Cở sở khoa học và thực tiễn phát triển du lịch bền vững hai huyện đảo Vân Đồn, Cô Tô, tỉnh Quảng Ninh

Phạm Thị Hồng Nhung<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 112(12)/1: 149 - 154<br /> <br /> CƠ SỞ KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG<br /> HAI HUYỆN ĐẢO VÂN ĐỒN, CÔ TÔ, TỈNH QUẢNG NINH<br /> Phạm Thị Hồng Nhung*<br /> Trường Đại học Khoa học – ĐH Thái Nguyên<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Vân Đồn, Cô Tô là hai huyện đảo có tầm quan trọng trong phát triển kinh tế và đảm bảo an ninh<br /> quốc phòng của đất nước. Tác giả đã vận dụng phương pháp đánh giá tổng hợp vào đánh giá tiềm<br /> năng phát triển du lịch hai huyện đảo theo 10 tiêu chí. Điểm đánh giá 169, chiếm 81,2% số điểm<br /> tối đa, được đánh giá ở mức rất thuận lợi cho phát triển du lịch. Vì thế, ngành du lịch Vân Đồn, Cô<br /> Tô đã có bước phát triển mạnh. Tuy nhiên, sự phát triển du lịch hai huyện đảo vẫn chưa thật sự<br /> tương xứng với tiềm năng. Trên cơ sở phân tích tiềm năng và hiện trạng phát triển tác giả đã tiến<br /> hành xác lập các loại hình du lịch nhằm đảm bảo mục tiêu bền vững. Các loại hình du lịch khá đa<br /> dạng nhưng tập trung vào 4 loại hình chính.<br /> Từ khóa: Du lịch bền vững, huyện đảo, đánh giá tổng hợp, du lịch, tình trạng phát triển du lịch,<br /> Vân Đồn, Cô Tô.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ*<br /> Phát triển du lịch biển đảo là một hướng quan<br /> trọng có tính động lực bởi “thế kỷ 21 là thế kỷ<br /> tiến ra biển”. Đối với Việt Nam, phát triển<br /> tổng hợp kinh tế biển, không tách rời với các<br /> đảo và huyện đảo bởi nó là bàn đạp chiến<br /> lược, là tiền đồn vững chắc bảo vệ độc lập,<br /> chủ quyền và an ninh quốc phòng của đất<br /> nước. Chính vì vậy, nghiên cứu, xác lập cơ sở<br /> khoa học để phát triển ngành du lịch một cách<br /> bền vững có tính cấp thiết.<br /> Vân Đồn và Cô Tô là hai huyện đảo của tỉnh<br /> Quảng Ninh với vị trí vô cùng quan trọng<br /> trong chiến lược phát triển kinh tế biển và<br /> đảm bảo an ninh quốc phòng. Vân Đồn được<br /> xác định là một trong những huyện đảo trọng<br /> điểm của “chiến lược phát triển biển Việt<br /> Nam”. Cô Tô là huyện đảo tiền tiêu- biên giới<br /> của Tổ quốc. Hai huyện đảo có mối quan hệ<br /> mật thiết với nhau trong lịch sử phát triển của<br /> tự nhiên cũng như sự phát triển kinh tế- xã<br /> hội (KT-XH) hiện nay. Mặt khác, hai huyện<br /> đảo Vân Đồn và Cô Tô còn hội tụ nhiều tiềm<br /> năng để phát triển kinh tế, đặc biệt là tiềm<br /> năng du lịch sinh thái biển đảo. Nhiều hòn<br /> đảo của hai huyện đảo này được coi như<br /> những “viên ngọc sáng” của vịnh Bắc Bộ có<br /> *<br /> <br /> ĐT: 0906158828; Email: phnhung83tn@gmail.com<br /> <br /> thể phát triển đầy đủ các loại hình du lịch biển<br /> hấp dẫn. Tuy nhiên, hiện tại du lịch Vân Đồn,<br /> Cô Tô mới bắt đầu “khởi động”. Do đó, trong<br /> giai đoạn đầu này rất cần đánh giá đầy đủ, cụ<br /> thể tiềm năng và hạn chế của ngành du lịch ở<br /> hai huyện đảo để có thể xây dựng định hướng<br /> phát triển mang tính bền vững tránh tình trạng<br /> bất cập như một số khu du lịch biển khác hiện<br /> nay. Giải quyết vấn đề thực tiễn này có thể sử<br /> dụng phương pháp tiếp cận địa lý tổng hợp để<br /> xây dựng cơ sở khoa học tin cậy. Kết quả<br /> nghiên cứu sẽ góp phần phát huy tiềm năng<br /> nhằm phát triển du lịch Vân Đồn, Cô Tô một<br /> cách bền vững.<br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Để thực hiện các nội dung nghiên cứu, tác giả<br /> đã sử dụng các phương pháp truyền thống của<br /> địa lý học như thu thập, xử lý số liệu; thực<br /> địa; phân tích, tổng hợp; bản đồ và hệ thông<br /> tin địa lý. Ngoài ra, để đánh giá mức độ thuận<br /> lợi cho phát triển du lịch của Vân Đồn, Cô<br /> Tô, tác giả chú trọng sử dụng phương pháp<br /> đánh giá bằng thang điểm tổng hợp có trọng<br /> số. Trên cơ sở các đánh giá định tính phân<br /> hạng các mức độ “tốt”, “xấu” tiến hành cho<br /> điểm với từng tiêu chí. Sau đó, xác định điểm<br /> tổng hợp để so sánh và kết luận chung về mức<br /> độ thuận lợi cho phát triển du lịch. Trong quá<br /> trình đánh giá, nhất là việc lựa chọn tiêu chí<br /> và trọng số có sự tư vấn của chuyên gia.<br /> 149<br /> <br /> Phạm Thị Hồng Nhung<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN<br /> 1. Một số vấn đề chung về du lịch bền vững<br /> Khái niệm về du lịch bền vững mới xuất hiện<br /> trên cơ sở cải tiến và nâng cấp khái niệm về<br /> du lịch mềm những năm 1990. Theo Hội<br /> đồng Du lịch và Lữ hành Quốc tế (WTTC)<br /> 1996: “Du lịch bền vững là việc đáp ứng<br /> những nhu cầu hiện tại của du khách và<br /> vùng du lịch mà vẫn đảm bảo những khả<br /> năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ du lịch<br /> tương lai” [2].<br /> Về vấn đề này, Chương trình Nghị sự 21 về<br /> công nghiệp du lịch và lữ hành hướng tới sự<br /> phát triển môi trường bền vững của Tổ chức<br /> Du lịch Thế giới WTO và Hội đồng Thế giới<br /> (World Council) đã xác định: “Các sản phẩm<br /> du lịch bền vững là các sản phẩm được xây<br /> dựng phù hợp với môi trường, cộng đồng và<br /> các nền văn hóa, nhờ đó sẽ mang lại lợi ích<br /> chắc chắn chứ không phải là hiểm hoạ cho<br /> phát triển du lịch”. [2]<br /> Trọng tâm của phát triển du lịch bền vững là<br /> đấu tranh cho sự cân bằng giữa các mục tiêu<br /> về kinh tế, xã hội, bảo tồn tài nguyên, môi<br /> trường, văn hóa cộng đồng trong khi phải<br /> tăng cường sự thỏa mãn nhu cầu ngày càng<br /> cao và đa dạng của du khách. Vì vậy, trong<br /> quá trình phát triển du lịch phải đảm bảo được<br /> sự bền vững về kinh tế, về tài nguyên môi<br /> trường du lịch và về văn hoá, xã hội [2].<br /> 2. Cơ sở thực tiễn phát triển du lịch bền<br /> vững hai huyện đảo<br /> a) Đánh giá mức độ thuận lợi cho phát triển<br /> du lịch<br /> Đánh giá mức độ thuận lợi cho phát triển du<br /> lịch chính là đánh giá tiềm năng phát triển du<br /> lịch. Để đánh giá chúng tôi lựa chọn 10 tiêu<br /> chí, trong đó đã chú trọng đặc biệt đến yếu tố<br /> biển: Vai trò, vị thế huyện đảo; Độ hấp dẫn;<br /> Khả năng tiếp cận và liên kết với trung tâm,<br /> tuyến du lịch; Thời gian hoạt động du lịch;<br /> Sức chứa du lịch; Cơ sở hạ tầng và cơ sở vật<br /> chất kỹ thuật phục vụ du lịch; Khả năng kết<br /> hợp tổ chức các loại hình du lịch; Vị trí,<br /> khoảng cách với đất liền; Mức độ thuận tiện<br /> và mức độ an toàn giao thông trên biển; Mức<br /> 150<br /> <br /> 112(12)/1: 149 - 154<br /> <br /> độ rủi ro, thiên tai. Tham khảo Viện Nghiên<br /> cứu Phát triển Du lịch, tác giả đánh giá mỗi<br /> tiêu chí qua 4 mức với các chỉ tiêu đánh giá<br /> cụ thể. Từng mức đánh giá có qui định số<br /> điểm cụ thể như sau: Rất thuận lợi: 4 điểm;<br /> Khá thuận lợi: 3 điểm; Thuận lợi trung bình:<br /> 2 điểm; ít thuận lợi: 1 điểm. Các chỉ tiêu có<br /> mức độ tác động và giá trị phục vụ du lịch<br /> khác nhau, trong đó có những tiêu chí có ý<br /> nghĩa quan trọng. Do đó, việc lựa chọn trọng<br /> số sẽ góp phần tăng cường tính chính xác và<br /> khách quan của kết quả đánh giá. Căn cứ vào<br /> kinh nghiệm của các chuyên gia, kết hợp với<br /> nghiên cứu, điều tra, đánh giá trên thực địa,<br /> tác giả đã đề xuất trọng số của các chỉ tiêu<br /> đánh giá như trong bảng 2.<br /> Điểm đánh giá riêng từng chỉ tiêu được tính<br /> dựa trên so sánh các đặc trưng của tài nguyên<br /> với bậc đánh giá, sau đó nhân với trọng số đã<br /> được lựa chọn. Ví dụ để tính sức chứa du<br /> lịch, chúng tôi dựa vào yếu tố nhạy cảm nhất,<br /> có ý nghĩa quyết định đối với đảo, đó chính là<br /> trữ lượng nước sinh hoạt trong mùa du lịch.<br /> Khi đó sức chứa du lịch tối đa được tính bằng<br /> tổng lượng nước sạch trên các đảo chia cho<br /> nhu cầu của mỗi du khách sau khi đã trừ đi<br /> tổng nhu cầu sử dụng nước của các đối tượng<br /> sử dụng nước trên mỗi đảo. Chỉ tiêu về nhu<br /> cầu nước sạch [2]: đối với người dân sống<br /> trên đảo là: 80 lít/người/ngày, với khách du<br /> lịch là: 150 lít/người/ ngày. Kết quả tính toán<br /> tổng sức chứa tối đa của Vân Đồn, Cô Tô là<br /> 44.724 người/ngày, cụ thể các đảo như bảng<br /> 1. Đối chiếu với thang điểm sau để đánh giá<br /> [5]:<br /> + Bậc 4: Rất lớn (ứng với mức độ rất thuận<br /> lợi) có sức chứa > 5.000 người/ ngày.<br /> + Bậc 3: Khá lớn (ứng với mức độ khá thuận<br /> lợi) có sức chứa 1.000- 5.000 người/ ngày.<br /> + Bậc 2: Trung bình (ứng với mức độ thuận<br /> lợi trung bình) có sức chứa 100- 1.000 người/<br /> ngày.<br /> + Bậc 1: Nhỏ (ứng với mức độ kém thuận lợi)<br /> có sức chứa