 doanh nghieäp (49%) hoaït ñoäng trong lónh vöïc thöông maïi; 5.620 doanh nghieäp (21,6%) hoaït ñoäng trong lónh vöïc saûn xuaát coâng nghieäp vaø 1.672 doanh nghieäp (6,4%) hoaït ñoäng trong lónh vöïc xaây döïng. Tuy nhieân, thaùch thöùc lôùn nhaát cuûa caùc DNNV, cuõng nhö cuûa caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch vaø quaûn lyù kinh teá Vieät Nam laø laøm theá naøo ñeå caùc DNNV coù theå caïnh tranh vôùi caùc coâng ty, taäp ñoaøn ña quoác gia trong boái caûnh hoäi nhaäp quoác teá, khi maø caùc doanh nghieäp naøy ñang gaëp raát nhieàu haïn cheá vaø vöôùng maéc trong quaù trình hoaït ñoäng. Sau ñaây laø phaàn trình baøy khaùi quaùt caùc khoù khaên chuû yeáu maø caùc DNNV ôû Vieät Nam ñang phaûi ñoái maët. y Veà voán Maëc duø veà maët soá löôïng, caùc DNNV chieám tyû leä lôùn (87,9%), nhöng theo Phoøng Thöông maïi vaø Coâng nghieäp Vieät Nam, caùc doanh nghieäp naøy chæ chieám khoaûng 20% toång nguoàn voán kinh doanh cuûa taát caû caùc doanh nghieäp. Voán luoân laø vaán ñeà lôùn cuûa caùc DNNV ôû nöôùc ta, coù ñeán 55% soá doanh nghieäp thieáu voán so vôùi nhu caàu thöïc teá. y Veà coâng ngheä vaø thieát bò cuûa caùc DNNV Hieän nay, trình ñoä coâng ngheä vaø thieát bò cuûa caùc DNNV ôû Vieät Nam nhìn chung raát thaáp. Taïi TP. Hoà Chí Minh - trung taâm coâng nghieäp lôùn nhaát caû nöôùc- coâng ngheä, thieát bò laïc haäu chieám tyû troïng leân ñeán 52%; coâng ngheä, thieát bò trung bình 38%; coâng ngheä, thieát bò hieän ñaïi chæ chieám 10%. Beân caïnh tình traïng laïc haäu veà coâng ngheä vaø thieát bò laø söï haïn cheá veà tyû leä ñoåi môùi trang thieát bò, chæ khoaûng 10% moãi naêm tính treân voán ñaàu tö (ôû caùc nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån bình quaân laø 15%). yVeà thò tröôøng
Söùc caïnh tranh cuûa caùc DNNV khoâng naèm ngoaøi tình traïng chung cuûa caùc doanh nghieäp trong phaïm vi caû nöôùc, neáu khoâng noùi laø coøn yeáu keùm hôn. Theo ñaùnh giaù cuûa Dieãn ñaøn Kinh teá theá giôùi, naêng löïc caïnh tranh cuûa haøng hoùa Vieät Nam naêm 1997 ñöùng haøng thöù 49/53 quoác gia, naêm 1998 ñöôïc caûi thieän leân 10 baäc, nhöng ñeán naêm 2001 thì thuït luøi ôû vò trí 62/75 quoác gia ñöôïc xeáp haïng. y Veà maët baèng kinh doanh Maët baèng cho saûn xuaát - kinh doanh cuûa caùc DNNV nhìn chung raát chaät heïp vaø chöa oån ñònh. Ñaát maø caùc DNNV ñang söû duïng hieän nay chuû yeáu laø cuûa chuû doanh nghieäp, thaäm chí duøng caû nhaø ôû ñeå laøm nôi saûn xuaát - kinh doanh. Soá löôïng caùc DNNV ñöôïc Nhaø nöôùc caáp ñaát hoaëc cho thueâ ñaát coøn chieám moät tyû leä chöa cao (theo ñieàu tra cuûa döï aùn US/VIE/95/004, naêm 1997 trong soá 452 döï aùn ñaàu tö môùi chæ coù 17 döï aùn thuoäc khu vöïc tö nhaân. Maëc duø nhöõng ñôn xin caáp quyeàn söû duïng ñaát hoaëc hôïp ñoàng thueâ ñaát cuûa caû 17 döï aùn naøy ñaõ ñöôïc ñeä trình, nhöng chæ coù moät döï aùn ñöôïc caáp ñaát). y Veà nguoàn nhaân löïc Nhìn chung, löïc löôïng lao ñoäng trong caû nöôùc tuy doài daøo nhöng chaát löôïng lao ñoäng thaáp, cô caáu caùc loaïi trình ñoä chöa hôïp lyù, cô caáu ngaønh ngheà phaân boå chöa caân xöùng. ÔÛ TP. Hoà Chí Minh coù ñeán 81,5% laø lao ñoäng khoâng coù chuyeân moân kyõ thuaät (lao ñoäng phoå thoâng), rieâng ôû ngoaïi thaønh tyû leä naøy (so vôùi lao ñoäng ñang laøm vieäc) leân tôùi 90,1%. Lao ñoäng coù trình ñoä ñaïi hoïc trôû leân chæ chieám 5,4%. 2.2. Thöïc traïng cô cheá hoã trôï taøi chính töø phía nhaø nöôùc ñoái vôùi doanh nghieäp nhoû vaø vöøa trong cô cheá thò tröôøng ôû Vieät Nam thôøi gian qua 2.2.1. Ngaân saùch Nhaø nöôùc 2.2.1.1. Thueá Töø naêm 1990 ñeán nay, Vieät nam ñaõ thieát laäp moät heä thoáng thueá veà cô baûn vaän haønh theo cô cheá thò tröôøng. Heä thoáng thueá ñoù ñaõ goùp phaàn ñaùng keå trong vieäc: - Huy ñoäng nguoàn thu toái ña cho NSNN. - Hoã trôï quaù trình chuyeån ñoåi kinh teá: töø cô cheá kinh teá keá hoaïch hoùa taäp trung sang cô cheá kinh teá thò tröôøng. - Hoã trôï cho kinh teá quoác doanh giöõ vò trí chuû ñaïo trong neàn kinh teá vaø thuùc ñaåy caùc thaønh phaàn kinh teá phaùt trieån.
Maëc duø heä thoáng coù quy ñònh moät soá öu ñaõi daønh cho nhieàu ñoái töôïng: caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi, moät soá nhaø ñaàu tö trong nöôùc, caùc nhaø xuaát khaåu, … nhöng vaãn chöa coù nhöõng qui ñònh öu ñaõi daønh rieâng cho DNNV nhaèm hoã trôï loaïi doanh nghieäp naøy phaùt trieån. 2.2.1.2. Chi ñaàu tö phaùt trieån Töø khi ñoåi môùi cho ñeán nay, chính saùch chi ñaàu tö phaùt trieån cuûa nhaø nöôùc taäp trung vaøo xaây döïng cô baûn, trong ñoù coù caùc coâng trình thuoäc cô sôû haï taàng vaät chaát raát quan troïng cuûa neàn kinh teá quoác daân: heä thoáng ñöôøng boä, thoâng tin lieân laïc, naâng caáp vaø phuïc hoài nhieàu saân bay, beán caûng, xaây döïng caùc coâng trình thuûy lôïi, thuûy ñieän … Khoâng theå phuû nhaän taùc duïng tích cöïc vaø thieát thöïc cuûa nhöõng coâng trình naøy trong vieäc taïo neân moät boä maët môùi veà cô sôû haï taàng cuûa Vieät Nam, noù giuùp caùc doanh nghieäp, coù theå tieát kieäm chi phí, naâng cao naêng suaát lao ñoäng, naâng cao chaát löôïng saûn phaåm, môû roäng thò tröôøng tieâu thuï haøng hoùa, cuõng nhö thò tröôøng cung öùng caùc yeáu toá ñaàu vaøo. Nhö vaäy, tuy khoâng coù nhöõng khoaûn ñaàu tö daønh rieâng hoã trôï cho DNNV, nhöng ñaàu tö xaây döïng cô baûn cuûa nhaø nöôùc ñaõ taïo neân nhöõng thuaän lôïi raát cô baûn cho söï phaùt trieån DNNV. 2.2.2. Tín duïng Nhaø nöôùc 2.2.2.1. Quyõ hoã trôï phaùt trieån Quyõ hoã trôï phaùt trieån ñöôïc thaønh laäp ñeå thöïc hieän chính saùch hoã trôï ñaàu tö phaùt trieån cuûa Nhaø nöôùc nhö tín duïng ñaàu tö phaùt trieån cuûa Nhaø nöôùc, tín duïng hoã trôï xuaát khaåu…vôùi muïc ñích hoã trôï caùc döï aùn ñaàu tö phaùt trieån cuûa caùc thaønh phaàn kinh teá thuoäc moät soá ngaønh, lónh vöïc, chöông trình kinh teá lôùn cuûa Nhaø nöôùc caàn khuyeán khích ñaàu tö. Caùc hình thöùc hoã trôï ñaàu tö : (1) Cho vay ñaàu tö Nhìn chung, vieäc cung caáp tín duïng treân toaøn Quyõ chuû yeáu taäp trung vaøo döï aùn nhoùm A (qui moâ döï aùn lôùn). Duø chöa coù soá lieäu chính thöùc treân caû nöôùc veà soá döï aùn cho vay ñoái vôùi DNNV, nhöng nhìn vaøo vieäc cung caáp tín duïng treân cho thaáy soá DNNV ñöôïc hoã trôï töø Quyõ hoã trôï phaùt trieån laø raát nhoû, chieám tyû troïng thaáp (coù theå thaáy qua soá lieäu cuï theå taïi Chi nhaùnh Quyõ hoã trôï phaùt trieån TPHCM, ñaây laø ñòa phöông coù soá DNNV taäp trung ñoâng nhaát caû nöôùc). Vieäc cung caáp tín duïng taïi Chi nhaùnh Quyõ hoã trôï phaùt trieån TP.HCM chuû yeáu taäp trung vaøo moät soá lónh vöïc nhö cô sôû
haï taàng, ñaùnh baét xa bôø, giaùo duïc ñaøo taïo, cheá bieán thuûy haûi saûn xuaát khaåu…. Nhö vaäy, phaàn cho vay ñoái vôùi DNNV trong toång soá voán tín duïng taïi Chi nhaùnh chieám tyû troïng khaù thaáp (khoaûng 11%). Qua tìm hieåu thöïc teá, vaán ñeà phaùt sinh laø coù söï phaân bieät trong thuû tuïc vay voán tín duïng cuûa Nhaø nöôùc. Theo quy ñònh cuûa Nghò Ñònh 43/1999/NÑ-CP, ñoái vôùi chuû ñaàu tö laø doanh nghieäp Nhaø nöôùc, khi vay voán tín duïng ñaàu tö hoaëc khi ñöôïc baûo laõnh tín duïng ñaàu tö thì ñöôïc duøng taøi saûn hình thaønh töø nguoàn voán vay ñeå ñaûm baûo tieàn vay hoaëc ñaûm baûo cho baûo laõnh. Ñieàu naøy gaây khoù khaên cho DNNV vì voán trong DNNV coøn eo heïp, neáu hoäi ñuû caùc ñieàu kieän treân vaø ñöôïc vay thì soá voán vay khoâng ñaùng laø bao so vôùi nhu caàu voán ñeå kinh doanh. (2) Hoã trôï laõi suaát sau ñaàu tö (3) Baûo laõnh tín duïng ñaàu tö 2.2.2.2. Quyõ hoã trôï xuaát khaåu Quyõ hoã trôï xuaát khaåu ñöôïc thaønh laäp theo Quyeát Ñònh soá 195/1999/QÑ-TTg ngaøy 27/09/1999 cuûa Thuû töôùng Chính phuû nhaèm thöïc hieän vieäc hoã trôï veà taøi chính ñeå khuyeán khích caùc doanh nghieäp phaùt trieån kinh doanh xuaát khaåu (chuû yeáu laø haøng noâng saûn), tìm kieám vaø môû roäng thò tröôøng, taêng söùc caïnh tranh cuûa haøng hoùa xuaát khaåu. Vieäc hoã trôï taøi chính töø Quyõ hoã trôï xuaát khaåu khoâng phaân bieät thaønh phaàn kinh teá cuõng nhö qui moâ doanh nghieäp. 2.2.2.3. Quyõ ñaàu tö phaùt trieån ñòa phöông Hieän nay, ôû Vieät Nam coù 6 ñòa phöông coù Quyõ ñaàu tö phaùt trieån ñòa phöông laø TP.HCM, Bình Döông, Ñoàng Nai, Ñoàng Thaùp, Bình Ñònh vaø Haûi phoøng. Quyõ naøy laø moät toå chöùc taøi chính nhaø nöôùc coù tö caùch phaùp nhaân ñöôïc thaønh laäp nhaèm huy ñoäng voán ñeå thöïc hieän ñaàu tö tröïc tieáp vaø giaùn tieáp phaùt trieån cô sôû haï taàng kinh teá-xaõ hoäi, caùc döï aùn phaùt trieån kinh teá ñòa phöông, cung caáp caùc dòch vuï tö vaán ñaàu tö vaø tham gia thò tröôøng voán. Nhö vaäy, ñoái töôïng cho vay cuûa Quyõ ñaàu tö phaùt trieån ñòa phöông khoâng phaân bieät thaønh phaàn kinh teá cuõng nhö qui moâ doanh nghieäp. Neáu DNNV naøo coù döï aùn naèm trong danh muïc döï aùn ñaàu tö theo quyeát ñònh cuûa UÛy ban nhaân daân ñòa phöông thì seõ ñöôïc thaåm ñònh vaø cho vay. Tuy nhieân, do nguoàn Quyõ naøy taïi caùc ñòa phöông khoâng lôùn vì ñöôïc hình thaønh töø ngaân saùch ñòa phöông vaø danh muïc ñaàu tö chuû yeáu laø phaùt trieån cô sôû haï taàng kinh teá- xaõ hoäi neân vieäc hoã trôï taøi chính cho caùc DNNV töø Quyõ naøy haàu nhö khoâng ñaùng keå.
2.2.3. Tín duïng ngaân haøng ÔÛ nöôùc ta vôùi xuaát phaùt ñieåm laø moät neàn kinh teá keùm phaùt trieån, saûn xuaát nhoû phoå bieán neân caùc doanh nghieäp coù quy moâ vöøa vaø nhoû chieám moät tyû troïng ñaùng keå trong caùc loaïi hình doanh nghieäp vaø ñang trôû thaønh moät löïc löôïng kinh teá quan troïng. Baét nguoàn töø yù nghóa quan troïng ñoù, trong thôøi gian qua ngaønh ngaân haøng cuõng ñaõ töøng böôùc phaùt huy vai troø hoã trôï cho khu vöïc DNNV qua nhöõng chính saùch nhö xoùa boû söï phaân bieät laõi suaát giöõa caùc thaønh phaàn kinh teá, naâng cao daàn doanh soá cho vay. Theo baùo caùo cuûa Vuï nghieân cöùu kinh teá NHNN veà : “Chính saùch vaø chöông trình hoã trôï vôùi tín duïng cho DNNV phaùt trieån” thì hieän nay nguoàn voán tín duïng töø caùc Ngaân Haøng Thöông Maïi Quoác Doanh hoã trôï cho neàn kinh teá haèng naêm taêng bình quaân 25% - 30% trong ñoù neáu xeùt veà tæ leä % cô caáu cung öùng tín duïng thì : • Tín duïng vôùi DNNV chieám 57% (töông ñöông khoaûng 40.000 tæ ñoàng). • Tín duïng ñoái vôùi hoä saûn xuaát chieám 18%. • Tín duïng vôùi toång coâng ty chieám 25%. Ngoaøi vieäc ñaùp öùng voán tín duïng theo nhu caàu bình thöôøng, heä thoáng NHTMQD ñaõ coù nhöõng chöông trình hoã trôï cuï theå cho DNNV trong nhöõng naêm 1990 nhö sau : • Chöông trình hoã trôï voán taïo coâng aên vieäc laøm ñoâ thò do Ngaân Haøng Coâng Thöông Vieät Nam trieån khai. • Chöông trình hoã trôï ngöôøi hoài höông laäp toå hôïp, doanh nghieäp nhoû (töø 1991- 1997 ñaõ cho vay 21.672 moùn vôùi toång soá tieàn cho vay laø 22 trieäu USD). • Chöông trình cho vay phaùt trieån laøng ngheà truyeàn thoáng. • Chöông trình cho vay phaùt trieån kinh teá bieån (chuû yeáu DNNV hoaït ñoäng trong caùc lónh vöïc : thuûy saûn, dòch vuï, du lòch bieån, goùp phaàn taïo ra coâng aên vieäc laøm cho 8,5 trieäu lao ñoäng trong 10 naêm qua). • Cho vay ñoái vôùi coâng ngheä, caûi tieán kyõ thuaät ñoái vôùi doanh nghieäp Nhaø Nöôùc loaïi vöøa vaø nhoû do ngaân haøng ñaàu tö vaø phaùt trieån Vieät Nam thöïc hieän. Böôùc vaøo nhöõng naêm 2000 tröôùc nhöõng nhu caàu böùc xuùc veà nguoàn voán cuûa caùc DNNV noùi chung vaø cuûa khu vöïc kinh
teá tö nhaân taïi Vieät Nam noùi rieâng ngaønh ngaân haøng coù haøng loaït nhöõng chöông trình hoã trôï xuùc tieán nhö :  Trong thaùng 04 – 2002 Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam ñaõ quyeát ñònh daønh 500 tæ ñoàng thaønh laäp Quyõ cho vay ñoái vôùi DNNV.  Caùc chöông trình hoã trôï DNNV coøn ñöôïc ñeán töø caùc Hieäp ñònh vay voán, töø söï quan taâm cuûa caùc toå chöùc quoác teá vaø keå caû caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi. 2.2.4. Thò tröôøng voán Trung taâm giao dòch chöùng khoaùn TP.HCM ñaõ ñöôïc thaønh laäp vaø chính thöùc hoaït ñoäng töø thaùng 7/2000 ñaõ môû ra moät keânh huy ñoäng voán trung vaø daøi haïn môùi, ñaùnh daáu moät böôùc quan troïng trong quaù trình xaây döïng vaø phaùt trieån thò tröôøng taøi chính, phuø hôïp vôùi quaù trình ñoåi môùi neàn kinh teá vaø xu theá hoäi nhaäp quoác teá cuûa Vieät Nam. Söï hoaït ñoäng cuûa trung taâm naøy ñaõ thu huùt ñöôïc söï quan taâm cuûa ñoâng ñaûo coâng chuùng ñaàu tö trong nöôùc. Theo Uyû ban chöùng khoaùn Nhaø nöôùc, ñeán cuoái thaùng 7/2002, coù 19 coâng ty coå phaàn vôùi toång voán ñieàu leä 1.016 tyû VND ñöôïc caáp giaáy pheùp phaùt haønh vaø ñaêng kyù nieâm yeát coå phieáu treân Trung taâm giao dòch chöùng khoaùn TP.HCM. Toång giaù trò cuûa 101,6 trieäu coå phieáu nieâm yeát hieän nay ñaït khoaûng 4.000 tyû VND vaø baèng 0,37% GDP. Rieâng ñoái vôùi caùc DNNV thì hoaøn toaøn bò loaïi khoûi “cuoäc chôi” treân Trung taâm giao dòch chöùng khoaùn TP.HCM vì khoâng ñaùp öùng ñöôïc caùc tieâu chuaån nieâm yeát, ñaëc bieät laø tieâu chuaån veà voán (theo quy ñònh cuûa Nghò ñònh 48-1998/NÑ-CP veà chöùng khoaùn vaø thò tröôøng chöùng khoaùn, moät trong nhöõng ñieàu kieän ñeå moät doanh nghieäp coù theå nieâm yeát coå phieáu, traùi phieáu cuûa mình treân Trung taâm giao dòch chöùng khoaùn TP.HCM laø voán ñieàu leä phaûi töø 10 tyû VND trôû leân). Nhö vaäy, vieäc hoã trôï cho caùc DNNV qua hoaït ñoäng cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn hieän nay chæ ñöôïc thöïc hieän qua thò tröôøng chöùng khoaùn khoâng chính thöùc - naèm ngoaøi taàm kieåm soaùt cuûa Nhaø nöôùc. 2.3.Thöïc traïng hoã trôï qua caùc chính saùch vó moâ khaùc ñoái vôùi caùc DNNV trong neàn kinh teá thò tröôøng ôû Vieät Nam 2.3.1. Chính saùch thöông maïi Chính saùch thöông maïi cuûa Vieät Nam ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng tieán boä ñaùng keå trong suoát 14 naêm qua (keå töø 1987). Thò tröôøng trong nöôùc ñöôïc khôi thoâng, löu thoâng haøng hoùa ñöôïc môû roäng vôùi nöôùc ngoaøi. Moät böôùc tieán lôùn trong quaù trình
töï do hoùa thöông maïi maø Vieät Nam ñaõ taïo ra cho caùc doanh nghieäp, trong ñoù coù DNNV, ñoù laø khu vöïc kinh teá tö nhaân theo quy ñònh cuûa phaùp luaät ñöôïc quyeàn xuaát khaåu taát caû caùc loaïi haøng hoùa, khoâng phuï thuoäc ngaønh ngheà, ngaønh haøng ghi trong giaáy chöùng nhaän ñaêng kyù kinh doanh, tröø haøng hoùa thuoäc danh muïc caám xuaát khaåu; vaø ñöôïc tham gia vaøo caùc hoaït ñoäng nhaäp khaåu trong phaïm vi giaáy pheùp ñaêng kyù kinh doanh. 2.3.2. Chính saùch ñaát ñai Vieäc caûi caùch chính saùch ñaát ñai coù aûnh höôûng quan troïng ñoái vôùi phaùt trieån kinh teá. Luaät ñaát ñai naêm 1993, gaàn ñaây ñaõ ñöôïc söûa ñoåi, ñaõ taïo cô sôû cho vieäc caáp quyeàn söû duïng ñaát daøi haïn. Caùc caù nhaân vaø caùc toå chöùc coù quyeàn hôïp phaùp veà söû duïng ñaát ñai. Tuy nhieân, vaán ñeà lieân quan ñeán ñaát ñai vaãn ñang laø nhöõng thaùch thöùc lôùn ñoái vôùi caùc doanh nghieäp, ñaëc bieät laø DNNV. Thöù nhaát, raát khoù coù theå coù ñöôïc ñaát duøng cho caùc muïc ñích ñaàu tö. Thöù hai, heä thoáng xeùt duyeät cuûa Chính phuû ñoái vôùi vieäc thöïc hieän caùc quyeàn söû duïng ñaát laø phöùc taïp vaø raéc roái. 2.3.3. Chính saùch coâng ngheä vaø ñaøo taïo Nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa nguoàn nhaân löïc vaø trình ñoä coâng ngheä ñoái vôùi söï phaùt trieån kinh teá, Ñaûng vaø nhaø nöôùc ta ñaõ quan taâm ñaëc bieät ñeán chính saùch coâng ngheä vaø ñaøo taïo. Tuy nhieân, vieäc tieáp caän vôùi coâng ngheä hieän ñaïi cuûa caùc doanh nghieäp vaø ngöôøi lao ñoäng Vieät nam vaãn coøn moät soá haïn cheá: Thöù nhaát, do nguoàn taøi chính haïn heïp neân kinh phí daønh cho giaùo duïc ñaøo taïo noùi chung vaø ñaøo taïo höôùng nghieäp noùi rieâng ôû Vieät nam coøn töông ñoái thaáp hôn caùc nöôùc trong khu vöïc. Thöù hai, voán töï coù cuûa caùc DNNV haïn cheá, laïi ít ñöôïc tieáp caän moät caùch ñuùng möùc vôùi thò tröôøng voán trong ngoaøi nöôùc cuõng nhö caùc khoaûn tín duïng trung vaø daøi haïn ñeå ñaàu tö mua saém thieát bò, coâng ngheä môùi. Thöù ba, chính saùch vaø phaùp luaät hieän haønh cuûa Vieät nam coøn coù nhöõng trôû ngaïi nhaát ñònh ñoái vôùi vieäc chuyeån giao coâng ngheä: 2.4. Nhöõng öu ñieåm vaø haïn cheá cuûa cô cheá hoã trôï taøi chính töø phía Nhaø nöôùc ñoái vôùi DNNV trong cô cheá thò tröôøng ôû Vieät Nam thôøi gian qua
2.4.1. Nhöõng öu ñieåm 2.4.1.1. Ngaân saùch nhaø nöôùc 2.4.1.1.1. Thueá Cuøng vôùi vieäc ñoåi môùi cô cheá quaûn lyù taøi chính, Nhaø nöôùc ñaõ tieán haønh caûi caùch trieät ñeå chính saùch thueá. Vôùi muïc tieâu cô baûn laø thay theá chính saùch thueá cuûa cô cheá keá hoaïch hoùa taäp trung baèng moät chính saùch thueá cuûa cô cheá thò tröôøng, neân noäi dung caûi caùch chính saùch thueá ñöôïc thöïc hieän moät caùch saâu roäng, khoâng chæ döøng laïi ôû choã thay ñoåi toaøn boä heä thoáng cô caáu thueá, thueá suaát maø coøn caû cô cheá haønh thu. Chính saùch thueá ñoù ñaõ coù nhöõng öu ñieåm nhaát ñònh trong vieäc khuyeán khích caùc DNNV phaùt trieån, cuï theå: Möùc thueá suaát cuûa moät soá loaïi thueá cô baûn (thueá GTGT, TNDN) ñaõ coù söï giaûm daàn, theå hieän chính saùch khoan söùc daân cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc trong phaân phoái thu nhaäp. Thieát laäp moät heä thoáng thueá öu ñaõi haáp daãn cho caùc doanh nghieäp: + Mieãn giaûm thueá ñoái vôùi caùc doanh nghieäp coù döï aùn ñaàu tö vaøo nhöõng vuøng coù ñieàu kieän kinh teá – xaõ hoäi khoù khaên: + Mieãn giaûm thueá ñoái vôùi doanh nghieäp saûn xuaát haøng xuaát khaåu: + Mieãn thueá nhaäp khaåu ñoái vôùi nhöõng coâng ngheä maùy moùc thieát bò maø trong nöôùc chöa saûn ñöôïc. - Tính phaùp lyù cuûa thueá ngaøy ñöôïc naâng cao. Caùc bieän phaùp haønh thu thueá ñöôïc thöïc hieän theo höôùng taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho söï phaùt trieån kinh doanh, choáng thaát thu thueá, choáng gian laän thöông maïi. 2.4.1.1.2. Chi ngaân saùch Nhaø nöôùc Thôøi gian qua, chi ngaân saùch ñaõ coù nhieàu chuyeån bieán tích cöïc trong vieäc hoã trôï cho söï phaùt trieån caùc doanh nghieäp noùi chung vaø DNNV noùi rieâng, cuï theå: Hoã trôï vaø taïo ñieàu kieän thuaän lôïi veà keát caáu haï taàng cho caùc doanh nghieäp. + Xaây döïng caùc khu coâng nghieäp vôùi quy moâ nhoû vaø vöøa ôû caùc ñòa baøn coù ñieàu kieän kinh teá – xaõ hoäi khoù khaên, ñòa baøn coù ñieàu kieän kinh teá – xaõ hoäi ñaëc bieät khoù khaên ñeå caùc doanh nghieäp söû duïng maët baèng saûn xuaát kinh doanh vôùi caùc ñieàu kieän öu ñaõi.
+ Xaây döïng caùc coâng trình haï taàng ngoaøi haøng raøo khu coâng nghieäp, khu cheá xuaát ñeå taïo thuaän lôïi cho hoaït ñoäng ñaàu tö, hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh Hoã trôï voán cho Quyõ hoã trôï phaùt trieån, Quyõ tín duïng xuaát khaåu, Quyõ baûo laõnh DNNV. Thoâng qua caùc ñònh cheá naøy, nhaø nöôùc thöïc hieän hoã trôï taøi chính cho caùc doanh nghieäp döôùi caùc hình thöùc: cho vay ñaàu tö vôùi laõi suaát öu ñaõi; hoã trôï laõi suaát sau ñaàu tö; baûo laõnh tín duïng ñaàu tö. - Thaønh laäp vaø phaùt trieån Quyõ hoã trôï phaùt trieån khoa hoïc vaø coâng ngheä nhaèm hoã trôï cho caùc doanh nghieäp vay vôùi caùc ñaàu kieän thuaän lôïi, laõi suaát öu ñaõi ñeå nghieân cöùu, aùp duïng tieán boä kyõ thuaät, coâng ngheä, chuyeån giao coâng ngheä, ñoåi môùi coâng ngheä. - Thoâng qua caùc DNNN vaø caùc TCTD cuûa Nhaø nöôùc, Nhaø nöôùc hoã trôï voán cho caùc cô sôû saûn xuaát kinh doanh thuoäc caùc thaønh phaàn kinh teá ñoùng treân ñòa baøn coù ñieàu kieän kinh teá khoù khaên, treân ñòa baøn coù ñieàu kieän kinh teá xaõ hoäi ñaëc bieät khoù khaên. 2.4.1.2. Tín duïng nhaø nöôùc Töø naêm 90 ñeán nay beân caïnh vieäc ñoåi môùi chính saùch vaø cô cheá quaûn lyù NSNN, Nhaø nöôùc ñaõ thieát laäp heä thoáng caùc quyõ hoã trôï taøi chính. Trong ñieàu kieän nguoàn voán NSNN daønh cho ñaàu tö coøn coù haïn, vôùi söï ra ñôøi cuûa caùc quyõ hoã trôï taøi chính ñaõ taïo cho Nhaø nöôùc coù ñöôïc moät coâng cuï taøi chính linh hoaït, meàn deûo ñeå huy ñoäng toái ña caùc nguoàn voán cuûa xaõ hoäi, taïo neân thò tröôøng tín duïng hoã trôï cuûa Nhaø nöôùc cho söï ñaàu tö phaùt trieån cuûa caùc thaønh phaàn kinh teá. Cô cheá hoã trôï cuûa tín duïng nhaø nöôùc raát ña daïng, bao goàm hoã trôï veà tín duïng, laõi suaát, baûo laõnh vay nôï. Ñoái töôïng hoã trôï cuûa tín duïng ñaõ ñöôïc môû roäng cho caùc thaønh phaàn kinh teá, khoâng phaân bieät quy moâ kinh doanh. Ñieàu kieän öu ñaõi ñaõ coù söï thoâng thoùang, taïo ñieàu thuaän lôïi cho caùc doanh nghieäp deã daøng tieáp caän trong vieäc huy ñoäng voán, ñaëc bieät laø DNNV. 2.4.1.3. Tín duïng ngaân haøng - Naâng cao khaû naêng huy ñoäng voán: Chuyeån ñoåi sang cô cheá thò tröôøng, heä thoáng tín duïng ngaân haøng ñaõ khoâng ngöøng lôùn maïnh veà soá löôïng vaø chaát löôïng, caùc hình thöùc huy ñoäng voán cuõng ngaøy caøng ñöôïc ña daïng hoùa. Keát hôïp vôùi chính saùch laõi suaát döông, linh hoaït theo cô cheá thò tröôøng neân löôïng voán tieát kieäm nhaøn roãi cuûa xaõ hoäi ñöôïc huy ñoäng vaøo
heä thoáng tín duïng ngaân haøng ngaøy caøng taêng leân veà quy moâ vaø tyû troïng. - Thay ñoåi cô caáu tín duïng phuø hôïp xu höôùng phaùt trieån neàn kinh teá ña thaønh phaàn: Treân cô sôû ñoù, nguoàn voán tín duïng maø heä thoáng ngaân haøng cung öùng cho söï ñaàu tö phaùt trieån cuûa caùc doanh nghieäp khoâng ngöøng taêng. Cô caáu tín duïng thay ñoåi theo höôùng phuïc vuï söï phaùt trieån kinh teá ña thaønh phaàn (naêm 1991 tyû troïng cho vay caùc DNNN chieám 90% toång soá dö nôï cuûa caùc NHTM thì ñeán naêm 2000 chæ coøn 48%, trong khi tyû troïng cho vay khu vöïc ngoaøi doanh taêng töø 10% naêm 1991 leân 52% naêm 2000). 2.4.1.4. Thò tröôøng voán Töø khi chuyeån ñoåi sang cô cheá thò tröôøng, nhu caàu voán cho ñaàu tö phaùt trieån neàn kinh teá ngaøy moät gia taêng, trong boái caûnh ñoù ñaõ daãn tôùi söï hình thaønh vaø phaùt trieån thò tröôøng taøi chính cuûa Vieät Nam, bao goàm thò tröôøng voán ngaén haïn vaø thò tröôøng voán daøi haïn. Coù theå noùi trong thôøi gian qua thò tröôøng voán cuûa Vieät Nam chuû yeáu phaûn aûnh hoaït ñoäng tín duïng qua ngaân haøng. Ñieàu naøy bieåu hieän khaù roõ trong cô caáu voán cuûa caùc doanh nghieäp, nhieàu doanh nghieäp coù ñeán 60% - 70% voán hoaït ñoäng döïa vaøo tín duïng ngaân haøng. Maëc duø coù ñoùng goùp quan troïng trong huy ñoäng voán cho ñaàu tö phaùt trieån trong thôøi gian qua, tuy nhieân vôùi nhu caàu voán ñaàu tö ngaøy caøng taêng cuûa neàn kinh teá taát yeáu seõ taïo neân aùp löïc cho hoaït ñoäng cuûa caùc NHTM. Maët khaùc, hieän nay hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng baét ñaàu gaëp nhöõng beá taéc töø ñaàu ra cuõng nhö tình hình nôï quaù haïn khaù cao. Do ñoù, söï ra ñôøi TTCK laø moät trong nhöõng giaûi phaùp tích cöïc ñeå giaûm bôùt gaùnh naëng huy ñoäng voán cho heä thoáng NHTM trong thôøi gian tôùi. Cuøng vôùi söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa thò tröôøng voán, hieän taïi neàn kinh teá Vieät Nam ñaõ xuaát hieän caùc coâng ty coå phaàn vôùi nhieàu quy moâ khaùc nhau vaø caùc coâng cuï huy ñoäng voán trung daøi haïn cuûa noù nhö: coå phieáu; traùi phieáu… Böôùc ñaàu caùc coâng cuï naøy ñaõ taïo ñieàu kieän cho caùc coâng ty, doanh nghieäp, ñaëc bieät DNNV huy ñoäng nguoàn voán ñaàu tö daøi haïn, phuïc vuï cho ñaàu tö môû roäng saûn xuaát kinh doanh. 2.4.2. Nhöõng nhöôïc ñieåm 2.4.2.1. Ngaân saùch nhaø nöôùc 2.4.2.1.1. Thueá - Heä thoáng thueá vaãn coøn phöùc taïp vaø thieáu minh baïch, cuï theå :
+ Phaân bieät ñoái xöû giöõa caùc ñoái töôïng noäp thueá. • Phaân bieät ñoái xöû giöõa caùc doanh nghieäp trong vaø ngoaøi nöôùc. • Thueá thu nhaäp caù nhaân coù phaân bieät ñoái xöû giöõa coâng daân Vieät Nam vaø coâng daân nöôùc ngoaøi. - Phöùc taïp veà thueá suaát : Thueá giaù trò gia taêng coù quaù nhieàu thueá suaát, ñoù laø chöa keå tyû leä khaáu tröø khoáng ñaàu vaøo, ñaõ khieán cho vieäc tính toaùn khaáu tröø thueá raát khoù khaên. Thueá nhaäp khaåu vôùi heä thoáng ña thueá suaát ñaõ taïo ra nhieàu keõ hôû cho gian laän thöông maïi gaây thaát thu cho NSNN. Thueá xuaát khaåu coøn khaù cao aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán vieäc ñaåy maïnh hoaït ñoäng xuaát khaåu thu ngoaïi teä. - Thueá TNDN, thueá thu nhaäp caù nhaân coøn khaù cao so caùc nöôùc trong khu vöïc, gaây aûnh khoâng nhoû ñeán quaù trình tích tuï voán cuûa khu vöïc doanh nghieäp vaø daân cö, cuõng nhö chính saùch thu huùt voán ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc . 2.4.2.1.2. Chi ngaân saùch Nhaø nöôùc - Chi hoã trôï taøi chính cuûa ngaân saùch Nhaø nöôùc cho caùc DNNN coøn thieáu minh baïch, keùm hieäu quaû. Chi boå sung voán vaø hoã trôï cho caùc DNNN taêng nhanh, naêm 1999: 700 tyû ñoàng ( taêng gaáp hôn 3 laàn so vôùi döï toaùn) naêm 2000: 1.080 tyû ñoàng ( taêng gaáp hôn 5 laàn so vôùi döï toaùn). Trong khi ñoù, theo baùo caùo cuûa Boä Taøi chính trong soá hôn 6000 DNNN, chæ coù 40% DNNN hoaït ñoäng coù laõi, coøn laïi 60% thua loã; DNNN noäp cho NSNN khoaûng 23.000 tyû ñoàng, nhöng laïi nôï ngaân saùch hôn 24.000 tyû, tính ñeán cuoái naêm toång soá nôï chieám ñeán 33% GDP. - Chi NSNN chöa taïo ñaø vaø theá vöõng chaéc cho söï thuùc ñaåy caùc doanh nghieäp taêng cöôøng tích tuï vaø taäp trung voán ñeå ñaàu tö phaùt trieån. + Chi cho lónh vöïc giao thoâng chöa ñeán 10% toång chi trong giai ñoaïn 1991-1999. Theo ñaùnh giaù cuûa nhieàu chuyeân gia kinh teá, vôùi tình hình naøy khaû naêng ñaûm baûo voán cuûa ngaân saùch chæ ñaùp öùng vaøo khoaûng 30 - 40% nhu caàu kinh phí phaùt trieån giao thoâng. Do ñoù, heä thoáng giao thoâng ñang ôû trong tình traïng xuoáng caáp traàm troïng, aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán söï ñaàu tö phaùt trieån cuûa caùc doanh nghieäp. + Chi NSNN cho khoa hoïc vaø coâng ngheä trong GDP chöa ñuû taàm, coøn quaù thaáp so vôùi nhu caàu, haøng naêm chæ vaøo khoaûng 1% toång chi ngaân saùch, töông ñöông 0,2% GDP. Vôùi tình traïng ñaàu tö döôùi möùc tôùi haïn, neân thöïc teá löïc löôïng khoa hoïc vaø coâng ngheä khoâng theå hieän ñöôïc söùc maïnh laø vai troø then
choát trong vieäc hoã trôï söï phaùt trieån kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp. 2.4.2.2. Tín duïng Nhaø nöôùc - Chính saùch vaø cô cheá quaûn lyù caùc quyõ hoã trôï taøi chính Nhaø nöôùc coøn yeáu keùm. Ñ aàu moái quaûn lyù caùc quyõ thì mang tính phaân taùn, coù nhieàu toå chöùc tham gia thöïc hieän. Ñieàu naøy daãn ñeán tình traïng Nhaø nöôùc khoâng theå ñieàu phoái linh hoaït caùc nguoàn löïc taøi chính vaø muïc tieâu hoaït ñoäng giöõa caùc quyõ, nhieàu quyõ hoaït ñoäng yeáu keùm, gaây thaát thoùat, laõng phí, sai muïc ñích. - Caùc quyõ coøn toû ra thieáu naêng ñoäng trong vieäc huy ñoäng voán, neân tieàm naêng taøi chính khaù moûng, laøm cho chính saùch hoã trôï cuûa Nhaø nöôùc khoâng ñaùp öùng thoûa ñaùng nhu caàu ñaàu tö cuûa caùc doanh nghieäp. - ÔÛ goùc ñoä ñòa phöông, vieäc söû duïng loaïi hình quyõ hoã trôï taøi chính ñeå huy ñoäng caùc nguoàn taøi chính phuïc vuï cho söï ñaàu tö phaùt trieån cuûa caùc doanh nghieäp ñòa phöông vaãn coøn nhieàu haïn cheá. Cho ñeán nay, Nhaø nöôùc môùi thöïc hieän thí ñieåm ôû saùu ñòa phöông veà vieäc thaønh laäp quyõ ñaàu tö phaùt trieån vôùi soá voán hoaït ñoäng khaù khieâm toán vaø hoaït ñoäng coøn khaù ñôn ñieäu. 2.4.2.3. Tín duïng ngaân haøng - Ñieàu kieän thuû tuïc vay voán tín duïng laø moät trong nhöõng raøo caûn ñeå doanh nghieäp tieáp caän vôùi ngaân haøng. Vaán ñeà phaân bieät ñoái xöû caùc thaønh phaàn kinh teá vaãn toàn taïi trong hoaït ñoäng ngaân haøng. - Caùc ngaân haøng thöông maïi chöa thaät söï noã löïc trong giao tieáp vôùi khaùch haøng noùi chung vaø ñoái vôùi DNNV noùi rieâng. Do ñoù, khaû naêng ñaùp öùng nhu caàu voán tín duïng trung vaø daøi haïn cuûa ngaân haøng coøn haïn cheá. 2.4.2.4. Thò tröôøng voán Theo Nghò ñònh 48-1998/NÑ-CP veà chöùng khoaùn vaø thò tröôøng chöùng khoaùn, moät trong nhöõng ñieàu kieän ñeå moät doanh nghieäp coù theå nieâm yeát coå phieáu, traùi phieáu cuûa mình treân trung taâm giao dòch chöùng khoaùn TP.HCM laø voán ñieàu leä phaûi töø 10 tyû ñoàng trôû leân. Vôùi ñieàu kieän quy ñònh nhö vaäy, thì caùc DNNV hoaøn toaøn khoâng theå tieáp caän thò tröôøng chöùng khoaùn ñeå huy ñoäng voán. Nhö vaäy, vieäc hoã trôï cho caùc DNNV qua hoaït ñoäng cuûa thò tröôøng voán chæ coù theå thöïc hieän ñöôïc thoâng qua hoaït ñoäng cuûa thò tröôøng OTC. Theá nhöng thò tröôøng naøy chöa ñöôïc Nhaø nöôùc chính thöùc thaønh laäp. Theo khaûo saùt cuûa chuùng toâi, hieän nay haàu heát coå phieáu cuûa caùc coâng ty
coå phaàn nhoû vaø vöøa chuû yeáu giao dòch töï phaùt treân thò tröôøng töï do, khoâng coù cô cheá kieåm soaùt. Vì vaäy, deã xaåy ra caùc tröôøng hôïp ruûi ro cho nhaø ñaàu tö nhö : cung caáp thoâng tin sai leäch, thoåi phoàng giaù trò coâng ty ñeå naâng giaù, tö vaán nhöng khoâng coù traùch nhieäm…Nhöõng ñieàu naøy laøm nhieãu quyeát ñònh cuûa ngöôøi ñaàu tö. Keát quaû laø thò tröôøng khoâng oån ñònh, ñeán löôït caùc DNNV bò aûnh höôûng. III. NHÖÕNG GIAÛI PHAÙP HOAØN THIEÄN CÔ CHEÁ HOÃ TRÔÏ TAØI CHÍNH TÖØ PHÍA NHAØ NÖÔÙC ÑOÁI VÔÙI DNNV ÔÛ VIEÄT NAM TRONG BOÁI CAÛNH HOÄI NHAÄP QUOÁC TEÁ 3.1. Ñònh höôùng phaùt trieån cuûa caùc DNNV trong boái caûnh hoäi nhaäp quoác teá Xuaát phaùt töø boái caûnh quoác teá vaø tình hình hieän taïi cuûa Vieät Nam, ñeà taøi neâu ra moät soá yù kieán veà quan ñieåm vaø ñònh höôùng phaùt trieån DNNV ôû Vieät Nam nhö sau: Moät laø, hoã trôï phaùt trieån DNNV laø moät nhieäm vuï quan troïng trong chieán löôïc phaùt trieån kinh teá –xaõ hoäi ôû nöôùc ta. Hai laø, DNNV caàn ñöôïc öu tieân phaùt trieån trong moät soá ngaønh, lónh vöïc coù löïa choïn. Ba laø, öu tieân phaùt trieån DNNV ôû noâng thoân, caû trong coâng nghieäp , thöông maïi vaø dòch vuï; coi coâng nghieäp vöøa vaø nhoû laø boä phaän quan troïng nhaát cuûa chieán löôïc coâng nghieäp hoùa- hieän ñaïi hoùa noâng nghieäp vaø noâng thoân. Boán laø, phaùt trieån DNNV trong moái lieân keát chaët cheõ vôùi caùc doanh nghieäp lôùn ñeå hình thaønh caùc taäp ñoaøn kinh teá maïnh, naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa kinh teá noäi ñòa ñoái vôùi nöôùc ngoaøi. Naêm laø, Nhaø nöôùc caàn toå chöùc caùc khu coâng nghieäp taäp trung daønh rieâng cho caùc DNNV ôû moät soá ñòa baøn troïng ñieåm, moät soá thaønh phoá. 3.2. Caùc giaûi phaùp hoaøn thieän cô cheá hoã trôï taøi chính töø phía nhaø nöôùc ñoái vôùi DNNV ôû Vieät Nam ñeán naêm 2010 trong boái caïnh hoäi nhaäp quoác teá 3.2.1. Ngaân saùch nhaø nöôùc 3.2.1.1. Thueá  Quan ñieåm ñieàu chænh chính saùch thueá - Phaûi duy trì vaø tieáp tuïc phaùt huy nhöõng thaønh quaû to lôùn vaø raát cô baûn cuûa coâng cuoäc caûi caùch thueá Vieät Nam hôn 10 naêm qua: ñöôïc aùp duïng thoáng nhaát ñoái vôùi moïi thaønh phaàn
kinh teá, taïo neân nguoàn thu lôùn cho NSNN (treân 90%), tính phaùp lyù cuûa thueá ñöôïc caûi thieän ñaùng keå so vôùi tröôùc caûi caùch,… - Khoâng vì phaûi öu ñaõi cho ñoái töôïng naøy hay ñoái töôïng khaùc maø laøm cho heä thoáng thueá noùi chung, töøng saéc thueá noùi rieâng trôû neân quaù phöùc taïp. - Öu ñaõi thueá cho DNNV nhöng khoâng kieàm haõm söï phaùt trieån cuûa caùc doanh nghieäp lôùn, khoâng laøm naûn loøng nhöõng nhaø ñaàu tö muoán ñaàu tö xaây döïng doanh nghieäp lôùn, hay nhöõng taäp ñoaøn kinh teá huøng maïnh.  Moät soá giaûi phaùp Ngoaøi vieäc ñöôïc höôûng nhöõng öu ñaõi thueá TNDN (mieãn, giaûm thueá) daønh cho moïi doanh nghieäp trong moät soá tröôøng hôïp nhö: DN môùi thaønh laäp, DN ñaàu tö môû roäng SXKD, DN ñaàu tö caûi tieán kyõ thuaät, DN xuaát khaåu haøng hoùa,… nhaø nöôùc caàn thöïc hieän moät soá öu ñaõi nöõa veà thueá TNDN cho DNNV nhö sau: Chi phí hôïp lyù ñoái vôùi quaûng caùo, tieáp thò, khuyeán maõi, giao dòch ñoái ngoaïi, tieáp taân khaùnh tieát…cuûa DNNV (trong ñeà taøi naøy ñöôïc taïm goïi ngaén goïn laø chi phí quaûng caùo - CPQC). Chi phí hôïp lyù naøy hieän nay bò khoáng cheá veà soá löôïng theo moät tæ leä nhaát ñònh so vôùi caùc chi phí hôïp lyù khaùc vaø so vôùi toång chi phí hôïp lyù. Trong khi, caùc DNNV, do qui moâ nhoû neân thöôøng coù doanh thu nhoû, toång chi phí hôïp lyù nhoû, vaø nhö vaäy CPQC hôïp lyù cuõng nhoû töông öùng. Ñieàu naøy gaây trôû ngaïi cho caùc DNNV trong böôùc ñaàu xaâm nhaäp thò tröôøng baèng con ñöôøng quaûng caùo. Do vaäy, chuùng toâi cho raèng chi phí naøy khoâng chæ ñöôïc khoáng cheá möùc hôïp lyù toái ña theo tæ leä nhö hieän nay maø coøn neân xem xeùt CPQC hôïp lyù cuûa DNNV trong nhieàu naêm.. Caàn thöïc hieän giaûm thueá suaát thueá TNDN. Maët khaùc, khaû naêng noäp thueá, khaû naêng tích luõy, nhu caàu tích luõy, cuõng nhö khaû naêng söû duïng voán tích luõy cuûa caùc doanh nghieäp khoâng gioáng nhau. Ñeå taïo ñieàu kieän cho caùc DNNV hoaøn thaønh nghóa vuï thueá, vöøa coù theå ñaàu tö taùi saûn xuaát môû roäng, neân qui ñònh thueá TNDN vôùi thueá suaát luõy tieán töøng phaàn goàm 2 möùc: 25% vaø 32% tuøy theo thu nhaäp chòu thueá cuûa doanh nghieäp. Caàn ñôn giaûn hoùa vieäc mieãn, giaûm thueá TNDN. 3.2.1.2. Chi ñaàu tö phaùt trieån
Ñaàu tö naâng caáp, hoaøn thieän nhanh choùng cô sôû haï taàng kyõ thuaät cuûa neàn kinh teá quoác daân theo hình thöùc “cuoán chieáu”, ñöa coâng trình nhanh choùng vaøo söû duïng vaø nhaø nöôùc coù theå thu hoài voán ñaàu tö baèng caùch thu phí. - Ñaëc bieät chuù yù ñaàu tö xaây döïng caùc khu coâng nghieäp taäp trung vôùi ñaày ñuû cô sôû haï taàng vaø cho thueâ vôùi giaù öu ñaõi trong moät khoaûn thôøi gian nhaát ñònh ñeå giaûi phoùng caùc doanh nghieäp saûn xuaát, haàu heát laø DNNV, vôùi maët baèng quaù chaät heïp neân thöôøng coù nguy cô cao veà oâ nhieãm moâi tröôøng, tai naïn lao ñoäng, thaäm chí hoûa hoaïn trong khu daân cö, ñoâ thò. Toå chöùc laïi vieäc ñaàu tö voán caùc cho doanh nghieäp nhaø nöôùc (DNNN): Ngoaøi caùc DNNN hoaït ñoäng coâng ích buoäc nhaø nöôùc phaûi duy trì vì nhieàu lyù do chính trò - xaõ hoäi, DNNN hoaït ñoäng kinh doanh khoâng neân duy trì vôùi qui moâ DNNV. - Ñaàu tö hoã trôï DNNV naâng cao khaû naêng ñoåi môùi coâng ngheä. - Ñaàu tö hoã trôï DNNV naâng cao khaû naêng naém baét thoâng tin. 3.2.2. Tín duïng nhaø nöôùc  Quyõ hoã trôï phaùt trieån Veà quy cheá, thuû tuïc vay voán. + Xoùa boû söï phaân bieät trong thuû tuïc vay voán tín duïng cuûa Nhaø nöôùc giöõa DNNN vaø doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh. + Caàn söûa ñoåi quy cheá hoaït ñoäng cuûa hai hình thöùc naøy theo höôùng: • Giaûm vaø tieán tôùi xoùa phí baûo laõnh khi thöïc hieän baûo laõnh tín duïng ñaàu tö trong thôøi haïn nhaát ñònh ñoái vôùi DNNV. • Nhaø nöôùc caàn thieát neân aùp duïng ñoàng thôøi vöøa baûo laõnh tín duïng ñaàu tö, vöøa hoã trôï laõi suaát sau ñaàu tö, ñaëc bieät ñoái vôùi DNNV hoaït ñoäng trong nhöõng ngaønh naèm trong chöông trình muïc tieâu caàn hoã trôï. + Thôøi haïn giaûi quyeát hoà sô cung caáp tín duïng caàn ruùt ngaén ñeå taïo ñieàu kieän thoâng thoùang thuaän lôïi cho doanh nghieäp. Phaùt trieån nguoàn voán cuûa Quyõ hoã trôï phaùt trieån.
+ Quan heä hôïp taùc vôùi caùc ngaân haøng thöông maïi quoác doanh ñeå thu xeáp nguoàn voán cho vay ñoái vôùi moät döï aùn, baûo laõnh tín duïng ñaàu tö, hoã trôï laõi suaát ñaàu tö, huy ñoäng nguoàn voán cho tín duïng ñaàu tö phaùt trieån cuûa Nhaø nöôùc. + Cuûng coá, môû roäng vaø phaùt trieån quan heä hôïp taùc vôùi caùc toå chöùc taøi chính tín duïng quoác teá nhaèm naâng cao naêng löïc hoaït ñoäng Quyõ hoã trôï phaùt trieån.  Quyõ baûo laõnh tín duïng cho DNNV Theo kinh nghieäm thöïc teá ôû nhieàu nöôùc, ñeå trieån khai hoaït ñoäng cuûa QBLTD cuûa Vieät nam trong thôøi gian tôùi ñaït hieäu quaû, theo chuùng toâi caàn phaûi chuù troïng nhöõng vaán ñeà sau : - Ñeå giaûm bôùt nhöõng ruûi ro aûnh höôûng ñeán vaán ñeà taøi chính cuûa QBLD ñoøi hoûi: ñoäi nguõ nhaân vieân cuûa Quyõ phaûi coù naêng löïc, trình ñoä ñeå vöøa coù khaû naêng thaåm ñònh, giaùm saùt caùc khoaûn vay. - Caàn coù cô cheá hoã trôï ñoái vôùi caùc doanh nghieäp moät caùch roõ raøng döïa treân nhöõng tieâu chí cuï theå nhö : qui moâ voán, ngaønh ngheà, thôøi gian hoaït ñoäng, chaát löôïng saûn phaåm, möùc ñoä uy tín … - Caàn xaùc ñònh phaïm vi quyeàn haïn cuï theå cuûa caùc caáp quaûn lyù nhaèm ñaûm baûo söï töï chuû trong hoaït ñoäng cuûa QBLTD. - Caàn hoaøn thieän khung phaùp lyù, caûi caùch thuû tuïc haønh chính ôû hai ngaønh taøi chính vaø ngaân haøng moät caùch hôïp lyù taïo ñieàu kieän hoaøn thieän veà maët thuû tuïc vay vaø baûo laõnh thuùc ñaåy moái quan heä hôïp taùc giöõa QBLTD vaø caùc nhaø taøi trôï.  Quyõ hoã trôï xuaát khaåu Trong thôøi gian tôùi, khi Quyõ baûo laõnh tín duïng DNNV ñöôïc thaønh laäp ôû moät soá ñòa phöông, Quyõ baûo laõnh tín duïng DNNV seõ thöïc hieän vieäc hoã trôï boå sung ñaëc bieät laø chi phí cho hoaït ñoäng phaùt trieån thò tröôøng, ñaåy maïnh xuùc tieán thöông maïi ñoái vôùi DNNV coù hoaït ñoäng xuaát khaåu vì: • Thöù nhaát, möùc hoã trôï hieän nay theo thoâng tö 61 chöa ñuû ñeå taïo moät böôùc ñeäm coù taùc duïng cho hoaït ñoäng phaùt trieån thò tröôøng, ñaåy maïnh xuùc tieán thöông maïi. • Thöù hai, haàu heát caùc DNNV chöa coù hoaëc chöa ñuû söùc ñeå tieán haønh caùc hoaït ñoäng xuùc tieán thöông maïi ôû nöôùc ngoaøi vaø nhö theá DNNV raát khoù khaên trong vieäc thuùc ñaåy hoaït ñoäng xuaát khaåu trong ñieàu kieän hoäi nhaäp.