Công tác hòa giải ở cơ sở (Tập 2 Cẩm nang bồi dưỡng cho hòa giải viên): Phần 1

Chia sẻ: Hương Hoa Cỏ Mới | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:353

Thêm vào BST

Báo xấu

47
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Công tác hòa giải ở cơ sở Tập 2: Cẩm nang bồi dưỡng cho hòa giải viên cung cấp cho các hòa giải viên, các bộ tư pháp các kiến thức pháp luật cần thiết trong hòa giải, hướng dẫn nghiệp vụ hòa giải, phổ biến kinh nghiệm hòa giải. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung phần 1 cuốn sách!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Công tác hòa giải ở cơ sở (Tập 2 Cẩm nang bồi dưỡng cho hòa giải viên): Phần 1

CHØ §¹O BI£N SO¹N TS. U«ng Chu Lu Bé trëng Bé T ph¸p tæ chøc BI£N SO¹N NguyÔn TÊt ViÔn Vô trëng Vô Phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt - Bé T ph¸p NguyÔn Huy Ng¸t Vô trëng Vô Hîp t¸c quèc tÕ - Bé T ph¸p Ph¹m ThÞ Hoµ Phã Vô trëng Vô Phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt - Bé T ph¸p Lª Thµnh Long Phã Vô trëng Vô Hîp t¸c quèc tÕ - Bé T ph¸p Ph¹m ThÞ Lan Anh Chuyªn viªn Vô Phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt - Bé T ph¸p §Æng Hoµng Oanh Chuyªn viªn Vô Hîp t¸c quèc tÕ - Bé T ph¸p NguyÔn Minh Ph¬ng Chuyªn viªn Vô Hîp t¸c quèc tÕ - Bé T ph¸p THAM GIA BI£N SO¹N TrÇn Huy LiÖu Phã Côc trëng Côc Trî gióp ph¸p lý - Bé T ph¸p 4
Lª ThÞ Ng©n Giang Phã trëng Ban LuËt ph¸p - Trung ¬ng Héi Liªn hiÖp phô n÷ ViÖt Nam Bïi ThÞ Thanh H»ng Trëng bé m«n LuËt D©n sù, Khoa LuËt - §¹i häc Quèc gia Hµ Néi NguyÔn Ngäc Thanh Gi¸m ®èc Trung t©m c«ng t¸c lý luËn - Uû ban Trung ¬ng MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam §µo ThÞ ¸i Thi Phã trëng khoa Khoa häc hµnh chÝnh, Häc viÖn hµnh chÝnh quèc gia TrÇn Quang Huy Trëng Bé m«n LuËt §Êt ®ai - Trêng §¹i häc LuËt Hµ Néi NguyÔn B¸ Yªn Phã Vô trëng Vô Tæ chøc c¸n bé, Bé T ph¸p Lª Thu H¬ng Biªn tËp viªn chÝnh T¹p chÝ D©n chñ vµ ph¸p luËt TrÇn ThÞ Hång Liªn Chuyªn viªn Vô Phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt - Bé T ph¸p 5
C«ng t¸c hoµ gi¶i ë c¬ së - TËp 2. CÈm nang båi dìng cho hoµ gi¶i viªn 6
Lêi giíi thiÖu §Ó gãp phÇn n©ng cao n¨ng lùc cho c¸n bé t ph¸p thùc hiÖn qu¶n lý c«ng t¸c hßa gi¶i ë c¬ së vµ ®éi ngò hßa gi¶i viªn trªn toµn quèc, trªn c¬ së kÕt qu¶ ®iÒu tra, nghiªn cøu ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¸n bé t ph¸p cÊp tØnh vÒ qu¶n lý, híng dÉn c«ng t¸c hßa gi¶i ë c¬ së ®· ®îc tiÕn hµnh tõ n¨m 2005, trong khu«n khæ Dù ¸n VIE/02/015 Hç trî thùc thi ChiÕn lîc ph¸t triÓn hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 do Ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn cña Liªn Hîp quèc (UNDP), C¬ quan Hîp t¸c ph¸t triÓn quèc tÕ cña ChÝnh phñ Thuþ §iÓn (Sida), C¬ quan Hîp t¸c ph¸t triÓn quèc tÕ cña ChÝnh phñ §an M¹ch (DANIDA), ChÝnh phñ Na Uy vµ ChÝnh phñ Ai Len tµi trî, Bé T ph¸p ®· tiÕn hµnh x©y dùng Bé tµi liÖu tËp huÊn thèng nhÊt vÒ C«ng t¸c hßa gi¶i ë c¬ së dµnh cho c¸n bé t ph¸p vµ c¸c hßa gi¶i viªn. Cuèn s¸ch C«ng t¸c hßa gi¶i ë c¬ së, gåm hai tËp: TËp 1 - Híng dÉn qu¶n lý c«ng t¸c hßa gi¶i, giíi thiÖu nghiÖp vô qu¶n lý c«ng t¸c hßa gi¶i, híng dÉn c¸n bé t ph¸p ®Þa ph¬ng vÒ ph¬ng ph¸p tËp huÊn, båi dìng ®Ó tËp huÊn cho c¸c hßa gi¶i viªn. TËp 2 - CÈm nang båi dìng cho hßa gi¶i viªn, cung cÊp cho c¸c hßa gi¶i viªn, c¸n bé t ph¸p c¸c kiÕn thøc ph¸p luËt cÇn thiÕt trong hßa gi¶i, híng dÉn nghiÖp vô hßa gi¶i, phæ biÕn kinh nghiÖm hßa gi¶i. Bé tµi liÖu tËp huÊn ®îc biªn so¹n díi h×nh thøc híng dÉn cô thÓ, dÔ hiÓu, thuËn tiÖn ®èi víi ngêi sö dông. Tham gia biªn so¹n Bé tµi liÖu lµ c¸c chuyªn gia cã kinh nghiÖm trong c«ng t¸c hßa gi¶i ë c¬ së vµ c¸c lÜnh vùc ph¸p luËt cã liªn quan. 7
Hy väng r»ng, Bé tµi liÖu nµy sÏ lµ tµi liÖu nghiÖp vô cÇn thiÕt ®Ó c¸c c¸n bé t ph¸p vµ hßa gi¶i viªn c¬ së tham kh¶o trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng t¸c hßa gi¶i. Chóng t«i xin ch©n thµnh c¸m ¬n sù hç trî tÝch cùc cña c¸c nhµ tµi trî, sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña L·nh ®¹o Bé T ph¸p, sù tham gia nhiÖt t×nh cña c¸c chuyªn gia luËt ph¸p, cña nhiÒu c¸n bé, c«ng chøc ngµnh t ph¸p, c¸c hßa gi¶i viªn ë c¬ së trong qu¸ tr×nh biªn so¹n Bé tµi liÖu vµ mong muèn tiÕp tôc nhËn ®îc ý kiÕn ®ãng gãp cña c¸c ®éc gi¶ ®Ó hoµn thiÖn Bé tµi liÖu nµy. Thay mÆt Dù ¸n VIE/02/015, Nhµ xuÊt b¶n T ph¸p xuÊt b¶n TËp 2 CÈm nang båi dìng cho hoµ gi¶i viªn. Xin tr©n träng giíi thiÖu cïng b¹n ®äc! Hµ Néi, th¸ng 6 n¨m 2007 nhµ xuÊt b¶n t ph¸p 8
MôC LôC Lêi giíi thiÖu 7 PhÇn I H¦íNG DÉN NGHIÖP Vô HOµ GI¶I ë C¥ Së 17 A.KH¸IQU¸TCHUNG VÒC¤NG¸T CHßAGI¶ëI C¥Së 17 I. Kh¸i niÖm, b¶n chÊt hoµ gi¶i ë c¬ së 17 II. ýnghÜa, vai trß cña c«ng t¸c hoµ gi¶i ë c¬ së 21 B.æT CHøCHßAGI¶ëI C¥Së 22 I. Tæ hoµ gi¶i ë c¬ së 22 II. Tæ viªn Tæ hoµ gi¶i 24 1. Tiªu chuÈn tæ viªn Tæ hoµ gi¶i 24 2. Tæ viªn Tæ hoµ gi¶i cã c¸c quyÒn h¹n, nhiÖm vô 25 III. Tæ trëng Tæ hoµ gi¶i 26 IV. Thñ tôc bÇu tæ viªn, tæ trëng Tæ hoµ gi¶i 27 1. H×nh thøc bÇu tæ viªn Tæ hoµ gi¶i 27 2. Yªu cÇu ®èi víi cuéc häp bÇu tæ viªn Tæ hoµ gi¶i 27 3. C«ng nhËn tæ viªn Tæ hoµ gi¶i 28 4. BÇu tæ trëng Tæ hßa gi¶i 28 9
V. MiÔn nhiÖm tæ viªn Tæ hoµ gi¶i 28 1. Nh÷ng trêng hîp tæ viªn Tæ hoµ gi¶i bÞ miÔn nhiÖm do kh«ng cßn ®ñ tiªu chuÈn 28 2. Thñ tôc miÔn nhiÖm tæ viªn Tæ hßa gi¶i 29 C.HO¹T§éNGHßAGI¶ëI C¥Së 29 I. Ph¹m vi hoµ gi¶i 29 1. Nh÷ng viÖc ®îc hoµ gi¶i 29 2. Nh÷ng viÖc kh«ng ®îc tiÕn hµnh hoµ gi¶i 33 II. Nguyªn t¾c hoµ gi¶i 35 1. Phï hîp víi ®êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng, ph¸p luËt cña Nhµ níc, ®¹o ®øc x· héi vµ phong tôc, tËp qu¸n tèt ®Ñp cña nh©n d©n 36 2. T«n träng sù tù nguyÖn cña c¸c bªn; kh«ng b¾t buéc, ¸p ®Æt c¸c bªn tranh chÊp ph¶i tiÕn hµnh hoµ gi¶i 36 3. Kh¸ch quan, c«ng minh, cã lý, cã t×nh; gi÷ bÝ mËt th«ng tin ®êi t cña c¸c bªn tranh chÊp; t«n träng quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p cña ngêi kh¸c; kh«ng x©m ph¹m lîi Ých cña Nhµ níc, lîi Ých c«ng céng 37 4. KÞp thêi, chñ ®éng, kiªn tr× nh»m ng¨n chÆn vi ph¹m ph¸p luËt, h¹n chÕ nh÷ng hËu qu¶ xÊu kh¸c cã thÓ x¶y ra vµ ®¹t ®îc kÕt qu¶ hoµ gi¶i 40 III. TiÕn hµnh viÖc hoµ gi¶i vµ ngêi tiÕn hµnh hoµ gi¶i 41 1. TiÕn hµnh hßa gi¶i 41 2. Ngêi tiÕn hµnh hßa gi¶i 43 IV. Hoµ gi¶i tranh chÊp mµ c¸c ®¬ng sù ë c¸c côm d©n c kh¸c nhau 44 V. C¸c bíc tiÕn hµnh hoµ gi¶i 44 1. Bíc 1: Tríc khi hoµ gi¶i 45 2. Bíc 2: Trong khi hoµ gi¶i 48 10
3. Bíc 3: KÕt thóc viÖc hoµ gi¶i 50 VI. Mét sè ®iÓm cÇn lu ý khi tiÕn hµnh hoµ gi¶i 52 1. CÇn hiÓu râ t©m lý vµ c¸ch øng xö cña c¸c bªn tranh chÊp 52 2. Quan hÖ víi c¸c bªn tranh chÊp 53 3. Mét sè hµnh vi kh«ng ®îc thùc hiÖn khi hßa gi¶i 54 D.MétsèKüN¡NGHßAGI¶ëI C¥Së 54 I. Kh¸i niÖm kü n¨ng hßa gi¶i ë c¬ së 54 II. Mét sè kü n¨ng hßa gi¶i ë c¬ së 57 1. Kü n¨ng gÆp gì ®èi tîng vµ nghe ®èi tîng tr×nh bµy 57 2. Kü n¨ng yªu cÇu c¸c bªn tranh chÊp cung cÊp c¸c chøng cø, tµi liÖu liªn quan ®Õn vô viÖc 61 3. Kü n¨ng tra cøu tµi liÖu tham kh¶o 63 4. Kü n¨ng xem xÐt, x¸c minh vô viÖc 64 5. Kü n¨ng gi¶i thÝch, thuyÕt phôc, c¶m ho¸, híng dÉn c¸c bªn tù nguyÖn gi¶i quyÕt tranh chÊp 65 PhÇn II Mét sè quy ®Þnh ph¸p luËt vËn dông trong hßa gi¶i ë c¬ së 68 A.PH¸PUL ËTVÒD¢NSù 68 I. QuyÒn nh©n th©n cña c¸ nh©n 68 II. Chñ thÓ cña quan hÖ luËt d©n sù (c¸ nh©n, ph¸p nh©n, hé gia ®×nh, tæ hîp t¸c) vµ giao dÞch d©n sù 82 III. Tµi s¶n vµ quyÒn së h÷u 113 IV. NghÜa vô d©n sù vµ hîp ®ång d©n sù 141 V. Thõa kÕ tµi s¶n 171 11
B.PH¸PUL ËTVÒH¤NNH¢NVµGIA§×NH 191 I. KÕt h«n 191 II. Quan hÖ vî chång 210 III. Quan hÖ cha mÑ vµ con 230 IV. Quan hÖ gi÷a «ng bµ néi, «ng bµ ngo¹i vµ ch¸u; gi÷a anh, chÞ, em vµ gi÷a c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh 237 V. CÊp dìng 239 VI. X¸c ®Þnh cha, mÑ, con 248 VII. Con nu«i 251 VIII. Ly h«n 259 C.PH¸PUL ËTVÒ§ÊT§AI 266 I. C¸c néi dung c¬ b¶n vÒ së h÷u, qu¶n lý ®Êt ®ai 266 1. C¸c quy ®Þnh chung 266 2. C¸c vÊn ®Ò qu¶n lý nhµ níc vÒ ®Êt ®ai 269 II. C¸c lo¹i ®Êt liªn quan ®Õn ngêi d©n 297 1. Nhãm ®Êt n«ng nghiÖp 297 2. §Êt phi n«ng nghiÖp 302 III. QuyÒn cña ngêi sö dông ®Êt 305 1. QuyÒn cña tæ chøc kinh tÕ ë trong níc 305 2. QuyÒn sö dông ®Êt cña hé gia ®×nh, c¸ nh©n 306 IV. C¸c quy ®Þnh vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Êt ®ai vµ xö lý vi ph¹m ph¸p luËt 310 1. Gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Êt ®ai 310 2. Xö lý vi ph¹m ph¸p luËt ®Êt ®ai 324 V. Mét sè vÊn ®Ò c¸n bé cÊp x· cÇn quan t©m khi ¸p dông c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ®Êt ®ai phï hîp víi ®Þa ph¬ng m×nh 328 12
D.PH¸PUL ËTVÒX¢YDùNG 331 I. VÊn ®Ò cÊp phÐp x©y dùng c«ng tr×nh 331 1. Trêng hîp ph¶i xin phÐp x©y dùng 332 2. C«ng tr×nh kh«ng ph¶i cÊp phÐp x©y dùng 335 II. VÊn ®Ò båi thêng gi¶i phãng mÆt b»ng x©y dùng c«ng tr×nh 339 1. Yªu cÇu vÒ gi¶i phãng mÆt b»ng x©y dùng c«ng tr×nh 339 2. Nguyªn t¾c båi thêng gi¶i phãng mÆt b»ng ®Ó x©y dùng c«ng tr×nh 341 3. TriÓn khai viÖc gi¶i phãng mÆt b»ng x©y dùng c«ng tr×nh 342 III. VÊn ®Ò båi thêng thiÖt h¹i do viÖc x©y dùng g©y hËu qu¶ bÊt lîi cho ngêi kh¸c 346 IV. VÊn ®Ò ®¶m b¶o vÖ sinh m«i trêng trong thi c«ng x©y dùng c«ng tr×nh 350 V. VÊn ®Ò khiÕu n¹i, tè c¸o trong lÜnh vùc x©y dùng 351 PhÇn III Kinh nghiÖm hßa gi¶i th«ng qua nh÷ng t×nh huèng hßa gi¶i ®iÓn h×nh trong thùc tÕ 357 A.N× T HHUèNGHßAGI¶RT I ONGNÜ L HVùCD¢NSù 357 1. ChØ v× sù c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh 357 2. Nguån níc tíi kh«ng cña riªng ai 359 3. Rõng lµ tµi s¶n quèc gia 360 4. T×nh c¶m gia ®×nh ®· ®îc hµn g¾n 362 5. Khi hai ®µn ngan gÆp nhau 363 6. ViÖc gia ®×nh nhµ chång ®ßi l¹i tµi s¶n ®· cho khi chång chÕt 365 13
7. Bøc têng nøt... T¹i ai??? 367 8. Kh«ng lÊy c¸i sai ®Ó chèng l¹i c¸i sai 369 9. Tõ chuyÖn c©y bëi 371 10. Bøc têng rµo 373 11. ChuyÖn con tr©u ph¸ ruéng ng« 375 12. Hoµ gi¶i kh«ng chØ ng¨n chÆn xung ®ét bªn ngoµi 376 13. Tranh chÊp b×nh tro cèt 379 14. ChØ v× con gµ trèng l¹c 380 15. Con bß ®· lµnh vÕt th¬ng 382 16. Gµ cïng mét mÑ 383 17. B¸c Pao lËp di chóc 385 18. Con d¹i bè mang 386 19. ChØ t¹i con nghÐ hiÕu ®éng 388 20. TrÎ con mÊt lßng ngêi lín 390 21. B¶n di chóc ®Ó l¹i cho ba ngêi con g¸i 392 22. T×nh c¶m gia ®×nh cÇn ®îc t«n träng 394 23. Lîi nhuËn tõ chiÕc xe ®¹p cÇm cè 396 24. M©u thuÉn gi÷a bµ vµ ch¸u d©u 397 25. Mãn nî vµ t×nh lµng xãm 399 26. Ba tÊn lóa biÕn mÊt 401 27. Tranh chÊp vÒ viÖc hëng lîi khi b¾t ®îc gia sóc thÊt l¹c 402 28. Mét giät m¸u ®µo... 403 29. Con ®· cho lµm con nu«i cã ph¶i lµ con? 405 30. B¶n hîp ®ång... miÖng 407 31. Ngêi con trai ®· nhËn ra lçi lÇm 408 14
b.N× T HHUèNGHßAGI¶I RT ONGNÜ L HVùCH¤NNH¢NGI- A§×NH 410 1. Lì mét nhÞp cÇu - lì mét nhÞp duyªn 410 2. Tõ chuyÖn g¶ chång cho con 412 3. L¹i chuyÖn nÕp tÎ 413 4. ChØ v× c¸i m¸y x¸t g¹o... 415 5. ChØ v× th¬ng mÑ kh«ng ®óng c¸ch 418 6. C¶ hai vî chång cïng ph¶i söa 420 7. Vî xin ly h«n - chång xin hoµ gi¶i 422 8. HËu qu¶ cña lêi c¶nh b¸o thiÕu c©n nh¾c 425 9. Nh÷ng cuéc ch¬i vµ nguy c¬ tan vì gia ®×nh 427 10. Bè mÑ ly h«n, con ë víi ai? 429 11. Ghen qu¸ ho¸ kh«ng tØnh t¸o 431 12. Bªn vî, bªn chÞ, bªn nµo nÆng h¬n? 433 13. Ngêi mÑ chång cè chÊp 435 14. C¶ giËn mÊt kh«n 438 15. M©u thuÉn tõ tËp tôc l¹c hËu 440 16. Do m×nh tøc HLÞch hay lµ m×nh... 442 c.N× T HHUèNGHßAGI¶RT I ONGNÜ L HVùC§ÊT§AI 444 1. Kh«ng ®îc ch«n ngêi chÕt trong vên nhµ m×nh 444 2. ViÖc chØ cã thÕ 446 3. ¤i! Gi¸ ®Êt, gi¸ mµ... 447 4. Mîn ®Êt rõng nhng kh«ng muèn tr¶ 450 5. Cuéc hoµ gi¶i qua ®iÖn tho¹i 452 6. ChØ t¹i c¸i cét mèc ch«n qu¸ s©u 454 15
7. V× tuyÕn ®êng giao th«ng quan träng 455 8. Mé hai cô tam ®¹i 456 9. T×nh nghÜa mÑ con 459 10. Kû lôc vÒ thêi gian hoµ gi¶i 460 11. CÇn ph¶i ®o l¹i c¶ hai m¶nh ®Êt 464 12. V¾ng cha cßn chó 465 13. B¹ch ®µn lµm h¹i lóa 468 16
PhÇn III. Kinh nghiÖm hoµ gi¶i th«ng qua nh÷ng t×nh huèng... PhÇn I H¦íNGDÉNNGHIÖPVôHOµGI¶IëC¥Së A.KH¸IQU¸TCHUNG VÒC¤NG¸T CHßAGI¶ëI C¥Së I. Kh¸i niÖm, b¶n chÊt hoµ gi¶i ë c¬ së Trong khoa häc còng nh trong thùc tiÔn cã nhiÒu quan niÖm vÒ hoµ gi¶i tïy theo c¸ch tiÕp cËn phï hîp víi tõng lo¹i h×nh hoµ gi¶i. Mét sè luËt gia cho r»ng hoµ gi¶i lµ chÕ ®Þnh ph¸p luËt vÒ hoµ gi¶i, coi hoµ gi¶i nh mét nguyªn t¾c, tr×nh tù, thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n d©n sù, h«n nh©n gia ®×nh, kinh tÕ, lao ®éng cña Toµ ¸n; cßn c¸c nhµ thùc tiÔn th× coi hoµ gi¶i lµ nh÷ng hµnh vi thuyÕt phôc c¸c bªn tranh chÊp xo¸ bá nh÷ng tranh chÊp, m©u thuÉn, bÊt ®ång. Trªn thÕ giíi cã nhiÒu quan niÖm vÒ hoµ gi¶i. Theo HiÖp héi hoµ gi¶i Hoa Kú th× Hoµ gi¶i lµ mét qu¸ tr×nh, trong ®ã bªn thø ba gióp hai bªn tranh chÊp ngåi l¹i víi nhau ®Ó cïng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cña hä(1). Theo quan niÖm nµy, ngêi hoµ gi¶i kh«ng Tµi liÖu híng dÉn tËp huÊn Träng tµi lao ®éng, Bé Lao ®éng - Th¬ng (1) binh vµ X· héi, th¸ng 5 n¨m 1997. 17
C«ng t¸c hoµ gi¶i ë c¬ së - TËp 2. CÈm nang båi dìng cho hoµ gi¶i viªn tham gia vµo qu¸ tr×nh hoÆc vµo viÖc tho¶ thuËn c¸c gi¶i ph¸p. Vai trß chñ yÕu cña ngêi hoµ gi¶i lµ ngêi trung gian gióp cho hai bªn tranh chÊp tù nguyÖn ngåi l¹i víi nhau, t¹o ®iÒu kiÖn cho hä duy tr× ®èi tho¹i vµ th¬ng lîng gi¶i quyÕt m©u thuÉn, bÊt ®ång. Theo Tõ ®iÓn thuËt ng÷ cña ILO/EASMAT vÒ quan hÖ lao ®éng vµ c¸c vÊn ®Ò liªn quan coi Hoµ gi¶i lµ sù tiÕp nèi cña qu¸ tr×nh th¬ng lîng trong ®ã c¸c bªn cè g¾ng lµm ®iÒu hoµ nh÷ng ý kiÕn bÊt ®ång. Bªn thø ba ®ãng vai trß ngêi trung gian hoµn toµn ®éc lËp víi hai bªn..., kh«ng cã quyÒn ¸p ®Æt..., hµnh ®éng nh mét ngêi m«i giíi, gióp hai bªn ngåi l¹i víi nhau vµ t×m c¸ch ®a c¸c bªn tranh chÊp tíi nh÷ng ®iÓm mµ hä cã thÓ tho¶ thuËn ®îc(1). Theo Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt cña Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc x· héi ph¸t hµnh n¨m 1995, th× hoµ gi¶i ®îc hiÓu lµ hµnh vi thuyÕt phôc c¸c bªn ®ång ý chÊm døt xung ®ét hoÆc xÝch mÝch mét c¸ch æn tho¶(2). Quan niÖm nµy nªu lªn ph¬ng thøc vµ môc ®Ých cña hoµ gi¶i, nhng cha kh¸i qu¸t ®îc b¶n chÊt, néi dung vµ c¸c yÕu tè cÊu thµnh c¸c lo¹i h×nh hoµ gi¶i. Trªn thùc tÕ, c¶ trong lý luËn còng nh trong thùc tiÔn, c¸c luËt gia cho r»ng khã cã thÓ ®a ra mét kh¸i niÖm hoµ gi¶i chung cho tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh hoµ gi¶i trong ®êi sèng x· héi, v× mçi mét lo¹i h×nh hoµ gi¶i ®Òu cã ®èi tîng lµ c¸c tranh chÊp cã tÝnh chÊt, ®Æc trng riªng cña m×nh; tr×nh tù, thñ tôc tiÕn hµnh hoµ gi¶i, chñ thÓ tham gia quan hÖ hoµ gi¶i cña mçi lo¹i h×nh hoµ gi¶i còng kh¸c nhau, mÆc dï, c¸c lo¹i h×nh hoµ gi¶i còng cã mét sè ®Æc trng chung gièng nhau (hiÓu theo nghÜa réng). ë níc ta hiÖn nay cã nh÷ng h×nh thøc hoµ gi¶i kh¸c nhau: hoµ gi¶i t¹i Toµ ¸n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt tè tông d©n sù, (1) Tµi liÖu ®· dÉn. (2) Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt Nxb Khoa häc x· héi, Hµ Néi, 1995. 18
PhÇn III. Kinh nghiÖm hoµ gi¶i th«ng qua nh÷ng t×nh huèng... h«n nh©n vµ gia ®×nh, hoµ gi¶i c¸c tranh chÊp lao ®éng, hoµ gi¶i b»ng träng tµi th¬ng m¹i, hoµ gi¶i c¸c tranh chÊp nhá t¹i céng ®ång d©n c th«ng qua hoµ gi¶i ë c¬ së. §iÒu 127 HiÕn ph¸p n¨m 1992 ghi nhËn: ë c¬ së, thµnh lËp c¸c tæ chøc thÝch hîp cña nh©n d©n ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vi ph¹m ph¸p luËt vµ nh÷ng tranh chÊp nhá trong nh©n d©n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Cô thÓ hãa HiÕn ph¸p, §iÒu 1 Ph¸p lÖnh sè 09/1998/PL- UBTVQH10 ngµy 25-12-1998 cña Uû ban thêng vô Quèc héi vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng hßa gi¶i n¨m 1998 (sau ®©y viªt t¾t lµ Ph¸p lÖnh vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng hßa gi¶i n¨m 1998) quy ®Þnh: Hßa gi¶i ë c¬ së ®îc thùc hiÖn th«ng qua ho¹t ®éng cña Tæ hßa gi¶i hoÆc c¸c tæ chøc thÝch hîp kh¸c cña nh©n d©n ë th«n, xãm, b¶n, Êp, tæ d©n phè vµ c¸c côm d©n c kh¸c ®Ó híng dÉn, gióp ®ì, thuyÕt phôc c¸c bªn tranh chÊp ®¹t ®îc tháa thuËn, tù nguyÖn gi¶i quyÕt víi nhau nh÷ng vi ph¹m ph¸p luËt vµ tranh chÊp nhá nh»m gi÷ g×n ®oµn kÕt trong néi bé nh©n d©n, phßng ngõa, h¹n chÕ vi ph¹m ph¸p luËt, b¶o ®¶m trËt tù, an toµn x· héi trong céng ®ång d©n c(1). Cô thÓ ho¸ §iÒu 1 Ph¸p lÖnh vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng hßa gi¶i ë c¬ së n¨m 1998, §iÒu 2 NghÞ ®Þnh sè 160/1999/N§-CP ngµy 18- 10-1999 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt mét sè ®iÒu cña Ph¸p lÖnh vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng hoµ gi¶i ë c¬ së quy ®Þnh: Hßa gi¶i ë c¬ së lµ viÖc híng dÉn, gióp ®ì, thuyÕt phôc c¸c bªn tranh chÊp ®¹t ®îc tháa thuËn, tù nguyÖn gi¶i quyÕt víi nhau nh÷ng vi ph¹m ph¸p luËt vµ tranh chÊp nhá nh»m gi÷ g×n ®oµn kÕt trong néi bé nh©n d©n, cñng cè, ph¸t huy nh÷ng t×nh c¶m vµ ®¹o lý truyÒn thèng §iÒu 2 NghÞ ®Þnh sè 160/1999/N§-CP ngµy 18-10-1999 cña ChÝnh phñ (1) quy ®Þnh chi tiÕt mét sè ®iÒu cña Ph¸p lÖnh vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng hoµ gi¶i ë c¬ së; §iÒu 1 Ph¸p lÖnh vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng hßa gi¶i n¨m 1998. 19
C«ng t¸c hoµ gi¶i ë c¬ së - TËp 2. CÈm nang båi dìng cho hoµ gi¶i viªn tèt ®Ñp trong gia ®×nh vµ céng ®ång d©n c, phßng ngõa, h¹n chÕ vi ph¹m ph¸p luËt, b¶o ®¶m trËt tù, an toµn x· héi trong céng ®ång d©n c. Trªn c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn ho¹t ®éng hoµ gi¶i ë c¬ së trong thêi gian qua cho chóng ta thÊy hoµ gi¶i ë c¬ së cã mét sè ®Æc ®iÓm sau ®©y: - Hoµ gi¶i lµ mét h×nh thøc gi¶i quyÕt nh÷ng tranh chÊp gi÷a c¸c bªn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, nghÜa lµ ho¹t ®éng hoµ gi¶i chØ ®îc thùc hiÖn khi cã tranh chÊp vÒ quyÒn vµ lîi Ých gi÷a c¸c bªn tranh chÊp. Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, nh÷ng tranh chÊp nµy ®îc gi¶i quyÕt b»ng h×nh thøc hoµ gi¶i theo ý chÝ, nguyÖn väng cña c¸c bªn tranh chÊp. - Trong ho¹t ®éng hoµ gi¶i, c¸c bªn tranh chÊp cÇn ®Õn mét bªn thø ba lµm trung gian hoµ gi¶i, gióp c¸c bªn ®¹t ®îc tho¶ thuËn, chÊm døt tranh chÊp, bÊt ®ång. Bªn thø ba ë ®©y lµ Hoµ gi¶i viªn (hoÆc còng cã thÓ lµ mét c¸ nh©n cã uy tÝn, cã søc thuyÕt phôc, c¶m ho¸ c¸c bªn tranh chÊp) trùc tiÕp tham gia trong quan hÖ hoµ gi¶i, nhng cã vai trß trung lËp vµ ®éc lËp víi c¸c bªn tranh chÊp. Ngêi lµm trung gian chØ cã quyÒn gi¶i thÝch, thuyÕt phôc, c¶m ho¸ hai bªn tranh chÊp th¬ng lîng, tho¶ thuËn chÊm døt tranh chÊp, m©u thuÉn hay xung ®ét, mµ kh«ng ®îc ¸p ®Æt hoÆc can thiÖp vµo néi dung tho¶ thuËn cña c¸c bªn. - Hoµ gi¶i tríc hÕt lµ sù tho¶ thuËn, thÓ hiÖn ý chÝ vµ quyÒn ®Þnh ®o¹t cña chÝnh c¸c bªn tranh chÊp. Hay nãi c¸ch kh¸c, chñ thÓ cña quan hÖ hoµ gi¶i ph¶i chÝnh lµ c¸c bªn tranh chÊp v× hä chÝnh lµ chñ thÓ cña c¸c tranh chÊp, c¸c m©u thuÉn, nªn hä cã toµn quyÒn ®Þnh ®o¹t ®Ó gi¶i quyÕt c¸c m©u thuÉn, tranh chÊp ®ã, chø kh«ng ph¶i lµ ai kh¸c. §iÒu nµy thÓ hiÖn ý chÝ mong muèn vµ kh¶ n¨ng cña mçi bªn trªn c¬ së ®êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng, ph¸p luËt cña Nhµ níc vµ truyÒn thèng ®¹o ®øc x· héi, trªn c¬ së nguyªn t¾c tù nguyÖn cña mçi bªn. 20
PhÇn III. Kinh nghiÖm hoµ gi¶i th«ng qua nh÷ng t×nh huèng... - Néi dung tho¶ thuËn cña c¸c bªn tranh chÊp kh«ng ®îc tr¸i víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ ph¶i phï hîp víi ®¹o ®øc x· héi, phong tôc, tËp qu¸n tèt ®Ñp cña nh©n d©n ta. Dï cho tho¶ thuËn ®ã thÓ hiÖn ý chÝ tù nguyÖn cña c¸c bªn tranh chÊp, nhng néi dung cña tho¶ thuËn ®ã kh«ng phï hîp víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt, tr¸i ®¹o ®øc x· héi, th× sÏ kh«ng ®îc c«ng nhËn. Nh vËy, hoµ gi¶i lµ qu¸ tr×nh c¸c bªn tranh chÊp tù nguyÖn tháa thuËn gi¶i quyÕt nh÷ng tranh chÊp, bÊt ®ång. Trong qu¸ tr×nh hoµ gi¶i cÇn ®Õn mét bªn thø ba víi vai trß trung lËp, lµm trung gian, gióp c¸c bªn tranh chÊp gi¶i quyÕt ®îc nh÷ng bÊt ®ång vµ ®¹t ®îc mét tho¶ thuËn phï hîp víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt, ®¹o ®øc x· héi vµ tù nguyÖn thùc hiÖn nh÷ng tho¶ thuËn ®ã. Tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng hoµ gi¶i cña Tæ hoµ gi¶i ®· ph©n tÝch trªn ®©y, cã thÓ nãi r»ng hoµ gi¶i ë c¬ së lµ qu¸ tr×nh Hoµ gi¶i viªn vËn dông ph¸p luËt, ®¹o ®øc x· héi vµ b»ng tÊm g¬ng cña m×nh ®Ó gi¶i thÝch, híng dÉn, gióp ®ì, thuyÕt phôc c¸c bªn tranh chÊp tù nguyÖn gi¶i quyÕt víi nhau nh÷ng vi ph¹m ph¸p luËt vµ tranh chÊp nhá nh»m xo¸ bá m©u thuÉn, bÊt ®ång vµ ®¹t ®îc tho¶ thuËn phï hîp víi ph¸p luËt vµ ®¹o ®øc x· héi, gãp phÇn x©y dùng tinh thÇn ®oµn kÕt trong néi bé nh©n d©n, t¬ng th©n, t¬ng ¸i, gi÷ g×n ®¹o ®øc, t×nh lµng nghÜa xãm, gi÷ g×n an ninh chÝnh trÞ, trËt tù, an toµn x· héi trong céng ®ång d©n c, chñ ®éng phßng ngõa vµ h¹n chÕ nh÷ng hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt ë c¬ së. II. ý nghÜa, vai trß cña c«ng t¸c hoµ gi¶i ë c¬ së Víi hiÖu qu¶ thiÕt thùc cña m×nh, c«ng t¸c hoµ gi¶i ë c¬ së thùc sù cã vai trß quan träng trong ®êi sèng céng ®ång ë c¬ së. Thø nhÊt, viÖc hoµ gi¶i c¸c vi ph¹m ph¸p luËt vµ c¸c tranh chÊp, m©u thuÉn, bÊt ®ång gi÷a c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh, gi÷a c¸c c¸ nh©n trong céng ®ång d©n c ®· gãp phÇn gi÷ g×n ®oµn 21
C«ng t¸c hoµ gi¶i ë c¬ së - TËp 2. CÈm nang båi dìng cho hoµ gi¶i viªn kÕt trong néi bé nh©n d©n, cñng cè, ph¸t huy nh÷ng t×nh c¶m vµ ®¹o lý truyÒn thèng tèt ®Ñp trong gia ®×nh vµ céng ®ång d©n c, phßng ngõa, h¹n chÕ vi ph¹m ph¸p luËt, b¶o ®¶m trËt tù, an toµn x· héi trong céng ®ång d©n c. Thø hai, ho¹t ®éng hoµ gi¶i ë c¬ së gãp phÇn tÝch cùc trong viÖc h¹n chÕ ®¬n th khiÕu n¹i, tè c¸o trµn lan, vît cÊp, kÐo dµi. Mçi vô viÖc x¶y ra ë c¬ së, nÕu ®îc hoµ gi¶i, gi¶i quyÕt kÞp thêi sÏ tiÕt kiÖm ®îc thêi gian, c«ng søc, tiÒn b¹c cña chÝnh c¸c bªn tranh chÊp, còng nh cña c¸c c¬ quan nhµ níc nh chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng, Toµ ¸n. Thø ba, ho¹t ®éng hoµ gi¶i ë c¬ së cã ý nghÜa quan träng ®èi víi c«ng t¸c phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt cho nh©n d©n. B»ng viÖc vËn dông nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®Ó gi¶i thÝch, ph©n tÝch, thuyÕt phôc c¸c bªn tranh chÊp, tæ viªn Tæ hoµ gi¶i gãp phÇn n©ng cao hiÓu biÕt ph¸p luËt vµ quan träng h¬n lµ c¶m ho¸, gi¸o dôc ý thøc nghiªm chØnh chÊp hµnh ph¸p luËt cho c¸c bªn. B.æT CHøCHßAGI¶ëI C¥Së I. Tæ hoµ gi¶i ë c¬ së §iÒu 2 Ph¸p lÖnh vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng hßa gi¶i ë c¬ së n¨m 1998 quy ®Þnh: Hoµ gi¶i ë c¬ së ®îc thùc hiÖn th«ng qua ho¹t ®éng cña Tæ hoµ gi¶i hoÆc c¸c tæ chøc thÝch hîp kh¸c cña nh©n d©n ë th«n, xãm, b¶n, Êp, tæ d©n phè vµ c¸c côm d©n c kh¸c phï hîp víi ph¸p luËt, ®¹o ®øc x· héi vµ phong tôc, tËp qu¸n tèt ®Ñp cña nh©n d©n. Nh vËy, cã hai m« h×nh tæ chøc cã thÓ thùc hiÖn viÖc hoµ gi¶i ë c¬ së lµ: - Tæ hoµ gi¶i ë c¬ së: 22
PhÇn III. Kinh nghiÖm hoµ gi¶i th«ng qua nh÷ng t×nh huèng... Tæ hoµ gi¶i ë c¬ së lµ tæ chøc tù qu¶n cña nh©n d©n ®îc thµnh lËp ë th«n, xãm, b¶n, Êp, tæ d©n phè vµ c¸c côm d©n c kh¸c ®Ó thùc hiÖn hoÆc tæ chøc thùc hiÖn viÖc hoµ gi¶i nh÷ng viÖc vi ph¹m ph¸p luËt vµ tranh chÊp nhá trong nh©n d©n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Tæ hoµ gi¶i kh«ng ph¶i lµ mét c¬ quan hµnh chÝnh, tæ chøc mang tÝnh quyÒn lùc nh Toµ ¸n tiÕn hµnh hoµ gi¶i trong thêi h¹n chuÈn bÞ xÐt xö s¬ thÈm vô ¸n d©n sù, h«n nh©n gia ®×nh, hay nh tæ chøc träng tµi th¬ng m¹i lµ tæ chøc phi chÝnh phñ cã t c¸ch ph¸p nh©n cã con dÊu vµ tµi kho¶n riªng, hoÆc Héi ®ång hoµ gi¶i lao ®éng c¬ së hoÆc hoµ gi¶i viªn lao ®éng cña c¬ quan lao ®éng quËn, huyÖn. TÝnh chÊt tù qu¶n cña Tæ hoµ gi¶i thÓ hiÖn ë chç c¸c tæ viªn tæ hoµ gi¶i lµ nh÷ng ngêi ®îc nh©n d©n bÇu vµ hä tù ®iÒu hµnh, qu¶n lý c«ng viÖc cña m×nh. Tæ hoµ gi¶i cã tæ trëng vµ c¸c tæ viªn do Uû ban MÆt trËn Tæ quèc x·, phêng, thÞ trÊn phèi hîp víi c¸c tæ chøc thµnh viªn cña MÆt trËn lùa chän, giíi thiÖu ®Ó nh©n d©n bÇu vµ do Uû ban nh©n d©n cïng cÊp c«ng nhËn. Sè lîng tæ viªn Tæ hoµ gi¶i kh«ng Ên ®Þnh cô thÓ. Tuy nhiªn, mçi Tæ hoµ gi¶i ph¶i cã Ýt nhÊt 3 hoµ gi¶i viªn. Tæ hoµ gi¶i cã thÓ ®îc thµnh lËp ë tõng th«n, xãm, b¶n, Êp, tæ d©n phè vµ còng cã thÓ ®îc thµnh lËp ë nh÷ng côm d©n c kh¸c nh c¸c chî cè ®Þnh, tô ®iÓm du lÞch, khu vui ch¬i gi¶i trÝ. C¨n cø ®Æc ®iÓm, t×nh h×nh cô thÓ cña côm d©n c vµ kÕt qu¶ cuéc häp th«n, xãm, b¶n, Êp, tæ d©n phè, kÕt qu¶ cuéc häp chñ hé hoÆc kÕt qu¶ phiÕu lÊy ý kiÕn chñ hé, Chñ tÞch Uû ban nh©n d©n x·, phêng, thÞ trÊn quyÕt ®Þnh sè lîng Tæ hoµ gi¶i ë ®Þa ph¬ng. - C¸c tæ chøc thÝch hîp kh¸c cña nh©n d©n ë th«n, xãm, b¶n, Êp, tæ d©n phè vµ c¸c côm d©n c: hßa gi¶i cña c¸c thµnh viªn trong 23